সমললৈ যাওক

অঞ্জলি মুদ্ৰা

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
অধিকাংশ সাধাৰণ অঞ্জলি মুদ্ৰা অৱস্থাত হাত থকা মূৰ্তি।
বোধিসত্ত্বৰ এটা জাপানী মূৰ্তি মহস্থমপ্ৰপ্ত, অঞ্জলি মুদ্ৰা কৰি।

অঞ্জলি মুদ্ৰা (ইংৰাজী: : Añjali Mudrā, সংস্কৃত:अञ्जलि मुद्रा, ) হৈছে এটা হাতৰ ভঙ্গি, যি প্ৰধানকৈ ভাৰতীয় ধৰ্ম আৰু কলাৰ সৈতে জড়িত আৰু সমগ্ৰ এছিয়াতে ব্যাপ্ত। এই মুদ্ৰা ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্য যেনে, ভৰতনাট্যম,[1] যোগাভ্যাস,[2] আৰু নমস্কাৰ কৰাৰ অভিবাদনৰ অংশ ৰূপে ব্যৱহৃত হয়। পৰিবেশন কলাৰ ভিতৰত অঞ্জলি মুদ্ৰা হৈছে দৰ্শকৰ সৈতে অশাব্দিক, দৃশ্যমান যোগাযোগৰ এটা মাধ্যম । ভাৰতীয় ধ্ৰুপদী কলাৰ ২৪টা সমযুক্ত মুদ্ৰাৰ ভিতৰত ই অন্যতম।[1] অঞ্জলি মুদ্ৰাৰ কেইবাটাও ৰূপ আছে যেনে ব্ৰহ্মঞ্জলি।[1] [3] এই মুদ্রা বহুতো যোগ আসনত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।[2] আধুনিক যোগ ভংগীমা প্ৰাণামাসন (সংস্কৃত: प्रणामासन)ত হাত দুখন অঞ্জলি মুদ্ৰাত ৰাখি থিয় হৈ থকা হয়। মুদ্রা হিচাপে ভাৰত আৰু এছিয়াৰ অন্যান্য অঞ্চলত ইয়াক সন্মানৰ চিন বা মৌন অভিবাদন হিচাপে বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পূব এছিয়াৰ বৌদ্ধ, চীনা ধৰ্মীয়, আৰু শ্বিণ্টোবাদী আৰু একেধৰণৰ এছিয়ান পৰম্পৰাৰ অনুগামীসকলৰ মাজতো ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই মুদ্রাটো বহু ভাৰতীয় ধৰ্ম আৰু অন্যান্য পূৰ্বাঞ্চলৰ ধৰ্মত প্ৰাৰ্থনাৰ অংশ হিচাপে বা পূজাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

ভাস্কৰ্যত, অঞ্জলি মুদ্ৰা প্ৰায়ে প্ৰৱেশদ্বাৰত আৰু ঐতিহাসিক মন্দিৰসমূহৰ অলংকৃত ভাস্কৰ্যত দেখা যায়, যেনে শৈৱ ধৰ্মৰ লিঙ্গোৎভৱমূৰ্তি।[4][5] ই নমস্কাৰৰ পৰা পৃথক, কাৰণ অঞ্জলি মুদ্ৰা এবিধ নিৰৱ মুদ্ৰা, আনহাতে নমস্কাৰ শব্দৰ সৈতে বা বিনা মুদ্ৰাতো কোৱা যায়। ভৌমিক আৰু গোভিলে উল্লেখ কৰা মতে, অঞ্জলি মুদ্ৰা আৰু নমস্কাৰ মুদ্ৰা দেখাত একে ধৰণৰ হ’লেও সৰু কিছুমান পাৰ্থক্য আছে। অঞ্জলি মুদ্ৰাত বুঢ়া আঙুলিৰ পিছফালটো বুকুৰ ফালে মুখ কৰি আন আঙুলিৰ লগত লম্বভাৱে থাকে, আনহাতে নমস্কাৰ মুদ্ৰাৰ বুঢ়া আঙুলি আন আঙুলিৰ সৈতে একে।[6]

