অঞ্জনিবাই মালপেকাৰ
| অঞ্জনিবাই মালপেকাৰ | |
|---|---|
.jpg) মালপেকাৰ ৰাজা ৰবি বৰ্মাৰ "লেডী ইন দ্য মুন লাইট" (১৮৮৯)ৰ প্ৰেৰণা হৈ পৰিছিল। | |
| জন্ম | ২২ এপ্ৰিল, ১৮৮৩ পাৰ্নেম, গোৱা, পৰ্তুগীজ ভাৰত। |
| মৃত্যু | ০৭ আগষ্ট, ১৯৭৪ (৯১ বছৰ) বম্বে, মহাৰাষ্ট্ৰ, ভাৰত |
| ৰাষ্ট্ৰীয়তা |
|
| দাম্পত্যসঙ্গী | ছেঠ ৱাছাঞ্জী বেদ |
| সাংগীতিক কেৰিয়াৰ | |
| সংগীতৰ প্ৰকাৰ | হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীত |
| পেচা | কণ্ঠশিল্পী, সংগীত শিক্ষাবিদ |
| কাৰ্যকাল | ১৮৯৯-১৯২৩ |
অঞ্জনিবাই মালপেকাৰ ইংৰাজী: : Anjinibai Malpekar ; অঞ্জনিবাই মালপেকাৰ এগৰাকী ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীত শিল্পী আছিল, যিয়ে হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ অন্তৰ্গত আছিল। ১৯৫৮ চনত ভাৰতৰ সংগীত, নৃত্য আৰু নাটকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় একাডেমী সংগীত নাটক একাডেমীয়ে প্ৰদান কৰা সৰ্বোচ্চ সন্মান সংগীত নাটক একাডেমী ফেল'শ্বিপ লাভ কৰা প্ৰথমগৰাকী মহিলা হয়।[1] যৌৱনত সৌন্দৰ্য্যৰ বাবে প্ৰশংসিত মালপেকাৰ আছিল চিত্ৰশিল্পী ৰাজা ৰবি বৰ্মা আৰু এম ভি ধুৰন্ধৰৰ প্ৰেৰণা।
প্ৰাৰম্ভিক জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]১৮৮৩ চনৰ ২২ এপ্ৰিলত পৰ্তুগীজ গোৱাৰ পাৰ্নেমৰ মালপেত গোৱান কালাভাণ্ট সম্প্ৰদায়ৰ সংগীতপ্ৰেমী পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল অঞ্জনিবাই মালপেকাৰৰ।[2] তেওঁৰ আইতা গুজাবাই আৰু মাক নাবুবাই— দুয়ো জনপ্ৰিয় সংগীতজ্ঞ আছিল আৰু সংগীত মহলত যথেষ্ট সন্মানীয় আছিল।[3] কেৱল ৮ বছৰ বয়সত, তেওঁ ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ উস্তাদ নাজিৰ খানৰ অধীনত সংগীতৰ প্ৰশিক্ষণ আৰম্ভ কৰিছিল। [4][5]ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ মূল উৎপত্তি প্ৰাচীন মুৰাদাবাদ ঘৰণাত হৈছিল, আৰু ইয়াৰ প্ৰধান কেন্দ্ৰ আছিল বোম্বাইৰ (আজি মুম্বাই) ভেণ্ডিবজাৰ অঞ্চল। তেওঁ অতি কম বয়সতে সংগীত শাস্ত্ৰৰ ওপৰত গভীৰ অধ্যয়ন কৰিছিল, যাৰ ফলত তেওঁ পিছলৈ ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ অন্যতম প্ৰভাৱশালী শিল্পী হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল।[6]
কৰ্ম জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]
