ইহুদী ধৰ্ম

ইহুদী ধৰ্ম
	יַהֲדוּת
	; জুডাইকাৰ সংগ্ৰহ (ওপৰৰ পৰা ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত):; শ্বাব্বাতৰ বাবে মমবাতি, আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ হাত ধোৱাৰ বাবে এটা কাপ, এটা চুমাছ আৰু এটা তানাখ, এটা তওৰাত পইণ্টাৰ, এটা শ্বোফাৰ, আৰু এটা এট্ৰগ বাকচ.
প্ৰকাৰ	জনগোষ্ঠীয় ধৰ্ম
শ্ৰেণীবিভাজন	আৰ্বাহামিক
শাস্ত্ৰ	তনাখশ্চ, ষ্টলমুদশ্চ, শ্মিদ্ৰাশ
ধৰ্মতত্ত্ব	এক ঈশ্বৰবাদী
অঞ্চল	ইজৰাইল আৰু বিশ্বব্যাপী সংখ্যালঘু হিচাপে
ভাষা	বাইবেলৰ হিব্ৰু আৰু বাইবেলৰ আৰাম
Founder	অব্ৰাহাম আৰু মোচি (পৰম্পৰা অনুসৰি)
Origin	প্ৰায় 6th century BCE ; Judah
বিচ্ছেদ্য	Yahwism
বিচ্ছেদ	Samaritanism; Mandaeism; খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম
অনুগামীৰ সংখ্যা	প্ৰায় 15.2 million (referred to as Jews, 2021)

ইহুদী ধৰ্ম হৈছে ইহুদী জনসাধাৰণৰ সামূহিক আধ্যাত্মিক, সাংস্কৃতিক আৰু আইনী পৰম্পৰাক সামৰি লোৱা এক আব্ৰাহামী, একেশ্বৰবাদী, জনগোষ্ঠীয় ধৰ্ম।^[8]^[9]^[10] ধৰ্মীয় ইহুদীসকলে ইহুদী ধৰ্মক তেওঁলোকৰ মোচিৰ নিয়ম পালনৰ মাধ্যম হিচাপে গণ্য কৰে, যিটো তেওঁলোকৰ মতে ঈশ্বৰ আৰু ইহুদী লোকসকলৰ মাজত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।^[11] এই ধৰ্মক আদিম একেশ্বৰবাদী ধৰ্মৰ ভিতৰত অন্যতম বুলি গণ্য কৰা হয়।

ইহুদী ধৰ্মীয় মতবাদে বহুতো গ্ৰন্থ, অনুশীলন, ধৰ্মতত্ত্বৰ অৱস্থান আৰু সংগঠনৰ ৰূপসমূহক সামৰি লৈছে। ইহুদী ধৰ্মৰ মূল গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত তওৰাত—হিব্ৰু বাইবেলৰ প্ৰথম পাঁচখন কিতাপ—আৰু প্ৰাচীন হিব্ৰু শাস্ত্ৰৰ সংকলন। ইংৰাজী ভাষাত হিব্ৰু বাইবেল বুলি জনাজাত তানাখত প্ৰটেষ্টেণ্ট খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ পুৰণি নিয়মৰ দৰেই কিতাপ আছে, ক্ৰম আৰু বিষয়বস্তুৰ কিছু পাৰ্থক্য আছে। মূল লিখিত শাস্ত্ৰৰ উপৰিও পৰিপূৰক মৌখিক তওৰাতক পিছৰ গ্ৰন্থ যেনে মিদ্ৰাছ আৰু তালমুদৰ দ্বাৰা প্ৰতিনিধিত্ব কৰা হৈছে। হিব্ৰু ভাষাৰ টোৰাহ শব্দটোৰ অৰ্থ হ'ব পাৰে "শিক্ষা", "বিধান", বা "নিৰ্দেশনা",^[12] যদিও "তওৰাত"ক সাধাৰণ শব্দ হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি যিয়ে যিকোনো ইহুদী গ্ৰন্থ বা শিক্ষাক বুজায় যিয়ে মোচিৰ মূল পাঁচখন পুস্তকৰ সম্প্ৰসাৰণ বা বিশদভাৱে উল্লেখ কৰে। ইহুদী আধ্যাত্মিক আৰু ধৰ্মীয় পৰম্পৰাৰ মূল অংশক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা তওৰাত হৈছে এনে এটা শব্দ আৰু শিক্ষাৰ এটা গোট যিবোৰক কমেও সত্তৰটা, আৰু সম্ভাৱ্যভাৱে অসীম, দিশ আৰু ব্যাখ্যাক সামৰি লোৱা বুলি স্পষ্টভাৱে স্ব-অৱস্থিত কৰা হৈছে।^[13] ইহুদী ধৰ্মৰ গ্ৰন্থ, পৰম্পৰা আৰু মূল্যবোধে খ্ৰীষ্টান আৰু ইছলামকে ধৰি পৰৱৰ্তী আব্ৰাহামী ধৰ্মসমূহক প্ৰবলভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছিল।^[14]^[15] হেলেনিজমৰ দৰেই হিব্ৰু ধৰ্ময়ো আদিম খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ মূল পটভূমিৰ উপাদান হিচাপে ইয়াৰ প্ৰভাৱৰ জৰিয়তে পশ্চিমীয়া সভ্যতা গঠনত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।^[16]

ইহুদী ধৰ্মৰ ভিতৰত বিভিন্ন ধৰণৰ ধৰ্মীয় আন্দোলন আছে, ইয়াৰে অধিকাংশই ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্মৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে,^[17]^[18]^[19] য’ত কোৱা হৈছে যে ঈশ্বৰে তেওঁৰ বিধান আৰু আজ্ঞাসমূহ চিনাই পৰ্বতত মোচিক লিখিত আৰু মৌখিক তওৰাত দুয়োটা ৰূপতে প্ৰকাশ কৰিছিল।^[20] ঐতিহাসিকভাৱে এই দাবীৰ সকলো বা অংশক বিভিন্ন গোটে প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল, যেনে দ্বিতীয় মন্দিৰৰ সময়ছোৱাত চদ্দুকী আৰু হেলেনিষ্টিক ইহুদী ধৰ্ম; ^[21]^[18]^[22] মধ্যযুগৰ আৰম্ভণি আৰু পিছৰ সময়ছোৱাত কাৰাইটসকল; আৰু আধুনিক অগতানুগতিক ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহৰ কিছু অংশৰ মাজত।^[23] ইহুদী ধৰ্মৰ কিছুমান আধুনিক শাখা যেনে মানৱতাবাদী ইহুদী ধৰ্মক ধৰ্মনিৰপেক্ষ বা অদেৱতাবাদী বুলি গণ্য কৰিব পাৰি।^[24]^[25]^[26]^[27] আজি ইহুদী ধৰ্মীয় আন্দোলনসমূহৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ আন্দোলনসমূহ হৈছে অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্ম (হাৰেডী আৰু আধুনিক অৰ্থডক্স), কনজাৰ্ভেটিভ ইহুদী ধৰ্ম আৰু সংস্কাৰক ইহুদী ধৰ্ম। এই গোটসমূহৰ মাজত পাৰ্থক্যৰ প্ৰধান উৎসসমূহ হ’ল হালাখা (ইহুদী আইন), ৰাব্বি কৰ্তৃত্ব আৰু পৰম্পৰাৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ দৃষ্টিভংগী আৰু ইজৰাইল ৰাষ্ট্ৰৰ তাৎপৰ্য্য।^[28]^[29]^[30]^[1] অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মই কয় যে তওৰাত আৰু হালাখাৰ উৎপত্তি স্পষ্টভাৱে ঐশ্বৰিক, চিৰন্তন আৰু অপৰিৱৰ্তনীয় আৰু ইয়াক কঠোৰভাৱে পালন কৰা উচিত।^[31]^[32]^[33]^[34] ৰক্ষণশীল আৰু সংস্কাৰক ইহুদী ধৰ্ম অধিক উদাৰ, ৰক্ষণশীল ইহুদী ধৰ্মই সাধাৰণতে সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মতকৈ ইহুদী ধৰ্মৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ অধিক পৰম্পৰাবাদী ব্যাখ্যাক প্ৰসাৰিত কৰে।^[35]^[36]^[37]^[38] সংস্কাৰৰ এটা সাধাৰণ স্থিতি হ’ল হালাখাক সকলো ইহুদীৰ পৰা পালন কৰাটো প্ৰয়োজনীয় নিষেধাজ্ঞা আৰু বাধ্যবাধকতাৰ গোট হিচাপে নহয়, সাধাৰণ নিৰ্দেশনাৰ গোট হিচাপেহে চাব লাগে।^[39]^[40]^[41]^[42]^[43] ঐতিহাসিকভাৱে বিশেষ আদালতে হালাখা বলবৎ কৰিছিল; আজিও এই আদালতসমূহ আছে যদিও ইহুদী ধৰ্মৰ প্ৰথা বেছিভাগেই স্বেচ্ছামূলক।^[44] ধৰ্মতত্ত্ব আৰু আইনী বিষয়ৰ কৰ্তৃত্ব কোনো এজন ব্যক্তি বা সংগঠনৰ ওপৰত নিহিত নহয়, বৰঞ্চ ইহুদী পবিত্ৰ গ্ৰন্থ আৰু ইয়াৰ ব্যাখ্যা কৰা ৰাব্বি আৰু পণ্ডিতসকলৰ ওপৰতহে নিহিত কৰা হৈছে।

ইহুদীসকল ইহুদী ধৰ্মলৈ ধৰ্মান্তৰিত হোৱাৰ উপৰিও^[45] ইহুদী হিচাপে জন্মগ্ৰহণ কৰাসকলকো সামৰি এটা নৃগোষ্ঠীয় ধৰ্মীয় গোট। ২০২১ চনত বিশ্বৰ ইহুদী জনসংখ্যা ১৫.২ মিলিয়ন বা বিশ্বৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ০.১৯৫% বুলি অনুমান কৰা হৈছিল যদিও ধৰ্মীয় পালন কঠোৰৰ পৰা অস্তিত্বহীনলৈকে ভিন্ন।^[46]^[47]

ব্যুৎপত্তি

ইহুদী ধৰ্ম শব্দটো Iudaismus ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যিটো প্ৰাচীন গ্ৰীক Ioudaismos (Koinē গ্ৰীক: Ἰουδαϊσμός, ক্ৰিয়াৰ পৰা ἰουδαΐζειν, "[ইহুদী]সকলৰ পক্ষ লোৱা বা অনুকৰণ কৰা")।^[48] ইয়াৰ চূড়ান্ত উৎস আছিল হিব্ৰু: יהודה, ৰোমানীকৃত: Yehudah Judah",^[49]^[50] যিটো ইহুদী ধৰ্মৰ বাবে হিব্ৰু শব্দ יַהֲדוּת Yahaḏuṯ Maccabees খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২য় শতিকাত (অৰ্থাৎ ২ মক্কাবী ২:২১, ৮:১ আৰু ১৪:৩৮)।^[51] যুগ আৰু যুগৰ প্ৰসংগত ইয়াৰ অৰ্থ আছিল "এটা সাংস্কৃতিক সত্তাৰ সন্ধান বা অংশ গঠন।" ^[52] ইয়াৰ বিপৰীত শব্দ হেলেনিছমছৰ সৈতে মিল আছিল, যিটো শব্দই হেলেনিষ্টিক সাংস্কৃতিক নীতিৰ প্ৰতি মানুহৰ বশৱৰ্তী হোৱাৰ কথা বুজায়। ইউডাইজমছ আৰু হেলেনিছমোছৰ মাজৰ সংঘাতৰ আঁৰ আছিল মাকাবিয়ান বিদ্ৰোহৰ আৰু সেয়েহে ইউডাইজমছ শব্দটোৰ আৱিষ্কাৰ।^[52]

শ্বে জে ডি কোহেনে তেওঁৰ গ্ৰন্থ দ্য বিগিনিংছ অৱ ইহুদীনেছত লিখিছে:

আমি অৱশ্যেই [Ioudaïsmós]ক "ইহুদী ধৰ্ম" বুলি অনুবাদ কৰিবলৈ প্ৰলোভিত হৈছো, কিন্তু এই অনুবাদটো অতি সংকীৰ্ণ, কাৰণ শব্দটোৰ এই প্ৰথম আৱিৰ্ভাৱত Ioudaïsmós এতিয়াও ধৰ্মৰ নামলৈ হ্ৰাস কৰা হোৱা নাই। ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে "যিহূদীসকলক ইহুদী (বা ইহুদী) কৰা সেই সকলোবোৰ বৈশিষ্ট্যৰ সমষ্টি।" এই বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ভিতৰত নিশ্চিতভাৱে এনে কিছুমান প্ৰথা আৰু বিশ্বাস আছে যিবোৰক আমি আজি "ধৰ্মীয়" বুলি ক'ম, কিন্তু এই প্ৰথা আৰু বিশ্বাসসমূহ শব্দটোৰ একমাত্ৰ বিষয়বস্তু নহয়। এইদৰে Ioudaïsmósক "ইহুদী ধৰ্ম" বুলি নহয় ইহুদীত্ব বুলি অনুবাদ কৰা উচিত।^[53]

ডেনিয়েল আৰ শ্বৱাৰ্টজে অৱশ্যে যুক্তি আগবঢ়ায় যে বিশেষকৈ মাকাবীৰ কিতাপৰ প্ৰসংগত "ইহুদী ধৰ্মই ইহুদী ৰাষ্ট্ৰৰ সংস্কৃতি আৰু ৰাজনীতিৰ বিপৰীতে ধৰ্মক বুজায়। তেওঁৰ মতে ইয়াৰ দ্বাৰা ফৰীচী আৰু চদ্দুকীসকলৰ মাজত থকা মতাদৰ্শগত বিভাজন আৰু অন্তৰ্নিহিতভাৱে ইহুদীয়া সমাজত হাচমোনিয়া বিৰোধী আৰু হাচমোনিয়ান সমৰ্থক দলসমূহৰ মাজত হোৱা মতাদৰ্শগত বিভাজন প্ৰতিফলিত হৈছিল।^[51]

অক্সফৰ্ড ইংৰাজী অভিধানৰ মতে ইংৰাজী ভাষাত এই শব্দটোৰ অৰ্থ "ইহুদী ধৰ্মৰ পেছা বা অনুশীলন; ইহুদীসকলৰ ধৰ্মীয় ব্যৱস্থা বা ৰাজনীতি"ৰ অৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰা আটাইতকৈ প্ৰাচীন উদ্ধৃতিটো হৈছে ৰবাৰ্ট ফেবিয়ানৰ The newe cronycles of Englande and of Fraunce (১৫১৬)।^[54] লেটিন ভাষাৰ প্ৰত্যক্ষ অনুবাদ হিচাপে "ইহুদী ধৰ্ম" প্ৰথমবাৰৰ বাবে ১৬১১ চনৰ বাইবেলৰ এপ'ক্ৰিফা (কেথলিক গীৰ্জা আৰু পূব অৰ্থডক্সিৰ ডিউটেৰ'কেন'নিক কিতাপ)ৰ ইংৰাজী অনুবাদত দেখা গৈছিল, ২ মেক। ii. ২১: "যিসকলে Iudaisme ৰ বাবে নিজৰ সন্মানৰ বাবে পুৰুষসুলভ আচৰণ কৰিছিল।" ^[55]

ইতিহাস

উৎপত্তি

আদিপুস্তকত অব্ৰাহামৰ লগত কৰা নিয়ম

হিব্ৰু বাইবেল বা তানাখৰ এটা উল্লেখযোগ্য অংশ হৈছে ইজৰায়েলীসকলৰ ধৰ্ম আৰু ঈশ্বৰৰ সৈতে থকা সম্পৰ্কৰ বিৱৰণ তেওঁলোকৰ প্ৰাচীন ইতিহাসৰ পৰা দ্বিতীয় মন্দিৰ নিৰ্মাণৰ আগলৈকে (৫৩৫ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব)। আব্ৰাহামক প্ৰথম ইব্ৰী আৰু ইহুদী লোকসকলৰ পিতৃ হিচাপে প্ৰশংসা কৰা হয়। আদিপুস্তকত ঈশ্বৰ বা প্ৰধান স্বৰ্গদূত বুলি অনুমান কৰা তিনিজন ব্যক্তিয়ে অব্ৰাহামক নিয়মৰ চিন হিচাপে নিজকে আৰু তেওঁৰ পুত্ৰসকলক ছূন্নত কৰিবলৈ আজ্ঞা দিছিল আৰু স্বৰ্গদূতসকলে তেওঁক প্ৰতিজ্ঞা কৰিছিল যে তেওঁৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ ইচহাকে ইজৰায়েলৰ দেশ (তেতিয়া কনান বুলি কোৱা হৈছিল) উত্তৰাধিকাৰী হ’ব আৰু তেওঁৰ পত্নীৰ নাম সলনি কৰি ‘চাৰাই’, যাৰ অৰ্থ আছিল উপহাস, ‘ছাৰা’, যাৰ অৰ্থ ৰাজকুমাৰী, আৰু তেওঁ তেওঁক ৰাজকুমাৰী হ’ব পুত্ৰই তাইৰ বৃদ্ধ বয়সত আৰু তেওঁৰ বংশধৰসকলেও ধন্য হ’ব আৰু নিয়ম পালন কৰিব।^[56]^[57]

তওৰাত, নেভিইম আৰু কেতুভিম

বাইবেলৰ দ্বিতীয়খন পুস্তক যাত্ৰাপুস্তকত ইচহাকৰ পুত্ৰ য়াকুবৰ বংশধৰসকলক মিচৰত দাসত্ত্বত ৰখা হৈছিল আৰু ঈশ্বৰে মোচিক আদেশ দিছিল যে মিচৰৰ পৰা যাত্ৰাক এক দৰ্শনত নেতৃত্ব দিব লাগে। নিয়ম আৰু আজ্ঞা চিনাইত মোচিৰ ওচৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হ’ল; তওৰাত বা মোচিৰ পাঁচখন কিতাপত হিচাপ কৰা হৈছে।^[58]^[59] এই গ্ৰন্থসমূহ নেভিইম আৰু কেতুভিমৰ সৈতে মিলি মিছনাহ আৰু তালমুদৰ কথা উল্লেখ কৰা মৌখিক তওৰাতৰ বিপৰীতে তওৰাত শ্বেবিখতাভ নামেৰে জনাজাত।^[60] নেভিইমত ঐতিহাসিক আখ্যান, আৰু ভৱিষ্যদ্বাণীমূলক লেখাৰ বিৱৰণ দিয়া হৈছে, য'ত কনানত থকা ইস্ৰেলাইটসকলৰ বসতিস্থলসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। আনহাতে গীতমালা, হিতোপদেশ আৰু ইষ্টাৰকে ধৰি বৈচিত্ৰ্যময় গ্ৰন্থৰ সংকলন কেটুভিমত কাব্যিক আৰু গদ্যৰ দাৰ্শনিক লেখাসমূহ সামৰি লোৱা হৈছে যিবোৰ আন গ্ৰন্থসমূহৰ অধিক আক্ষৰিকতাবাদী শৈলীৰ পৰা বিচ্যুত।^[61]

তালমুদ

ৰাব্বি পৰম্পৰা অনুসৰি মৌখিক তওৰাত বা "মৌখিক বিধান" বুলি কোৱা বিধানৰ বিৱৰণ আৰু ব্যাখ্যা মূলতঃ চিনাইত মোচিক দিয়া বিধানৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি অলিখিত পৰম্পৰা আছিল। কিন্তু ইহুদীসকলৰ ওপৰত অত্যাচাৰ বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে আৰু সবিশেষ পাহৰি যোৱাৰ বিপদত পৰাৰ লগে লগে এই মৌখিক নিয়মসমূহ ইয়াহূদা হা-নাচিয়ে ২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত সম্পাদনা কৰা মিছনাহত লিপিবদ্ধ কৰিছিল। তালমুদ আছিল মিছনাহ আৰু গেমাৰাৰ সংকলন, যিটো ৰাব্বি টীকাসমূহ পৰৱৰ্তী তিনি শতিকাত সম্পাদনা কৰা হৈছিল। ইহুদী পণ্ডিতৰ দুটা প্ৰধান কেন্দ্ৰ পেলেষ্টাইন আৰু বেবিলন (নিম্ন মেছ’পটেমিয়া)ত গেমাৰাৰ উৎপত্তি হৈছিল।^[62] সেই অনুসৰি দুটা বিশ্লেষণৰ সংস্থাৰ বিকাশ ঘটিল আৰু তালমুদৰ দুটা গ্ৰন্থৰ সৃষ্টি হ’ল। পুৰণি সংকলনটোৰ নাম জেৰুজালেম তালমুদ। চতুৰ্থ শতিকাৰ কোনোবা এটা সময়ত পেলেষ্টাইনত ইয়াক সংকলন কৰা হৈছিল।^[62]

ঐতিহাসিক বিশ্লেষণ

সমালোচক পণ্ডিতসকলৰ মতে তওৰাতত অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ গ্ৰন্থসমূহ একেলগে সম্পাদনা কৰা হৈছে যাতে বিচ্ছিন্ন বিৱৰণীসমূহৰ প্ৰতি দৃষ্টি আকৰ্ষণ হয়।^[63]^{[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]}^[64]^[65] এই পণ্ডিতসকলৰ কেইবাজনো, যেনে অধ্যাপক মাৰ্টিন ৰোজ আৰুজন ব্ৰাইটে কৈছে যে প্ৰথম মন্দিৰৰ সময়ছোৱাত ইজৰাইলৰ লোকসকলে বিশ্বাস কৰিছিল যে প্ৰতিটো জাতিৰ নিজস্ব সংস্কৰণ আছে, যিটো দেৱতাক আন সকলো দেৱতাৰ তুলনাত উচ্চ বুলি গণ্য কৰা হয়।^[66]^{[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]}^[67]^{[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]} কিছুমানে কয় যে বেবিলন নিৰ্বাসনৰ সময়ত কঠোৰ একশ্বৰবাদৰ বিকাশ ঘটিছিল, হয়তো জৰদস্তি দ্বৈতবাদৰ প্ৰতিক্ৰিয়াত।^[68] এই দৃষ্টিভংগীত হেলেনিষ্টিক যুগৰ পৰাই বেছিভাগ ইহুদীই বিশ্বাস কৰিবলৈ ধৰিলে যে তেওঁলোকৰ দেৱতাক একমাত্ৰ দেৱতা আৰু ইহুদী ধৰ্মৰ সৈতে একেধৰণৰ সীমাবদ্ধ ইহুদী জাতিৰ ধাৰণা গঢ় লৈ উঠিছিল।^[69]জন ডেই যুক্তি আগবঢ়ায় যে বাইবেলৰ য়াহৱেহ, এল, আচেৰা আৰু বালৰ উৎপত্তি হয়তো পূৰ্বৰ কনান ধৰ্মৰ পৰাই গঢ় লৈ উঠিছে, যিটো গ্ৰীক পৌৰাণিক কাহিনীৰ দৰেই দেৱতাৰ প্যান্থেয়নক কেন্দ্ৰ কৰি আছিল।^[70]

প্ৰাচীনতা

হিব্ৰু বাইবেলৰ মতে চৌলৰ অধীনত এক সংযুক্ত ৰাজতন্ত্ৰ স্থাপন কৰা হৈছিল আৰু ৰজা দাউদ আৰু চলোমনৰ অধীনত ইয়াৰ ৰাজধানী জেৰুজালেমত চলি আছিল। চলোমনৰ ৰাজত্বৰ পাছত জাতিটো ইজৰাইল ৰাজ্য (উত্তৰত) আৰু ইহুদা ৰাজ্য (দক্ষিণত) দুখন ৰাজ্যত বিভক্ত হয়। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৭২০ চনৰ আশে-পাশে ইজৰাইল ৰাজ্য ধ্বংস হৈছিল, যেতিয়া ইয়াক নব্য অচূৰ সাম্ৰাজ্যই জয় কৰিছিল; ^[71] ৰাজধানী চমৰিয়াৰ পৰা মিডিয়া আৰু খাবুৰ নদীৰ উপত্যকালৈ বহু লোকক বন্দী কৰি নিয়া হৈছিল। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৫৮৬ চনত নৱ-বেবিলন সাম্ৰাজ্যৰ দ্বিতীয় নবূখদনেচৰে জয় নকৰালৈকে ইহুদা ৰাজ্যখন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে চলি থাকিল। বেবিলনীয়াসকলে জেৰুজালেম আৰু প্ৰাচীন ইহুদী উপাসনাৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত থকা প্ৰথম মন্দিৰ ধ্বংস কৰিলে। ইহুদীয়াসকলক বেবিলনলৈ নিৰ্বাসিত কৰা হৈছিল, যিটোক প্ৰথম ইহুদী প্ৰব্ৰজনকাৰী হিচাপে গণ্য কৰা হয়। পিছলৈ তেওঁলোকৰ বহুতেই সত্তৰ বছৰৰ পাছত পাৰ্চী আচেমেনীড সাম্ৰাজ্যই বেবিলন জয় কৰাৰ পিছত নিজৰ গৃহভূমিলৈ উভতি যায়, যিটো পৰিঘটনা চিয়োনলৈ উভতি অহা বুলি জনা যায়। দ্বিতীয় মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰি পুৰণি ধৰ্মীয় প্ৰথা পুনৰ আৰম্ভ কৰা হ’ল।

দ্বিতীয় মন্দিৰৰ প্ৰথম বছৰবোৰত সৰ্বোচ্চ ধৰ্মীয় কৰ্তৃত্ব আছিল মহাসভা নামেৰে জনাজাত এখন পৰিষদ, যাৰ নেতৃত্বত আছিল এজ্ৰা লিখক। মহাসভাৰ অন্যান্য সাফল্যৰ ভিতৰত বাইবেলৰ শেষৰ কিতাপসমূহ এই সময়ত লিখা হৈছিল আৰু কেননত ছীল কৰা হৈছিল। ^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]} হেলেনিষ্টিক ইহুদী ধৰ্ম খ্ৰীষ্টপূৰ্ব তৃতীয় শতিকাৰ পৰা টলেমিক মিচৰলৈ বিয়পি পৰে আৰু ইয়াৰ সৃষ্টিৰ ফলত ইহুদী সম্প্ৰদায়সমূহত ব্যাপক বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ ফলত "দখলকাৰী শক্তিসমূহৰ সংস্কৃতিক গ্ৰহণ কৰাৰ বিষয়ে ইহুদী সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত সংঘাত" আৰম্ভ হয়।^[21]^[72]

মহা ইহুদী বিদ্ৰোহৰ সময়ত (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৬৬–৭৩) ৰোমানসকলে জেৰুজালেম লুটপাত কৰি দ্বিতীয় মন্দিৰ ধ্বংস কৰে। পিছলৈ ৰোমান সম্ৰাট হেড্ৰিয়ানে মন্দিৰ পৰ্বতত পৌত্তলিক মূৰ্তি নিৰ্মাণ কৰি চুন্নত নিষিদ্ধ কৰিছিল; এই নৃগোষ্ঠীহত্যাৰ কাৰ্য্যই বাৰ কোখবা বিদ্ৰোহ (১৩২–১৩৬ খ্ৰীষ্টাব্দ)ৰ সৃষ্টি কৰে, তাৰ পিছত ৰোমানসকলে তওৰাতৰ অধ্যয়ন আৰু ইহুদী বন্ধৰ দিন উদযাপন নিষিদ্ধ কৰে আৰু প্ৰায় সকলো ইহুদীক ইহুদিয়াৰ পৰা বলপূৰ্বকভাৱে আঁতৰাই পেলায়। কিন্তু ২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত ইহুদীসকলক ৰোমান নাগৰিকত্ব প্ৰদান কৰা হয় আৰু চতুৰ্থ শতিকাত নষ্টিচিজম আৰু প্ৰাৰম্ভিক খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ উত্থান নুহোৱালৈকে ইহুদী ধৰ্মক religio licita ("বৈধ ধৰ্ম") হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হয়।

