আইন
আইন হৈছে এনে এক নিয়মৰ গোট যিবোৰ সামাজিক বা চৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠানে আচৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সৃষ্টি কৰে আৰু বলবৎ কৰিব পাৰে[1]। ইয়াৰ নিৰ্দিষ্ট সংজ্ঞা দীৰ্ঘদিনীয়া বিতৰ্কৰ বিষয়[2][3][4]। ইয়াক বিভিন্ন ধৰণে বিজ্ঞান[5][6] আৰু ন্যায়ৰ কলা হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হৈছে[7][8][9]। ৰাষ্ট্ৰই বলবৎ কৰা আইনসমূহ বিধায়িনী দলে প্ৰণয়ন কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত বিধি প্ৰণয়ন কৰিব পাৰি; ডিক্ৰী আৰু নিয়মৰ জৰিয়তে কাৰ্যবাহীয়ে; বা ন্যায়াধীশৰ সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা, যিয়ে সাধাৰণ আইন ন্যায়িক অধিকাৰক্ষেত্ৰত নজিৰ গঠন কৰে। এজন স্বৈৰাচাৰী ৰাষ্ট্ৰই সেই কামবোৰ নিজৰ ক্ষেত্ৰখনৰ ভিতৰতে পালন কৰিব পাৰে। আইন সৃষ্টি নিজেই কোনো সংবিধানৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হ'ব পাৰে, লিখিত বা মৌন, আৰু তাত সংকেতযুক্ত অধিকাৰ। আইনখনে ৰাজনীতি, অৰ্থনীতি, ইতিহাস আৰু সমাজক বিভিন্ন ধৰণে গঢ় দিয়ে আৰু লগতে মানুহৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপেও কাম কৰে।
আইনী ব্যৱস্থাসমূহ ন্যায়িক অধিকাৰক্ষেত্ৰৰ মাজত ভিন্ন হয়, ইয়াৰ পাৰ্থক্য তুলনামূলক আইনত বিশ্লেষণ কৰা হয়[10]। দেৱানী আইন অধিকাৰক্ষেত্ৰত কোনো বিধায়িনী দল বা অন্য কেন্দ্ৰীয় সংস্থাই আইনক সংহিতা আৰু একত্ৰিত কৰে। সাধাৰণ আইন ব্যৱস্থাত ন্যায়াধীশসকলে নজিৰৰ জৰিয়তে বাধ্যতামূলক গোচৰ আইন প্ৰণয়ন কৰিব পাৰে[11], যদিও মাজে মাজে ইয়াক উচ্চ ন্যায়ালয় বা বিধানসভাই বাতিল কৰিব পাৰে [12]। কিছুমান ধৰ্মীয় সম্প্ৰদায় আৰু ৰাজ্যত ধৰ্মীয় আইন প্ৰচলিত, আৰু ই ঐতিহাসিকভাৱে ধৰ্মনিৰপেক্ষ আইনক প্ৰভাৱিত কৰিছে[13][14][15][16][17]।
আইনৰ পৰিসৰক দুটা ক্ষেত্ৰত ভাগ কৰিব পাৰি: ৰাজহুৱা আইন চৰকাৰ আৰু সমাজৰ বিষয়ে, সাংবিধানিক আইন, প্ৰশাসনিক আইন, আৰু অপৰাধমূলক আইনকে ধৰি; ব্যক্তিগত আইনে চুক্তি, সম্পত্তি, টৰ্ট, ডিলিক্ট আৰু বাণিজ্যিক আইন আদি ক্ষেত্ৰত পক্ষসমূহৰ মাজত হোৱা আইনী বিবাদৰ সৈতে মোকাবিলা কৰে[18]। এই পাৰ্থক্য দেৱানী আইন দেশসমূহত অধিক শক্তিশালী, বিশেষকৈ প্ৰশাসনিক আদালতৰ পৃথক ব্যৱস্থা থকা দেশসমূহত [19][20]; ইয়াৰ বিপৰীতে সাধাৰণ আইন অধিকাৰক্ষেত্ৰত ৰাজহুৱা-ব্যক্তিগত আইন বিভাজন কম দেখা যায় [21][22]।
আইনে আইনী ইতিহাস[23], দৰ্শন[24], অৰ্থনৈতিক বিশ্লেষণ[25] আৰু সমাজবিজ্ঞানৰ ওপৰত বিদ্বান অনুসন্ধানৰ উৎস প্ৰদান কৰে[26]। আইনে সমতা, ন্যায় আৰু ন্যায় সম্পৰ্কীয় গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু জটিল বিষয়সমূহো উত্থাপন কৰে[27][28]।
ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]পুৰণি ইংৰাজীত lagu বুলি প্ৰমাণিত আইন শব্দটো পুৰণি নৰ্ছ শব্দ lǫg ৰ পৰা আহিছে। একবচন ৰূপৰ leg ৰ অৰ্থ আছিল 'কিবা এটা ৰখা বা নিৰ্দিষ্ট' আৰু ইয়াৰ বহুবচনৰ অৰ্থ আছিল 'আইন' [29]।
আইনৰ দৰ্শন
[সম্পাদনা কৰক]আইনৰ দৰ্শন, যাক jurisprudence বুলিও কোৱা হয়, আইনৰ মৌলিক প্ৰকৃতি, উদ্দেশ্য, আৰু মান্যতা সম্পৰ্কে দাৰ্শনিক চিন্তাধাৰাৰ অধ্যয়ন। এই ক্ষেত্ৰত আইন কি, ই কেনেকৈ সৃষ্টি হয়, আৰু ইয়াৰ নৈতিকতা, সমাজ, আৰু ৰাজনীতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক ইত্যাদি বিষয় আলোচনা কৰা হয়। আইনৰ দৰ্শনৰ মূল শাখাবোৰ হৈছে:
- প্ৰাকৃতিক আইন: আইন মানৱ স্বভাৱৰ পৰা উদ্ভূত নৈতিক নিয়ম।
- আইনী ধনাত্মকবাদ: আইন হৈছে চৰকাৰী সংস্থাৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত নিয়ম।
- আইনী বাস্তৱবাদ: আইন প্ৰয়োগ আৰু আদালতৰ সিদ্ধান্তৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
এই দৰ্শনীয় দৃষ্টিভংগীয়ে আইনক বুজা আৰু বিশ্লেষণ কৰাত সহায় কৰে।[30]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]
আইনৰ ইতিহাস হৈছে আইন কেনেকৈ বিকাশ লাভ কৰিছে আৰু কিয় সেয়া পৰিবৰ্তিত হৈছে তাৰ অধ্যয়ন। এই ইতিহাস প্ৰাচীন সভ্যতাৰ পৰা আৰম্ভ হৈ আধুনিক যুগলৈকে বিস্তৃত। উদাহৰণস্বৰূপে, হেমুৰাবিৰ বিধি (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৭৫৪) আৰু ৰোমান আইনৰ দ্বাৰা আধুনিক আইনী ব্যৱস্থাৰ ভিত্তি স্থাপন কৰা হয়। আইন সমাজৰ বিকাশৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত।[31]
আইনী ব্যৱস্থা
[সম্পাদনা কৰক]আইনী ব্যৱস্থা হৈছে আইন প্ৰয়োগৰ বাবে ব্যৱহৃত নিয়ম, পদ্ধতি, আৰু সংস্থাৰ সমষ্টি। বিশ্বত প্ৰধানকৈ চাৰিটা আইনী পৰম্পৰা দেখা যায়:
- চিভিল আইন: লিখিত বিধি আৰু কোডৰ ওপৰত আধাৰিত।
- কমন আইন: আদালতৰ সিদ্ধান্ত আৰু নজিৰৰ ওপৰত আধাৰিত।
- ধৰ্মীয় আইন: ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ আৰু নৈতিকতাৰ ওপৰত আধাৰিত।
- পাৰম্পৰিক আইন: সামাজিক পৰম্পৰা আৰু ৰীতিনীতিৰ ওপৰত আধাৰিত।
বহু দেশত এই ব্যৱস্থাবোৰৰ সংমিশ্ৰণ দেখা যায়।[32]
আইনী পদ্ধতি
[সম্পাদনা কৰক]আইনী যুক্তিৰ (আইন প্ৰয়োগ কৰা) আৰু আইনৰ ব্যাখ্যা (বিকল্প)ৰ বিশিষ্ট পদ্ধতি আছে। পূৰ্বৰ কেইটা হ'ল আইনী চিল'জিজম, যিয়ে দেৱানী আইন আইনী ব্যৱস্থাত প্ৰভাৱ পেলায়, উপমা, যিটো সাধাৰণ আইন আইনী ব্যৱস্থাত উপস্থিত থাকে, বিশেষকৈ আমেৰিকাত, আৰু দুয়োটা ব্যৱস্থাতে ঘটা যুক্তিবাদী তত্ত্ব। তাৰ পিছৰবোৰ হৈছে আইনী ব্যাখ্যাৰ বিভিন্ন নিয়ম (নিৰ্দেশনা) যেনে ভাষিক ব্যাখ্যাৰ নিৰ্দেশনা, টেলিঅ'লজিকেল ব্যাখ্যা বা ব্যৱস্থাগত ব্যাখ্যাৰ লগতে অধিক নিৰ্দিষ্ট নিয়ম, যেনে, সোণালী নিয়ম বা দুষ্টামিৰ নিয়ম । ইয়াৰ উপৰিও আন বহুতো যুক্তি আৰু ব্যাখ্যাৰ কামান আছে যিয়ে সম্পূৰ্ণৰূপে বিধিগত ব্যাখ্যা সম্ভৱ কৰি তোলে।