১৮৯৯ চনত ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ বম্বেত অনুষ্ঠিত হোৱা এক কনচাৰ্টত ১৬ বছৰ বয়সত মালপেকাৰে প্ৰথমবাৰৰ বাবে অভিনয় কৰিছিল। সেই সময়ত "সন্মানীয় পৰিয়াল"ৰ মহিলাসকলে কেতিয়াও ৰাজহুৱা স্থানত সঙ্গীত পৰিবেশন নকৰিছিল, অঞ্জনীবাই মালপেকাৰে সাংগীতিক ক্ষেত্ৰত এক উজ্জ্বল আৰু সমৃদ্ধিশালী কাৰিকৰী জীৱন লাভ কৰিছিল। তেওঁ সাধাৰণ ৰাইজৰ লগতে ৰাজকীয় পৃষ্ঠপোষকতা লাভ কৰি বহুতো সংগীতসভা আৰু ৰাজসভাত নিজৰ প্ৰতিভা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। সময়ৰ সৈতে, তেওঁ ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু প্ৰতিথযশা শিল্পী হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল। ঘৰণাৰ নেত্ৰী (doyenne) হিচাপে তেওঁ সংগীত জগতত এক সন্মানজনক স্থান লাভ কৰিছিল, আৰু তেওঁৰ নাম ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ ইতিহাসত অমৰ হৈ ৰৈছিল। [4][7]
গান গোৱাৰ উপৰিও সৌন্দৰ্য্যৰ বাবেও প্ৰশংসা লাভ কৰিছিল অঞ্জনিবাই মালপেকাৰে। যেতিয়া চিত্ৰশিল্পী এম ভি ধূৰন্ধৰে তেওঁৰ এখন তৈলচিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল, তেতিয়া আন এজন চিত্ৰশিল্পী ৰাজা ৰবি বৰ্মাই অনুপ্ৰাণিত হৈছিল, আৰু তেওঁৰ সৈতে মিউজ হিচাপে ধাৰাবাহিক চিত্ৰকলা কৰিবলৈ গৈছিল, য'ত আছিল "লেডী ইন দ্য মুনলাইট", "লেডী প্লেইং স্বৰবাট", "মোহিনী" আৰু "দ্য হাৰ্টব্ৰকেন", ১৯০১ আৰু ১৯০৩ চনত বম্বেত থকাৰ সময়ত তেওঁৰ বাবে মডেলিং কৰিছিল।[8][9] কিন্তু এইটো ইয়াৰ অসুবিধাবিহীন নাছিল, বিশেষকৈ যেতিয়া ৰাজহুৱা কনচাৰ্টত গান গোৱাৰ অৰ্থ আছিল মূলতঃ পুৰুষ দৰ্শকৰ বাবে গান গোৱা, ইয়াৰ ফলত প্ৰায়ে হাৰাশাস্তিৰ সৃষ্টি হৈছিল। এইদৰে ১৯০৪ চনত আনকি ৰাজহুৱা স্থানত গান গোৱাৰ প্ৰতিও তেওঁৰ ভয় গঢ় লৈ উঠিছিল আৰু এবছৰৰ পিছত কণ্ঠস্বৰ হেৰুৱাই পেলাইছিল।[4]
অঞ্জনিবাই মালপেকাৰ তেওঁৰ অপূৰ্ব সংগীত-প্ৰতিভাৰ লগতে সৌন্দৰ্যৰ বাবে ব্যাপক চৰ্চা লাভ কৰিছিল। বিখ্যাত চিত্ৰশিল্পী এম. ভি. ধুৰন্ধৰে তেওঁৰ এখন তৈলচিত্ৰ ছবি অংকন কৰাৰ পিছত, ৰজা ৰবি বৰ্মা অনুপ্ৰাণিত হৈছিল। ৰবি বৰ্মাই "লেডী ইন দ্য মুনলাইট", "লেডী প্লেইং স্বৰবাট", "মোহিনী" আৰু "দ্য হাৰ্টব্ৰকেন", নামৰ কিছুমান সুন্দৰ শিল্পকৃতি সৃষ্টিৰ বাবে অঞ্জনিবাইক মডেল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। ১৯০১ আৰু ১৯০৩ চনৰ মাজত, ৰবি বৰ্মাই বোম্বাইত থাকোতে মালপেকাৰে তেওঁৰ বিভিন্ন ছবিৰ বাবে মডেলিং কৰিছিল। তেওঁৰ সৌন্দৰ্য আৰু জনপ্ৰিয়তাৰ লগতে কিছুমান সমস্যাও দেখা দিছিল। তেতিয়াৰ দিনত সাধাৰণ সংগীতসভাৰ প্ৰধান দৰ্শক আছিল পুৰুষ। এই পৰিস্থিতিৰ পৰিপেক্ষিতত তেওঁ অনেক অপ্ৰীতিকৰ অভিজ্ঞতাৰ সন্মুখীন হৈছিল, যাৰ ফলত ১৯০৪ চনত তেওঁ মঞ্চত গোৱাৰ ভয় সৃষ্টি হৈ এক মানসিক চাপত ভোগে, আৰু কণ্ঠস্বৰ হেৰুৱাই পেলায়।[8][9] দৈবক্ৰমে এক বছৰৰ ভিতৰত, তেওঁ নিজৰ কণ্ঠ পুনৰুদ্ধাৰ কৰি পুনৰ সংগীত জগতলৈ উভতি আহে। এই ঘটনাই অঞ্জনিবাই মালপেকাৰৰ সংগীত জীৱনক অস্থায়ীভাৱে ব্যাহত কৰিছিল, কিন্তু তেওঁৰ অধ্যৱসায় আৰু নিষ্ঠাই তেওঁক পুনৰ সাফল্যমণ্ডিত গায়িকা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰে।[4]