জেৰুজালেম ধ্বংস আৰু ইহুদীসকলক বহিষ্কাৰ কৰাৰ পিছত ইহুদী উপাসনা মন্দিৰৰ চাৰিওফালে কেন্দ্ৰীয়ভাৱে সংগঠিত হোৱা বন্ধ হৈ গ’ল, প্ৰাৰ্থনাই বলিদানৰ স্থান ল’লে আৰু সম্প্ৰদায়টোৰ চাৰিওফালে উপাসনা পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হ’ল (যাক ন্যূনতম দহজন প্ৰাপ্তবয়স্ক পুৰুষে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে) আৰু ব্যক্তিগত সম্প্ৰদায়ৰ শিক্ষক আৰু নেতা হিচাপে কাম কৰা ৰাব্বিসকলৰ কৰ্তৃত্ব প্ৰতিষ্ঠা হ’ল।^[17]^[18]

প্ৰাক-ইছলামিক আৰবত ইহুদী ধৰ্ম খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ প্ৰাক-খ্ৰীষ্টান যুগৰ পৰাই আৰম্ভ হয়, আৰু উত্তৰ-পশ্চিম আৰু দক্ষিণত কেন্দ্ৰীভূত আছিল। চতুৰ্থ শতিকাত প্ৰাক-ইছলামিক দক্ষিণ আৰবৰ হিমিয়াৰী ৰাজ্যৰ শাসক শ্ৰেণীয়ে ইহুদী ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰে। এই পৰিস্থিতি ষষ্ঠ শতিকাৰ আৰম্ভণিলৈকে চলিছিল, যেতিয়া নাজৰানৰ হত্যাকাণ্ডৰ দ্বাৰা প্ৰৰোচিত হিমিয়াৰত আকছুমী আগ্ৰাসনৰ ফলত খ্ৰীষ্টান শাসনৰ পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল।^[73]

বিশ্বাসৰ বৈশিষ্ট্য আৰু নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰা

আন প্ৰাচীন নিকট পূবৰ দেৱতাৰ দৰে হিব্ৰু ঈশ্বৰক একক আৰু একক হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে; ফলস্বৰূপে, হিব্ৰু ঈশ্বৰৰ প্ৰধান সম্পৰ্ক আন দেৱতাৰ সৈতে নহয়, কিন্তু জগতৰ সৈতে আৰু অধিক নিৰ্দিষ্টভাৱে তেওঁ সৃষ্টি কৰা লোকসকলৰ সৈতেহে।^[74] এইদৰে ইহুদী ধৰ্মৰ আৰম্ভণি হয় নৈতিক একশ্বৰবাদৰ পৰা: ঈশ্বৰ এক আৰু মানৱ জাতিৰ কাৰ্য্যৰ প্ৰতি চিন্তিত বুলি বিশ্বাস।^[75] হিব্ৰু বাইবেলৰ মতে, ঈশ্বৰে অব্ৰাহামক তেওঁৰ সন্তানক এক মহান জাতি হিচাপে গঢ়ি তুলিবলৈ প্ৰতিজ্ঞা কৰিছিল।^[76] বহু প্ৰজন্মৰ পাছত তেওঁ ইজৰাইল জাতিক কেৱল এজন ঈশ্বৰক প্ৰেম আৰু উপাসনা কৰিবলৈ আজ্ঞা দিছিল; অৰ্থাৎ ইহুদী জাতিয়ে জগতৰ প্ৰতি ঈশ্বৰৰ চিন্তাৰ প্ৰতিদান দিব লাগে।^[77] তেওঁ ইহুদী লোকসকলক ইজনে সিজনক প্ৰেম কৰিবলৈও আজ্ঞা দিছিল; অৰ্থাৎ ইহুদীসকলে মানুহৰ প্ৰতি ঈশ্বৰৰ প্ৰেম অনুকৰণ কৰিব লাগে।^[78]

এইদৰে, যদিও কাবালাত ইহুদী ধৰ্মত এটা গুপ্ত পৰম্পৰা আছে, ৰাব্বি পণ্ডিত মেক্স কাডুছিনে নীতিগত ইহুদী ধৰ্মক "স্বাভাৱিক ৰহস্যবাদ" বুলি বৰ্ণনা কৰিছে, কাৰণ ইয়াত সকলো ইহুদীৰ বাবে সাধাৰণ উপায় বা ধৰণৰ জৰিয়তে ঈশ্বৰৰ দৈনন্দিন ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতা জড়িত হৈ থাকে।^[79] এইটো হালাখা বা ইহুদী আইন পালনৰ জৰিয়তে খেলা হয় আৰু বিৰকাট হা-মিজভোটত মৌখিকভাৱে প্ৰকাশ কৰা হয়, প্ৰতিবাৰ কোনো ইতিবাচক আজ্ঞা পূৰণ হ’লে কোৱা চুটি আশীৰ্বাদসমূহ:

আমাৰ হাতত থকা সাধাৰণ, চিনাকি, দৈনন্দিন বস্তু আৰু পৰিঘটনাবোৰে ঈশ্বৰৰ অভিজ্ঞতাৰ বাবে অনুষ্ঠান গঠন কৰে। নিজৰ দৈনন্দিন জীৱিকা, সেই দিনটোৱেই যেনে বস্তুবোৰক ঈশ্বৰৰ প্ৰেম-দয়াৰ প্ৰকাশ হিচাপে অনুভৱ কৰা হয়, বেৰাখোটৰ আহ্বান জনোৱা হয়। কেদুশাহ, পবিত্ৰতা, যিটো ঈশ্বৰৰ অনুকৰণৰ বাহিৰে আন একো নহয়, দৈনন্দিন আচৰণৰ সৈতে, কৃপাময় আৰু দয়ালু হোৱাৰ সৈতে, মূৰ্তিপূজা, ব্যভিচাৰ আৰু তেজ বোৱাই নিজকে অশুচি হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰাৰ সৈতে জড়িত। বীৰকাট হা-মিট্জৱত ৰাব্বি আচাৰ-ব্যৱহাৰত পবিত্ৰতাৰ চেতনাক উদগনি দিয়ে, কিন্তু এই আচাৰ-অনুষ্ঠানসমূহৰ অধিকাংশতে ব্যৱহৃত বস্তুবোৰ অপবিত্ৰ আৰু সাধাৰণ চৰিত্ৰৰ, আনহাতে কেইবাটাও পবিত্ৰ বস্তু non-theurgic. আৰু কেৱল সাধাৰণ বস্তু আৰু পৰিঘটনাই নিজৰ লগত ঈশ্বৰৰ অভিজ্ঞতা আনে নহয়। মানুহৰ লগত ঘটা প্ৰতিটো কথাই সেই অভিজ্ঞতাক উদগনি দিয়ে, বেয়াৰ লগতে ভালও, কাৰণ এজন বেৰাকাহক বেয়া খবৰতো কোৱা হয়। সেয়েহে ঈশ্বৰৰ অভিজ্ঞতা যদিও আন কোনো অভিজ্ঞতাৰ দৰে নহয়, তথাপিও তেওঁক অনুভৱ কৰাৰ, তেওঁৰ প্ৰতি চেতনা থকাৰ অনুষ্ঠানবোৰ বহুবিধ, যদিও আমি কেৱল বেৰাকোটৰ আহ্বান জনোৱাবোৰহে বিবেচনা কৰোঁ।^[80]

ইহুদী দাৰ্শনিকসকলে ঈশ্বৰ অন্তৰ্নিহিত নে অতিক্ৰমণীয়, আৰু মানুহৰ স্বাধীন ইচ্ছা আছে নে তেওঁলোকৰ জীৱন নিৰ্ধাৰিত সেই বিষয়ে প্ৰায়ে বিতৰ্ক কৰে, হালাখা হৈছে এনে এক ব্যৱস্থা যাৰ জৰিয়তে যিকোনো ইহুদীই ঈশ্বৰক জগতলৈ আনিবলৈ কাম কৰে।

ইহুদী ধৰ্মৰ সকলো পবিত্ৰ বা নীতিগত গ্ৰন্থতে নৈতিক একশ্বৰবাদ কেন্দ্ৰীয়। কিন্তু কাৰ্যক্ষেত্ৰত একেশ্বৰবাদ সদায় পালন কৰা হোৱা নাই। হিব্ৰু বাইবেল (বা তানাখ)ত প্ৰাচীন ইজৰায়েলত আন দেৱতাসকলৰ ব্যাপক উপাসনাক লিপিবদ্ধ কৰা হৈছে আৰু বাৰে বাৰে নিন্দা কৰা হৈছে।^[81] গ্ৰীক-ৰোমান যুগত ইহুদী ধৰ্মত একেশ্বৰবাদৰ বহুতো ভিন্ন ব্যাখ্যাৰ অস্তিত্ব আছিল, য'ত খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ জন্ম দিয়া ব্যাখ্যাসমূহো আছিল।^[82]

তদুপৰি কিছুমানে যুক্তি দিছে যে ইহুদী ধৰ্ম হৈছে এক অবিশ্বাসী ধৰ্ম, য’ত ঈশ্বৰত বিশ্বাস কৰাটো প্ৰয়োজনীয় নহয়।^[83]^[84] কিছুমানৰ বাবে ঈশ্বৰত বিশ্বাস কৰাতকৈ হালাখা পালন কৰাটো অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ।^[85] প্ৰামাণিক বা নীতিগত ইহুদী ধৰ্মৰ কথা ক’ব পাৰি নেকি সেই বিতৰ্ক কেৱল ধৰ্মীয় ইহুদীসকলৰ মাজতে নহয় ইতিহাসবিদসকলৰ মাজতো বিতৰ্ক।^[86]

মহাদেশীয় ইউৰোপত ইহুদী ধৰ্মৰ সৈতে অধিক সম্পৰ্ক আছে আৰু বেছিভাগেই অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্ম বুলি ভবা হয়।^[87]

মূল নীতিসমূহ

১৩টা বিশ্বাসৰ নীতি, সামৰি লোৱা হৈছে:^[88]

এজন ভগৱান আছে
একেই ভগৱান
ভগৱানৰ কোনো শাৰীৰিক শৰীৰ নাই
ঈশ্বৰ চিৰন্তন
কেৱল ভগৱানকহে পূজা কৰিব পাৰি
ভৱিষ্যদ্বাণী: ঈশ্বৰে মানুহৰ লগত যোগাযোগ কৰে
মোচি আছিল ভাববাদীসকলৰ ভিতৰত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ
তওৰাত ঈশ্বৰৰ পৰা আহিছে
তওৰাত ঈশ্বৰৰ প্ৰামাণিক বাক্য আৰু সলনি নহবও পাৰে
ভগৱান আমাৰ সকলো কৰ্মৰ প্ৰতি সচেতন
ঈশ্বৰে ধাৰ্মিকক পুৰস্কাৰ দিয়ে আৰু দুষ্টক শাস্তি দিয়ে
মচীহ আহিব
মৃতক পুনৰুত্থান হ'ব

কঠোৰ অৰ্থত ইহুদী ধৰ্মত খ্ৰীষ্টান আৰু ইছলামৰ দৰে কোনো নিৰ্দিষ্ট সৰ্বজনীনভাৱে বাধ্যতামূলক বিশ্বাসৰ নিয়ম নাই, কাৰণ ইয়াক লিটাৰ্জীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।^[89]^[90] ইহুদী ইতিহাসৰ পণ্ডিতসকলে ইহুদী ধৰ্মৰ মূল নীতিসমূহৰ অসংখ্য প্ৰণয়ন প্ৰস্তাৱ কৰিছে, যিবোৰৰ সকলোবোৰেই সমালোচনাৰ সন্মুখীন হৈছে।^[89]^[30]^[91] আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় প্ৰণয়নটো হৈছে দ্বাদশ শতিকাত বিকশিত হোৱা মাইমনিডিছৰ তেৰটা বিশ্বাসৰ নীতি।^[89]^[30] মাইমনিডেছৰ মতে যিকোনো ইহুদী যিয়ে এই নীতিসমূহৰ এটাকো নাকচ কৰে, তেওঁক ধৰ্মভ্ৰষ্ট আৰু বিদ্বেষী বুলি গণ্য কৰা হ’ব।^[92]^[93] ইহুদী পণ্ডিতসকলে মাইম’নিডেছৰ নীতিৰ পৰা বিভিন্ন ধৰণে বিচ্ছিন্ন দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিছে।^[94]^[95] এইদৰে সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মৰ ভিতৰত প্ৰথম পাঁচটা নীতিহে সমৰ্থন কৰা হয়।^[1]

মাইমনিডেছৰ সময়ত তেওঁৰ নীতিৰ তালিকাখন হাছদাই ক্ৰেস্কাছ আৰু জোচেফ আলবোৱে সমালোচনা কৰিছিল। আলবো আৰু ৰাভাদে যুক্তি দিছিল যে মাইমনিডেছৰ নীতিত অত্যধিক বস্তু আছে যিবোৰ সঁচা হ’লেও বিশ্বাসৰ মৌলিক নহয়^[89]^[30]

এই ধাৰাৰে প্ৰাচীন ইতিহাসবিদ জোচেফাছে ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ পৰিৱৰ্তে আচাৰ-ব্যৱহাৰ আৰু পালনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, ধৰ্মত্যাগক হালাখা পালন নকৰাৰ সৈতে জড়িত কৰিছিল আৰু ইহুদী ধৰ্মলৈ ধৰ্মান্তৰিত হোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ভিতৰত চুন্নত আৰু পৰম্পৰাগত ৰীতি-নীতিৰ আনুগত্যও অন্তৰ্ভুক্ত বুলি কৈছিল। পৰৱৰ্তী কেইটামান শতিকাত মাইমনিডছৰ নীতিসমূহ বহুলাংশে আওকাণ কৰা হৈছিল।^[96] পিছলৈ এই নীতিসমূহৰ দুটা কাব্যিক পুনৰাবৃত্তি ("আনি মামিন" আৰু "য়িগদাল") বহুতো ইহুদী লিটাৰ্জীৰ সৈতে একত্ৰিত হৈ পৰে,^[89]^[1]^[97] যাৰ ফলত অৱশেষত ইয়াক প্ৰায় সৰ্বজনীনভাৱে গ্ৰহণ কৰা হয়।^[98]^[99]

ইছলামিক প্ৰভাৱত দ্বাদশ শতিকাৰ কাৰাইট ব্যক্তি জুদা বেন এলিয়া হাদাছিয়ে ইছলামিক প্ৰভাৱত প্ৰণয়ন কৰিছিল:

(১) ঈশ্বৰ সকলো সৃষ্ট সত্তাৰ সৃষ্টিকৰ্তা; (২) তেওঁ অলৌকিক আৰু তেওঁৰ কোনো সমনীয়া বা সহযোগী নাই; (৩) সমগ্ৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৃষ্টি; (৪) ঈশ্বৰে মোচি আৰু বাইবেলৰ নীতি-নিয়মৰ আন ভাববাদীসকলক মাতিছিল; (৫) কেৱল মোচিৰ বিধান সত্য; (৬) বাইবেলৰ ভাষা জনাটো এটা ধৰ্মীয় কৰ্তব্য; (৭) যিৰূচালেমৰ মন্দিৰটো জগতৰ শাসকৰ ৰাজপ্ৰসাদ; (৮) মচীহৰ আগমনৰ সমসাময়িক পুনৰুত্থানত বিশ্বাস; (৯) চূড়ান্ত ৰায়দান; (১০) প্ৰতিশোধ।
— ইয়াহদা বেন এলিয়া হাদাছি, Eshkol ha-Kofer^[89]^[90]

আধুনিক যুগত ইহুদী ধৰ্মত এনে এক কেন্দ্ৰীভূত কৰ্তৃত্বৰ অভাৱ যিয়ে সঠিক ধৰ্মীয় ডগমা নিৰ্ধাৰণ কৰিব। ইয়াৰ বাবেই মৌলিক বিশ্বাসৰ ওপৰত বহুতো ভিন্ন ভিন্নতা ইহুদী ধৰ্মৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত বিবেচনা কৰা হয়।^[94] তথাপিও ইহুদীসকলৰ সকলো ধৰ্মীয় আন্দোলন কম বেছি পৰিমাণে হিব্ৰু বাইবেলৰ নীতি বা তালমুদ আৰু মিদ্ৰাছৰ দৰে বিভিন্ন ধাৰাবাহিকৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে। ইহুদী ধৰ্মই ঈশ্বৰ আৰু পিতৃপুৰুষ অব্ৰাহামৰ মাজত হোৱা বাইবেলৰ চুক্তিৰ লগতে ইহুদী ধৰ্মৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ভাববাদী বুলি গণ্য কৰা মোচিক প্ৰকাশ কৰা চুক্তিৰ অতিৰিক্ত দিশসমূহকো সৰ্বজনীনভাৱে স্বীকৃতি দিয়ে।^[94]^[100]^[101] ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্মৰ এটা মূল গ্ৰন্থ মিছনাহত এই নিয়মৰ ঐশ্বৰিক উৎপত্তিৰ গ্ৰহণ কৰাটো ইহুদী ধৰ্মৰ এক অপৰিহাৰ্য দিশ বুলি গণ্য কৰা হৈছে আৰু যিসকলে এই নিয়ম নাকচ কৰে তেওঁলোকে আগন্তুক জগতত নিজৰ অংশ হেৰুৱাই পেলায়।^[102]

চেফাৰ্ডি শৈলীৰ তওৰাত

আচকেনাজী শৈলীৰ তওৰাত

সমসাময়িক ইহুদী ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহৰ সংখ্যা আৰু বৈচিত্ৰ্যৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি আধুনিক যুগত ইহুদী ধৰ্মৰ মূল নীতিসমূহ প্ৰতিষ্ঠা কৰাটো আৰু অধিক কঠিন। সমস্যাটোক ঊনবিংশ আৰু বিংশ শতিকাৰ আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী বৌদ্ধিক ধাৰাসমূহৰ মাজতে সীমাবদ্ধ কৰি ৰাখিলেও বিষয়টো জটিল হৈয়েই আছে। এইদৰে উদাহৰণস্বৰূপে জোচেফ ছল’ভেইটচিকৰ (আধুনিক অৰ্থডক্স আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত) আধুনিকতাৰ উত্তৰ ইহুদী ধৰ্মক হালাখা অনুসৰণ কৰাৰ সৈতে চিনাক্ত কৰাৰ ওপৰত গঠিত আনহাতে ইয়াৰ চূড়ান্ত লক্ষ্য হৈছে পবিত্ৰতাক বিশ্বলৈ নমাই অনা। পুনৰ্গঠনবাদী ইহুদী ধৰ্মৰ প্ৰতিষ্ঠাপক মৰ্ডেকাই কেপলানে ইহুদী ধৰ্মক সভ্যতাৰ সৈতে চিনাক্ত কৰাৰ স্বাৰ্থত ধৰ্মৰ ধাৰণাটো পৰিত্যাগ কৰে আৰু পিছৰ শব্দটো আৰু মূল ধাৰণাসমূহৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষ অনুবাদৰ জৰিয়তে তেওঁ যিমান পাৰি সিমান ইহুদী ধৰ্মগোষ্ঠীক আঁকোৱালি ল’বলৈ চেষ্টা কৰে। পাছলৈ ছলমন শ্বেখটাৰৰ ৰক্ষণশীল ইহুদী ধৰ্মটো তওৰাতৰ ব্যাখ্যা বুলি বুজা পৰম্পৰাৰ সৈতে একে আছিল, নিজৰ মাজতে সৃষ্টিশীল ব্যাখ্যাৰ দ্বাৰা সম্পন্ন কৰা আইনখনৰ অহৰহ আপডেট আৰু সালসলনিৰ ইতিহাস আছিল। শেষত ডেভিদ ফিলিপছনে ইহুদী ধৰ্মৰ সংস্কাৰ আন্দোলনৰ কঠোৰ আৰু পৰম্পৰাগত ৰাব্বি দৃষ্টিভংগীৰ বিৰোধিতা কৰি ৰূপৰেখা আঁকিছে আৰু এইদৰেই কনজাৰ্ভেটিভ আন্দোলনৰ দৰেই সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছে।^[1]^[103]

ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ

ইহুদী অনুশীলন আৰু চিন্তাৰ কেন্দ্ৰীয় গ্ৰন্থসমূহৰ মৌলিক, গাঁথনিগত তালিকা তলত দিয়া হ'ল:

তানাখ^[104] (হিব্ৰু বাইবেল) আৰু ৰাব্বি সাহিত্য
- মেচোৰা
- তৰগম
- ইহুদী বাইবেলৰ ব্যাখ্যা (তলত মিড্ৰাছকো চাওক)
তালমুদিক যুগৰ ৰচনা (পৌৰাণিক ৰাব্বি সাহিত্য)
- মিছনাহ আৰু টীকা
- ট’চেফটা আৰু সৰু সৰু ট্ৰেক্টেটবোৰ
- তালমুদ:
  - বেবিলনৰ তালমুদ আৰু ধাৰাবাহিক
  - জেৰুজালেম তালমুদ আৰু ধাৰাবাহিক
মিদ্ৰাছিক সাহিত্য:
- হালাখিক মেইদ্ৰাছ
- আগ্গাডিক মিদ্ৰাছ
হালাখিক সাহিত্য
- ইহুদী আইন আৰু ৰীতি-নীতিৰ প্ৰধান সংহিতা
  - মিছনেহ তওৰাত আৰু টীকা
  - তুৰ আৰু ধাৰাবাহিক
  - শুলচন অৰুচ আৰু টীকা
- সাহিত্যৰ সঁহাৰি
চিন্তা আৰু নৈতিকতা
- ইহুদী দৰ্শন
- মুছাৰ সাহিত্য আৰু ইহুদী নৈতিকতাৰ অন্যান্য গ্ৰন্থ
- কাবালাহ
- হাছিদিক ৰচনা
ছিদ্দুৰ আৰু ইহুদী লিটাৰ্জী
পিয়্যুত (ধ্ৰুপদী ইহুদী কবিতা)

বৈধ্য সাহিত্য

হালাখা আৰু পৰম্পৰাৰ ভিত্তি হৈছে তওৰাত (পঞ্চাশ বা মোচিৰ পাঁচটা কিতাপ বুলিও জনা যায়)। ৰাব্বি পৰম্পৰা অনুসৰি তওৰাতত ৬১৩টা আজ্ঞা আছে। এই নিয়মবোৰৰ কিছুমান কেৱল পুৰুষ বা মহিলাৰ বাবে, কিছুমান কেৱল প্ৰাচীন পুৰোহিত গোট, কোহানী আৰু লেবীয়া (লেবী ফৈদৰ সদস্য)ৰ বাবে, কিছুমান কেৱল ইজৰায়েল দেশৰ ভিতৰৰ কৃষকসকলৰ বাবে নিৰ্দেশিত। যিৰূচালেমৰ মন্দিৰৰ অস্তিত্বৰ সময়তহে বহুতো বিধান প্ৰযোজ্য হৈছিল আৰু এই আজ্ঞাবোৰৰ মাত্ৰ ৩৬৯খন আজ্ঞা আজিও প্ৰযোজ্য।^[105]^{[ইয়াতকৈ ভাল উৎসৰ প্ৰয়োজন]}

যদিও ইহুদী গোট আছে যাৰ বিশ্বাস কেৱল তওৰাতৰ লিখিত পাঠ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি আছিল (যেনে, চদ্দুকী আৰু কাৰাইট), বেছিভাগ ইহুদীয়ে মৌখিক বিধানত বিশ্বাস কৰে। এই মৌখিক পৰম্পৰাসমূহ প্ৰাচীন ইহুদী ধৰ্মৰ ফৰীচী চিন্তাধাৰাই প্ৰেৰণ কৰিছিল আৰু পিছলৈ লিখিত ৰূপত লিপিবদ্ধ কৰি ৰাব্বিসকলে ইয়াক সম্প্ৰসাৰিত কৰিছিল।

ৰাব্বি ইহুদী পৰম্পৰা অনুসৰি ঈশ্বৰে চিনাই পৰ্বতত মোচিক লিখিত বিধান (তওৰাত) আৰু মৌখিক তওৰাত দুয়োটাকে দিছিল। মৌখিক নিয়ম হৈছে ঈশ্বৰে মোচিলৈ আৰু তেওঁৰ পৰা প্ৰেৰণ কৰা মৌখিক পৰম্পৰা, যিটো পৰৱৰ্তী প্ৰতিটো প্ৰজন্মৰ ঋষি (ৰব্বি নেতা)সকলক প্ৰেৰণ আৰু শিকোৱা হয়।

যুগ যুগ ধৰি তওৰাত কেৱল মৌখিক পৰম্পৰাৰ সমান্তৰালভাৱে প্ৰেৰণ কৰা লিখিত গ্ৰন্থ হিচাপেহে আবিৰ্ভাৱ হৈছিল। মৌখিক শিক্ষাবোৰ পাহৰি যাব পাৰে বুলি ভয় কৰি ৰাব্বি যিহূদা হানাছিয়ে বিভিন্ন মতামতক একত্ৰিত কৰি এটা আইনৰ শৰীৰত একত্ৰিত কৰাৰ মিছন গ্ৰহণ কৰিছিল যিটো মিছনাহ নামেৰে পৰিচিত হৈছিল।^[106]

মিছনাহত হালাখা সংহিতাকৰণ কৰা ৬৩খন ট্ৰেক্টেট আছে, যিবোৰ তালমুদৰ ভিত্তি। আব্ৰাহাম বেন ডেভিদৰ মতে, যিৰূচালেম ধ্বংস হোৱাৰ পিছত ৰাব্বি যিহূদা হানাছিয়ে মিছনাহ সংকলন কৰিছিল, anno mundi 3949 ত, যিটো ১৮৯ খ্ৰীষ্টাব্দৰ সৈতে মিল খায়।^[107]

পৰৱৰ্তী চাৰি শতিকাত বিশ্বৰ দুয়োটা প্ৰধান ইহুদী সম্প্ৰদায়তে (ইজৰাইল আৰু বেবিলনত) মিছনাহৰ ওপৰত আলোচনা আৰু বিতৰ্ক চলিছিল। এই প্ৰতিটো সম্প্ৰদায়ৰ পৰা পোৱা ধাৰাবাহিকসমূহ অৱশেষত তালমুদ দুটা, জেৰুজালেম তালমুদ (তালমুদ ইৰুছালমি) আৰু বেবিলনৰ তালমুদ (তালমুদ বাভলী)ত সংকলিত কৰা হয়। এইবোৰ যুগ যুগ ধৰি বিভিন্ন তওৰাত পণ্ডিতৰ টীকাৰ দ্বাৰা অধিক ব্যাখ্যা কৰা হৈছে।

তওৰাতৰ পাঠত বহু শব্দ অসংজ্ঞায়িত কৰি ৰখা হৈছে, আৰু বহুতো পদ্ধতিৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা বা নিৰ্দেশনা অবিহনে উল্লেখ কৰা হৈছে। এনে পৰিঘটনা কেতিয়াবা এই দৃষ্টিভংগীক বৈধ কৰিবলৈ আগবঢ়োৱা হয় যে লিখিত আইনখন সদায় সমান্তৰাল মৌখিক পৰম্পৰাৰ সৈতে সংক্ৰমিত হৈ আহিছে, যিয়ে এই ধাৰণাটো প্ৰকাশ কৰে যে পাঠক ইতিমধ্যে অন্য, অৰ্থাৎ মৌখিক, উৎসৰ পৰা পোৱা সবিশেষৰ সৈতে পৰিচিত।^[108]

গতিকে হালাখা, ৰাব্বি ইহুদী জীৱনশৈলী, তওৰাতৰ সংযুক্ত পঠন, আৰু মৌখিক পৰম্পৰা—মিছনা, হালাখিক মিদ্ৰাছ, তালমুদ আৰু ইয়াৰ টীকাসমূহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে। হালাখাৰ বিকাশ হৈছে লাহে লাহে, নজিৰভিত্তিক ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে। ৰাব্বিসকলক কৰা প্ৰশ্নৰ সাহিত্য, আৰু তেওঁলোকৰ বিবেচিত উত্তৰক responsa (হিব্ৰু Sheelot U-Teshuvot) বুলি কোৱা হয়। সময়ৰ লগে লগে অভ্যাস বিকশিত হোৱাৰ লগে লগে হালাখাৰ সংহিতা লিখা হয় যিবোৰ ৰেচপন্সাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তৈয়াৰ কৰা হয়; আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ সংহিতা শুলচান আৰুচে আজিৰ অৰ্থডক্স ধৰ্মীয় প্ৰথা বহুলাংশে নিৰ্ধাৰণ কৰে।