আইন অধ্যাপক তথা আমেৰিকাৰ প্ৰাক্তন এটৰ্নী জেনেৰেল এডৱাৰ্ড এইচ লেভিয়ে লক্ষ্য কৰিছিল যে "আইনী যুক্তিৰ মূল আৰ্হিটো হ'ল উদাহৰণৰ দ্বাৰা যুক্তি দিয়া"—অৰ্থাৎ একেধৰণৰ আইনী প্ৰশ্নৰ সমাধান কৰা গোচৰৰ ফলাফল তুলনা কৰি যুক্তি দিয়া।[33] আমেৰিকাৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ এটা গোচৰত ঋণ সংগ্ৰহ কোম্পানী এটাই ভুল এৰাই চলিবলৈ কৰা পদ্ধতিগত প্ৰচেষ্টাৰ সন্দৰ্ভত ন্যায়াধীশ ছ'ট'মেয়ৰে সতৰ্ক কৰি দিছিল যে "আইনী যুক্তি কোনো যান্ত্ৰিক বা কঠোৰভাৱে ৰৈখিক প্ৰক্ৰিয়া নহয়"।[34]
জুৰিমেট্ৰিক্স হৈছে পৰিমাণগত পদ্ধতিৰ আনুষ্ঠানিক প্ৰয়োগ, বিশেষকৈ সম্ভাৱনা আৰু পৰিসংখ্যা, আইনী প্ৰশ্নত। আদালতৰ গোচৰ আৰু আইন পৰ্যালোচনাৰ প্ৰবন্ধত পৰিসংখ্যাগত পদ্ধতিৰ ব্যৱহাৰৰ গুৰুত্ব যোৱা কেইটামান দশকত ব্যাপকভাৱে বৃদ্ধি পাইছে।[35][36]
আইনী প্ৰতিষ্ঠান
[সম্পাদনা কৰক]আইনী প্ৰতিষ্ঠানবোৰ হৈছে আইন প্ৰয়োগ আৰু নিৰীক্ষণৰ বাবে গঠন কৰা সংস্থা। এইবোৰত আদালত, আইনসভা, আৰু কাৰ্যনিৰ্বাহী সংস্থা অন্তৰ্ভুক্ত। এই প্ৰতিষ্ঠানবোৰে আইন প্ৰণয়ন, প্ৰয়োগ, আৰু ব্যাখ্যা কৰে।[37]
আইনৰ ক্ষেত্ৰসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]আইনৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰ আছে, যিয়ে সমাজৰ বিভিন্ন দিশ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। প্ৰধান ক্ষেত্ৰসমূহ হৈছে:
- ফৌজদাৰী আইন: অপৰাধ আৰু শাস্তি।
- দেওয়ানি আইন: ব্যক্তিগত অধিকাৰ আৰু দায়িত্ব।
- সংবিধানিক আইন: ৰাষ্ট্ৰীয় গঠন আৰু অধিকাৰ।
- আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আইন: ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজৰ সম্পৰ্ক।[38]
অন্য ক্ষেত্ৰৰ সৈতে ছেদ
[সম্পাদনা কৰক]আইন অন্যান্য ক্ষেত্ৰৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত, যেনে:
- অৰ্থনীতি: আইন আৰু অৰ্থনৈতিক নীতি।
- সামাজিক বিজ্ঞান: আইন আৰু সমাজৰ আচৰণ।
- নৈতিকতা: আইন আৰু নৈতিক মূল্যবোধ।
এই ছেদবোৰে আইনক বুজা আৰু প্ৰয়োগ কৰাত সহায় কৰে।[39]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Deflem, Mathieu (2008). Law and Society. পৃষ্ঠা. 1. ISBN 978-0-7620-5735-0.
- ↑ Wacks, Raymond (2006). Philosophy of Law: A Very Short Introduction. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 1. ISBN 978-0-19-920291-4.