বিবাহ আৰু বিবাহোত্তৰ কাল
[সম্পাদনা কৰক]ইতিমধ্যে মালপেকাৰ ছেঠ ৱাছাঞ্জী বেদৰ লগত বিবাহপাশত আবদ্ধ হয়। গায়িকা হিচাপে সফল কেৰিয়াৰৰ পিছত ১৯২০ চনত তেওঁৰ গুৰু উস্তাদ নাজিৰ খানৰ মৃত্যুৰ পিছত কনচাৰ্টৰ প্ৰতি আগ্ৰহ হেৰুৱাই পেলায়। অৱশেষত মুম্বাইৰ টাউন হলত শেষবাৰৰ বাবে গীত পৰিৱেশন কৰাৰ পিছত ১৯২৩ চনত তেওঁ ৰাজহুৱা গায়কী জীৱন এৰি দিয়ে।[4][10] এইদৰে ৪০ বছৰ বয়সৰ পিছত জীৱনৰ বাকী সময়বোৰ, সংগীত শিকোৱাৰ বাবে উৎসৰ্গা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। অঞ্জনিবাই মালপেকাৰে অগণন প্ৰতিভাবান সংগীতজ্ঞ গঢ়ি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁৰ প্ৰথম শিষ্য আছিল কুমাৰ গন্ধৰ্ব,[11] যিয়ে আগলৈ গৈ হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ এক মহান শিল্পী হৈ পৰিছিল। তেওঁ কিশোৰী আমোণকাৰকো প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰিছিল,[11][12] যিয়ে আগলৈ জয়পুৰ-আত্ৰাউলী ঘৰণাৰ অন্যতম প্ৰধান ব্যক্তি হৈ পৰিছিল। পণ্ডিত টি. ডি. জনোৰিকাৰ (১৯২১–২০০৬), বেগম আখতাৰ, আৰু নয়না দেৱীও তেওঁৰ শিষ্য আছিল।[4] ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ উত্থান ১৯৬০ চনৰ ভিতৰত, মুম্বাইক কেন্দ্ৰ কৰি সংগীত জগতত বিশেষ খ্যাতি লাভ কৰিছিল। এই ঘৰণাৰ কিছুমান জনপ্ৰিয় শিল্পী আছিল: আমান আলি খান, ঝাণ্ডে খান, মাম্মান খান, শব্বিৰ, আমিৰ খান আদি। [13] অঞ্জনিবাই মালপেকাৰে নিজৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ শিষ্যসকলৰ জৰিয়তে সংগীতৰ নতুন প্ৰজন্ম গঢ়ি তুলিবলৈ বিশেষ অৱদান আগবঢ়াইছিল, যাৰ বাবে তেওঁ ভেণ্ডিবজাৰ ঘৰণাৰ অন্যতম স্তম্ভ হিচাপে পৰিগণিত হৈ ৰব।[7]
সন্মান
[সম্পাদনা কৰক]১৯৫৮ চনত যেতিয়া সংগীতৰ প্ৰতি আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে ভাৰতৰ সংগীত, নৃত্য আৰু নাটকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় একাডেমীয়ে সংগীত নাটক একাডেমীয়ে প্ৰদান কৰা সৰ্বোচ্চ সন্মান সংগীত নাটক একাডেমী ফেল'শ্বিপ লাভ কৰে, তেতিয়া তেওঁ এই বঁটা লাভ কৰা প্ৰথমগৰাকী মহিলা হিচাপে পৰিগণিত হয়।[1][14]
মৃত্যু
[সম্পাদনা কৰক]১৯৭৪ চনৰ ৭ আগষ্টত বোম্বাই (বৰ্তমান মুম্বাই)ত ৯১ বছৰ বয়সত তেওঁৰ মৃত্যু হয়।[2][15]
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ 1.0 1.1 "SNA: List of Sangeet Natak Akademi Ratna Puraskarwinners (Akademi Fellows)". SNA Official website. http://sangeetnatak.gov.in/sna/fellowslist.htm.