ইহুদী দৰ্শন

ইহুদী দৰ্শনে দৰ্শনৰ গুৰুতৰ অধ্যয়ন আৰু ইহুদী ধৰ্মতত্ত্বৰ মাজৰ সংযোগক বুজায়। ইহুদীসকলৰ প্ৰধান দাৰ্শনিকসকলৰ ভিতৰত আলেকজেণ্ড্ৰিয়াৰ ফিলো, ছলমন ইবনে গাবিৰল, ছাদিয়া গাওন, ইয়াহুদা হালেভি, মাইমনিডেছ আৰু গেৰ্চোনিডেছ আদি উল্লেখযোগ্য। আলোকজ্জ্বলতাৰ প্ৰতিক্ৰিয়াত (১৮ শতিকাৰ শেষৰ পৰা ১৯ শতিকাৰ আৰম্ভণিলৈকে) ডাঙৰ পৰিৱৰ্তন ঘটি আলোকজ্জ্বলতাৰ পিছৰ ইহুদী দাৰ্শনিকসকলৰ জন্ম হয়। আধুনিক ইহুদী দৰ্শন অৰ্থডক্স আৰু অগতানুগতিক দুয়োটা দৰ্শনেৰে গঠিত। অৰ্থডক্স ইহুদী দাৰ্শনিকসকলৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য হ’ল এলিয়াহু এলিয়েজাৰ ডেছলাৰ, জোচেফ বি ছল’ভেইটচিক আৰু ইটচক হাটনাৰ। সুপৰিচিত অগতানুগতিক ইহুদী দাৰ্শনিকসকলৰ ভিতৰত মাৰ্টিন বুবাৰ, ফ্ৰান্স ৰ’জেনজৱেইগ, মৰ্ডেকাই কেপলান, আব্ৰাহাম জোছুয়া হেচেল, উইল হাৰ্বাৰ্গ, ইমানুৱেল লেভিনাছ আদি উল্লেখযোগ্য।

ৰাবিনিক হাৰ্মেনিউটিক্স

হাৰ্মেনিউটিক্সৰ ১৩টা নীতি:

কিছুমান বিশেষ চৰ্তত কাম কৰা আইন আন পৰিস্থিতিত নিশ্চয় কাৰ্যকৰী হ'ব য'ত একে চৰ্ত অধিক তীব্ৰ ৰূপত উপস্থিত থাকে
এটা পৰিস্থিতিত কাৰ্য্যকৰী আইন আন এটা পৰিস্থিতিতো কাৰ্যকৰী হ'ব যদিহে পাঠ্যই দুয়োটা পৰিস্থিতিৰ বৈশিষ্ট্য একে শব্দৰে বৰ্ণনা কৰে।
যিটো আইন ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল সেইটো স্পষ্টভাৱে প্ৰকাশ কৰা আইনখন আন পৰিস্থিতিতো প্ৰযোজ্য হ’ব য’ত একে উদ্দেশ্য পূৰণ হ’ব পাৰে।
যেতিয়া কোনো সাধাৰণ নিয়ম মানি চলে দৃষ্টান্তমূলক বিৱৰণ, তেতিয়া সেই বিশেষত্ববোৰহে তাৰ দ্বাৰা আঁকোৱালি ল'ব লাগে।
বিশেষ গোচৰসমূহ নিৰ্দিষ্ট কৰাৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা, আৰু তাৰ পিছত সৰ্বাংগীণ সাধাৰণীকৰণলৈ যোৱা এটা আইন, নিৰ্দিষ্ট নকৰা কিন্তু যুক্তিসংগতভাৱে একেটা সাধাৰণীকৰণত পৰা বিশেষ গোচৰসমূহৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ কৰা হ'ব।
যিটো আইন ইয়াৰ উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত প্ৰয়োগৰ বিষয়ে সাধাৰণীকৰণৰ পৰা আৰম্ভ হয়, তাৰ পিছত বিশেষ গোচৰৰ নিৰ্দিষ্টকৰণৰ সৈতে আগবাঢ়ি যায়, আৰু তাৰ পিছত সাধাৰণীকৰণৰ পুনৰ বিৱৰণৰ সৈতে শেষ হয়, সেইটো কেৱল নিৰ্দিষ্ট কৰা বিশেষ গোচৰসমূহৰ ক্ষেত্ৰতহে প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি।
সাধাৰণীকৰণ এটা অনুসৰণ কৰা বা তাৰ আগতে বিশেষ নিৰ্দিষ্টকৰণ কৰা সম্পৰ্কীয় নিয়মসমূহ (নিয়ম ৪ আৰু ৫) প্ৰযোজ্য নহ'ব যদিহে স্পষ্ট হয় যে বিশেষ ক্ষেত্ৰসমূহৰ নিৰ্দিষ্টকৰণ বা সাধাৰণীকৰণৰ বক্তব্যটো কেৱল ভাষাৰ অধিক স্পষ্টতা লাভৰ বাবেহে কৰা হৈছে।
ইতিমধ্যে সাধাৰণীকৰণত সামৰি লোৱা এটা বিশেষ ক্ষেত্ৰ যিটোক তথাপিও পৃথকে চিকিৎসা কৰা হয়, ইয়াৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে সেই সাধাৰণীকৰণত সামৰি লোৱা আন সকলো ক্ষেত্ৰতো একে বিশেষ চিকিৎসা প্ৰয়োগ কৰা হ'ব।
অন্যায়ৰ সাধাৰণ শ্ৰেণীৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট কৰা শাস্তি বিশেষভাৱে নিষিদ্ধ হ’বলগীয়া সাধাৰণ নিয়মৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰা বিশেষ গোচৰত স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে প্ৰয়োগ কৰিব নালাগে, কিন্তু শাস্তিৰ কোনো উল্লেখ নকৰাকৈ।
সাধাৰণ নিষেধাজ্ঞাৰ পিছত নিৰ্দিষ্ট শাস্তিৰ পিছত এটা বিশেষ গোচৰ হ'ব পাৰে, যিটো সাধাৰণতে সাধাৰণীকৰণত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়, শাস্তিৰ পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে, হয় ইয়াক শিথিল কৰাৰ দিশত বা ইয়াক অধিক কঠোৰ কৰাৰ দিশত।
যুক্তিসংগতভাৱে সাধাৰণ আইনত পৰে কিন্তু পৃথকে গণ্য কৰা গোচৰ এটা সাধাৰণ আইনৰ বিধানৰ বাহিৰত থাকে, কেৱল সেইবোৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা দৃষ্টান্তৰ বাহিৰে।
বাইবেলৰ গ্ৰন্থসমূহৰ অস্পষ্টতাসমূহ তাৎক্ষণিক প্ৰসংগৰ পৰা বা পৰৱৰ্তী সময়ত হোৱা অংশৰ পৰা পৰিষ্কাৰ হ'ব পাৰে
বাইবেলৰ অংশত থকা বৈপৰীত্য অন্য অংশৰ মধ্যস্থতাত আঁতৰাব পাৰি।

—R. Ishmael^[109]

অৰ্থডক্স আৰু আন বহু ইহুদীই বিশ্বাস নকৰে যে প্ৰকাশিত তওৰাত কেৱল ইয়াৰ লিখিত বিষয়বস্তুৰে গঠিত, কিন্তু ইয়াৰ ব্যাখ্যাও। তওৰাতৰ অধ্যয়ন (ইয়াৰ বহল অৰ্থত কবিতা, আখ্যান আৰু আইন দুয়োটাকে অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ, আৰু হিব্ৰু বাইবেল আৰু তালমুদ দুয়োটাকে অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ) ইহুদী ধৰ্মত নিজেই কেন্দ্ৰীয় গুৰুত্বপূৰ্ণ এক পবিত্ৰ কাৰ্য্য। মিছনাহ আৰু তালমুদৰ ঋষিসকলৰ বাবে আৰু আজিৰ তেওঁলোকৰ উত্তৰাধিকাৰীসকলৰ বাবে সেয়েহে তওৰাতৰ অধ্যয়ন কেৱল ঈশ্বৰৰ প্ৰকাশৰ বিষয়বস্তু জানিবলৈ এক মাধ্যম নাছিল, বৰঞ্চ নিজৰ মাজতে এক উদ্দেশ্য আছিল। তালমুদৰ মতে:

এইবোৰৰ বাবে এজন ব্যক্তিয়ে এই জগতত লভ্যাংশ উপভোগ কৰে আনহাতে প্ৰধানটো ব্যক্তিজনে আগন্তুক জগতত উপভোগ কৰিবলৈ বাকী থাকে; সেইবোৰ হ’ল: পিতৃ-মাতৃক সন্মান কৰা, প্ৰেমৰ দয়াৰ কাম কৰা আৰু এজন আৰু আন এজন ব্যক্তিৰ মাজত শান্তি স্থাপন কৰা। কিন্তু তওৰাতৰ অধ্যয়ন সেইবোৰ সকলোৰে সমান। (তালমুদ শ্বাব্বাত ১২৭ক)।

ইহুদী ধৰ্মত "তওৰাতৰ অধ্যয়ন ঈশ্বৰৰ অভিজ্ঞতা লাভৰ মাধ্যম হ'ব পাৰে।" ^[110] সমসাময়িক ইহুদী ধৰ্মলৈ আমোৰাইম আৰু তানাইমৰ অৱদানৰ বিষয়ে চিন্তা কৰি অধ্যাপক জেকব নিউছনাৰে লক্ষ্য কৰিছিল:

ৰাব্বিৰ যুক্তিসংগত আৰু যুক্তিসংগত অনুসন্ধান কেৱল যুক্তি-চপনি নহয়। কৰ্মদিনৰ জগতখনৰ আটাইতকৈ নিৰ্দিষ্ট আৰু সুনিৰ্দিষ্ট কাৰ্য্যসমূহক পথ প্ৰদৰ্শন আৰু পবিত্ৰ কৰিবলৈ ঈশ্বৰৰ প্ৰকাশিত ইচ্ছাৰ মৌলিক নীতিসমূহক তুচ্ছতাত বিচাৰি উলিওৱাটো এটা অতি গুৰুতৰ আৰু বস্তুনিষ্ঠ প্ৰচেষ্টা। ... ইয়াত তালমুদিক ইহুদী ধৰ্মৰ ৰহস্য: বুদ্ধিমত্তা অবিশ্বাস আৰু অবিশ্বাসৰ নহয় কিন্তু পবিত্ৰকৰণৰ আহিলা বুলি বিদেশী আৰু দূৰৈৰ বিশ্বাস।^[111]

লিখিত তওৰাত আৰু মৌখিক তওৰাত ইটোৱে সিটোৰ পোহৰত অধ্যয়ন কৰাটো এইদৰে ঈশ্বৰৰ বাক্য কেনেকৈ অধ্যয়ন কৰিব লাগে সেই বিষয়েও অধ্যয়ন কৰা।

তওৰাতৰ অধ্যয়নত ঋষিসকলে বিভিন্ন যুক্তিবাদী আৰু হাৰ্মেনিউটিকেল নীতি প্ৰণয়ন কৰি অনুসৰণ কৰিছিল। ডেভিদ ষ্টাৰনৰ মতে সকলো ৰাবিনিক হাৰ্মেনিউটিক্স দুটা মৌলিক স্বতন্ত্ৰতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল:

প্ৰথমতে, শাস্ত্ৰৰ সৰ্বাংগীণতা, ইয়াৰ প্ৰতিটো শব্দ, আখৰ, আনকি (এটা বিখ্যাত প্ৰতিবেদন অনুসৰি) লিখকৰ ফুলি উঠাৰ অৰ্থপূৰ্ণতাৰ ওপৰত বিশ্বাস; দ্বিতীয়তে, একক ঐশ্বৰিক ইচ্ছাৰ প্ৰকাশ হিচাপে শাস্ত্ৰৰ অপৰিহাৰ্য ঐক্যৰ দাবী।^[112]

এই দুটা নীতিয়ে বহু ধৰণৰ ব্যাখ্যা সম্ভৱ কৰি তোলে। তালমুদৰ মতে:

এটা পদৰ কেইবাটাও অৰ্থ আছে যদিও কোনো দুটা পদৰ অৰ্থ একে। আৰ ইছমাইলৰ বিদ্যালয়ত ইয়াক শিকোৱা হৈছিল: ‘চোৱা, মোৰ বাক্য জুইৰ দৰে—প্ৰভুৱে এইদৰে কয়—আৰু শিল ভাঙি পেলোৱা হাতুৰীৰ দৰে’ (যিৰিমিয়া ২৩:২৯)। এই হাতুৰীটোৱে যেনেকৈ বহুতো স্ফুলিংগ উৎপন্ন কৰে (যেতিয়া ই শিলত খুন্দা মাৰে), ঠিক তেনেকৈয়ে এটা পদৰ কেইবাটাও অৰ্থ আছে।" (তালমুদ চেনহেড্ৰিন ৩৪ক)।

এইদৰে পৰ্যবেক্ষক ইহুদীসকলে তওৰাতক গতিশীল বুলি ভাবে, কাৰণ ইয়াৰ ভিতৰত বহুতো ব্যাখ্যা সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে।^[113]

ৰাব্বি পৰম্পৰা অনুসৰি লিখিত তওৰাতৰ সকলো বৈধ ব্যাখ্যা চিনাইত মোচিৰ ওচৰত মৌখিক ৰূপত প্ৰকাশ কৰা হৈছিল, আৰু শিক্ষকৰ পৰা ছাত্ৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল (মৌখিক প্ৰকাশ কাৰ্যতঃ তালমুদৰ সৈতে সহাৱস্থান)। যেতিয়া বিভিন্ন ৰাব্বিয়ে বিৰোধী ব্যাখ্যা আগবঢ়াইছিল, তেতিয়া তেওঁলোকে কেতিয়াবা নিজৰ যুক্তিক বৈধতা প্ৰদান কৰিবলৈ হাৰ্মেনিউটিক নীতিৰ প্ৰতি আবেদন জনাইছিল; কিছুমান ৰাব্বিয়ে দাবী কৰে যে এই নীতিসমূহ ঈশ্বৰে নিজেই চিনাইত মোচিৰ আগত প্ৰকাশ কৰিছিল।^[114]

এইদৰে হিলেলে আইনৰ ব্যাখ্যাত সাধাৰণতে ব্যৱহৃত সাতটা হাৰ্মেনিউটিকেল নীতিৰ প্ৰতি দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰে (চিফ্ৰাৰ আৰম্ভণিতে বাৰাইতা); আৰ ইছমাইল, তেৰ (চিফ্ৰাৰ আৰম্ভণিতে বাৰাইতা; এই সংকলনটো বহুলাংশে হিলেলৰ পৰিবৰ্ধন)।^[115] এলিয়েজাৰ খ. জোচে হা-গেলিলিয়ে ৩২টা তালিকাভুক্ত কৰিছে, যিবোৰ বহুলাংশে তওৰাতৰ আখ্যানমূলক উপাদানসমূহৰ ব্যাখ্যাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। তালমুদিম আৰু মিদ্ৰাছিমৰ মাজেৰে সিঁচৰতি হৈ থকা সকলো হাৰ্মেনিউটিক নিয়ম মালবিমে ছিফ্ৰাৰ ওপৰত তেওঁৰ ধাৰাবাহিকৰ পৰিচয় আয়লেট হা-ছাচাৰত সংগ্ৰহ কৰিছে। তথাপিও আৰ ইছমাইলৰ ১৩টা নীতি হয়তো আটাইতকৈ বেছি পৰিচিত; যুক্তি, হাৰ্মেনিউটিক্স আৰু ন্যায়বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত ইহুদী ধৰ্মৰ আদিম অৱদানসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম।^[116] Judah হাদাছিয়ে দ্বাদশ শতিকাত ইছমাইলৰ নীতিসমূহ কাৰাইট ইহুদী ধৰ্মত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছিল।^[117] আজি আৰ ইছমাইলৰ ১৩টা নীতি ইহুদী প্ৰাৰ্থনা পুস্তকত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে যাতে পৰ্যবেক্ষক ইহুদীসকলে দৈনিক পঢ়িব পাৰে।^[118]^[119]^[120]^[121]

ইহুদী পৰিচয়

ইহুদীসকলক জনগোষ্ঠী হিচাপে আৰু ইহুদী ধৰ্মৰ মাজত পাৰ্থক্য

ডেনিয়েল বয়ৰিনৰ মতে ধৰ্ম আৰু জাতিগততাৰ মাজৰ অন্তৰ্নিহিত পাৰ্থক্য ইহুদী ধৰ্মৰ বাবেই বিদেশী, আৰু ই আত্মা আৰু মাংসৰ মাজৰ দ্বৈতবাদৰ এটা ৰূপ যিটো প্লেটোৰ দৰ্শনৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে আৰু যিয়ে হেলেনিষ্টিক ইহুদী ধৰ্মক গ্ৰাস কৰিছিল।^[122] ফলস্বৰূপে তেওঁৰ মতে ইহুদী ধৰ্ম ধৰ্ম, জাতি বা সংস্কৃতিৰ দৰে গতানুগতিক পশ্চিমীয়া শ্ৰেণীত সহজে খাপ নাখায়। বয়ৰিনে কৈছে যে ইয়াৰ দ্বাৰা আংশিকভাৱে এই কথাটো প্ৰতিফলিত হয় যে ইহুদী ধৰ্মৰ ৩,০০০ বছৰতকৈও অধিক সময়ৰ ইতিহাসৰ বহুখিনি পশ্চিমীয়া সংস্কৃতিৰ উত্থানৰ পূৰ্বৰ আৰু পশ্চিমৰ বাহিৰত (অৰ্থাৎ ইউৰোপ, বিশেষকৈ মধ্যযুগীয় আৰু আধুনিক ইউৰোপ) সংঘটিত হৈছিল। এই সময়ছোৱাত ইহুদীসকলে দাসত্ত্ব, অৰাজক আৰু ঈশ্বৰতান্ত্ৰিক আত্মশাসন, বিজয়, দখল আৰু নিৰ্বাসনৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছিল। ইহুদী প্ৰব্ৰজনকাৰীত তেওঁলোক প্ৰাচীন মিচৰ, বেবিলন, পাৰ্চী আৰু হেলেনিক সংস্কৃতিৰ লগতে আধুনিক আন্দোলন যেনে আলোকজ্জ্বলতা (হাস্কলাহ চাওক) আৰু জাতীয়তাবাদৰ উত্থানৰ সংস্পৰ্শত আছিল আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল, যিয়ে তেওঁলোকৰ প্ৰাচীন গৃহভূমি ইজৰাইল দেশত ইহুদী ৰাষ্ট্ৰৰ ৰূপত ফল দিব। এইদৰে বয়াৰিনে যুক্তি দিছে যে "ইহুদীতাই পৰিচয়ৰ শ্ৰেণীসমূহকে বিঘ্নিত কৰে, কাৰণ ই জাতীয় নহয়, বংশাৱলী নহয়, ধৰ্মীয় নহয়, কিন্তু এই সকলোবোৰ, দ্বান্দ্বিক উত্তেজনাত।" ^[123]

এই দৃষ্টিভংগীৰ বিপৰীতে মানৱতাবাদী ইহুদী ধৰ্মৰ দৰে প্ৰথাই ইহুদী ধৰ্মৰ ধৰ্মীয় দিশবোৰক নাকচ কৰে, একে সময়তে কিছুমান সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা ধৰি ৰাখে।

ইহুদী কোন?

ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্ম অনুসৰি ইহুদী হ’ল যিকোনো ব্যক্তি যিয়ে হয় ইহুদী মাতৃৰ পৰা জন্ম লৈছিল নহয় হালাখা অনুসৰি ইহুদী ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰিছিল। পুনৰ্গঠনবাদী ইহুদী ধৰ্ম আৰু বিশ্বব্যাপী প্ৰগতিশীল ইহুদী ধৰ্মৰ বৃহত্তৰ ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহে (লিবাৰেল বা ৰিফৰ্ম ইহুদী ধৰ্ম বুলিও জনা যায়) যদি পিতৃ-মাতৃৰ কোনো এজন ইহুদী হয়, যদি পিতৃ-মাতৃয়ে ইহুদী পৰিচয়ৰে শিশুটিক ডাঙৰ-দীঘল কৰে, কিন্তু সৰু আঞ্চলিক শাখাবোৰে নহয়।^{[স্পষ্টীকৰণৰ প্ৰয়োজন]} আজিৰ ইহুদী ধৰ্মৰ সকলো মূলসুঁতিৰ ৰূপ আন্তৰিক ধৰ্মান্তৰিত লোকৰ বাবে মুকলি যদিও ধৰ্মান্তৰকৰণ পৰম্পৰাগতভাৱে তালমুদৰ সময়ৰ পৰাই নিৰুৎসাহিত কৰা হৈছে। ধৰ্মান্তৰকৰণ প্ৰক্ৰিয়াটো কোনো কৰ্তৃপক্ষই মূল্যায়ন কৰে, আৰু ধৰ্মান্তৰিত ব্যক্তিজনক তেওঁৰ আন্তৰিকতা আৰু জ্ঞানৰ ওপৰত পৰীক্ষা কৰা হয়।^[124] ধৰ্মান্তৰিতসকলক "বেন আব্ৰাহাম" বা "বাট আব্ৰাহাম", (অব্ৰাহামৰ পুত্ৰ বা কন্যা) বুলি কোৱা হয়। মাজে মাজে ধৰ্মান্তৰকৰণ বাতিল কৰা হৈছে। ২০০৮ চনত ইজৰাইলৰ সৰ্বোচ্চ ধৰ্মীয় আদালতে ৪০ হাজাৰ ইহুদীৰ ধৰ্মান্তৰকৰণ বাতিল কৰে, বেছিভাগেই ৰাছিয়াৰ অনুপ্ৰৱেশকাৰী পৰিয়ালৰ, যদিও তেওঁলোকক অৰ্থডক্স ৰাব্বিৰ অনুমোদন দিয়া হৈছিল।^[125]

ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্মই কয় যে এজন ইহুদী, সেয়া জন্মৰ দ্বাৰা হওক বা ধৰ্মান্তৰিত হওক, চিৰদিনৰ বাবে ইহুদী। এইদৰে এজন ইহুদী যিয়ে নিজকে নাস্তিক বুলি দাবী কৰে বা আন ধৰ্মলৈ ধৰ্মান্তৰিত হয়, তেওঁক এতিয়াও পৰম্পৰাগত ইহুদী ধৰ্মই ইহুদী বুলি গণ্য কৰে। কিছুমান সূত্ৰৰ মতে সংস্কাৰ আন্দোলনে এই কথা কৈছে যে যিজন ইহুদী আন ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰিছে তেওঁ এতিয়া ইহুদী নহয় আৰু ইজৰাইল চৰকাৰেও উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ গোচৰ,^[126] আৰু বিধিৰ পিছত সেই স্থিতি গ্ৰহণ কৰিছে।^[127] কিন্তু সংস্কাৰ আন্দোলনে ইংগিত দিছে যে এইটো ইমান কাটি শুকুৱাই লোৱা নহয়, আৰু বিভিন্ন পৰিস্থিতিয়ে বিবেচনা আৰু ভিন্ন কাৰ্য্যৰ প্ৰয়োজন। উদাহৰণস্বৰূপে, জোৰ-জবৰদস্তিৰ অধীনত ধৰ্মান্তৰিত হোৱা ইহুদীসকলক "তেওঁলোকৰ ফালৰ পৰা কোনো কাৰ্য্য নকৰাকৈ কিন্তু ইহুদী সম্প্ৰদায়ত পুনৰ যোগদান কৰাৰ ইচ্ছা নকৰাকৈ" আৰু "যিজন ধৰ্মান্তৰিত ধৰ্মান্তৰিত ব্যক্তি, তথাপিও ইহুদী হৈয়েই আছে" ইহুদী ধৰ্মলৈ উভতি যাবলৈ অনুমতি দিয়া হ'ব পাৰে।^[128]

কাৰাইট ইহুদী ধৰ্মৰ মতে ইহুদী পৰিচয় কেৱল পিতৃবংশৰ বংশৰ দ্বাৰাহে সংক্ৰমিত হ’ব পাৰে। যদিও আধুনিক কাৰাইটৰ সংখ্যালঘু লোকে বিশ্বাস কৰে যে ইহুদী পৰিচয়ৰ বাবে পিতৃ-মাতৃ দুয়োজনেই ইহুদী হোৱাটো প্ৰয়োজনীয়, কেৱল পিতৃয়েই নহয়। তেওঁলোকৰ মতে কেৱল পিতৃবংশৰ বংশইহে ইহুদী পৰিচয় প্ৰেৰণ কৰিব পাৰে এই ভিত্তিত যে তওৰাতৰ সকলো বংশ পুৰুষ ৰেখা অনুসৰি গৈছিল।^[129]

ইজৰাইল ৰাষ্ট্ৰত ইহুদী পৰিচয় কিহৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় সেই প্ৰশ্নটোৱে নতুন গতি লাভ কৰিছিল যেতিয়া ১৯৫০ চনত ডেভিদ বেন-গুৰিয়ানে নাগৰিকত্বৰ প্ৰশ্ন নিষ্পত্তি কৰিবলৈ বিশ্বজুৰি ইহুদী ধৰ্মীয় কৰ্তৃপক্ষ আৰু বুদ্ধিজীৱীসকলৰ পৰা মিহু য়েহুদী ("কোন ইহুদী")ৰ ওপৰত মতামত বিচাৰিছিল। এই কথাটো এতিয়াও নিষ্পত্তি হোৱা নাই, আৰু মাজে মাজে ইজৰাইলৰ ৰাজনীতিত পুনৰ উত্থান ঘটে।

ইহুদী পৰিচয়ৰ ঐতিহাসিক সংজ্ঞাসমূহ পৰম্পৰাগতভাৱে মেট্ৰিলিনিয়াল বংশৰ হালাখিক সংজ্ঞা, আৰু হালাখিক ধৰ্মান্তৰকৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হৈছে। ইহুদী কোন তাৰ ঐতিহাসিক সংজ্ঞাসমূহ প্ৰায় ২০০ খ্ৰীষ্টাব্দত বেবিলনৰ তালমুদত মৌখিক তওৰাতৰ সংহিতাকৰণৰ পৰাই আৰম্ভ হয়। ইহুদী ঋষিসকলে তানাখৰ কিছু অংশৰ ব্যাখ্যা, যেনে দ্বিতীয় বিবৰণ ৭:১–৫, ইহুদী আৰু কনানীয়াসকলৰ মাজত আন্তঃবিবাহৰ বিৰুদ্ধে সতৰ্কবাণী হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে কাৰণ "[অইহুদী স্বামীয়ে] আপোনাৰ সন্তানক মোৰ পৰা আঁতৰি যাব আৰু তেওঁলোকে আনৰ দেৱতা (অৰ্থাৎ মূৰ্তি)ক পূজা কৰিব।" ^[130] লেবীয়া পুস্তক ২৪ পদত কৈছে যে ইব্ৰী মহিলা আৰু মিচৰীয়া পুৰুষৰ মাজত হোৱা বিবাহত পুত্ৰজন "ইজৰায়েলৰ সম্প্ৰদায়ৰ।" ^[131] ইয়াৰ পৰিপূৰক হৈছে ইজ্ৰা ১০, য'ত বেবিলৰ পৰা উভতি অহা ইজৰাইলীসকলে নিজৰ অনা-ইহুদী পত্নী আৰু সন্তানক আঁতৰাই ৰাখিবলৈ প্ৰতিজ্ঞা কৰে।^[132]^[133]^[134] এটা জনপ্ৰিয় তত্ত্ব হ’ল বন্দীত্বত থকা ইহুদী নাৰীক ধৰ্ষণ কৰাৰ ফলত ইহুদী পৰিচয়ৰ আইনখন মাতৃবংশৰ জৰিয়তে উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰা হৈছিল যদিও পণ্ডিতসকলে এই তত্ত্বক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছে যে নিৰ্বাসনৰ পূৰ্বৰ যুগৰ পৰাই এই আইনখনৰ তালমুদিক প্ৰতিষ্ঠা।^[135]^[136] ১৮ আৰু ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে ধৰ্মবিৰোধী হাস্কলাহ আন্দোলনৰ পিছৰে পৰা ইহুদী পৰিচয়ৰ হালাখিক ব্যাখ্যাক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছে।^[137]