ব্যুৎপত্তি বিজ্ঞান

[সম্পাদনা কৰক]

অঞ্জলি ((अञ्जलि)) হৈছে সংস্কৃত শব্দ যিয়ে হাত দুখন একেলগে ভাঁজ কৰি হাতৰ তলুৱাৰ মাজত গঠন হোৱা গহ্বৰক বুজায়, এইদৰে ফুল বা পানী ধৰি অৰ্পণ কৰা বা দান কৰা বা কিবা এটা গ্ৰহণ কৰা বুজায়।[3][7] যেতিয়া হাত দুখন একেলগে হেঁচা মাৰি ওপৰলৈ তুলি লোৱা হয়, তেতিয়া ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল "সন্মান", "শ্ৰদ্ধা", "আশীৰ্বাদ", "নমস্কাৰ" বা "আবেদন"ৰ এক প্ৰকাৰ।[3][7] ইয়াৰ উৎপত্তি হৈছে anj ৰ পৰা, যাৰ অৰ্থ হৈছে "সন্মান কৰা বা উদযাপন কৰা"।[8] অঞ্জলিৰ অৰ্থ হৈছে "ঐশ্বৰিক প্ৰসাদ", "শ্ৰদ্ধাৰ এক অভিব্যক্তি "।[8] মুদ্ৰা শব্দৰ অৰ্থ হৈছে "মুদ্ৰা" বা "চিহ্ন"। সেই অনুসাৰে, অঞ্জলি মুদ্ৰা শব্দৰ অৰ্থ হৈছে "অভিবাদনৰ মুদ্ৰা" বা "নমস্কাৰৰ চিহ্ন"।[9]

প্ৰাচীন ভাৰতীয় গ্ৰন্থ যেনে নাট্য শাস্ত্ৰৰ ৯.১২৭–১২৮ পদত (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২০০ – ২০০ খ্ৰীষ্টাব্দ), খ্ৰীষ্টীয় ষষ্ঠ শতিকাৰ পিছৰ মন্দিৰ স্থাপত্য গ্ৰন্থ যেনে দেৱতা মূৰ্তি প্ৰাকৰণৰ ৫.৬৭ পদত, আৰু চিত্ৰসূত্ৰ নামৰ এখন চিত্ৰত লিখা গ্ৰন্থসমূহত অঞ্জলি মুদ্ৰাৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ধ্ৰুপদী ভাৰতীয় নৃত্য গ্ৰন্থ নাট্য শাস্ত্ৰত ইয়াক এনে এক ভংগীমা বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে য’ত দুয়োখন হাত একেলগে ভাঁজ কৰি শ্ৰদ্ধামূলক অৱস্থাত ৰখা হয় আৰু ইয়াক কোনো দেৱতাৰ আগত প্ৰাৰ্থনা কৰিবলৈ, কোনোবাই শ্ৰদ্ধা কৰা যিকোনো ব্যক্তিক গ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰু লগতে বন্ধু-বান্ধৱীক সম্ভাষণ জনোৱাৰ বাবেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নাট্য শাস্ত্ৰত আৰু কোৱা হৈছে যে মন্দিৰৰ ভিতৰত প্ৰাৰ্থনাৰ বাবে অঞ্জলি মুদ্ৰা নিজৰ মূৰৰ ওচৰত বা ওপৰত ৰাখিব লাগে, আনহাতে কোনো পূজনীয় ব্যক্তিক লগ পোৱাৰ সময়ত ইয়াক মুখ বা চিবুকৰ সন্মুখত ৰখা হয় আৰু বন্ধুৰ বাবে বুকুৰ ওচৰত ৰখা হয়।[10][11]