- ↑ Bix, Brian (2006). Jurisprudence: Theory and Context. Sweet & Maxwell. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-0-421-87220-4.
- ↑ Raz, Joseph (1979). The Authority of Law. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-0-19-825345-0.
- ↑ Kelsen, Hans (1935). "The Pure Theory of Law". Law Quarterly Review খণ্ড 51: 474–496.
- ↑ Hart, H. L. A. (1961). The Concept of Law. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-876122-1.
- ↑ Dworkin, Ronald (1986). Law's Empire. Harvard University Press. পৃষ্ঠা. 90. ISBN 978-0-674-51031-1.
- ↑ Finnis, John (1980). Natural Law and Natural Rights. Clarendon Press. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-0-19-876110-8.
- ↑ Fuller, Lon L. (1964). The Morality of Law. Yale University Press. পৃষ্ঠা. 33. ISBN 978-0-300-00255-8.
- ↑ Zweigert, Konrad; Kötz, Hein (1998). Introduction to Comparative Law. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-826859-1.
- ↑ Shapo, Marshall S. (2003). Principles of Tort Law. Thomson West. পৃষ্ঠা. 1. ISBN 978-0-314-15842-4.
- ↑ Epstein, Richard A. (2004). Cases and Materials on Torts. Aspen Publishers. পৃষ্ঠা. 5. ISBN 978-0-7355-2558-9.
- ↑ Menski, WERNER (2006). "Comparative Law in a Global Context: The Legal Systems of Asia and Africa". Cambridge University Press.
- ↑ Hallaq, Wael B. (1997). A History of Islamic Legal Theories. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-59694-7.
- ↑ Otto, Jan Michiel (2010). Sharia and National Law. Leiden University Press. ISBN 978-90-8728-057-4.
- ↑ Glenn, Patrick H. (2007). Legal Traditions of the World. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-954683-4.
- ↑ Berman, Harold J. (1983). Law and Revolution. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-51749-5.
- ↑ Zweigert, Konrad (1998). Introduction to Comparative Law. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-826859-1.
- ↑ Blankenburg, Erhard (1995). Introduction to German Law. Kluwer Law International. পৃষ্ঠা. 58. ISBN 978-90-411-0926-1.
- ↑ Schmidt-Assmann, Eberhard (2009). The General Administrative Law of Germany. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 14. ISBN 978-0-19-956898-0.
- ↑ Bogdan, Michael (1994). Concise Introduction to Comparative Law. Europa Law Publishing. পৃষ্ঠা. 21. ISBN 978-90-5458-073-3.
- ↑ Jolowicz, J.A. (2000). On Civil Procedure. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 12. ISBN 978-0-521-77446-8.
- ↑ Berman, Harold J. (1983). Law and Revolution. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-51749-5.
- ↑ Raz, Joseph (1979). The Authority of Law. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-825345-0.
- ↑ Posner, Richard A. (1972). Economic Analysis of Law. Little, Brown. ISBN 978-0-7355-6410-6.
- ↑ Luhmann, Niklas (1985). A Sociological Theory of Law. Routledge. ISBN 978-0-7100-9964-5.
- ↑ Rawls, John (1971). A Theory of Justice. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00078-2.
- ↑ Nozick, Robert (1974). Anarchy, State, and Utopia. Basic Books. ISBN 978-0-465-09719-0.
- ↑ Oxford English Dictionary (2nd সম্পাদনা). 1989.
- ↑ "Jurisprudence". Britannica. https://www.britannica.com/science/jurisprudence.
- ↑ "Roman law". Britannica. https://www.britannica.com/topic/Roman-law.
- ↑ "Comparative law". Britannica. https://www.britannica.com/science/comparative-law.
- ↑ Edward H. Levi, An Introduction to Legal Reasoning (2013), p. 1-2.
- ↑ Jerman v. Carlisle, 130 S.Ct. 1605, 1614, 559 U.S. 573, 587 (2010), Sotomayor, J.
- ↑ Heise, Michael (1999). "The Importance of Being Empirical". Pepperdine Law Review খণ্ড 26 (4): 807–834. https://digitalcommons.pepperdine.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1445&context=plr। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2019.
- ↑ Posner, Eric (2015-07-24). "The rise of statistics in law" (en-US ভাষাত). ERIC POSNER. http://ericposner.com/the-rise-of-statistics-in-law/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-08-16.
- ↑ "Judiciary". Britannica. https://www.britannica.com/topic/judiciary.
- ↑ "Criminal law". Britannica. https://www.britannica.com/topic/criminal-law.
- ↑ "Ethics". Britannica. https://www.britannica.com/topic/ethics-philosophy.