ইহুদী জনগাঁথনি

বিশ্বজুৰি ইহুদীৰ মুঠ সংখ্যাৰ মূল্যায়ন কৰাটো কঠিন কাৰণ "ইহুদী কোন"ৰ সংজ্ঞাটো সমস্যাজনক; সকলো ইহুদীই নিজকে ইহুদী বুলি পৰিচয় নিদিয়ে আৰু ইহুদী বুলি পৰিচয় দিয়া কিছুমানক আন ইহুদীসকলে তেনেকৈ গণ্য নকৰে। ইহুদী ইয়াৰ বুক (১৯০১) অনুসৰি ১৯০০ চনত বিশ্বজুৰি ইহুদী জনসংখ্যা আছিল প্ৰায় ১ কোটি ১০ লাখ। শেহতীয়াকৈ উপলব্ধ তথ্য ২০০২ চনৰ বিশ্ব ইহুদী জনসংখ্যা জৰীপ আৰু ইহুদী বছৰৰ কেলেণ্ডাৰ (২০০৫)ৰ পৰা। ২০০২ চনত ইহুদী জনসংখ্যা সমীক্ষা অনুসৰি বিশ্বজুৰি ১ কোটি ৩৩ লাখ ইহুদী আছিল। ইহুদী বছৰৰ কেলেণ্ডাৰত ১ কোটি ৪৬ লাখ লোকৰ উল্লেখ আছে। ই বিশ্বৰ জনসংখ্যাৰ ০.২৫%।^[1]

ইহুদী জনসংখ্যা বৃদ্ধি বৰ্তমান শূন্য শতাংশৰ ওচৰত, ২০০০ চনৰ পৰা ২০০১ চনলৈকে ০.৩% বৃদ্ধি। ইজৰাইলত ইহুদীসকলৰ সামগ্ৰিক বৃদ্ধিৰ হাৰ বছৰি ১.৭%, আৰু প্ৰাকৃতিক জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু ব্যাপক অনুপ্ৰৱেশৰ জৰিয়তে ধাৰাবাহিকভাৱে বৃদ্ধি পাইছে।^[138] ইয়াৰ বিপৰীতে প্ৰব্ৰজনকাৰী দেশসমূহত ইহুদী জন্মৰ হাৰ কম, বয়সৰ গঠন ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে, আন্তঃধৰ্মীয় বিবাহৰ হাৰ বেছি আৰু ইহুদী ধৰ্ম এৰি যোৱা লোক বনাম যোগদান কৰা লোকৰ ঋণাত্মক ভাৰসাম্য।^[139]

২০২২ চনত বিশ্বৰ ইহুদী জনসংখ্যা ১৫.২ মিলিয়ন বুলি অনুমান কৰা হৈছিল, ইয়াৰে অধিকাংশই দুখন দেশৰ ভিতৰত এখনত বাস কৰে: ইজৰাইল আৰু আমেৰিকা।^[140] সকলো ইহুদীৰ প্ৰায় ৪৬.৬% ইজৰাইলত বাস কৰিছিল (৬৯ লাখ) আৰু আন ৬০ লাখ ইহুদী আমেৰিকাত বাস কৰিছিল, বাকীসকলৰ অধিকাংশই ইউৰোপত বাস কৰিছিল আৰু অন্যান্য গোট সমগ্ৰ কানাডা, লেটিন আমেৰিকা, এছিয়া, আফ্ৰিকা আৰু অষ্ট্ৰেলিয়াত বিয়পি পৰিছিল।^[141] ইহুদী জনগাঁথনিয়ে বিভিন্ন ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক ট্ৰেজেক্টৰীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।^[142] আচকেনাজী ইহুদী, চেফাৰ্ডিক ইহুদী, ইথিওপিয়ান ইহুদী (বেটা ইজৰাইল), মিজ্ৰাহি ইহুদী আৰু ৰোমানিঅ' ইহুদীসকলৰ অনন্য ৰীতি-নীতি আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰ থাকিব পাৰে।^[143]

ইজৰাইলত ইহুদীসকলৰ পালনক হাৰেডি, ডাটি, মাছ’ৰ্টি, হিলোনী আদি শ্ৰেণীত ভাগ কৰাটো ইজৰাইলৰ সমাজৰ ধৰ্মীয় আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱেশ অধ্যয়ন কৰা সমাজবিজ্ঞানী আৰু গৱেষকসকলে বিকশিত কৰিছিল। এই পাৰ্থক্যসমূহ ইজৰাইলৰ কেন্দ্ৰীয় পৰিসংখ্যা ব্যুৰো আৰু শ্বমুৱেল চেণ্ডলাৰৰ দৰে পণ্ডিতসকলে কৰা জৰীপ আৰু অধ্যয়নৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে, যিয়ে ইহুদী জনসংখ্যাৰ বিভিন্ন অংশৰ মাজত ধৰ্মীয় পদ্ধতিৰ পাৰ্থক্য কেনেকৈ আছিল সেই বিষয়ে অন্বেষণ কৰিছিল। অতি গতানুগতিক হাৰেদিমৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ধৰ্মনিৰপেক্ষ হিলোনিমলৈকে ধৰ্মীয় আনুগত্যৰ পৰিসৰ ভালদৰে বুজিবলৈ এই শ্ৰেণীসমূহ সৃষ্টি কৰা হৈছিল, য’ত দাতি আৰু মাছ’ৰ্টিয়ে মধ্যস্থতাকাৰী গোটসমূহক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল।^[144]

ইহুদী ধৰ্মীয় আন্দোলন

ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্ম

ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্ম (বা কিছুমান পুৰণি উৎসত ৰাব্বি ধৰ্ম; হিব্ৰু:^[145] "ইয়াহাদুত ৰাবানিত" – יהדות רבנית) ইহুদী ধৰ্মৰ মূলসুঁতিৰ ৰূপ খ্ৰীষ্টীয় ষষ্ঠ শতিকাৰ পৰা, তালমুদৰ সংহিতাকৰণৰ পিছত। ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে যে মৌখিক তওৰাত আৰু আইনখনে কি আচৰণ অনুমোদিত হৈছে সেই বিষয়ে নিৰ্দিষ্ট কৰা বিস্তৃত সাহিত্যৰ উল্লেখ নকৰাকৈ লিখিত তওৰাত (লিখিত আইন)ৰ সঠিক ব্যাখ্যা কৰিব নোৱাৰি।^[17]^[18]^[146]

১৮ শতিকাৰ শেষৰ ফালে ইহুদী আলোকজ্জ্বলতাৰ ফলত পশ্চিমীয়া ইহুদীসকলক (প্ৰাথমিকভাৱে, আচকেনাজী, কিন্তু চেফাৰ্ডিমৰ পশ্চিম অংশ আৰু ইটালীৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ ইহুদী, অৰ্থাৎ ইটালকিম, আৰু গ্ৰীক ৰোমানিঅ'ট ইহুদীও—শেষ দুয়োটা গোটক আচকেনাজী আৰু চেফাৰ্ডিমৰ পৰা পৃথক বুলি গণ্য কৰা হয়) ধৰ্মীয় আন্দোলন বা... বিশেষকৈ উত্তৰ আমেৰিকা আৰু এংলোফোন দেশসমূহত ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহৰ মাজত। ইজৰাইলৰ বাহিৰত আজিৰ মূল ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহ (য'ত পৰিস্থিতি যথেষ্ট বেলেগ)^[147] হৈছে অৰ্থডক্স, কনজাৰ্ভেটিভ আৰু ৰিফৰ্ম। "পৰম্পৰাগত ইহুদী ধৰ্ম" ধাৰণাটোৱে কনজাৰ্ভেটিভ^[30] বা কেৱল অৰ্থডক্স ইহুদীসকলৰ সৈতে অৰ্থডক্সসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰে:^[148]^[1]

অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মৰ মতে লিখিত আৰু মৌখিক তওৰাত দুয়োটা মোচিৰ ওচৰত ঐশ্বৰিকভাৱে প্ৰকাশ কৰা হৈছিল আৰু ইয়াৰ ভিতৰৰ আইনসমূহ বাধ্যতামূলক আৰু অপৰিৱৰ্তিত। অৰ্থডক্স ইহুদীসকলে সাধাৰণতে শুলচান আৰুচ (হালাখাৰ সংক্ষিপ্ত সংহিতাকৰণ যিয়ে বহুলাংশে চেফাৰ্ডিক পৰম্পৰাক অনুকূল কৰিছিল)ৰ ওপৰত কৰা ধাৰাবাহিকক হালাখাৰ নিৰ্দিষ্ট সংহিতাকৰণ বুলি গণ্য কৰে। ইহুদী বিশ্বাসৰ সংজ্ঞা হিচাপে মাইমনিডেছৰ ১৩টা নীতিক অৰ্থডক্সীয়ে অত্যন্ত গুৰুত্ব দিয়ে। অৰ্থডক্সক প্ৰায়ে হাৰেডি ইহুদী আৰু আধুনিক অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মত বিভক্ত কৰা হয়। হাৰেডি আধুনিকতাৰ প্ৰতি কম অনুকূল আৰু অইহুদী শাখাৰ প্ৰতি তেওঁৰ আগ্ৰহ কম, আৰু ইয়াক কাৰ্যক্ষেত্ৰত আধুনিক অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মৰ পৰা পৃথক হ'ব পাৰে ইয়াৰ সাজ-পোছাকৰ শৈলী আৰু অধিক কঠোৰ প্ৰথাৰ দ্বাৰা। জাতিগত আৰু মতাদৰ্শগত দুয়োটা ৰেখাৰে হাৰেদি ইহুদী ধৰ্মৰ উপগোটসমূহৰ ভিতৰত হাৰ্ডাল (ধৰ্মীয় জিয়নীবাদৰ ভিতৰত "জাতীয়তাবাদী হাৰেদি"); হাচিডিক ইহুদী ধৰ্ম, যিটো কাবালাত শিপাই আছে আৰু ৰেব্বে বা ধৰ্মীয় শিক্ষকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি পৃথক; তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাবাদী বিৰোধী মিছনাগডিম (লিথুৱেনিয়ান

^[149] বা লিটা'ইম নামেৰেও জনাজাত); আৰু ইজৰাইলৰ চেফাৰ্ডিক আৰু মিজ্ৰাহি (এছিয়ান আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকান) ইহুদীসকলৰ মাজত আৱিৰ্ভাৱ হোৱা চেফাৰ্ডিক হাৰেডি ইহুদী ধৰ্ম।^[31]^[32]^[150]^[33]^[34]^[151]^[152] "কেন্দ্ৰবাদী" অৰ্থডক্সী (জোচেফ বি ছলভেইটচিক)কো কেতিয়াবা পৃথক কৰা হয়।^[153]

ৰক্ষণশীল ইহুদী ধৰ্ম (উত্তৰ আমেৰিকা আৰু ইজৰাইলৰ বাহিৰত মাচোৰ্টী ইহুদী ধৰ্ম নামেৰে জনাজাত)ৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে শ্বাব্বাত আৰু কাশ্ৰুত পালনকে ধৰি পৰম্পৰাগত হালাখা আৰু ৰীতি-নীতিৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতা, ইহুদীসকলৰ বিশ্বাসৰ নীতিৰ ইচ্ছাকৃতভাৱে অ-মৌলবাদী শিক্ষা, আধুনিক সংস্কৃতিৰ প্ৰতি ইতিবাচক মনোভাৱ আৰু ইহুদী ধৰ্মীয় গ্ৰন্থসমূহ বিবেচনা কৰাৰ সময়ত পৰম্পৰাগত ৰাব্বি আৰু আধুনিক পণ্ডিত দুয়োটাকে গ্ৰহণ কৰা। ৰক্ষণশীল ইহুদী ধৰ্মই শিকায় যে হালাখা স্থিৰ নহয়, বৰঞ্চ পৰিৱৰ্তিত পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই সদায় বিকশিত হৈছে। ইয়াত কোৱা হৈছে যে তওৰাত হৈছে ঈশ্বৰৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত আৰু তেওঁৰ ইচ্ছাক প্ৰতিফলিত কৰা ভাববাদীসকলে লিখা এক ঐশ্বৰিক নথি, কিন্তু ইয়াক ঈশ্বৰে মোচিক নিৰ্দেশ দিছিল বুলি গতানুগতিক স্থিতি নাকচ কৰে।^[35]^[36]^[154]^[37]^[38]^[155]^[156]^[157] ৰক্ষণশীল ইহুদী ধৰ্মই মৌখিক আইনক ঐশ্বৰিক আৰু নীতিগত বুলি কয়, কিন্তু লিখিত আৰু মৌখিক আইন দুয়োটাকে ৰাব্বিসকলে আধুনিক সংবেদনশীলতাক প্ৰতিফলিত কৰিবলৈ আৰু আধুনিক পৰিস্থিতিৰ লগত খাপ খুৱাই ব্যাখ্যা কৰিব পাৰে বুলি কয়।
বহু দেশত লিবাৰেল বা প্ৰগ্ৰেছিভ ইহুদী বুলি কোৱা সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মই তুলনামূলকভাৱে সৰ্বজনীন শব্দৰে ইহুদী ধৰ্মৰ সংজ্ঞা দিয়ে, নৈতিক নিয়ম পালন কৰি তওৰাতৰ প্ৰায়বোৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰ আৰু আনুষ্ঠানিক নিয়ম নাকচ কৰে আৰু নবীসকলৰ নৈতিক আহ্বানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। সংস্কাৰক ইহুদী ধৰ্মই স্থানীয় ভাষাত (বহু ক্ষেত্ৰত হিব্ৰু ভাষাৰ লগতে) সমতাবাদী প্ৰাৰ্থনা সেৱা গঢ়ি তুলিছে আৰু ইহুদী পৰম্পৰাৰ সৈতে ব্যক্তিগত সংযোগৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে।^[39]^[40]^[158]^[41]^[42]^[43]
পুনৰ্গঠনবাদী ইহুদী ধৰ্মই সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মৰ দৰেই হালাখাক পালনৰ প্ৰয়োজন বুলি ধৰি লোৱা নাই যদিও সংস্কাৰৰ দৰে পুনৰ্গঠনবাদী চিন্তাধাৰাই কি পালন অনুসৰণ কৰিব সেইটো নিৰ্ণয় কৰাত সম্প্ৰদায়ৰ ভূমিকাক গুৰুত্ব দিয়ে। ইয়াক কেতিয়াবা ইহুদী ধৰ্মৰ চতুৰ্থ প্ৰধান ধাৰা হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হয়।^[159]^[160]^[161]^[162]^[1]^[163]
ইহুদী নবীকৰণ হৈছে শেহতীয়াকৈ উত্তৰ আমেৰিকাৰ এক আন্দোলন যিয়ে আধ্যাত্মিকতা আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে যদিও হালাখাৰ বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব নিদিয়ে। নামাজত পুৰুষ আৰু মহিলাই সমানে অংশগ্ৰহণ কৰে।^[164]^[165]
মানৱতাবাদী ইহুদী ধৰ্ম হৈছে উত্তৰ আমেৰিকা আৰু ইজৰাইলক কেন্দ্ৰ কৰি ইহুদী সংস্কৃতি আৰু ইতিহাসক ইহুদী পৰিচয়ৰ উৎস হিচাপে গুৰুত্ব দিয়া এটা সৰু অদেৱতাবাদী আন্দোলন।^[25]^[166]
ছাববটনিক (Sabbatarian) হৈছে ১৮–২০ শতিকাৰ ৰাছিয়ান জাতিগত মূলৰ ইহুদীসকলৰ এক আন্দোলন, যাৰ অধিকাংশই ৰাবিনিক আৰু কাৰাইট ইহুদী ধৰ্মৰ অন্তৰ্গত আছিল।^[167]^[168] ৰাছিয়া সাম্ৰাজ্যত অত্যাচাৰৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ বহুতে জিয়নিষ্ট প্ৰথম আলিয়াৰ অংশ হিচাপে পবিত্ৰ ভূমিত বসতি স্থাপন কৰে আৰু পিছলৈ বেছিভাগেই অন্য ইহুদীৰ সৈতে আন্তঃবিবাহ কৰে, তেওঁলোকৰ বংশধৰসকলৰ ভিতৰত আছিল আলেকজেণ্ডাৰ জাইড, মেজৰ জেনেৰেল আলিক ৰন^[169] আৰু এৰিয়েল শ্বেৰনৰ মাতৃ।^[170]

চেফাৰ্ডি আৰু মিজ্ৰাহি ইহুদী ধৰ্ম

বিচ্ছিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত পৰম্পৰা আৰু ৰীতি-নীতিৰ ভিন্নতা থাকিলেও ক'ব পাৰি যে চেফাৰ্ডি (উদাহৰণস্বৰূপে আইবেৰিয়ান, ফ্ৰান্স আৰু নেদাৰলেণ্ডৰ বেছিভাগ ইহুদী) আৰু মিজ্ৰাহি (প্ৰাচ্য) ইহুদী সম্প্ৰদায়ে সাধাৰণতে আচকেনাজী ইহুদীৰ মাজত আৰু তেওঁলোকৰ মাজত জনপ্ৰিয় "আন্দোলন" কাঠামো মানি চলে।^[171] ঐতিহাসিকভাৱে চেফাৰ্ডি আৰু মিজ্ৰাহি সম্প্ৰদায়ে "ডাঙৰ তম্বু" পদ্ধতিৰ সপক্ষে ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহক পৰিহাৰ কৰি আহিছে।^[172] বিশেষকৈ সমসাময়িক ইজৰাইলত এই কথা প্ৰযোজ্য, য’ত বিশ্বৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ চেফাৰ্ডি আৰু মিজ্ৰাহি ইহুদী সম্প্ৰদায়ৰ লোকে বাস কৰে। (কিন্তু ব্যক্তিগত চেফাৰ্ডি আৰু মিজ্ৰাহি ইহুদী বা তেওঁলোকৰ কিছুমান সম্প্ৰদায়ৰ সদস্য বা তাত উপস্থিত থাকিব পাৰে যিবোৰে আচকেনাজী-বিভক্ত আন্দোলন বা আন এটা আন্দোলন মানি চলে। )^[151] ১৮২০ চনত সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মৰ পথ প্ৰদৰ্শকসকলৰ ভিতৰত আছিল দক্ষিণ কেৰ’লিনাৰ চাৰ্লছটনত থকা চেফাৰ্ডিক মণ্ডলী বেথ এলোহিম।^[173] ইউৰোপীয় চেফাৰ্ডিমসকলৰ এটা অংশও ইহুদী আধুনিকীকৰণৰ সৈতে জড়িত আছিল।^[174]

চেফাৰ্ডি আৰু মিজ্ৰাহীয়ে ইহুদী ধৰ্ম পালনৰ প্ৰৱণতা পৰম্পৰাগত (গতানুগতিক) আৰু প্ৰাৰ্থনাৰ আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ প্ৰতি ইয়াৰ প্ৰতিফলন ঘটে, প্ৰতিটো আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ পাঠ নিজ নিজ আৰম্ভণিৰ পৰাই বহুলাংশে অপৰিৱৰ্তিত। পৰ্যবেক্ষক চেফাৰ্ডিমসকলে কোনো বিশেষ ৰাব্বি বা চিন্তাধাৰাৰ শিক্ষা অনুসৰণ কৰিব পাৰে; উদাহৰণস্বৰূপে, ইজৰাইলৰ চেফাৰ্ডিক মুখ্য ৰাব্বি।^[151]^[175]^[176]

ইজৰাইলত ইহুদী আন্দোলন

ইজৰাইলতো পশ্চিমৰ দৰেই ইহুদী ধৰ্মকো প্ৰধান অৰ্থডক্স, কনজাৰ্ভেটিভ আৰু ৰিফৰ্ম পৰম্পৰাত বিভক্ত কৰা হৈছে।^[177]^[178]^[179] একে সময়তে পৰিসংখ্যা আৰু ব্যৱহাৰিক উদ্দেশ্যত ধৰ্মৰ প্ৰতি ব্যক্তিৰ মনোভাৱৰ ভিত্তিত তাত সমাজৰ এক বেলেগ বিভাজন ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

ইহুদী ইজৰাইলী বেছিভাগেই নিজকে "ধৰ্মনিৰপেক্ষ" (হিলোনি), "পৰম্পৰাগত" (মাচ'ৰ্টি), "ধৰ্মীয়" (দাটি) বা "অতি-ধৰ্মীয়" (হাৰেডী) হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰে।^[179]^[180] "ধৰ্মনিৰপেক্ষ" শব্দটো পশ্চিমীয়া (ইউৰোপীয়) মূলৰ ইজৰাইলী পৰিয়ালৰ মাজত আত্মবৰ্ণনা হিচাপে অধিক জনপ্ৰিয়, যাৰ ইহুদী পৰিচয় তেওঁলোকৰ জীৱনৰ এক অতি শক্তিশালী শক্তি হ'ব পাৰে, কিন্তু যিসকলে ইয়াক পৰম্পৰাগত ধৰ্মীয় বিশ্বাস আৰু আচৰণৰ পৰা বহুলাংশে স্বাধীন বুলি ভাবে। জনসংখ্যাৰ এই অংশই সংগঠিত ধৰ্মীয় জীৱনক বহুলাংশে আওকাণ কৰে, সেয়া চৰকাৰী ইজৰাইলী ৰাবিনেট (অৰ্থডক্স) হওক বা প্ৰব্ৰজনকাৰী ইহুদী ধৰ্মৰ সাধাৰণ উদাৰ আন্দোলন (সংস্কাৰ, ৰক্ষণশীল)।

"পৰম্পৰাগত" (masorti) শব্দটো "পূব" মূলৰ ইজৰাইলী পৰিয়ালসমূহৰ মাজত (অৰ্থাৎ মধ্যপ্ৰাচ্য, মধ্য এছিয়া আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকা) আত্মবৰ্ণনা হিচাপে বেছিকৈ দেখা যায়। সাধাৰণতে ব্যৱহৃত এই শব্দটোৰ লগত কনজাৰ্ভেটিভ ইহুদী ধৰ্মৰ কোনো সম্পৰ্ক নাই, যিয়ে উত্তৰ আমেৰিকাৰ বাহিৰতো নিজকে "মাছ'ৰ্টি" নামেৰে নামকৰণ কৰে। ইলিয়ট নেলছন ডৰ্ফৰ দৰে মাত্ৰ কেইজনমান লেখকেহে আমেৰিকাৰ কনজাৰ্ভেটিভ (masorti) আন্দোলন আৰু ইজৰাইলৰ masorti খণ্ডক একে বুলি গণ্য কৰে।^[181] ইজৰাইলত "ধৰ্মনিৰপেক্ষ" আৰু "পৰম্পৰাগত" ব্যৱহাৰৰ ধৰণত বহুত অস্পষ্টতা আছে: ইহঁতে প্ৰায়ে ওপৰত ওপৰ সোমাই থাকে, আৰু বিশ্বদৃষ্টিভংগী আৰু ব্যৱহাৰিক ধৰ্মীয় পালনৰ ক্ষেত্ৰত ইহঁতে অতি বহল পৰিসৰ সামৰি লয়। ইজৰাইলী বক্তৃতাত "অৰ্থডক্স" শব্দটো জনপ্ৰিয় নহয় যদিও সেই শ্ৰেণীৰ অন্তৰ্গত ইহুদীসকলৰ শতকৰা হাৰ ইহুদী প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলতকৈ বহু বেছি। প্ৰব্ৰজনকাৰীত যিটোক "অৰ্থডক্স" বুলি কোৱা হ'ব, তাৰ ভিতৰত ইজৰাইলত সাধাৰণতে ডাটি (ধৰ্মীয়, ধৰ্মীয় জিয়নিষ্টকে ধৰি) বা হাৰেডি (আল্ট্ৰা-অৰ্থডক্স) বুলি কোৱা বস্তুটোও অন্তৰ্ভুক্ত।^[179]^[180] পূৰ্বৰ শব্দটোৱে "ধৰ্মীয় জিয়নীজম" বা "ৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থডক্স" সম্প্ৰদায় বুলি কোৱা সম্প্ৰদায়টোক অন্তৰ্ভুক্ত কৰে, লগতে যোৱা দশকমানৰ পৰা হাৰেডি-লেউমি (জাতীয়তাবাদী হাৰেডি), বা "হাৰ্ডাল" বুলি জনাজাত হোৱাটোকো অন্তৰ্ভুক্ত কৰে, যিয়ে জাতীয়তাবাদী মতাদৰ্শৰ সৈতে বহুলাংশে হাৰেদি জীৱনশৈলীৰ সংমিশ্ৰণ ঘটায়। (কিছুমান মানুহে, য়িদ্দিছ ভাষাত, frei (অধিক উদাৰ ইহুদী)ৰ বিপৰীতে, পৰ্যবেক্ষক অৰ্থডক্স ইহুদীসকলক frum বুলিও কয়)।^[182]

কাৰাইট আৰু চমৰীয়া

কাৰাইট ইহুদী ধৰ্মই নিজকে দ্বিতীয় মন্দিৰ যুগৰ অ-ৰাব্বি ইহুদী পন্থাৰ অৱশিষ্ট হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰে, যেনে চদ্দুকী। কাৰাইটসকলে ("শাস্ত্ৰবাদী") কেৱল হিব্ৰু বাইবেল আৰু তেওঁলোকে পেছাত ("সৰল" অৰ্থ) বুলি ভবা কথাখিনিহে গ্ৰহণ কৰে; তেওঁলোকে অবাইবেলৰ লিখনীক কৰ্তৃত্বশীল বুলি গ্ৰহণ নকৰে। কিছুমান ইউৰোপীয় কাৰাইটে নিজকে ইহুদী সম্প্ৰদায়ৰ অংশ হিচাপে একেবাৰেই নাভাবে যদিও বেছিভাগেই লয়।^[183]

পশ্চিম পাৰৰ নাবলুছ/চেচেম অঞ্চলৰ সম্পূৰ্ণৰূপে মাউণ্ট গেৰিজিমৰ আশে-পাশে আৰু ইজৰাইলৰ টেল আভিভৰ ওচৰৰ হোলনত অৱস্থিত এটা অতি সৰু সম্প্ৰদায় চমৰীয়ানসকলে নিজকে লোহা যুগৰ ইজৰাইল ৰাজ্যৰ ইজৰাইলীসকলৰ বংশধৰ বুলি গণ্য কৰে। তেওঁলোকৰ ধৰ্মীয় পদ্ধতিসমূহ লিখিত তওৰাতৰ আক্ষৰিক পাঠ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হৈছে (মোচিৰ পাঁচখন পুস্তক), যাক তেওঁলোকে একমাত্ৰ কৰ্তৃত্বশীল শাস্ত্ৰ হিচাপে লয় (ইয়াহোচূৱাৰ চমৰীয়া পুস্তকৰ প্ৰতিও বিশেষভাৱে গুৰুত্ব দি)।

হাইমানোট (ইথিওপিয়ান ইহুদী ধৰ্ম)