এই মুদ্ৰাটো হৃদয়াঞ্জলি মুদ্ৰা নামেও পৰিচিত, যাৰ অৰ্থ হৈছে “হৃদয়ৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা” (হৃদ্ শব্দৰ পৰা, যাৰ অৰ্থ "হৃদয়")। লগতে, ইয়াক আত্মাঞ্জলি মুদ্ৰা বুলিও কোৱা হয়, যাৰ অৰ্থ “নিজ আত্মাৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা” (আত্মন শব্দৰ পৰা, যাৰ অৰ্থ "আত্মা" বা "নিজ")।[8]

বিৱৰণ

[সম্পাদনা কৰক]
একে ভংগীমাতে ভাস্কৰ্য মূৰ্তিৰ সন্মুখত নিজৰ মুকুট চক্ৰত অঞ্জলি মুদ্ৰা পৰিৱেশন কৰি থকা এজন সাধু

দুয়ো খন হাতৰ তলুৱা একেলগে হেঁচা মাৰি ধৰি অঞ্জলি মুদ্ৰা কৰা হয়। আঙুলি বোৰ একেলগে থাকে আৰু আঙুলিৰ মূৰবোৰ ওপৰলৈ আঙুলিয়াই থাকে। হাত দুখন ভালদৰে আৰু সমানে হেঁচা মাৰি ধৰা হয়।[8] অঞ্জলি মুদ্ৰাৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ ৰূপত হাত দুখন হৃদযন্ত্ৰৰ চক্ৰত ধৰি বুঢ়া আঙুলিবোৰ বুকুৰ ওপৰত লাহে লাহে থিয় কৰি ৰখা হয়।[8]এই মুদ্ৰা আজ্ঞা চক্র বা ভ্ৰূ চক্রৰ ওচৰতো কৰা যায়, য'ত আঙুলিৰ আগভাগ "তৃতীয় চকু"ৰ ওপৰত ৰখা হয়, বা মুকুট চক্ৰ বা সাহস্ৰাৰ চক্র (মাথাৰ ওপৰভাগত)থিয় কৰিও কৰা হয়। । কিছুমান যোগ ভংগীমাত হাত দুখন শৰীৰৰ এফালে বা পিঠিৰ পিছফালে অঞ্জলি মুদ্ৰা অৱস্থাত ৰখা হয়। সাধাৰণতে এই মুদ্ৰাৰ সৈতে মূৰ অলপ হাওলাই শ্ৰদ্ধা প্ৰকাশ কৰা হয়।

প্ৰতীকী অৰ্থ

[সম্পাদনা কৰক]

অঞ্জলি মুদ্ৰাৰ অৰ্থ সংস্কৃত অভিবাদন নমস্কাৰৰ সৈতে একেই আৰু এই মুদ্ৰা নমস্কাৰ বা প্ৰণাম শব্দ উচ্চাৰণ কৰাৰ সময়ত, বা সেই শব্দৰ পৰিৱৰ্তে নীৰৱ অভিবাদন হিচাপেও প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰি। এই মুদ্ৰা— অভিবাদন আৰু বিদায়ৰ উভয় সময়তে — ব্যৱহৃত হয়, কিন্তু ইয়াৰ তাৎপৰ্য্য সাধাৰণ "নমস্কাৰ" বা "হেল্ল'" বা "বিদায়"ত কৈ অধিক গভীৰ।

হাতৰ তলুৱাৰ সংযোগে মগজুৰ সোঁ আৰু বাওঁ গোলাৰ্ধৰ মাজত সংযোগ প্ৰদান কৰে আৰু ই একত্ৰীকৰণক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে বুলি কোৱা হয়।[8][9] এই যুগ্মতা (yoking) সাধকৰ সকলো বস্তুৰ সৈতে দেৱত্বৰ সংযোগৰ এক প্ৰতিক। নমস্কাৰ শব্দটোক কেতিয়াবা এইদৰে অনুবাদ কৰা হয়: "মোৰ ভিতৰৰ দেৱত্বৰ পৰা আপোনাৰ ভিতৰৰ দেৱত্বলৈ নমস্কাৰ।" বা "মই মোৰ ভিতৰৰ ঐশ্বৰিকতাৰ পৰা, তোমাৰ ভিতৰৰ ঐশ্বৰিকতাক প্ৰণাম কৰো ।"[9]