- ↑ 2.0 2.1 Durga Das Pvt. Ltd (1985). Eminent Indians who was who, 1900–1980, also annual diary of events. Durga Das Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 13. https://books.google.com/books?id=bLEZAAAAYAAJ.
- ↑ Mário Cabral e Sá (1997). Wind of fire: the music and musicians of Goa. Promilla & Co.. পৃষ্ঠা. 163–164. ISBN 978-81-85002-19-4. https://books.google.com/books?id=fmefAAAAMAAJ.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 "Anjanibai Malpekar". Women on Record. http://www.womenonrecord.com/music-makers/artists/anjanibai-malpekar। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 July 2013.
- ↑ Mohan Nadkarni (1999). The great masters: profiles in Hindustani classical vocal music. HarperCollins Publishers India. পৃষ্ঠা. 127–129. ISBN 9788172232849. https://books.google.com/books?id=w_kTAQAAIAAJ.
- ↑ Jeffrey Michael Grimes (2008). The Geography of Hindustani Music: The Influence of Region and Regionalism on the North Indian Classical Tradition. পৃষ্ঠা. 160. ISBN 978-1-109-00342-0. https://books.google.com/books?id=8eoNVmfGBLoC&pg=PA160.
- ↑ 7.0 7.1 Jerry Pinto; Naresh Fernandes (2003). Bombay, Meri Jaan: Writings on Mumbai. Penguin Books India. পৃষ্ঠা. 286. ISBN 978-0-14-302966-3. https://books.google.com/books?id=hZjNWaIm_eUC&pg=PA286.
- ↑ 8.0 8.1 Yashodhara Dalmia (15 March 2001). The making of modern Indian art: the progressives. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 14. ISBN 978-0-19-565328-1. https://books.google.com/books?id=tLWfAAAAMAAJ.
- ↑ 9.0 9.1 C. Raja Raja Varma; Erwin Neumayer; Christine Schelberger (2005). Raja Ravi Varma Portrait of an Artist: The Diary of C. Raja Raja Varma. Oxford University Press India. পৃষ্ঠা. 255. ISBN 978-0-19-565971-9. https://books.google.com/books?id=UfbVAAAAMAAJ.
- ↑ Meera Kosambi (2000). Intersections: Socio-cultural Trends in Maharashtra. Orient Blackswan. পৃষ্ঠা. 203. ISBN 978-81-250-1878-0. https://books.google.com/books?id=XU8dmAiaZSgC&pg=PA203.
- ↑ 11.0 11.1 Vāmana Harī Deśapāṇḍe (1989). Between Two Tanpuras. Popular Prakashan. পৃষ্ঠা. 131. ISBN 978-0-86132-226-8. https://books.google.com/books?id=-EkDt0Gboe8C&pg=PA131.
- ↑ Kumar, Kuldeep (28 March 201). "Class is permanent". The Hindu. http://www.thehindu.com/features/friday-review/music/class-is-permanent/article4557993.ece.
- ↑ "Pandit T.D.Janorikar passes away". ITC Sangeet Research Academy. http://www.itcsra.org/sra_news_views/obituary/td_janorikar.html.
- ↑ Cultural Forum. পৃষ্ঠা. 81. https://books.google.com/books?id=3qofAQAAIAAJ.
- ↑ "Oxford Reference: Anjanibāi Mālpekar". Oxford Encyclopaedia of the Music of India. http://www.oxfordreference.com/search?q=Anjanib%C4%81i%20M%C4%81lpekar। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 August 2013.