হাইমানোট (গেজ আৰু আমহাৰিক ভাষাত "ধৰ্ম"ৰ অৰ্থ) ইথিওপিয়াৰ ইহুদীসকলে পালন কৰা ইহুদী ধৰ্মক বুজায়। ইহুদী ধৰ্মৰ এই সংস্কৰণটো ৰাব্বি, কাৰাইট আৰু চমৰীয়া ইহুদী ধৰ্মৰ পৰা যথেষ্ট পৃথক, ইথিওপিয়াৰ ইহুদীসকলে ইয়াৰ আগতেও নিজৰ সহধৰ্মবাদীসকলৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ পৰিছিল। পবিত্ৰ শাস্ত্ৰসমূহ (অৰিট) হিব্ৰু ভাষাত নহয়, গেইজ ভাষাত লিখা হৈছে আৰু খাদ্যৰ নিয়মসমূহ কঠোৰভাৱে অৰিটৰ পাঠ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি লিখা হৈছে, আনুষংগিক ধাৰাবাহিকৰ পৰা ব্যাখ্যা নোহোৱাকৈ। বন্ধৰ দিনবোৰো বেলেগ বেলেগ, কিছুমান ৰাবিনিক বন্ধৰ দিন ইথিওপিয়াৰ ইহুদী সম্প্ৰদায়ত পালন কৰা নহয়, আৰু কিছুমান অতিৰিক্ত বন্ধৰ দিন, যেনে চিগড।

নোহাইড (B'nei নুহ আন্দোলন)

নুহৰ ধৰ্ম্ম হৈছে নুহৰ সাতটা নিয়ম আৰু ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্মৰ ভিতৰত ইয়াৰ পৰম্পৰাগত ব্যাখ্যাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত ইহুদী ধৰ্মীয় আন্দোলন। হালাখাৰ মতে অইহুদী (অ-ইহুদী)সকলে ইহুদী ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰাটো বাধ্যতামূলক নহয়, কিন্তু তেওঁলোকে আহিবলগীয়া জগতত (অলাম হা-বা) স্থান নিশ্চিত হ’বলৈ নুহৰ সাতটা নিয়ম পালন কৰিব লাগিব, যিটো ধাৰ্মিকসকলৰ চূড়ান্ত পুৰস্কাৰ। নুহৰ যিকোনো নিয়ম উলংঘা কৰাৰ বাবে ঈশ্বৰৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত শাস্তিৰ বিষয়ে তালমুদত আলোচনা কৰা হৈছে যদিও ব্যৱহাৰিকভাৱে ই সামগ্ৰিকভাৱে সমাজে স্থাপন কৰা কৰ্মক্ষম আইনী ব্যৱস্থাৰ অধীনত থাকে। যিসকলে নুহাইডৰ নিয়ম পালনৰ সমৰ্থন কৰে তেওঁলোকক ব'নেই নুহ (হিব্ৰু: בני נח, 'নুহৰ সন্তান') বা নুহাইড (/ˈnoʊ.ə.haɪdɪs/) বুলি কোৱা হয়। যোৱা দশকবোৰত বিশ্বজুৰি নুহাইড আৰু অৰ্থডক্স ইহুদী উভয়েই সহায়ক সংগঠন স্থাপন কৰিছে।^[184]

ঐতিহাসিকভাৱে হিব্ৰু ভাষাৰ B'nei Noach শব্দটো নূহৰ বংশধৰ হিচাপে সকলো অইহুদীৰ বাবে প্ৰযোজ্য। কিন্তু আজিকালি ইয়াক মূলতঃ বিশেষভাৱে সেই অইহুদীসকলক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয় যিসকলে নুহৰ সাতটা নিয়ম পালন কৰে।

ইহুদীসকলৰ পালন

ইহুদী নৈতিকতা

ইহুদী নৈতিকতা হালাখিক পৰম্পৰাৰ দ্বাৰা, শিষ্টাচাৰৰ ৰীতি-নীতিৰ দ্বাৰা, অন্যান্য নৈতিক নীতিৰ দ্বাৰা বা কেন্দ্ৰীয় ইহুদী গুণৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হ'ব পাৰে। ইহুদী নৈতিক প্ৰথাক সাধাৰণতে ন্যায়, সত্য, শান্তি, প্ৰেম-দয়া (চেছেড), দয়া, নম্ৰতা আৰু আত্মসন্মান আদি মূল্যবোধৰ দ্বাৰা চিহ্নিত কৰা বুলি বুজা যায়। ইহুদীসকলৰ নিৰ্দিষ্ট নৈতিক পদ্ধতিসমূহৰ ভিতৰত দান-বৰঙণি (tzedakah) আৰু নেতিবাচক বাক্যৰ পৰা বিৰত থকা (lashon hara) আদি অন্তৰ্ভুক্ত। যৌনতা আৰু আন বহুতো বিষয়ৰ সন্দৰ্ভত সঠিক নৈতিক পদ্ধতি ইহুদীসকলৰ মাজত বিতৰ্কৰ বিষয়।

উপাসনা

ৰাতিপুৱাৰ প্ৰাৰ্থনাত এজন য়েমেনী ইহুদী, কিপ্পাহৰ মূৰৰ খুলি, প্ৰাৰ্থনাৰ চাদৰ আৰু টেফিলিন পিন্ধি

পৰম্পৰাগতভাৱে ইহুদীসকলে দৈনিক তিনিবাৰকৈ নামাজ পঢ়ে, চতুৰ্থটো প্ৰাৰ্থনাৰ সৈতে শ্বাচৰিত, মিঞ্চা আৰু মা’আৰিভ পাঠ কৰে বুলি মুছাফে শ্বাব্বাত আৰু বন্ধৰ দিনত লগতে কয়। প্ৰতিটো সেৱাৰ মূলতে আছে আমিদা বা শ্বেমনেহ এছ্ৰেই। বহুতো সেৱাত আন এটা মূল প্ৰাৰ্থনা হৈছে বিশ্বাসৰ ঘোষণা, শ্বেমা ইজৰাইল (বা শ্বেমা)। শ্বেমা হৈছে তওৰাতৰ এটা পদৰ আবৃত্তি (দ্বিতীয় বিবৰণ ৬:৪): শ্বেমা ইজৰায়েল আদোনাই এলোহেইনু আদনাই এচাদ—"হে ইজৰায়েল, শুনা! ইয়োহোৱা আমাৰ ঈশ্বৰ! প্ৰভু এক!"

পশ্চিম দেৱালত প্ৰাৰ্থনা কৰি আছে এগৰাকী ইজৰাইলী মহিলা সৈনিক

পৰম্পৰাগত ইহুদী সেৱাত প্ৰায়বোৰ প্ৰাৰ্থনা একক প্ৰাৰ্থনাত আবৃত্তি কৰিব পাৰি যদিও সাম্প্ৰদায়িক প্ৰাৰ্থনা পছন্দ কৰা হয়। সাম্প্ৰদায়িক প্ৰাৰ্থনাৰ বাবে দহজন প্ৰাপ্তবয়স্ক ইহুদীৰ কোৰামৰ প্ৰয়োজন হয়, যাক মিনিয়ান বোলা হয়। প্ৰায় সকলো অৰ্থডক্স আৰু কেইটামান কনজাৰ্ভেটিভ মহলত কেৱল পুৰুষ ইহুদীসকলকহে মিনিয়ানৰ ফালে গণ্য কৰা হয়; বেছিভাগ কনজাৰ্ভেটিভ ইহুদী আৰু অন্যান্য ইহুদী ধৰ্মগোষ্ঠীৰ সদস্যই মহিলা ইহুদীকো গণনা কৰে।

প্ৰাৰ্থনা সেৱাৰ উপৰিও পৰ্যবেক্ষক পৰম্পৰাগত ইহুদীসকলে বিভিন্ন কাৰ্য্য সম্পাদন কৰাৰ সময়ত গোটেই দিনটো প্ৰাৰ্থনা আৰু আশীৰ্বাদ আবৃত্তি কৰে। ৰাতিপুৱা সাৰ পোৱাৰ লগে লগে, বিভিন্ন খাদ্য খোৱাৰ বা পান কৰাৰ আগতে, আহাৰ খোৱাৰ পিছত ইত্যাদি ইত্যাদি প্ৰাৰ্থনা আবৃত্তি কৰা হয়।

ইহুদী ধৰ্মগোষ্ঠীসমূহৰ মাজত প্ৰাৰ্থনাৰ পদ্ধতি বেলেগ বেলেগ। পাৰ্থক্যৰ ভিতৰত প্ৰাৰ্থনাৰ গ্ৰন্থ, প্ৰাৰ্থনাৰ কম্পাঙ্ক, বিভিন্ন ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানত আবৃত্তি কৰা প্ৰাৰ্থনাৰ সংখ্যা, বাদ্যযন্ত্ৰ আৰু কোৰাল সংগীতৰ ব্যৱহাৰ, আৰু প্ৰাৰ্থনা পৰম্পৰাগত লিটাৰ্জিকেল ভাষাত বা স্থানীয় ভাষাত আবৃত্তি কৰা হয় নে নহয় আদি অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে। সাধাৰণতে অৰ্থডক্স আৰু কনজাৰ্ভেটিভ মণ্ডলীসমূহে পৰম্পৰাক অতি ঘনিষ্ঠভাৱে মানি চলে আৰু সংস্কাৰ আৰু পুনৰ্গঠনবাদী ছিনাগগসমূহে অনুবাদ আৰু সমসাময়িক লেখাসমূহ তেওঁলোকৰ সেৱাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ সম্ভাৱনা বেছি। লগতে, বেছিভাগ কনজাৰ্ভেটিভ ছিনাগগতে, আৰু সকলো ৰিফৰ্ম আৰু ৰিকনষ্ট্ৰাকচনিষ্ট মণ্ডলীতে মহিলাসকলে পুৰুষৰ সৈতে সমান ভিত্তিত প্ৰাৰ্থনা সেৱাত অংশগ্ৰহণ কৰে, য'ত পৰম্পৰাগতভাৱে কেৱল পুৰুষে পূৰণ কৰা ভূমিকাসমূহো অন্তৰ্ভুক্ত, যেনে তওৰাতৰ পৰা পঢ়া। ইয়াৰ উপৰিও বহুতো সংস্কাৰ মন্দিৰত অৰ্গেন আৰু মিশ্ৰিত কোৱাৰ আদি সংগীতৰ সংগীত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

ধৰ্মীয় সাজ-পোছাক

কিপ্পা (হিব্ৰু: כִּפָּה, বহুবচন kippot; য়িদ্দিছ: יאַרמלקע, yarmulke) হৈছে বহু ইহুদীসকলে প্ৰাৰ্থনা, খাই, আশীৰ্বাদ আবৃত্তি বা ইহুদী ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ অধ্যয়ন কৰাৰ সময়ত আৰু সকলো সময়তে কিছুমান ইহুদীসকলে পিন্ধা সামান্য ঘূৰণীয়া মুখৰ মূৰৰ টুপী পুৰুষ। অৰ্থডক্স সম্প্ৰদায়ত কেৱল পুৰুষেহে কিপপট পিন্ধে; অ-গতানুগতিক সম্প্ৰদায়ত কিছুমান মহিলাইও কিপপট পিন্ধে। কিপ্পটৰ আকাৰ কেৱল মূৰৰ পিছফালটো ঢাকি ৰখা সৰু ঘূৰণীয়া বিনিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি গোটেই মুকুটটো ঢাকি ৰখা ডাঙৰ, চেপেটা টুপিলৈকে।

Tzitzit (হিব্ৰু: צִיציִת) (Ashkenazi উচ্চাৰণ: tzitzis) tallit (হিব্ৰু: טַלִּית) (আশকেনাজী উচ্চাৰণ: tallis), বা প্ৰাৰ্থনা চাদৰ চাৰি কোণে পাওয়া বিশেষ গাঁঠিযুক্ত "fringes" বা "tasels" হয়. ইহুদী পুৰুষ আৰু কিছুমান ইহুদী মহিলাই প্ৰাৰ্থনাৰ সময়ত তালিট পিন্ধে। ইহুদী এজনে কেতিয়া টালিট পিন্ধিবলৈ আৰম্ভ কৰে সেই সম্পৰ্কে ৰীতি-নীতিৰ ভিন্নতা থাকে। চেফাৰ্ডি সম্প্ৰদায়ত ল’ৰাই বাৰ মিট্জৱা বয়সৰ পৰা টালিট পিন্ধে। কিছুমান আচকেনাজী সম্প্ৰদায়ত বিয়াৰ পিছতহে এটা পিন্ধা প্ৰথা। তালিট কাটান (সৰু তালিট) হৈছে গোটেই দিনটো কাপোৰৰ তলত পিন্ধা ফ্ৰিঞ্জযুক্ত কাপোৰ। কিছুমান অৰ্থডক্স মহলত ফ্ৰিংছবোৰ কাপোৰৰ বাহিৰত মুক্তভাৱে ওলমি থাকিবলৈ দিয়া হয়।

টেফিলিন (হিব্ৰু: תְפִלִּין), ইংৰাজীত phylacteries (গ্ৰীক শব্দ φυλακτήριον ৰ পৰা, অৰ্থাৎ সুৰক্ষা বা তাবিজ) নামেৰে জনাজাত, হৈছে বাইবেলৰ পদ থকা দুটা বৰ্গক্ষেত্ৰৰ চামৰাৰ বাকচ, কপালত সংলগ্ন আৰু বাওঁ বাহুৰ চাৰিওফালে চামৰাৰ ফিতাৰে ঘাঁ। সপ্তাহৰ দিনটোৰ ৰাতিপুৱাৰ প্ৰাৰ্থনাৰ সময়ত এইবোৰ পিন্ধে পৰ্যবেক্ষক ইহুদী পুৰুষ আৰু কিছুমান ইহুদী মহিলাই।^[185]

উচ্চ বন্ধৰ দিনত প্ৰাৰ্থনা নেতা আৰু কিছুমান পৰ্যবেক্ষক পৰম্পৰাগত ইহুদীসকলে পিন্ধে এটা কিটেল (য়িদ্দিছ: קיטל)। কিছুমান সম্প্ৰদায়ত নিস্তাৰপৰ্বৰ চেডাৰত পৰিয়ালৰ মুৰব্বীয়ে কিটেল পিন্ধাটো পৰম্পৰাগত আৰু কিছুমান দৰায়ে বিয়াৰ চালিৰ তলত এটা পিন্ধে। ইহুদী মতাবোৰক টালিট আৰু কেতিয়াবা কিটেলতো সমাধিস্থ কৰা হয় যিবোৰ টাচ্ৰিচিম (সমাধিস্থ কৰা কাপোৰ)ৰ অংশ।

ইহুদীসকলৰ বন্ধৰ দিন

ইহুদী বন্ধৰ দিনবোৰ ইহুদী কেলেণ্ডাৰত বিশেষ দিন, যিয়ে ইহুদী ইতিহাসৰ মুহূৰ্তসমূহৰ লগতে ঈশ্বৰ আৰু জগতৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ কেন্দ্ৰীয় বিষয়বস্তু যেনে সৃষ্টি, প্ৰকাশ আৰু মুক্তি আদি উদযাপন কৰে।

শ্বাব্বাত

শুকুৰবাৰে নিশা সূৰ্যাস্তৰ কিছু সময়ৰ আগৰ পৰা শনিবাৰে নিশালৈকে চলি থকা সাপ্তাহিক বিশ্ৰাম দিন শ্বাব্বাতত সৃষ্টিৰ ছয় দিনৰ পিছত ঈশ্বৰৰ বিশ্ৰামৰ দিনটো স্মৰণ কৰা হয়। ইহুদী অনুশীলনত ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু ইয়াক ধৰ্মীয় আইনৰ এক বৃহৎ কৰ্পাছৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়। শুকুৰবাৰে সূৰ্যাস্তৰ সময়ত ঘৰৰ মহিলাগৰাকীয়ে দুটা বা তাতকৈ অধিক মমবাতি জ্বলাই আশীৰ্বাদ আবৃত্তি কৰি শ্বাব্বাতক আদৰি লয়। সন্ধিয়াৰ আহাৰ আৰম্ভ হয় কিদ্দুছ, মদৰ কাপৰ ওপৰত উচ্চস্বৰে আবৃত্তি কৰা আশীৰ্বাদ আৰু মহৎজী, ৰুটিৰ ওপৰত আবৃত্তি কৰা আশীৰ্বাদ। টেবুলত চাল্লা অৰ্থাৎ দুখন ব্ৰেইড ৰুটি ৰখাৰ প্ৰথা। শ্বাব্বাতৰ সময়ত ইহুদীসকলে মেলাখাহৰ ৩৯টা শ্ৰেণীৰ অন্তৰ্গত যিকোনো কামত জড়িত হোৱাটো নিষেধ কৰা হয়, যাক আক্ষৰিক অৰ্থত "কাম" বুলি অনুবাদ কৰা হয়। আচলতে বিশ্ৰামবাৰে নিষিদ্ধ কৰা কাৰ্য্যকলাপসমূহ সাধাৰণ অৰ্থত "কাম" নহয়: ইয়াৰ ভিতৰত জুই জ্বলোৱা, লিখা, ধন ব্যৱহাৰ কৰা আৰু ৰাজহুৱা ডমেইনত কঢ়িয়াই নিয়া আদি কাৰ্য্য অন্তৰ্ভুক্ত। জুই জ্বলোৱাৰ নিষেধাজ্ঞা আধুনিক যুগত গাড়ী চলোৱালৈকে সম্প্ৰসাৰিত হৈছে, য’ত ইন্ধন জ্বলোৱা আৰু বিদ্যুৎ ব্যৱহাৰ কৰাটো জড়িত হৈ আছে।^[186]

তিনিটা তীৰ্থযাত্ৰা উৎসৱ

ইহুদী পবিত্ৰ দিন (chaggim), ইহুদী ইতিহাসৰ ল্যাণ্ডমাৰ্ক পৰিঘটনা, যেনে মিচৰৰ পৰা পলায়ন আৰু তওৰাত দিয়া আদি উদযাপন কৰে আৰু কেতিয়াবা কৃষি চক্ৰৰ ঋতুৰ পৰিৱৰ্তন আৰু পৰিৱৰ্তন চিহ্নিত কৰে। চুক্কোট, নিস্তাৰপৰ্ব আৰু শ্বাভুওট নামৰ তিনিটা প্ৰধান উৎসৱক "ৰেগালিম" (হিব্ৰু শব্দ "ৰেগেল" বা ভৰিৰ পৰা আহৰণ কৰা) বুলি কোৱা হয়। তিনিটা ৰেগালিমৰ ওপৰত ইজৰাইলীসকলে মন্দিৰত বলিদান দিবলৈ জেৰুজালেমলৈ তীৰ্থযাত্ৰা কৰাৰ প্ৰথা আছিল:

কায়ৰোৰ ইহুদী সম্প্ৰদায়ে আৰবী ভাষাত ব্যৱহাৰ কৰা হাগাদাহ
নিস্তাৰপৰ্ব (পেচাক) হৈছে নিচানৰ ১৪ তাৰিখৰ সন্ধিয়াৰ পৰা (হিব্ৰু পঞ্জিকাৰ প্ৰথম মাহ) আৰম্ভ হোৱা সপ্তাহজোৰা বন্ধ, যিটো মিচৰৰ পৰা পলায়নৰ স্মৃতিত। ইস্ৰায়েলৰ বাহিৰত নিস্তাৰ-পৰ্ব্ব আঠ দিন পালন কৰা হয়। প্ৰাচীন কালত ই যৱ চপোৱাৰ লগত মিলি গৈছিল। ঘৰুৱা সেৱাৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত একমাত্ৰ ছুটী, চেডাৰ। ছুটীৰ আগতে ঘৰৰ পৰা খমিৰযুক্ত সামগ্ৰী (চেমেট্জ) আঁতৰাই পেলোৱা হয় আৰু গোটেই সপ্তাহটো খোৱা নহয়। ঘৰবোৰ ভালদৰে পৰিষ্কাৰ কৰা হয় যাতে কোনো ধৰণৰ ৰুটি বা ৰুটিৰ উপজাত সামগ্ৰী নাথাকে আৰু চেডাৰৰ পুৱা চেমেটজৰ শেষৰ অৱশিষ্টবোৰ প্ৰতীকীভাৱে জ্বলোৱা হয়। ৰুটিৰ সলনি মাট্জো খোৱা হয়।
শ্বাভুওত ("পেণ্টেকোষ্ট" বা "সপ্তাহৰ উৎসৱ") চিনাই পৰ্বতত ইস্ৰায়েলীসকলৰ আগত তওৰাতৰ প্ৰকাশ উদযাপন কৰা হয়। বিকুৰিমৰ উৎসৱ বা প্ৰথম ফল বুলিও জনাজাত এই উৎসৱ বাইবেলৰ সময়ত ঘেঁহু চপোৱাৰ লগত মিলি গৈছিল। শ্বাভুওটৰ প্ৰথাৰ ভিতৰত আছে টিক্কুন লেইল শ্বাভুওট নামেৰে জনাজাত গোটেই ৰাতি অধ্যয়ন মাৰাথন, দুগ্ধজাত খাদ্য খোৱা (চীজকেক আৰু ব্লিংটজ বিশেষ প্ৰিয়), ৰুথৰ কিতাপ পঢ়া, ঘৰ আৰু ছিনাগগবোৰ সেউজীয়াৰে সজাই পৰাই তোলা আৰু বিশুদ্ধতাৰ প্ৰতীক হোৱা বগা কাপোৰ পিন্ধা।
এটা চুকাহ
চুক্কোট ("তম্বু" বা "কথাৰ উৎসৱ") ইজৰাইলীসকলে প্ৰতিজ্ঞাত দেশলৈ যোৱাৰ পথত মৰুভূমিৰ মাজেৰে বিচৰণ কৰা চল্লিশ বছৰীয়া স্মৃতিত। ইয়াক চুক্কোট (sing. sukkah) নামৰ অস্থায়ী বুথ নিৰ্মাণৰ জৰিয়তে উদযাপন কৰা হয় যিয়ে ইস্ৰায়েলীসকলে বিচৰণ কৰাৰ সময়ত তেওঁলোকৰ অস্থায়ী আশ্ৰয়স্থলসমূহক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ই ফল চপোৱাৰ লগত মিলি যায় আৰু কৃষি চক্ৰৰ অন্ত পেলায়। সমগ্ৰ বিশ্বৰ ইহুদীসকলে সাত দিন ৰাতি চুক্কোত খায়। চুক্কোটৰ সামৰণি পৰে শ্বেমিনি আটজেৰেটৰ সৈতে, য'ত ইহুদীসকলে বৰষুণৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু চিমচাট টোৰাহ, "তওৰাতৰ আনন্দ", যিটো বন্ধৰ দিন যিয়ে তওৰাত পঢ়া চক্ৰৰ শেষত উপনীত হোৱা আৰু সকলো পুনৰ আৰম্ভ কৰে। এই উপলক্ষে তওৰাতৰ পুস্তকেৰে গায়ন-বায়ন আৰু নৃত্যৰে উদযাপন কৰা হয়। শ্বেমিনি আটজেৰেট আৰু চিমচাট টোৰাহক কাৰিকৰীভাৱে পৃথক বন্ধৰ দিন বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু চুক্কোটৰ অংশ নহয়।

উচ্চ পবিত্ৰ দিন

উচ্চ বন্ধৰ দিন (Yamim Noraim বা "Days of Awe") বিচাৰ আৰু ক্ষমাৰ আশে-পাশে ঘূৰি থাকে:

ৰোছ হাছানাহ, (যোম হা-জিকাৰণ বা "স্মৃতিৰ দিন", আৰু যোম টেৰুৱাহ, বা "শ্বোফাৰৰ শব্দৰ দিন"ও)। ৰোছ হাছানাহ হৈছে ইহুদীসকলৰ নৱবৰ্ষ (আক্ষৰিক অৰ্থত, "বছৰৰ মুৰব্বী"), যদিও ই হিব্ৰু পঞ্জিকাৰ সপ্তম মাহৰ প্ৰথম দিন তিশ্ৰীত পৰে। ৰোছ হাছানাই যোম কিপ্পুৰৰ আগৰ ১০ দিনৰ প্ৰায়শ্চিত্তৰ সময়ছোৱাৰ আৰম্ভণি কৰে, য’ত ইহুদীসকলক নিজৰ আত্মাক বিচাৰি উলিয়াবলৈ আৰু গোটেই বছৰটো ইচ্ছাকৃতভাৱে বা নহ’লেও কৰা পাপৰ ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ আদেশ দিয়া হয়। বন্ধৰ দিনৰ প্ৰথাসমূহৰ ভিতৰত আছে ছিনাগগত শ্বোফাৰ বা মেৰৰ শিং বজোৱা, আপেল আৰু মৌ খোৱা আৰু ডালিমৰ দৰে বিভিন্ন প্ৰতীকী খাদ্যৰ ওপৰত আশীৰ্বাদ দিয়া।
য়োম কিপ্পুৰ, (" প্ৰায়শ্চিত্তৰ দিন") ইহুদী বছৰৰ আটাইতকৈ পবিত্ৰ দিন। সাম্প্ৰদায়িক উপবাস আৰু নিজৰ পাপৰ ক্ষমা প্ৰাৰ্থনা কৰা দিন। পৰ্যবেক্ষক ইহুদীসকলে গোটেই দিনটো ছিনাগগত কটায়, কেতিয়াবা দুপৰীয়া অলপ বিৰতি লৈ, "মাচ্জ'ৰ" নামৰ বিশেষ ছুটীৰ প্ৰাৰ্থনা পুথি এখনৰ পৰা প্ৰাৰ্থনা আবৃত্তি কৰে। বহুতো অধৰ্মীয় ইহুদীয়ে যোম কিপ্পুৰত ছিনাগগ সেৱাত অংশগ্ৰহণ আৰু উপবাসে ৰখাৰ এটা পইণ্ট লয়। যোম কিপ্পুৰৰ প্ৰাকক্ষণত মমবাতি জ্বলোৱাৰ আগতে প্ৰিফাষ্ট খাদ্য "চেউডা মাফচেকেট" খোৱা হয়। যোম কিপ্পুৰৰ প্ৰাকক্ষণত ছিনাগগ সেৱা আৰম্ভ হয় কল নিদ্ৰে প্ৰাৰ্থনাৰ পৰা। বিশেষকৈ কল নিদ্ৰেৰ বাবে যোম কিপ্পুৰত বগা ৰঙৰ কাপোৰ পিন্ধা প্ৰথা আৰু চামৰাৰ জোতা পিন্ধা নহয়। পিছদিনা ৰাতিপুৱাৰ পৰা গধূলিলৈকে প্ৰাৰ্থনা কৰা হয়। "নেইলা" নামৰ চূড়ান্ত প্ৰাৰ্থনা সেৱাৰ অন্ত পৰে শ্বোফাৰৰ দীঘলীয়া বিস্ফোৰণেৰে।

পুৰিম

হানুকাত মমবাতি জ্বলোৱা আমেৰিকাৰ নৌসেনাৰ ইহুদী জোৱান

পুৰিম (হিব্ৰু: פורים^ⓘPûrîm "lots") হৈছে ইহুদীসকলৰ আনন্দময় বন্ধৰ দিন যিয়ে পাৰ্চী ইহুদীসকলক দুষ্ট হামানৰ চক্ৰান্তৰ পৰা মুক্তি দিয়াৰ স্মৃতিত কৰে, যিয়ে তেওঁলোকক নিঃশেষ কৰিব বিচাৰিছিল, যিটো বাইবেলৰ ইষ্টেৰৰ কিতাপত লিপিবদ্ধ কৰা হৈছে। ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে ইষ্টেৰৰ পুস্তক ৰাজহুৱাভাৱে আবৃত্তি কৰা, পাৰস্পৰিকভাৱে খাদ্য আৰু পানীয় উপহাৰ দিয়া, দৰিদ্ৰসকলক দান কৰা আৰু উদযাপনৰ আহাৰ (ইষ্টেৰ ৯:২২)। আন আন ৰীতি-নীতিসমূহ হ’ল- ৱাইন খোৱা, হামন্তাচেন নামৰ বিশেষ পেষ্ট্ৰি খোৱা, মাস্ক আৰু সাজ-পোছাক পিন্ধা, কাৰ্নিভাল আৰু পাৰ্টিৰ আয়োজন কৰা।