শ্রীলংকাত, সিংহলীসকলৰ স্বাগতম জনোৱাৰ ভংগীত “আয়ুবোয়ান” (অর্থাৎ “আপুনি দীৰ্ঘ দিন জীয়াই থাকক”) শব্দ ব্যৱহাৰ হয়, য’ত দুয়োখন হাত বুকুৰ মাজত থৈ অলপ মূৰ দোঁওৱা হয়।

শাৰীৰিক উপকাৰ

[সম্পাদনা কৰক]

অঞ্জলি মুদ্ৰা কেইবাটাও উপকাৰ সাধনৰ লক্ষ্যৰে শাৰীৰিক যোগাভ্যাসৰ অংশ হিচাপে কৰা হয়। ই এটা "কেন্দ্ৰীয় ভংগীমা"(centering pose), যিয়ে অনুশীলনকাৰীসকলৰ মতে মানসিক চাপ আৰু উদ্বেগ কমোৱাত সহায় কৰে, আৰু সেয়েহে অনুশীলনকাৰীক মনোযোগ লাভ কৰাত আৰু ধ্যান-ধাৰণাৰ অৱস্থালৈ অহাত সহায় কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। [8]এই ভংগীমাই হাত, হাতৰ কব্জি, আঙুলি, বাহুত নমনীয়তা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে।

আসনত ব্যৱহাৰ কৰক

[সম্পাদনা কৰক]

অঞ্জলি মুদ্ৰা যিকোনো বহি থকা বা থিয় হৈ থকা অৱস্থাত স্বতন্ত্ৰভাৱে কৰিব পাৰি। তথাপি, ইয়াক বিভিন্ন যোগ আসনত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়, যেনেঃ

  • অঞ্জনেয়াসন (লুংগ) – মূৰৰ ওপৰত বাহুৰে[12]
  • হনুমানাসন (বান্দৰৰ ভংগীমা)[13]
  • মালাসন (মালা ভংগীমা)[14]
  • মৎস্যাসন (মাছৰ ভংগীমা) – এটা উন্নত ভিন্নতা[15]
  • প্ৰসাৰিত পদোত্তনাসন (বহল ভৰিৰ আগলৈ বেঁকা) – পিঠিৰ পিছফালে হাত থকা এটা উন্নত ভিন্নতা[16]
  • ৰাজকপোটাসন (পাৰ চৰাইৰ ভংগীমা/ৰজা পাৰ চৰাইৰ ভংগীমা) – কপৌৰ ভংগীমাত অঞ্জলি মুদ্ৰা[17]
  • তদাসন/সমস্তিতি (পৰ্বত ভংগীমা) – সূৰ্য্যৰ প্ৰণাম ক্ৰমৰ সময়ত ব্যৱহৃত ভংগীমাৰ এটা ভিন্নতা[18]
  • উৰ্ধ্ব হস্তাসন (ওপৰলৈ চেলুট/বৰ্ধিত পৰ্বতৰ ভংগীমা) – মূৰৰ ওপৰত বাহু[19]
  • বীৰাভদ্ৰাসন I (যোদ্ধা I) – মূৰৰ ওপৰত বাহু[20]
  • বৃক্ষাসন (গছৰ ভংগীমা)[21]

লগতে চাওক

[সম্পাদনা কৰক]
  • মুদ্ৰাৰ তালিকা
  • মিংগালাবা
  • প্ৰাণাম
  • চেম্বাহ
  • চাম্পেহ
  • থাই শুভেচ্ছা