পুৰিম প্ৰতি বছৰে হিব্ৰু মাহৰ আদাৰ মাহৰ ১৪ তাৰিখে পালন কৰা হয়, যিটো গ্ৰেগৰিয়ান কেলেণ্ডাৰৰ ফেব্ৰুৱাৰী বা মাৰ্চ মাহত হয়।

হানুক্কাহ

হানুক্কাহ (হিব্ৰু: חֲנֻכָּה, "dedication") পোহৰৰ উৎসৱ বুলিও কোৱা হয়, ইহুদীসকলৰ আঠ দিনীয়া বন্ধৰ দিন যিটো কিছলেভ (হিব্ৰু কেলেণ্ডাৰ)ৰ ২৫ তাৰিখৰ পৰা আৰম্ভ হয়। ইহুদীসকলৰ ঘৰত উৎসৱৰ আঠটা নিশাৰ প্ৰতিটো নিশা, প্ৰথম নিশা এটা, দ্বিতীয় নিশা দুটা ইত্যাদি ইত্যাদি পোহৰ জ্বলাই এই উৎসৱ পালন কৰা হয়।

এই বন্ধৰ দিনটোক হানুক্কা (অৰ্থাৎ "সৰ্পণ") বুলি কোৱা হৈছিল কাৰণ ইয়াত চতুৰ্থ এণ্টিঅ'কাছ এপিফেনেছে মন্দিৰক অপবিত্ৰ কৰাৰ পিছত পুনৰ উৎসৰ্গা কৰা হয়। আধ্যাত্মিকভাৱে হানুকাহত "তেলৰ অলৌকিকতা" স্মৰণ কৰা হয়। তালমুদৰ মতে, চেলুচিড সাম্ৰাজ্যৰ ওপৰত মকাবীয়াসকলে জয়লাভ কৰাৰ পিছত জেৰুজালেমত মন্দিৰ পুনৰ উৎসৰ্গা কৰাৰ সময়ত মন্দিৰত এদিনৰ বাবে চিৰন্তন শিখাক ইন্ধন যোগাব পৰাকৈ পবিত্ৰ তেলহে আছিল। অলৌকিকভাৱে আঠ দিন ধৰি তেল জ্বলি থাকিল—যিটো আছিল নতুন তেল চেপি, প্ৰস্তুত কৰিবলৈ আৰু পবিত্ৰ কৰিবলৈ যিমান সময় লাগিছিল।

বাইবেলত হানুকাহৰ কথা উল্লেখ কৰা হোৱা নাই আৰু ইহুদী ধৰ্মত কেতিয়াও ইয়াক এটা ডাঙৰ বন্ধৰ দিন বুলি গণ্য কৰা হোৱা নাছিল যদিও আধুনিক যুগত ই বহুত বেছি দৃশ্যমান আৰু ব্যাপকভাৱে উদযাপন কৰা হৈছে, মূলতঃ কাৰণ ই খ্ৰীষ্টমাছৰ সৈতে একে সময়তে পৰে আৰু ইয়াৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ইহুদী অভাৰটন আছে যিবোৰ ইজৰাইল ৰাষ্ট্ৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ পিছৰে পৰা গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।

প্ৰথম দিন

টিছা বি'এভ (হিব্ৰু: תשעה באב or ט׳ באב, "the Ninth of Av") হৈছে প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় মন্দিৰ ধ্বংস হোৱাৰ স্মৃতিত শোক আৰু উপবাসৰ দিন, আৰু পিছৰ সময়ত ইহুদীসকলক স্পেইনৰ পৰা বহিষ্কাৰ কৰাৰ স্মৃতিত।

মন্দিৰ ধ্বংসৰ বিভিন্ন পৰ্যায়ৰ স্মৃতিত আৰু তিনিটা সৰু সৰু ইহুদী উপবাসৰ দিন। ১৭ তাৰিখ তামুজ, টেভেটৰ ১০ তাৰিখ আৰু ট্জোম গেডলিয়া (তিশ্ৰেইৰ ৩ তাৰিখ)।

ইজৰাইলৰ বন্ধৰ দিন

আধুনিক বন্ধৰ দিন যেনে যোম হা-শ্বোয়াহ (হ’ল’কাষ্ট স্মৃতি দিৱস), যোম হাজিকাৰণ (ইজৰাইল স্মৃতি দিৱস) আৰু যোম হা’ট্জমাউট (ইজৰাইলৰ স্বাধীনতা দিৱস)ত ক্ৰমে হ’ল’কাষ্ট, ইজৰাইলৰ পতিত সৈনিক আৰু সন্ত্ৰাসবাদৰ বলি হোৱা সৈনিক আৰু ইজৰাইলৰ স্বাধীনতাৰ ভয়াবহতাক স্মৰণ কৰা হয়।

কিছুমানে টেভেটৰ দহ তাৰিখে হ’ল’কাষ্টত নিহত হোৱা লোকসকলক স্মৰণ কৰাটো পছন্দ কৰে।

তওৰাতৰ পঠন

উৎসৱ আৰু শ্বাব্বাত প্ৰাৰ্থনা সেৱাৰ মূল হৈছে তওৰাতৰ ৰাজহুৱা পঠন, লগতে তানাখৰ আন কিতাপসমূহৰ পৰা সংযুক্ত পাঠ, যাক হাফতাৰাহ বুলি কোৱা হয়। চিমচাট তওৰাতত এবছৰৰ ভিতৰত গোটেই তওৰাত পঢ়া হয়, চক্ৰটো শৰৎকালত পুনৰ আৰম্ভ হয়।

ছিনাগগ আৰু ধৰ্মীয় ভৱন

ছিনাগগ হৈছে ইহুদীসকলৰ প্ৰাৰ্থনা আৰু অধ্যয়নৰ ঘৰ। সাধাৰণতে ইয়াত প্ৰাৰ্থনাৰ বাবে পৃথক কোঠা (মূল অভয়াৰণ্য), অধ্যয়নৰ বাবে সৰু কোঠা আৰু প্ৰায়ে সম্প্ৰদায় বা শৈক্ষিক ব্যৱহাৰৰ বাবে এটা অঞ্চল থাকে। ছিনাগগৰ বাবে কোনো নিৰ্দিষ্ট ব্লুপ্ৰিণ্ট নাই আৰু ছিনাগগৰ স্থাপত্যৰ আকৃতি আৰু অভ্যন্তৰীণ ডিজাইনৰ মাজত বহুত পাৰ্থক্য আছে। সংস্কাৰ আন্দোলনে বেছিভাগেই তেওঁলোকৰ ছিনাগগক মন্দিৰ বুলি কয়। ছিনাগগৰ কিছুমান পৰম্পৰাগত বৈশিষ্ট্য হ’ল-

তওৰাতৰ পুস্তক ৰখা জাহাজখন (যাক আচকেনাজীসকলে আৰোন হা-কোদেছ আৰু চেফাৰ্ডিমসকলে হেখাল বুলি কয়) (য'ত জাহাজখন প্ৰায়ে জাহাজৰ দুৱাৰৰ বাহিৰত বা ভিতৰত অলংকৃত পৰ্দা (পেৰ'চেট)ৰে বন্ধ কৰা হয়);
উচ্চ পাঠকৰ মঞ্চ (অচকেনাজীসকলে বিমাহ আৰু চেফাৰ্ডিমসকলে টেবাহ বুলি কয়), য'ত তওৰাত পঢ়া হয় (আৰু চেফাৰ্ডী ধৰ্মঘটত সেৱা অনুষ্ঠিত কৰা হয়);
চিৰন্তন পোহৰ (ner tamid), জেৰুজালেমৰ মন্দিৰৰ অহৰহ জ্বলি থকা মেনোৰাৰ সোঁৱৰণী হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা অহৰহ জ্বলি থকা লেম্প বা বন্তি
পুলপিট বা আমুদ, নিয়ম-চন্দুকৰ ফালে থকা বক্তৃতা য’ত হাজ্জান বা প্ৰাৰ্থনা নেতাই প্ৰাৰ্থনা কৰি থকাৰ সময়ত থিয় হৈ থাকে।

ছিনাগগৰ উপৰিও ইহুদী ধৰ্মত অন্যান্য তাৎপৰ্যপূৰ্ণ অট্টালিকাসমূহৰ ভিতৰত আছে য়েছিভা বা ইহুদী শিক্ষাৰ প্ৰতিষ্ঠান আৰু মিকভাহ, যিবোৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ স্নান।

খাদ্যৰ নিয়ম: কশ্ৰুত

ইহুদীসকলৰ খাদ্যাভ্যাসৰ নিয়মক কশ্ৰুত বুলি জনা যায়। তেওঁলোকৰ মতে প্ৰস্তুত কৰা খাদ্যক কোশ্বাৰ বুলি কোৱা হয় আৰু কোশ্বাৰ নহয় খাদ্যক ট্ৰেইফা বা ট্ৰেইফ বুলিও কোৱা হয়। এই আইনসমূহ পালন কৰা লোকসকলক কথিতভাৱে "কোশ্বাৰ ৰখা" বুলি কোৱা হয়।^[187]^[188]

বহুতো আইন পশু ভিত্তিক খাদ্যৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য। উদাহৰণস্বৰূপে, স্তন্যপায়ী প্ৰাণীক কোশ্বাৰ বুলি গণ্য কৰিবলৈ হ’লে খুৰা ফাটি নিজৰ কুকুৰা চোবাই খাব লাগিব। তৰ্কহীনভাৱে গাহৰিটোৱেই হৈছে অকোশ্বাৰ প্ৰাণীৰ আটাইতকৈ পৰিচিত উদাহৰণ।^[189] যদিও ইয়াৰ খুৰা ফাটিছে, তথাপিও ই নিজৰ কুণ্ডলী চোবাই নাথাকে। সাগৰীয় খাদ্য কোশ্বাৰ হ’বলৈ হ’লে জন্তুটোৰ পাখি আৰু খোলা থাকিব লাগিব। কিছুমান বিশেষ ধৰণৰ সাগৰীয় খাদ্য, যেনে শেলফিছ, ক্ৰুষ্টেচিয়ান, ইলিচ আদিক সেয়েহে নন-কোশ্বাৰ বুলি গণ্য কৰা হয়। চৰাইৰ বিষয়ে তওৰাতত অকোশ্বাৰ প্ৰজাতিৰ তালিকা দিয়া হৈছে। বহুতো প্ৰজাতিৰ সঠিক অনুবাদ জীয়াই থকা নাই আৰু কিছুমান অকোশ্বাৰ চৰাইৰ পৰিচয় আৰু নিশ্চিত নহয়। অৱশ্যে কেইটামান চৰাইৰ কশ্ৰুতৰ মৰ্যাদা সম্পৰ্কে পৰম্পৰা আছে। উদাহৰণস্বৰূপে, বেছিভাগ সম্প্ৰদায়তে কুকুৰা আৰু টাৰ্কি দুয়োটাৰে অনুমতি দিয়া হৈছে। আন প্ৰকাৰৰ প্ৰাণী যেনে উভচৰ প্ৰাণী, সৰীসৃপ আৰু বেছিভাগ পোক-পৰুৱা একেবাৰে নিষিদ্ধ।^[187]

প্ৰজাতিটোক কোশ্বাৰ বুলি গণ্য কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ উপৰিও মাংস আৰু হাঁহ-কুকুৰা (কিন্তু মাছ নহয়) শ্বেচিটাহ নামেৰে জনাজাত প্ৰক্ৰিয়াৰে বধ কৰা সুস্থ প্ৰাণীৰ পৰা আহিব লাগিব। সঠিক বধ পদ্ধতি অবিহনে অন্যথা কোশ্বাৰ প্ৰাণী এটাকো ট্ৰেইফ ৰেণ্ডাৰ কৰা হ'ব। বধ প্ৰক্ৰিয়াটো দ্ৰুত আৰু তুলনামূলকভাৱে জন্তুটোৰ বাবে বিষহীন হোৱাৰ উদ্দেশ্যেৰে কৰা হয়। জীৱ-জন্তুৰ নিষিদ্ধ অংশসমূহৰ ভিতৰত তেজ, কিছুমান চৰ্বি, আৰু ছাইটিক নাৰ্ভৰ ভিতৰত আৰু চাৰিওফালে থকা অংশ আদি অন্তৰ্ভুক্ত।^[187]

হালাখাই মাংস আৰু দুগ্ধজাত সামগ্ৰী একেলগে খোৱাতো নিষেধ কৰিছে। মাংস খোৱা আৰু দুগ্ধজাত খাদ্য খোৱাৰ মাজৰ অপেক্ষাৰ সময়সীমা খোৱাৰ ক্ৰমত আৰু সম্প্ৰদায় অনুসৰি ভিন্ন হয় আৰু ছয় ঘণ্টালৈকে বৃদ্ধি পাব পাৰে। বাইবেলৰ নিষেধাজ্ঞাৰ ভিত্তিত পোৱালি এটাক মাকৰ গাখীৰত ৰন্ধা নিষেধাজ্ঞাৰ ভিত্তিত এই নিয়ম বেছিভাগেই মৌখিক তওৰাত, তালমুদ আৰু ৰাব্বি আইনখনৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে। কাছৰুতৰ আইন অনুসৰি কুকুৰা আৰু অন্যান্য কোশ্বাৰ চৰাইক মাংসৰ সৈতে একে বুলি গণ্য কৰা হয় যদিও নিষেধাজ্ঞা ৰাব্বিৰ, বাইবেলৰ নহয়।^[190]

পৰিবেশনৰ বাচন-বৰ্তন, আৰু অভেনৰ ব্যৱহাৰে খাদ্যক ট্ৰেইফ কৰি তুলিব পাৰে যিটো অন্যথা কোশ্বাৰ হ'ব। যিবোৰ বাচন-বৰ্তন নন-কোশ্বাৰ খাদ্য প্ৰস্তুত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে, বা যিবোৰ বাচনত মাংস ৰখা হৈছে আৰু এতিয়া দুগ্ধজাত সামগ্ৰীৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে, সেইবোৰে কিছুমান চৰ্তত খাদ্যক ট্ৰেইফ কৰি তোলে।^[187]

তদুপৰি, সকলো অৰ্থডক্স আৰু কিছুমান কনজাৰ্ভেটিভ কৰ্তৃপক্ষই অইহুদীসকলে নিৰ্মাণ কৰা প্ৰচেছড আঙুৰৰ সামগ্ৰী সেৱন কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে, কাৰণ প্ৰাচীন পৌত্তলিক পদ্ধতিত মদ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিছুমান কনজাৰ্ভেটিভ কৰ্তৃপক্ষই ৰাব্বিসকলৰ তত্ত্বাৱধান অবিহনে তৈয়াৰী মদ আৰু আঙুৰৰ ৰসৰ অনুমতি দিয়ে।^[191]

তওৰাতত কশৰুতৰ বেছিভাগ নিয়মৰ নিৰ্দিষ্ট কাৰণ উল্লেখ কৰা হোৱা নাই। কিন্তু আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ বিশুদ্ধতা বজাই ৰখা, ইমপালছ নিয়ন্ত্ৰণৰ শিক্ষা দিয়া, ঈশ্বৰৰ আজ্ঞা পালনক উৎসাহিত কৰা, স্বাস্থ্য উন্নত কৰা, জীৱ-জন্তুৰ প্ৰতি নিষ্ঠুৰতা হ্ৰাস কৰা আৰু ইহুদী সম্প্ৰদায়ৰ স্বকীয়তা ৰক্ষা কৰা আদি কেইবাটাও ব্যাখ্যা আগবঢ়োৱা হৈছে।^[187] খাদ্যৰ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ আইনসমূহ বিভিন্ন কাৰণত বিকশিত হ’ব পাৰে, আৰু কিছুমানৰ অস্তিত্ব একাধিক কাৰণত হ’ব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, মানুহে চৰাই আৰু স্তন্যপায়ী প্ৰাণীৰ তেজ সেৱন কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছে কাৰণ তওৰাতৰ মতে ইয়াতেই প্ৰাণীৰ আত্মা থাকে। ইয়াৰ বিপৰীতে তওৰাত ইস্ৰায়েলীসকলক অ-কোশ্বাৰ প্ৰজাতিৰ খাদ্য খোৱাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰিছে কাৰণ "তেওঁলোক অশুচি।" ^[192] কাবালাত পবিত্ৰতাৰ স্ফুলিংগৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে যিবোৰ কোশ্বাৰ খাদ্য খোৱাৰ কাৰ্য্যৰ দ্বাৰা মুক্ত হয় কিন্তু অকোশ্বাৰ খাদ্যত অতি টানকৈ বান্ধ খাই থাকে যাতে খাই মুক্ত নহয়।^[187]

জীয়াই থকাৰ চিন্তাই কাছৰুতৰ সকলো নিয়মক অতিক্ৰম কৰে, যিদৰে বেছিভাগ হালাখোটৰ ক্ষেত্ৰত হয়।^[193]^[194]

আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ বিশুদ্ধতাৰ নিয়ম

তনাখত এনে পৰিস্থিতিৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে য'ত তাহোৰ বা আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ দ্বাৰা বিশুদ্ধ ব্যক্তি টামেই বা আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ দ্বাৰা অশুদ্ধ হৈ পৰিব পাৰে। এনে কিছুমান পৰিস্থিতি হ’ল মানুহৰ মৃতদেহ বা কবৰৰ সংস্পৰ্শ, বীৰ্য্যৰ প্ৰবাহ, যোনিৰ প্ৰবাহ, ঋতুস্ৰাৱ, আৰু এইবোৰৰ যিকোনো এটাৰ পৰা অশুদ্ধ হৈ পৰা মানুহৰ সংস্পৰ্শ।^[195]^[196] ৰাব্বি ইহুদী ধৰ্মত মন্দিৰৰ সময়ত পুৰোহিত হিচাপে কাম কৰা বংশগত জাতিৰ সদস্য কোহানিমক কবৰস্থানত প্ৰৱেশ আৰু মৃতদেহ স্পৰ্শ কৰাত বেছিভাগেই বাধা দিয়া হয়।^[197] মন্দিৰৰ সময়ছোৱাত এনে পুৰোহিতসকলে (কোহানিম) নিজৰ পিঠাৰ নৈবেদ্য (তেৰুমা) আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ বিশুদ্ধতাৰ অৱস্থাত খাব লাগিছিল, যি আইনসমূহৰ ফলত অৱশেষত অধিক কঠোৰ আইন প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল, যেনে হাত ধোৱা যিটো সাধাৰণ পিঠা খোৱাৰ আগতে সকলো ইহুদীৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰিছিল।^[198]^[199]^[200]

পাৰিবাৰিক বিশুদ্ধতা

আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ বিশুদ্ধতা আইনসমূহৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপশ্ৰেণী ঋতুস্ৰাৱ কৰা মহিলাসকলৰ পৃথক্কৰণৰ সৈতে জড়িত। এই আইনসমূহক নিদ্দাহ, আক্ষৰিক অৰ্থত "বিচ্ছেদ", বা পৰিয়ালৰ বিশুদ্ধতা বুলিও কোৱা হয়। পৰম্পৰাগতভাৱে পালন কৰা ইহুদীসকলৰ বাবে হালাখাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ, সাধাৰণতে উদাৰ ধৰ্মগোষ্ঠীত ইহুদীসকলে ইয়াক অনুসৰণ নকৰে।^[201]

বিশেষকৈ অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মত বাইবেলৰ নিয়মসমূহ ৰাব্বিসকলৰ নিষেধাজ্ঞাৰ দ্বাৰা বৃদ্ধি কৰা হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, তওৰাতত নিৰ্দেশ দিয়া হৈছে যে স্বাভাৱিক ঋতুস্ৰাৱৰ মহিলা এগৰাকীয়ে সাত দিনৰ বাবে যৌন সম্পৰ্কৰ পৰা বিৰত থাকিব লাগিব। যিগৰাকী মহিলাৰ ঋতুস্ৰাৱ দীঘলীয়া হয়, তেওঁ ৰক্তক্ষৰণ বন্ধ হোৱাৰ পিছত আৰু সাত দিনলৈকে ৰক্তক্ষৰণ ত্যাগ কৰি থাকিব লাগিব।^[195] ৰাব্বিসকলে সাধাৰণ নিদ্দাহক এই বৰ্ধিত ঋতুস্ৰাৱৰ সৈতে মিহলাই দিছিল, যাক তওৰাতত জাৱাহ বুলি জনা যায় আৰু নিৰ্দেশ দিছিল যে এগৰাকী মহিলাই ঋতুস্ৰাৱ আৰম্ভ কৰাৰ পৰাই ঋতুস্ৰাৱ শেষ হোৱাৰ সাত দিনলৈকে স্বামীৰ সৈতে যৌন সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিব নোৱাৰিব। ইয়াৰ উপৰিও ৰাব্বি আইনত এই সময়ছোৱাত স্বামীয়ে পত্নীৰ সৈতে বিছনা স্পৰ্শ বা ভাগ-বতৰা কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰিছে। ইয়াৰ পিছত মিকভেহ নামৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ স্নানত শুদ্ধিকৰণ হ’ব পাৰে^[201]

পৰম্পৰাগত ইথিওপিয়ান ইহুদীসকলে ঋতুস্ৰাৱ কৰা মহিলাসকলক পৃথক পৃথক জুপুৰিত ৰাখে আৰু কাৰাইট প্ৰথাৰ দৰেই মন্দিৰৰ বিশেষ পবিত্ৰতাৰ বাবে ঋতুস্ৰাৱ কৰা মহিলাসকলক তেওঁলোকৰ মন্দিৰত প্ৰৱেশ কৰিবলৈ নিদিয়ে। ইজৰাইললৈ প্ৰব্ৰজন আৰু অন্যান্য ইহুদী ধৰ্মগোষ্ঠীৰ প্ৰভাৱে ইথিওপিয়াৰ ইহুদীসকলে অধিক নীতিগত ইহুদী পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছে।^[202]^[203]

জীৱন-চক্ৰৰ পৰিঘটনা

জীৱনচক্ৰৰ পৰিঘটনা বা পাৰ হোৱাৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰ ইহুদীৰ গোটেই জীৱনত ঘটে যিয়ে ইহুদী পৰিচয় শক্তিশালী কৰাৰ কাম কৰে আৰু তেওঁক সমগ্ৰ সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে বান্ধি ৰাখে:

ব্ৰিত মিলাহ – জীৱনৰ অষ্টম দিনত চুন্নতৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে মতা কেঁচুৱাক নিয়মত আদৰণি জনোৱা। এই অনুষ্ঠানত কেঁচুৱা ল’ৰাটোকো তেওঁৰ হিব্ৰু নাম দিয়া হয়। ছোৱালীৰ বাবে সমান্তৰাল অনুষ্ঠান হিচাপে উদ্দেশ্য কৰা এটা নামকৰণ অনুষ্ঠান, যাক জেভেদ হাবাট বা ব্ৰিট বাট বুলি কোৱা হয়, ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা সীমিত।
বাৰ মিৎজ্ৱাহ আৰু বাট মিৎজ্ৱাহ – অৰ্থডক্স আৰু কিছুমান কনজাৰ্ভেটিভ মণ্ডলীৰ মাজত শৈশৱৰ পৰা প্ৰাপ্তবয়স্কলৈকে এই পথটো ঘটে যেতিয়া এগৰাকী মহিলা ইহুদীৰ বয়স বাৰ বছৰ আৰু এজন পুৰুষ ইহুদীৰ বয়স তেৰ বছৰ। সংস্কাৰ আন্দোলনত ছোৱালী আৰু ল’ৰা উভয়ৰে তেৰ বছৰ বয়সত নিজৰ বাট/বাৰ মিৎজ্ৱাহ হয়। ইয়াক প্ৰায়ে স্মৰণ কৰা হয় যে নতুন প্ৰাপ্তবয়স্কসকলে, কেৱল অৰ্থডক্স পৰম্পৰাত পুৰুষ, মণ্ডলীক প্ৰাৰ্থনাত নেতৃত্ব দিয়ে আৰু ৰাজহুৱাভাৱে তওৰাতৰ এটা "অংশ" পঢ়ে।
বিবাহ – বিবাহ হৈছে এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ জীৱনচক্ৰৰ পৰিঘটনা আৰু এক আদৰ্শ মানৱ অৱস্থা।^[204] চুপ্পা বা বিয়াৰ চালিৰ তলত বিয়া অনুষ্ঠিত হয়, যিটোৱে সুখী ঘৰৰ প্ৰতীক। অনুষ্ঠানৰ শেষত দৰা ভৰিৰে গিলাচ ভাঙি মন্দিৰ ধ্বংস হোৱাৰ বাবে অবিৰত শোক আৰু ইহুদী লোকসকলৰ সিঁচৰতি হোৱাৰ প্ৰতীক। সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মৰ ভিতৰত থকাৰ বাহিৰে আন্তঃবিবাহ নিষিদ্ধ:^[205]

বিবাহ বিচ্ছেদ – হালাখা অনুসৰি বিবাহ বিচ্ছেদৰ অনুমতি। বিবাহ বিচ্ছেদৰ অনুষ্ঠানত স্বামীয়ে আৰামীয়া ভাষাত লিখা চুটি get নথিখন ৰাব্বি আদালতত পত্নীৰ হাতত দিয়ে, সেয়াই সকলো। কিন্তু, একাদশ শতিকাৰ পৰা আচকেনাজী আৰু বহু চেফাৰ্ডিমৰ মাজত পত্নীৰ ইচ্ছাৰ বিৰুদ্ধে বিবাহ বিচ্ছেদ নিষিদ্ধ হৈ পৰিল, যিটো পুৰুষৰ বহুবিবাহৰ পথ আছিল।^[206] get ত ঘোষণা আছে: "আপুনি ইয়াৰ দ্বাৰা সকলো মানুহৰ অনুমতি দিয়া হৈছে।"

মৃত্যু আৰু শোক (আভেলুট) – তওৰাতত যিমান পাৰি সোনকালে সমাধিস্থ কৰাটো প্ৰয়োজনীয়, আনকি ফাঁচী দিয়া অপৰাধীৰ বাবেও।^[207] ইহুদী ধৰ্মত বহু পৰ্যায়ৰ শোক প্ৰথা আছে। প্ৰথম পৰ্যায়টোক শিৱ (আক্ষৰিক অৰ্থত "সাত", এসপ্তাহ পালন কৰা) বুলি কোৱা হয়, য'ত ঘৰত বহি বন্ধু-বান্ধৱ আৰু পৰিয়ালৰ দ্বাৰা সান্ত্বনা দিয়াটো পৰম্পৰাগত, দ্বিতীয়টো হৈছে শ্লোছিম (এমাহ পালন কৰা) আৰু যিসকলে পিতৃ-মাতৃৰ এজনক হেৰুৱাইছে তেওঁলোকৰ বাবে তৃতীয় পৰ্যায়, avelut yud bet chodesh, যিটো এঘাৰ মাহ পালন কৰা হয়।^[208] অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মৰ ভিতৰত কেৱল পশ্চিম ইউৰোপৰ কিছুমান আগশাৰীৰ ৰাবিয়েহে অনুমতি দিয়া এটা শ্মশান।^[209]

ইহুদী ধৰ্ম আৰু পৰিৱেশ বিজ্ঞান

ইহুদী পৰম্পৰাত পৰিৱেশৰ চিন্তা গভীৰভাৱে শিপাই আছে। ইহুদী আইন, সাহিত্য, লিটাৰ্জী আৰু অন্যান্য পদ্ধতিত প্ৰাকৃতিক জগতখনে কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰে। ইহুদী আইন (হালাখাহ)ত পৰিৱেশগত চিন্তা কেইবাটাও দৃষ্টান্তত প্ৰতিফলিত হয়। ইয়াৰ ভিতৰত আছে, ফলমূলৰ গছৰ বাবে বাইবেলৰ সুৰক্ষা, ৰাজহুৱা ডমেইনৰ ক্ষতিৰ বিৰুদ্ধে মিছনাহত থকা নিয়ম, শব্দ আৰু ধোঁৱাৰ ক্ষতিৰ ওপৰত তালমুদিক বিতৰ্ক, আৰু কৃষি প্ৰদূষণৰ ওপৰত সমসাময়িক সঁহাৰি।^[210] ট্জা'আৰ বা'আলেই হায়িমৰ শাসন হৈছে জীৱ-জন্তুৰ ওপৰত নিষ্ঠুৰতাৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা।^[211]

যদিও বাইবেল আৰু ৰাব্বি পৰম্পৰাই ইহুদী ধৰ্মক নৃকেন্দ্ৰিক পথত ৰাখিছে, তথাপিও ইহুদী ধৰ্মৰ সৃষ্টিকেন্দ্ৰিক বা পৰিৱেশকেন্দ্ৰিক ব্যাখ্যাও সমগ্ৰ ইহুদী ইতিহাসত পোৱা যায়।^[212] বহুতো ধৰ্মতত্ত্ববিদে এই ভূমিক ইহুদী চুক্তিৰ প্ৰধান অংশীদাৰ হিচাপে গণ্য কৰে আৰু ইহুদী ধৰ্ম, বিশেষকৈ তওৰাতত বৰ্ণনা কৰা প্ৰথাসমূহক সম্পূৰ্ণ থলুৱা, পৃথিৱীকেন্দ্ৰিক পৰম্পৰাৰ প্ৰকাশ হিচাপে গণ্য কৰিব পাৰি।^[213]

১৯৭০ চনৰ পৰা ইহুদী ধৰ্ম আৰু পৰিৱেশবাদ, আৰু ঈশ্বৰৰ পৃথিৱী আৰু ইয়াৰ জীৱৰ যত্ন লোৱাৰ নৈতিক বাধ্যবাধকতা বিষয়ক ওপৰত শ শ প্ৰবন্ধ আৰু কিতাপ লিখা হৈছে। "ইহুদী ধৰ্ম আৰু পৰিৱেশ সংকট” প্ৰবন্ধ^[214] আৰু ড° আইলন শ্ব'ৱাৰ্টজৰ "বাল তাছচিট: এ ইহুদী পৰিৱেশৰ নিয়ম" বাল তাছচিটৰ ইহুদী ধাৰণাটোৰ বিষয়ে টোকা, যিয়ে অপ্ৰয়োজনীয় আৱৰ্জনা নিষিদ্ধ কৰে আৰু সম্পদৰ বহনক্ষম ব্যৱহাৰক উৎসাহিত কৰে।^[215] ড° হাভা টিৰোছ-চেমুৱেলছনে ২০০১ চনত “ইহুদী ধৰ্মৰ উৎসত প্ৰকৃতি” শীৰ্ষক ৰচনা এখনত লক্ষ্য কৰিছে যে প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি ইহুদীসকলৰ দৃষ্টিভংগী কেনেকৈ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখন ঈশ্বৰৰ সৃষ্টি বুলি বিশ্বাসৰ পৰাই শিপাই আছে।^[216]

ইহুদী শিক্ষা আৰু পৰিৱেশ পৰিচালনাৰ ওপৰত কেইবা ডোখৰ কিতাপ প্ৰকাশ পাইছে। ইয়াৰ ভিতৰত "ইকো বাইবেল: ভলিউম ১: এণ ইক'লজিকেল কমেণ্টৰী অন জেনেছিছ এণ্ড এক্সোডাছ", আৰু "ইকো বাইবেল: ভলিউম ২: এণ ইক'লজিকেল কমেণ্টৰী অন লেবীয়া, সংখ্যা আৰু দ্বিতীয় বিবৰণ।" ^[217]

ইহুদী ধৰ্ম আৰু অন্যান্য ধৰ্ম

খ্ৰীষ্টান আৰু ইহুদী ধৰ্ম

খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম প্ৰথমে দ্বিতীয় মন্দিৰ ইহুদী ধৰ্মৰ এটা পন্থা আছিল যদিও প্ৰথম শতিকাত দুয়োটা ধৰ্মৰ মাজত বিচ্ছেদ ঘটিছিল। খ্ৰীষ্টান আৰু ইহুদী ধৰ্মৰ মাজৰ পাৰ্থক্য প্ৰথমে যীচু ইহুদী মচীহ নে নহয় তাৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত আছিল যদিও শেষত ই অমিলনীয় হৈ পৰিছিল। দুয়োটা বিশ্বাসৰ মাজত ডাঙৰ পাৰ্থক্যসমূহৰ ভিতৰত আছে মচীহৰ স্বভাৱ, প্ৰায়শ্চিত্ত আৰু পাপৰ, ইস্ৰায়েলৰ প্ৰতি ঈশ্বৰৰ আজ্ঞাৰ মৰ্যাদা আৰু হয়তো আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্যভাৱে স্বয়ং ঈশ্বৰৰ স্বভাৱ। এই পাৰ্থক্যৰ বাবে ইহুদী ধৰ্মই পৰম্পৰাগতভাৱে খ্ৰীষ্টান ধৰ্মক শ্বিতুফ বা ইজৰাইলৰ ঈশ্বৰৰ পূজা বুলি গণ্য কৰে যিটো একেশ্বৰবাদী নহয়। খ্ৰীষ্টান ধৰ্মই পৰম্পৰাগতভাৱে খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ আৱিষ্কাৰৰ লগে লগে ইহুদী ধৰ্মক অচল বুলি গণ্য কৰি আহিছে আৰু ইহুদীসকলক গীৰ্জাই প্ৰতিষ্ঠাপন কৰা জনগোষ্ঠী হিচাপে গণ্য কৰি আহিছে যদিও তেওঁলোকৰ ধৰ্মতত্ত্বই নাজী হ’ল’কাষ্টক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিছিল সেই বিষয়ে খ্ৰীষ্টানসকলে কৰা চিন্তা-চৰ্চাৰ পিছত দ্বৈত চুক্তিৰ ধৰ্মতত্ত্বৰ ওপৰত খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম এটা পৰিঘটনা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল।^[218]

মধ্যযুগৰ সময়ৰ পৰাই কেথলিক গীৰ্জাই Constitutio pro Judæis (ইহুদীসকলৰ ওপৰত আনুষ্ঠানিক বিবৃতি) সমৰ্থন কৰিছিল, য'ত কোৱা হৈছিল:

আমি নিৰ্দেশ দিওঁ যে কোনো খ্ৰীষ্টানে তেওঁলোকক বাপ্তিস্ম ল'বলৈ বাধ্য কৰিবলৈ হিংসাৰ ব্যৱহাৰ নকৰিব, যেতিয়ালৈকে তেওঁলোকে অনিচ্ছুক আৰু অস্বীকাৰ নকৰে....দেশৰ ৰাজনৈতিক কৰ্তৃত্বৰ বিচাৰ অবিহনে কোনো খ্ৰীষ্টানে তেওঁলোকক আঘাত কৰা বা হত্যা কৰা বা তেওঁলোকৰ ধন লুট কৰা বা তেওঁলোকে বাস কৰা ঠাইত এতিয়ালৈকে উপভোগ কৰা ভাল ৰীতি-নীতিবোৰ সলনি কৰাৰ কথা নাভাবিব।" ^[219]

১৮ আৰু ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে মুক্তি পোৱালৈকে খ্ৰীষ্টান দেশসমূহৰ ইহুদীসকল অপমানজনক আইনী নিষেধাজ্ঞা আৰু সীমাবদ্ধতাৰ আওতাত আছিল। ইয়াৰ ভিতৰত ইহুদীসকলে ইহুদী টুপী আৰু হালধীয়া বেজৰ দৰে নিৰ্দিষ্ট আৰু চিনাক্তকৰণমূলক কাপোৰ পিন্ধিব লাগিব, ইহুদীসকলক কিছুমান চহৰ আৰু নগৰ বা চহৰৰ কিছুমান অংশত (গেট’) সীমাবদ্ধ কৰি ৰখা আৰু ইহুদীসকলক কিছুমান ব্যৱসায়ত প্ৰৱেশ কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা (উদাহৰণস্বৰূপে মধ্যযুগীয় ছুইডেনত নতুন কাপোৰ বিক্ৰী কৰা)। অক্ষমতাৰ ভিতৰত ইহুদীসকলৰ ওপৰত আৰোপ কৰা বিশেষ কৰ, ৰাজহুৱা জীৱনৰ পৰা বাদ দিয়া, ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান পালনত বাধা দিয়া আৰু ভাষিক চেঞ্চৰশ্বিপ আদিও আছিল। কিছুমান দেশে আৰু আগবাঢ়ি গৈ ইহুদীসকলক সম্পূৰ্ণৰূপে বহিষ্কাৰ কৰিলে, যেনে, ১২৯০ চনত ইংলেণ্ড (১৬৫৫ চনত ইহুদীসকলক পুনৰ ভৰ্তি কৰা হয়) আৰু ১৪৯২ চনত স্পেইন (১৮৬৮ চনত পুনৰ ভৰ্তি কৰা হয়)। উত্তৰ আমেৰিকাত প্ৰথম ইহুদী বসতিপ্ৰধান লোকসকলে ১৬৫৪ চনত ডাচ উপনিবেশ নিউ আমষ্টাৰডামত উপস্থিত হয়; ৰাজহুৱা পদবী, খুচুৰা দোকান খোলা বা ছিনাগগ স্থাপন কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছিল। ১৬৬৪ চনত যেতিয়া ব্ৰিটিছে উপনিবেশটো দখল কৰিছিল তেতিয়া ইহুদীসকলৰ অধিকাৰ অপৰিৱৰ্তিত আছিল যদিও ১৬৭১ চনৰ ভিতৰত আছেৰ লেভি উত্তৰ আমেৰিকাত জুৰীত কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰা প্ৰথমজন ইহুদী আছিল।^[220] ১৭৯১ চনত বিপ্লৱী ফ্ৰান্সেই প্ৰথমখন দেশ যিয়ে অক্ষমতা সম্পূৰ্ণৰূপে বিলুপ্ত কৰে, তাৰ পিছত ১৮৪৮ চনত প্ৰুছিয়াই। ইহুদী সাহায্য আইন গৃহীত হোৱাৰ লগে লগে ইহুদীসকলক সংসদত বহিব পৰা ক্ষমতাৰ^[221] সৈতে আইজাক লায়ন গোল্ডছমিডে চেম্পিয়নশ্বিপ কৰা প্ৰায় ৩০ বছৰীয়া সংগ্ৰামৰ পিছত ১৮৫৮ চনত যুক্তৰাজ্যত ইহুদীসকলৰ মুক্তি লাভ কৰে ১৮৫৮ চনত ১৮৭১ চনত নতুনকৈ সৃষ্টি হোৱা জাৰ্মান সাম্ৰাজ্যই জাৰ্মানীত ইহুদীসকলৰ অক্ষমতা বিলুপ্ত কৰে, যিবোৰ ১৯৩৫ চনত নুৰেমবাৰ্গ আইনত পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়।

খ্ৰীষ্টান দেশসমূহত ইহুদীসকলৰ জীৱনত সঘনাই তেজৰ বদনাম, বহিষ্কাৰ, বলপূৰ্বক ধৰ্মান্তৰকৰণ আৰু হত্যাকাণ্ড সংঘটিত হৈছিল। ইউৰোপত ইহুদীসকলৰ বিৰুদ্ধে ধৰ্মীয় পক্ষপাতিত্ব আছিল এক অন্তৰ্নিহিত উৎস। খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত ইহুদীসকলৰ প্ৰতি খ্ৰীষ্টান বাক্যবাণ আৰু বিদ্বেষৰ বিকাশ ঘটিছিল আৰু পৰৱৰ্তী শতিকাবোৰত ইহুদী বিৰোধী ব্যৱস্থাই ইয়াক আৰু শক্তিশালী কৰি তুলিছিল। ইহুদীসকলৰ বিৰুদ্ধে খ্ৰীষ্টানসকলে গ্ৰহণ কৰা পদক্ষেপৰ ভিতৰত আছিল হিংসাৰ কাৰ্য্য, আৰু হত্যাকাণ্ডৰ শিখৰত উপনীত হোৱা হ'ল'কাষ্ট।^[222]^:21^[223]^:169^[224] এই মনোভাৱসমূহক খ্ৰীষ্টান প্ৰচাৰৰ দ্বাৰা, শিল্প আৰু জনপ্ৰিয় শিক্ষাত দু সহস্ৰাব্দৰ বাবে শক্তিশালী কৰা হৈছিল যিয়ে ইহুদীসকলৰ প্ৰতি অৱজ্ঞা প্ৰকাশ কৰিছিল,^[225] লগতে ইহুদীসকলক অপমান আৰু কলংকিত কৰিবলৈ ৰচনা কৰা বিধিসমূহো। নাজী পাৰ্টি খ্ৰীষ্টান গীৰ্জাসমূহৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ বাবে পৰিচিত আছিল; ইয়াৰে বহুতেই, যেনে প্ৰটেষ্টেণ্ট কনফেছিং চাৰ্চ আৰু কেথলিক চাৰ্চ,^[226] লগতে কোৱাকাৰ আৰু যিহোৱাৰ সাক্ষীসকলে ধৰ্মবিৰোধী শাসন ব্যৱস্থাৰ লক্ষ্য হৈ পৰা ইহুদীসকলক সহায় আৰু উদ্ধাৰ কৰিছিল।^[227]

ইহুদী জনগোষ্ঠী আৰু ইহুদী ধৰ্মৰ প্ৰতি খ্ৰীষ্টান আৰু খ্ৰীষ্টান গীৰ্জাৰ মনোভাৱ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত বেছিভাগেই ইতিবাচক দিশত সলনি হৈছে। পোপজন পল দ্বিতীয় আৰু কেথলিক গীৰ্জাই "ইহুদী জনসাধাৰণৰ নিৰ্বাচন অব্যাহত আৰু স্থায়ীভাৱে গ্ৰহণ কৰাটো গীৰ্জাই গ্ৰহণ কৰাটো সমৰ্থন কৰিছে" লগতে ঈশ্বৰ আৰু ইহুদীসকলৰ মাজত হোৱা চুক্তিৰ পুনৰ দৃঢ়তাও প্ৰকাশ কৰিছে।^[228] ২০১৫ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ভেটিকানে ১০ হাজাৰ শব্দৰ এখন নথি প্ৰকাশ কৰিছিল য’ত অন্যান্য বিষয়ৰ লগতে লিখা আছিল যে কেথলিকসকলে ইহুদীসকলৰ সৈতে কাম কৰি যিহুদী বিৰোধিতাৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিব লাগে।^[229]

ইছলাম আৰু ইহুদী ধৰ্ম

ইহুদী আৰু ইছলাম দুয়োটা ধৰ্মই পিতৃপুৰুষ আব্ৰাহামৰ পৰাই নিজৰ উৎপত্তিৰ তথ্য লাভ কৰে আৰু সেয়েহে তেওঁলোকক আব্ৰাহাম ধৰ্ম বুলি গণ্য কৰা হয়। ইহুদী আৰু মুছলমান উভয় পৰম্পৰাত ইহুদী আৰু আৰব জনগোষ্ঠীসমূহ ইব্ৰাহামৰ দুজন পুত্ৰ— ক্ৰমে ইচহাক আৰু ইছমাইলৰ বংশধৰ। দুয়োটা ধৰ্ম একেশ্বৰবাদী আৰু বহুতো সামঞ্জস্য আছে যদিও ইহুদীসকলে যীচু বা মহম্মদক নবী বুলি গণ্য নকৰাৰ ভিত্তিত ইয়াৰ মাজত পাৰ্থক্য আছে। ৭ম শতিকাৰ পৰাই ধৰ্মসমূহৰ অনুগামীসকলে ইজনে সিজনৰ লগত যোগাযোগ কৰি আহিছে, যেতিয়া আৰব উপদ্বীপত ইছলামৰ উৎপত্তি আৰু প্ৰসাৰ হৈছিল। ৭১২ চনৰ পৰা ১০৬৬ চনৰ ভিতৰত উম্মদ আৰু আব্বাছি খিলাফতৰ অধীনত থকা সময়ছোৱাক স্পেইনত ইহুদী সংস্কৃতিৰ সোণালী যুগ বুলি কোৱা হৈছে। ইহুদীকে ধৰি এই দেশসমূহত বসবাস কৰা অমুছলমান একেশ্বৰবাদীসকলক ধিম্মী বুলি জনা গৈছিল। ধিম্মীসকলক নিজৰ ধৰ্ম পালন আৰু নিজৰ অভ্যন্তৰীণ কাম-কাজ পৰিচালনা কৰিবলৈ দিয়া হৈছিল যদিও তেওঁলোকৰ ওপৰত কিছুমান নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছিল যিবোৰ মুছলমানসকলৰ ওপৰত আৰোপ কৰা হোৱা নাছিল।^[230] উদাহৰণস্বৰূপে, তেওঁলোকে জিজিয়া, বিনামূলীয়া প্ৰাপ্তবয়স্ক অমুছলমান পুৰুষৰ ওপৰত আৰোপ কৰা জনমূৰি কৰ দিব লাগিছিল আৰু^[230] মুছলমানৰ সৈতে জড়িত আদালতৰ গোচৰত তেওঁলোকক অস্ত্ৰ বহন বা সাক্ষ্য দিয়াতো নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছিল।^[231] ধিম্মি সম্পৰ্কীয় বহুতো আইন আছিল অতি প্ৰতীকী। উদাহৰণস্বৰূপে, কিছুমান দেশত জিম্মিসকলে সুকীয়া কাপোৰ পিন্ধিব লাগিছিল, যিটো প্ৰথা কোৰআন বা হাদীছত পোৱা নাযায় যদিও মধ্যযুগৰ আৰম্ভণিতে বাগদাদত উদ্ভাৱন কৰা হৈছিল আৰু অসামঞ্জস্যপূৰ্ণভাৱে বলবৎ কৰা হৈছিল।^[232] মুছলমান দেশসমূহৰ ইহুদীসকল সম্পূৰ্ণৰূপে নিৰ্যাতনৰ পৰা মুক্ত নাছিল—উদাহৰণস্বৰূপে, দ্বাদশ শতিকাত, পাৰস্যত, আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকা আৰু আল-আন্দালুছৰ আলমোহাদ বংশৰ শাসকসকলৰ,^[233] লগতে ১৭ শতিকাত য়েমেনৰ জায়দী ইমামসকলেও বহুতকে হত্যা, নিৰ্বাসিত বা বলপূৰ্বকভাৱে ধৰ্মান্তৰিত কৰা হৈছিল (চাওক মাউজা নিৰ্বাসন)। কেতিয়াবা ইহুদীসকলৰ বাসস্থান বাছনিৰ ক্ষেত্ৰতো বাধা আৰোপ কৰা হৈছিল—উদাহৰণস্বৰূপে মৰক্কোত ইহুদীসকলক ১৫ শতিকাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি আৰু ক্ৰমান্বয়ে ১৯ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই দেৱালযুক্ত কোৱাৰ্টাৰ (মেলা)ত আবদ্ধ হৈ আছিল।^[234]

২০ শতিকাৰ মাজভাগত প্ৰায় সকলো আৰব দেশৰ পৰা ইহুদীসকলক বহিষ্কাৰ কৰা হৈছিল।^[235]^[236] বেছিভাগেই ইজৰাইলত থাকিবলৈ বাছি লৈছে। আজি হিজবুল্লাহ আৰু হামাছৰ দৰে ইছলামিক আন্দোলনৰ অপপ্ৰচাৰত, ইছলামিক ৰিপাব্লিক অৱ ইৰাণৰ বিভিন্ন সংস্থাৰ ঘোষণাত, আনকি ৰেফা পাৰ্টিচিৰ বাতৰি কাকত আৰু অন্যান্য প্ৰকাশনতো হ’ল’কাষ্ট অস্বীকাৰকে ধৰি যিহুদী বিৰোধী বিষয়বস্তু সাধাৰণ হৈ পৰিছে।^[237]

ইহুদী ধৰ্মক সামৰি লোৱা সংহত আন্দোলন

আন ধৰ্মত কিছুমান আন্দোলন আছে য'ত ইহুদী ধৰ্মৰ উপাদানসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ ভিতৰত এইবোৰ প্ৰাচীন আৰু সমসাময়িক ইহুদী ধৰ্মৰ কেইবাটাও ধৰ্মগোষ্ঠী। ইয়াৰে আটাইতকৈ পৰিচিত হৈছে মচীহ ইহুদী ধৰ্ম,^[238]^[239]^[240]^[241] যিটো এটা ধৰ্মীয় আন্দোলন, যিটো ১৯৬০ চনত উদ্ভৱ হৈছিল^[242]^[243] ইয়াত ইহুদী ধৰ্মৰ মচীহ পৰম্পৰাৰ উপাদানসমূহ খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ নীতিসমূহৰ সৈতে সংযুক্ত কৰা হৈছে, আৰু ইয়াৰ সৈতে মিহলি কৰা হৈছে।^[241]^[244]^[245]^[246]^[247] আন্দোলনটোৱে সাধাৰণতে কয় যে যীচু ইহুদী মচীহ, তেওঁ তিনিজন ঈশ্বৰীয় ব্যক্তিৰ ভিতৰত এজন,^[248]^[249] আৰু পৰিত্ৰাণ কেৱল যীচুক নিজৰ ত্ৰাণকৰ্তা হিচাপে গ্ৰহণ কৰাৰ দ্বাৰাহে লাভ কৰা হয়।^[250] মচীহ ইহুদী ধৰ্মৰ কিছুমান সদস্যই যুক্তি আগবঢ়ায় যে ই ইহুদী ধৰ্মৰ এটা পন্থা।^[251] প্ৰতিটো ধৰ্মগোষ্ঠীৰ ইহুদী সংগঠনে এই কথা নাকচ কৰে, কয় যে মচীহ ইহুদী ধৰ্ম এটা খ্ৰীষ্টান সম্প্ৰদায়, কাৰণ ই পৌলিন খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ সৈতে একেধৰণৰ ধৰ্মমত শিকায়, আৰু কাৰণ মচীহ সেই অনুসৰি পৰম্পৰাগত ইহুদী চিন্তাধাৰাৰ ভিতৰত অহাৰ চৰ্ত এতিয়াও পূৰণ হোৱা নাই।^[252]^[253] আন এটা ধৰ্মীয় আন্দোলন হৈছে কৃষ্ণাংগ হিব্ৰু ইজৰাইলী গোট, যিটোক কম সংহত কৃষ্ণাংগ ইহুদী ধৰ্ম (আন্দোলনৰ এটা নক্ষত্ৰমণ্ডল যিয়ে নীতিগত ইহুদী পৰম্পৰাৰ আনুগত্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বহল ইহুদী সম্প্ৰদায়ৰ দ্বাৰা বিভিন্ন মাত্ৰাৰ স্বীকৃতি লাভ কৰে)ৰ সৈতে বিভ্ৰান্ত কৰিব নালাগে।

ছিনক্ৰেটিজমৰ আন উদাহৰণসমূহ হ'ল চেমিটিক নব্য পৌত্তলিকতাবাদ, শিথিলভাৱে সংগঠিত পন্থা যিয়ে কিছুমান ইহুদী ধৰ্মীয় পদ্ধতিৰ সৈতে পৌত্তলিক, দেৱী আন্দোলন বা উইকান বিশ্বাসক অন্তৰ্ভুক্ত কৰে; ^[254] ইহুদী বৌদ্ধ, আন এটা শিথিলভাৱে সংগঠিত গোট যিয়ে বৌদ্ধ ধৰ্ম আৰু অন্যান্য এছিয়ান আধ্যাত্মিকতাৰ উপাদানসমূহ নিজৰ বিশ্বাসত অন্তৰ্ভুক্ত কৰে।^[255]

কিছুমান নবীকৰণ ইহুদীয়ে বৌদ্ধ ধৰ্ম, চুফী ধৰ্ম, আমেৰিকাৰ থলুৱা ধৰ্ম আৰু অন্যান্য ধৰ্মৰ পৰা মুক্তভাৱে আৰু মুকলিকৈ ঋণ লয়।^[256]^[165]

একাধিক ধৰ্মৰ শিক্ষক নিয়োগ কৰা কাবালা চেণ্টাৰ হৈছে ইহুদী গুপ্ত পৰম্পৰাৰ অংশ কাবালাক জনপ্ৰিয় কৰা বুলি দাবী কৰা "নতুন যুগৰ ইহুদী ধৰ্ম" আন্দোলনৰ এটা।^[257]^[258]

সমালোচনা

ইহুদী ধৰ্মৰ সমালোচনাত ধ্ৰুপদী অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মৰ সংশোধনীবাদৰ প্ৰয়োজন হয়, যেনে আমেৰিকান ৰাব্বি মৰ্ডেকাই কেপলানে প্ৰতিষ্ঠা কৰা পুনৰ্গঠনবাদী ইহুদী ধৰ্মৰ আধুনিকীকৃত ধৰ্মগোষ্ঠীৰ সমালোচনা, যিয়ে বিশ্বাস কৰিছিল যে ধ্ৰুপদী অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্ম নিজাববীয়াকৈ ধৰ্মীয় বিশ্বাস হিচাপে পুৰণি হৈ গৈছে, আৰু ইহুদী সংস্কৃতিক প্ৰগতিশীল সভ্যতা হিচাপে প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব লাগে।^[259]^[260]

আনহাতে, নেতুৰেই কাৰ্টা আৰু অনুৰূপ গোটৰ দৰে ধ্ৰুপদী অৰ্থডক্স ইহুদী ধৰ্মৰ সমৰ্থকসকলে আগুদাত ইজৰাইলৰ দৰে হাৰেদি ইহুদী গোটে ৰাজনৈতিক জিয়নীবাদৰ প্ৰতি ক্ৰমাৎ গ্ৰহণযোগ্যতা প্ৰদানৰ তীব্ৰ বিৰোধিতা কৰে; অৰ্থডক্স হাৰেদি ইহুদী ধৰ্মৰ এজন পূৰ্বতে জায়নিষ্ট বিৰোধী সমৰ্থক যাক নেটুৱেই কাৰ্তাই অৰ্থডক্সৰ বিৰুদ্ধে আগুদাত ইজৰাইলৰ বিশ্বাসঘাতকতা বুলি ভাবে, এই বিশ্বাসত যে ইহুদী ধৰ্মক কেতিয়াও জায়নিজমৰ ৰাজনীতিৰ সৈতে মিহলি কৰা উচিত নহয়।^[261]^[262]^[263]

অৰ্থডক্স ইহুদী ৰাজহুৱা বুদ্ধিজীৱী আৰু বহুবিদ য়েছায়াহু লেইব'ৱিটজে গীৰ্জা আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ পৃথক্কৰণত বিশ্বাস কৰিছিল,^[264] আৰু সংস্কাৰ ইহুদী ধৰ্মক "ইহুদী ধৰ্মৰ ঐতিহাসিক বিকৃতি" বুলি গণ্য কৰিছিল।^[265]