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Anami, Basavaraj S.; Bhandage, Venkatesh A. (2018-06-04). "A vertical-horizontal-intersections feature based method for identification of bharatanatyam double hand mudra images". Multimedia Tools and Applications (Springer Science) খণ্ড 77 (23): 31021–31040. doi:10.1007/s11042-018-6223-y. ISSN 1380-7501. 
  2. ↑ 2.0 2.1 C Carroll; R Carroll (2012). Mudras of India: A Comprehensive Guide to the Hand Gestures of Yoga and Indian Dance. SD Publishers. পৃষ্ঠা. 44–46. ISBN 978-0-85701-067-4. https://books.google.com/books?id=Fn_c9wbLIeAC&pg=PA44. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Jan Gonda (1980). Handbuch Der Orientalistik: Indien. Zweite Abteilung. Brill Academic. পৃষ্ঠা. 65-67, 126-130. ISBN 9789004062108. 
  4. ↑ Barrett, Douglas (1964). "An Early Cola Lingodbhavamurti". British Museum Quarterly খণ্ড 28 (1/2 (Summer)): 32–39. 
  5. ↑ Stella Kramrisch (1957). "Indian Sculpture Newly Acquired". Philadelphia Museum of Art Bulletin (Winter) খণ্ড 52 (252): 30-38 with Fig 2 and 3. doi:10.2307/3795036. 
  6. ↑ Bhaumik, Gopa; Govil, Mahesh Chandra (2020). "Buddhist Hasta Mudra Recognition Using Morphological Features". Communications in Computer and Information Science. Springer Singapore. পৃষ্ঠা. 356–364. doi:10.1007/978-981-15-6315-7_29. ISBN 978-981-15-6314-0. ISSN 1865-0929. 
  7. ↑ 7.0 7.1 Apte, V. S. (1965). Practical Sanskrit-English dictionary. Motilal Banarsidass. পৃষ্ঠা. 25. ISBN 9780895811714. https://archive.org/stream/practicalsanskri00apteuoft#page/n43/mode/2up. 
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 "Salutation Seal". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/poses/484। আহৰণ কৰা হৈছে: 2002-06-12. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Rea, Shiva. "For Beginners: Anjali Mudra". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/basics/145। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  10. ↑ Nardi, Isabella (2003). The Theory of Indian Painting: the Citrasutras, their Uses and Interpretations. SOAS. পৃষ্ঠা. 132-134, also see Figure 67 on page 273. 
  11. ↑ Brandon, James R. (2009). Theatre in Southeast Asia. Harvard University Press. পৃষ্ঠা. 137–139. ISBN 9780674028746. 
  12. ↑ "Low Lunge". Yoga Journal. 5 May 2008. http://www.yogajournal.com/poses/2494। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  13. ↑ "Monkey Pose". Yoga Journal. 28 August 2007. http://www.yogajournal.com/poses/874। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  14. ↑ "Garland Pose". Yoga Journal. 28 August 2007. http://www.yogajournal.com/poses/2472। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  15. ↑ "Fish Pose". Yoga Journal. 28 August 2007. http://www.yogajournal.com/poses/786। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  16. ↑ "Wide-Legged Forward Bend". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/poses/693। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  17. ↑ "Pigeon Pose". Yoga Journal. 16 July 2008. http://www.yogajournal.com/article/beginners/pigeon-pose/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  18. ↑ "Mountain Pose". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/poses/492। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  19. ↑ "Upward Salute". Yoga Journal. 19 February 2008. http://www.yogajournal.com/poses/2489। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  20. ↑ "Warrior I". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/poses/1708। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
  21. ↑ "Tree Pose". Yoga Journal. http://www.yogajournal.com/poses/496। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-06-12. 
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=অঞ্জলি_মুদ্ৰা&oldid=502397"ৰ পৰা অনা হৈছে