পাদটীকা

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 ^1.7 Mendes-Flohr 2005.
↑ Levenson 2012, পৃষ্ঠা. 3.
↑ Ehrman, Bart D. (2005). "At Polar Ends of the Spectrum: Early Christian Ebionites and Marcionites". Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. প্ৰকাশক Oxford: Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 95–112. doi:10.1017/s0009640700110273. ISBN 978-0-19-518249-1. ISSN 0009-6407. https://books.google.com/books?id=URdACxKubDIC&pg=PA95। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.
↑ Hurtado, Larry W. (2005). "How on Earth Did Jesus Become a God? Approaches to Jesus-Devotion in Earliest Christianity". How on Earth Did Jesus Become a God? Historical Questions about Earliest Devotion to Jesus. প্ৰকাশক Grand Rapids, Michigan and Cambridge, UK: Wm. B. Eerdmans. পৃষ্ঠা. 13–55. ISBN 978-0-8028-2861-3. https://books.google.com/books?id=Xi5xIxgnNgcC&pg=PA13। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 July 2021.
↑ Freeman, Charles (2010). "Breaking Away: The First Christianities". A New History of Early Christianity. প্ৰকাশক New Haven and London: Yale University Press. পৃষ্ঠা. 31–46. doi:10.12987/9780300166583. ISBN 978-0-300-12581-8. https://books.google.com/books?id=5_in-6VLgRoC&pg=PA31। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.
↑ Wilken, Robert Louis (2013). "Beginning in Jerusalem". The First Thousand Years: A Global History of Christianity. প্ৰকাশক New Haven and London: Yale University Press. পৃষ্ঠা. 6–16. ISBN 978-0-300-11884-1. https://books.google.com/books?id=iW1-JImrwQUC&pg=PA6। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.
↑ Krans, Jan; Lietaert Peerbolte, L. J.; Smit, Peter-Ben et al., eds (2013). "How Antichrist Defeated Death: The Development of Christian Apocalyptic Eschatology in the Early Church". Paul, John, and Apocalyptic Eschatology: Studies in Honour of Martinus C. de Boer. Novum Testamentum: Supplements. 149. প্ৰকাশক Leiden: Brill Publishers. পৃষ্ঠা. 238–255. doi:10.1163/9789004250369_016. ISBN 978-90-04-25026-0. ISSN 0167-9732. https://books.google.com/books?id=MoKxIeOTkqYC&pg=PA238। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 February 2021.
↑ সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ Jacobs 2007, পৃষ্ঠা. 511 quote: "Judaism, the religion, philosophy, and way of life of the Jews.".
↑ Schiffman 2003, পৃষ্ঠা. 3.
↑ "Knowledge Resources: Judaism". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/judaism। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 November 2011.
↑ Fried, Yerachmiel (18 August 2011). "What is Torah?.". Aish. https://aish.com/what-is-torah/.
↑ "Bamidbar Rabah". sefariasefaria.org. https://www.sefaria.org/sheets/22645?lang=bi। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 March 2022.
↑ Heribert Busse (1998). Islam, Judaism, and Christianity: Theological and Historical Affiliations. Markus Wiener Publishers. পৃষ্ঠা. 63–112. ISBN 978-1-55876-144-5.
↑ Irving M. Zeitlin (2007). The Historical Muhammad. Polity. পৃষ্ঠা. 92–93. ISBN 978-0-7456-3999-4.
↑ Cambridge University Historical Series, An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects, p.40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era.
↑ ^17.0 ^17.1 ^17.2 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 78–92.
↑ ^18.0 ^18.1 ^18.2 ^18.3 Schiffman 2003.
↑ "Rabbinic Judaism". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 12 June 2020. Retrieved 2020-11-07. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ "What is the oral Torah?". Torah.org. http://www.torah.org/learning/basics/primer/torah/oraltorah.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ ^21.0 ^21.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 58–77.
↑ "Sadducee". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 8 March 2021. Retrieved 2020-11-07. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; JEkaraites নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Mendes-Flohr, Paul (2003). "Secular Forms of Jewishness". In Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J.. The Blackwell Companion to Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Malden, Mass: Blackwell Publ.. পৃষ্ঠা. 461–476. ISBN 1-57718-058-5. https://books.google.com/books?id=bEyD_MaeqP4C&pg=PA461। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2023.
↑ ^25.0 ^25.1 Karesh & Hurvitz 2005, "Humanistic Judaism".
↑ Ackerman, Ari (May 2010). "Eliezer Schweid on the Religious Dimension of a Secular Jewish Renewal". Modern Judaism খণ্ড 30 (2): 209–228. doi:10.1093/mj/kjq005. ISSN 0276-1114.
↑ Troen, Ilan (April 2016). Secular Judaism in Israel, Archived 31 July 2023 at the Wayback Machine, Society, Vol. 53, Issue 2.
↑ Rudavsky 1979.
↑ Raphael 1984.
↑ ^30.0 ^30.1 ^30.2 ^30.3 ^30.4 Jacobs 2007.
↑ ^31.0 ^31.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 218–270, 367–402.
↑ ^32.0 ^32.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 125–176.
↑ ^33.0 ^33.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 311–333.
↑ ^34.0 ^34.1 Jacobs 2003, "Orthodox Judaism".
↑ ^35.0 ^35.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 317–346.
↑ ^36.0 ^36.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 79–124.
↑ ^37.0 ^37.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 334–353.
↑ ^38.0 ^38.1 Jacobs 2003, "Conservative Judaism".
↑ ^39.0 ^39.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 156–185, 285–316.
↑ ^40.0 ^40.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 1–78.
↑ ^41.0 ^41.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 291–310.
↑ ^42.0 ^42.1 Jacobs 2003, "Reform Judaism".
↑ ^43.0 ^43.1 Karesh & Hurvitz 2005, "Reform Judaism".
↑ "Bet Din". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 27 April 2015. Retrieved 2010-08-22. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ See, for example, Deborah Dash Moore, American Jewish Identity Politics, University of Michigan Press, 2008, p. 303; Ewa Morawska, Insecure Prosperity: Small-Town Jews in Industrial America, 1890–1940, Princeton University Press, 1999. p. 217; Peter Y. Medding, Values, interests and identity: Jews and politics in a changing world, Volume 11 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1995, p. 64; Ezra Mendelsohn, People of the city: Jews and the urban challenge, Volume 15 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1999, p. 55; L. Sandy Maisel, Ira Forman, eds., Jews in American politics: essays, Rowman & Littlefield, 2004, p. 158; Seymour Martin Lipset, American Exceptionalism: A Double-Edged Sword, W.W. Norton & Company, 1997, p. 169.
↑ Dashefsky, Arnold; Della-Pergola, Sergio; Sheskin, Ira, eds (2021). World Jewish Population (Report). Berman Jewish DataBank. https://www.jewishdatabank.org/api/download/?studyId=1185&mediaId=bjdb%5c2021_World_Jewish_Population_AJYB_(DellaPergola)_DB_Public.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 September 2023.
↑ Ernest Krausz; Gitta Tulea (1997). Jewish Survival: The Identity Problem at the Close of the Twentieth Century; [ ... International Workshop at Bar-Ilan University on the 18th and 19th of March, 1997]. Transaction Publishers. পৃষ্ঠা. 90–. ISBN 978-1-4128-2689-1. https://books.google.com/books?id=dnxv-Mlz0JIC&pg=PA90. "A person born Jewish who refutes Judaism may continue to assert a Jewish identity, and if he or she does not convert to another religion, even religious Jews will recognize the person as a Jew"
↑ ἰουδαΐζειν. Liddell, Henry George; Scott, Robert; An Intermediate Greek–English Lexicon at the Perseus Project
↑ Mason, Steve (Aug 2009). "Methods and Categories: Judaism and Gospel". bibleinterp.arizona.edu. https://bibleinterp.arizona.edu/articles/mason3। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2018.
↑ Judaism, AskOxford
↑ ^51.0 ^51.1 Schwartz, Daniel R. (2021). "Judea versus Judaism: Between 1 and 2 Maccabees". TheTorah.com. https://www.thetorah.com/article/judea-versus-judaism-between-1-and-2-maccabees.
↑ ^52.0 ^52.1 Skarsaune, Oskar (2002). In the Shadow of the Temple: Jewish Influences on Early Christianity. InterVarsity Press. পৃষ্ঠা. 39ff. ISBN 978-0-8308-2670-4. https://books.google.com/books?id=2q6qTb-A7GwC&pg=RA1-PA39। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ Shaye J.D. Cohen 1999 The Beginnings of Jewishness: Boundaries, Varieties, Uncertainties University of California Press. 105–106
↑ "He anon renouncyd his Iudaisme or Moysen Lawe, And was cristenyd, and lyued after as a Cristen Man." (Robert Fabian, New Chronicles of England and France, reprint London 1811, p. 334.)
↑ The Oxford English Dictionary.
↑ "An in depth summary and analysis of Abraham and the Covenant of Circumcision, Genesis, Chapter 17" (en ভাষাত). Scripture Insight. https://scriptureinsight.org/study/genesis/17। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ "Bible Gateway passage: Genesis 17 - Complete Jewish Bible" (en ভাষাত). Bible Gateway. https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2017&version=CJB। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ "The Tanakh – REL 2300: Introduction to Contemporary World Religions" (en-US ভাষাত). https://www.anthrocervone.org/worldreligions/the-tanakh/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ "The Tanakh Explained: The Hebrew Bible vs. The Christian Bible" (en ভাষাত). Alabaster Co. 2021-07-07. https://alabasterco.com/blogs/education/tanakah-vs-christian-bible। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ "The Tanakh: The Jewish Bible | Religions Facts" (en-US ভাষাত). 2024-02-23. https://religionsfacts.com/the-tanakh-the-jewish-bible/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ "Ketuvim (Writings)" (en-US ভাষাত). My Jewish Learning. https://www.myjewishlearning.com/article/ketuvim-writings/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.
↑ ^62.0 ^62.1 Wilhelm Bacher. "Talmud". Jewish Encyclopedia. Archived from the original on 3 May 2019. Retrieved 16 September 2015. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ Yehezkal Kauffman, The Religion of Israel
↑ Robert Alter The Art of Biblical Poetry
↑ E. A. Speiser Genesis (The Anchor Bible)
↑ John Bright A History of Israel
↑ Martin Noth The History of Israel
↑ Ephraim Urbach The Sages
↑ Shaye Cohen The beginnings of Jewishness
↑ John Day Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan, p. 68.
↑ Broshi, Maguen (2001). Bread, Wine, Walls and Scrolls. Bloomsbury Publishing. পৃষ্ঠা. 174. ISBN 978-1-84127-201-6. https://books.google.com/books?id=etTUEorS1zMC&pg=PAPA174.
↑ Karesh & Hurvitz 2005, পৃষ্ঠা. 507.
↑ Robin, Christian Julien (2021). "Judaism in pre-Islamic Arabia". In Ackerman-Lieberman, Phillip Isaac. The Cambridge history of Judaism. প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge university press. ISBN 978-0-521-51717-1.
↑ Sarna, Nahum M. (1966). Understanding Genesis. Schocken Books. পৃষ্ঠা. 9–10, 14. ISBN 978-0-8052-0253-3. https://books.google.com/books?id=V8KGDwAAQBAJ&q=Nahum++1969+Understanding+Genesis। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 October 2020.
↑ Neusner, Jacob (2003). "Defining Judaism". In Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan. The Blackwell companion to Judaism. Blackwell. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-1-57718-059-3. https://books.google.com/books?id=asYoIwz9z2UC&pg=PA230। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ সাঁচ:Bibleverse Genesis 17: 3–8: Abram fell facedown, and God said to him, "As for me, this is my covenant with you: You will be the father of many nations. No longer will you be called Abram; your name will be Abraham, for I have made you a father of many nations. I will make you very fruitful; I will make nations of you, and kings will come from you. I will establish my covenant as an everlasting covenant between me and you and your descendants after you for the generations to come, to be your God and the God of your descendants after you. The whole land of Canaan, where you are now an alien, I will give as an everlasting possession to you and your descendants after you; and I will be their God; " সাঁচ:Bibleverse Genesis 22: 17–18: I will surely bless you and make your descendants as numerous as the stars in the sky and as the sand on the seashore. Your descendants will take possession of the cities of their enemies, and through your offspring, all nations on earth will be blessed, because you have obeyed me."
↑ Exodus 20:3 "You shall have no other gods before me; সাঁচ:Bibleverse Deuteronomy 6:5 "Love the LORD your God with all your heart and with all your soul and with all your strength."
↑ সাঁচ:Bibleverse Leviticus 19:18: সাঁচ:"'Do not seek revenge or bear a grudge against one of your people, but love your neighbor as yourself. I am the Lord"
↑ Kadushin, Max, 1972 The Rabbinic Mind. New York: Bloch Publishing Company. p. 194
↑ Kadushin, Max, 1972 The Rabbinic Mind. New York: Bloch Publishing Company. p. 203
↑ The Books of Melachim (Kings) and Book of Yeshaiahu (Isaiah) in the Tanakh contain a few of the many Biblical accounts of Israelite kings and segments of ancient Israel's population worshiping other gods. For example: King Solomon's "wives turned away his heart after other gods…[and he] did that which was evil in the sight of the LORD, and went not fully after the LORD" (elaborated in 1 Melachim 11:4–10); King Ahab "went and served Baal, and worshiped him…And Ahab made the Asherah [a pagan place of worship]; and Ahab did yet more to provoke the LORD, the God of Israel, than all the kings of Israel that were before him" (1 Melachim 16:31–33); the prophet Isaiah condemns the people who "prepare a table for [the idol] Fortune, and that offer mingled wine in full measure unto [the idol] Destiny" (Yeshaiahu 65:11–12). Translation: JPS (Jewish Publication Society) edition of the Tanakh, from 1917, available at Mechon Mamre Archived 12 June 2010 at the Wayback Machine.
↑ Newman, Carey C.; Davila, James R.; Lewis, Gladys S., eds (1999). The Jewish roots of Christological monotheism: papers from the St. Andrews conference on the historical origins of the worship of Jesus. Brill. ISBN 978-90-04-11361-9. https://books.google.com/books?id=9ST5wISvTaQC&q=Jewish+monotheism। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ Maimes, Steven (Jan 2013). "Is There a Jewish Theology or Not?". https://www.researchgate.net/publication/283487502। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2018.
↑ Septimus, Daniel. "Must a Jew Believe in God?". My Jewish Learning (70 / Faces Media). https://www.myjewishlearning.com/article/must-a-jew-believe-in-god/.
↑ Steinberg, Milton 1947 Basic Judaism New York: Harcourt Brace Jovanovich. p. 36
↑ Langton 2011, পৃষ্ঠা. 161–4.
↑ Queen II, Edward L.; Prothero, Stephen R.; Shattuck Jr., Gardiner H. (1996). The Encyclopedia of American Religious History. 2. প্ৰকাশক New York: Proseworks. পৃষ্ঠা. 485. ISBN 0-8160-3545-8.
↑ Goldstein, Meir. "Foundations of Jewish Belief: Maimonides 13 Principles of Faith". sefaria.org. https://www.sefaria.org/sheets/472256.9?lang=bi&with=AboutSheet&lang2=en। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 May 2025.
↑ ^89.0 ^89.1 ^89.2 ^89.3 ^89.4 ^89.5 সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ ^90.0 ^90.1 Berlin 2011, "Dogma".
↑ Rabbi S. of Montpelier, Yad Rama, Y. Alfacher, Rosh Amanah.
↑ "Maimonides' 13 Foundations of Judaism". Mesora. http://www.mesora.org/13principles.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "However if he rejects one of these fundamentals he leaves the nation and is a denier of the fundamentals and is called a heretic, a denier, etc."
↑ Rabbi Mordechai Blumenfeld (9 May 2009). "Maimonides, 13 Principles of Faith". Aish HaTorah. http://www.aish.com/sp/ph/48923722.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 August 2009. "According to the Rambam, their acceptance defines the minimum requirement necessary for one to relate to the Almighty and His Torah as a member of the People of Israel"
↑ ^94.0 ^94.1 ^94.2 Daniel Septimus. "The Thirteen Principles of Faith". MyJewishLearning.com. http://www.myjewishlearning.com/beliefs/Theology/Thinkers_and_Thought/Doctrine_and_Dogma/The_Middle_Ages/Principles_of_Faith.shtml। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009.
↑ Ronald L. Eisenberg (2004). The JPS guide to Jewish traditions. Jewish Publication Society. পৃষ্ঠা. 509. ISBN 978-0-8276-0760-6. https://books.google.com/books?id=_qGHi_9K154C&pg=RA13-PA509. "The concept of "dogma" is…not a basic idea in Judaism."
↑ Dogma in Medieval Jewish Thought, Menachem Kellner.
↑ "The Thirteen Principles of the Jewish Faith". Hebrew4Christians. http://www.hebrew4christians.net/Scripture/Shloshah-Asar_Ikkarim/shloshah-asar_ikkarim.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ "What Do Jews Believe?". Mechon Mamre. http://www.mechon-mamre.org/jewfaq/beliefs.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "The closest that anyone has ever come to creating a widely accepted list of Jewish beliefs is Maimonides' thirteen principles of faith."
↑ The JPS guide to Jewish traditions, p. 510, "The one that eventually secured almost universal acceptance was the Thirteen Principles of faith"
↑ "Description of Judaism, Ontario Consultants on Religious Tolerance". Religioustolerance.org. http://www.religioustolerance.org/jud_desc.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ Rietti, Rabbi Jonathan. "How Do You Know the Exodus Really Happened?". http://jewishinspiration.com/tape.php?tape_id=41. The word "emunah" has been translated incorrectly by the King James Bible as merely "belief" or "faith", when in actuality, it means conviction, which is a much more emphatic knowledge of God based on experience.
↑ M. San 10:1. Translation available here [1] Archived 14 April 2010 at the Wayback Machine.
↑ Kosior, Wojciech (2015). "Some Remarks on the Self-Images of the Modern Judaism. Textual Analysis". In Piotr Mróz. Filozofia kultury. প্ৰকাশক Kraków: Uniwersytet Jagielloński. পৃষ্ঠা. 91–106. https://www.academia.edu/15006583.
↑ "Judaism 101: A Glossary of Basic Jewish Terms and Concepts". Union of Orthodox Jewish Congregations in America. 12 April 2006. http://www.ou.org/about/judaism/tanakh.htm.
↑ Danzinger, Eliezer. "How Many of the Torah's Commandments Still Apply?". Chabad.org. http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/541686/jewish/How-Many-of-the-Torahs-Commandments-Still-Apply.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 June 2017.
↑ Codex Judaica Kantor 2006, p. 146" (as cited on Judah haNasi)
↑ Abraham ben David, Seder Ha-Kabbalah Leharavad, Jerusalem 1971, p.16 (Hebrew) (as cited on Judah haNasi)
↑ Student, Gil. "Proofs for the Oral Law". The AishDas Society. http://www.aishdas.org/student/oral.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 June 2017.
↑ The Prayer book: Weekday, Sabbath, and Festival translated and arranged by Ben Zion Bokser. New York: Hebrew Publishing Company. pp. 9–10
↑ Kadushin, Max 1972 The Rabbinic Mind New York: Bloch Publishing. p. 213
↑ Neusner, Jacob 2003 Invitation to the Talmud Stipf and Son, Oregon xvii–xxii
↑ Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), p. 151.
↑ Neusner, Jacob 2003 Invitation to the Talmud Stipf and Son, Oregon xvii-vix; Steinsaltz, Adin 1976 The Essential Talmud New York: Basic Books. 3–9; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95; Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), pp. 132–161
↑ Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), p. 147.
↑ Cohen, Abraham 1949 Everyman's Talmud New York: E.P. Dutton & Co. xxiv; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95
↑ Cohen, Abraham 1949 Everyman's Talmud New York: E.P. Dutton & Co. xxiv; Steinsaltz, Adin 1976 The Essential Talmud New Yorki: Basic Books. 222; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95
↑ Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. p. 95
↑ סדור רינת ישראל לבני חוײל Jerusalem: 1974, pp. 38–39
↑ Chief Rabbi Sir Jonathan Sacks, 2006 The Koren Sacks Siddur: Hebrew/English Prayer Book: The Authorized Daily Prayer Book of the United Hebrew Congregations of the Commonwealth London: Harper Collins Publishers pp. 54–55
↑ Nosson Scherman 2003 The Complete Artscroll Siddur Third Edition Brooklyn, NY: Mesorah Publications pp. 49–53
↑ Rabbi Schneur Zalman of Liadi, Nissen Mangel, 2003 Siddur Tehillat Hashem Kehot Publication Society. pp. 24–25
↑ Boyarin, Daniel (1994). "Introduction". A radical Jew: Paul and the politics of identity. প্ৰকাশক Berkeley: University of California Press. পৃষ্ঠা. 13–38. ISBN 978-0-520-08592-3. http://content.cdlib.org/xtf/view?docId=ft7w10086w&chunk.id=introduction&toc.depth=1&toc.id=introduction&brand=ucpress। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 June 2006. "Paul was motivated by a Hellenistic desire for the One, which among other things produced an ideal of a universal human essence, beyond difference and hierarchy. This universal humanity, however, was predicated (and still is) on the dualism of the flesh and the spirit, such that while the body is particular, marked through practice as Jew or Greek, and through anatomy as male or female, the spirit is universal. Paul did not, however, reject the body—as did, for instance, the gnostics—but rather promoted a system whereby the body had its place, albeit subordinated to the spirit. Paul's anthropological dualism was matched by a hermeneutical dualism as well. Just as the human being is divided into a fleshy and a spiritual component, so also is language itself. It is composed of outer, material signs and inner, spiritual significations. When this is applied to the religious system that Paul inherited, the physical, fleshy signs of the Torah, of historical Judaism, are re-interpreted as symbols of that which Paul takes to be universal requirements and possibilities for humanity."
↑ Boyarin, Daniel (1994). "Answering the Mail". A radical Jew: Paul and the politics of identity. প্ৰকাশক Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-08592-3. http://content.cdlib.org/xtf/view?docId=ft7w10086w&chunk.id=ch10&toc.depth=1&toc.id=ch10&brand=ucpress। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 June 2006. "Jewishness disrupts the very categories of identity, because it is not national, not genealogical, not religious, but all of these, in dialectical tension with one another."
↑ Kertzer, Morris (1996). What is a Jew?. প্ৰকাশক New York: Touchstone. ISBN 0-684-84298-X. https://archive.org/details/whatisjew00morr. and Siedman, Lauren (2007). What Makes Someone a Jew?. প্ৰকাশক Woodstock, Vermont: Jewish Lights Publishing. ISBN 978-1-58023321-7.
↑ Samuel G. Freedman, "Strains Grow Between Israel and Many Jews in the U.S." Archived 9 March 2021 at the Wayback Machine The New York Times, 6 February 2015
↑ Heschel, Susannah (1998) Abraham Geiger and the Jewish Jesus. Chicago: University of Chicago Press. p. 157. আই.এচ.বি.এন. 0-226-32959-3
↑ "Law of Return 5710-1950". Israel Ministry of Foreign Affairs. 2007. http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/1950_1959/Law%20of%20Return%205710-1950। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 October 2007.
↑ Jacob, Walter (1987). Contemporary American Reform Responsa. প্ৰকাশক Mars, PA: Central Conference of American Rabbis. পৃষ্ঠা. 100–106. ISBN 978-0-88123-003-1. https://books.google.com/books?id=6YbKqlxCZdsC&pg=PA100। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 September 2011.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; JEkaraites2 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ সাঁচ:Bibleverse
↑ সাঁচ:Bibleverse
↑ সাঁচ:Bibleverse
↑ "What is the origin of Matrilineal Descent?". Shamash.org. 4 September 2003. Archived from the original on 17 April 2016. https://web.archive.org/web/20160417114810/http://www.shamash.org/lists/scj-faq/HTML/faq/10-11.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 January 2009.
↑ "What is the source of the law that a child is Jewish only if its mother is Jewish?". Torah.org. http://www.torah.org/qanda/seequanda.php?id=318। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 January 2009.
↑ Emma Klein (2016). Lost Jews: The Struggle for Identity Today. Springer. পৃষ্ঠা. 6–. ISBN 978-1-349-24319-8. https://books.google.com/books?id=0BC_DAAAQBAJ&pg=PA6.
↑ Robin May Schott (2010). Birth, Death, and Femininity: Philosophies of Embodiment. Indiana University Press. পৃষ্ঠা. 67–. ISBN 978-0-253-00482-6. https://books.google.com/books?id=6iFx-wHhMJMC&pg=PA67। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 April 2018.
↑ Dosick (2007), pp. 56–57.
↑ "Data: Arab Growth Slows, Still Higher than Jewish Rate". Israel National News. 14 January 2013. http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/164179। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 September 2014.
↑ DellaPergola, Sergio (2016), "World Jewish Population, 2015", in Dashefsky, Arnold; Sheskin, Ira M., American Jewish Year Book 2015, 115, Springer International Publishing, pp. 273–364, doi:10.1007/978-3-319-24505-8_7, ISBN 978-3-319-24503-4
↑ Maltz, Judy (26 April 2022). "World Jewish Population Totals 15.2 Million – With Nearly Half in Israel". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2022-04-26/ty-article/world-jewish-population-totals-15-2-million-with-nearly-half-in-israel/00000180-66f6-d5ca-a986-7eff58900000। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 June 2023.
↑ "Israel's Jewish population passes 7 million on eve of Rosh Hashanah". Times of israel. 25 April 2022. https://www.timesofisrael.com/israels-jewish-population-passes-7-million-on-eve-of-rosh-hashanah/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 June 2023.
↑ "Types of Jews" (en-US ভাষাত). My Jewish Learning. https://www.myjewishlearning.com/article/types-of-jews/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.
↑ "Jewish Ethnicity | People, History & Ethnic Groups". study.com. https://study.com/academy/lesson/jewish-ethnic-groups.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.
↑ Mitchell, Travis (2016-03-08). "4. Religious commitment" (en-US ভাষাত). Pew Research Center's Religion & Public Life Project. https://www.pewresearch.org/religious-landscape-study/2016/03/08/religious-commitment/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.
↑ "RABBI". www.jewishencyclopedia.com. https://www.jewishencyclopedia.com/articles/12494। আহৰণ কৰা হৈছে: 2023-10-04. "After the foundation for a scientific treatment of Jewish history and religion had been laid by Leopold Zunz and his colaborers, a number of enthusiastic young rabbis, struggling against the most violent opposition, strove to bring about a reconciliation of rabbinism with the modern scientific spirit"
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Brabbinic2 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Deshen, Liebman & Shokeid 2017.
↑ Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 98–115.
↑ Jacobs 2003, "Rebbe, Hasidic".
↑ Nadler 1997.
↑ ^151.0 ^151.1 ^151.2 Zohar 2005.
↑ Segal 2008, পৃষ্ঠা. 113–117.
↑ Segal 2008, পৃষ্ঠা. 121–123.
↑ Gillman 1993.
↑ Elazar & Geffen 2012.
↑ Robert Gordis. "Torah MiSinai:Conservative Views". A Modern Approach to a Living Halachah. Masorti World. Archived from the original on 13 July 2007. https://web.archive.org/web/20070713183805/http://masortiworld.org/faq/theology-%20beliefs/torah-misinai.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 May 2025. "The Torah is an emanation of God…This conception does not mean, for us, that the process of revelation consisted of dictation by God."
↑ "Conservative Judaism". Jewlicious. 16 June 2005. http://www.jewlicious.com/2005/06/conservative-judaism/। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "We therefore understand this term as a metaphor to mean that the Torah is divine and that it reflects God's will."
↑ Meyer 1988, পৃষ্ঠা. 177–194.
↑ Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 347–366.
↑ Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 177–194.
↑ Wertheimer 1993, পৃষ্ঠা. 169.
↑ Jacobs 2003, "Reconstructionism".
↑ Karesh & Hurvitz 2005, "Reconstructionist Judaism".
↑ Magid, Shaul (2005). "Jewish Renewal Movement". In Jones, Lindsay. The Encyclopedia of Religion. 7 (2nd ed.). Farmington Hills, Mi: Macmillan Reference USA. pp. 4868–74. ISBN 0-02-865740-3. Archived from the original (PDF) on 7 April 2023. Retrieved 19 June 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ ^165.0 ^165.1 Segal 2008, পৃষ্ঠা. 123–129.
↑ Cohn-Sherbok, Dan (2006). "Humanistic Judaism". In Clarke, Peter B. Encyclopedia of new religious movements. London; New York: Routledge. pp. 288–289. ISBN 9-78-0-415-26707-6.
↑ সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ Dynner, Glenn (2011). Holy Dissent: Jewish and Christian Mystics in Eastern Europe. প্ৰকাশক Detroit, Mi: Wayne State University Press. পৃষ্ঠা. 358–359. ISBN 978-0-8143-3597-0. https://books.google.com/books?id=bYnlGaeUBx0C&pg=PA358.
↑ Weiss, Ruchama; Brackman, Levi (9 December 2010). "Russia's Subbotnik Jews get rabbi". Israel Jewish Scene. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3992298,00.html.
↑ Eichner, Itamar (11 March 2014). "Subbotnik Jews to resume aliyah". Israel Jewish Scene. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4497612,00.html.
↑ Elazar, Daniel. "Can Sephardic Judaism be Reconstructed?". Jerusalem Center for Public Affairs. http://www.jcpa.org/dje/articles3/sephardic.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2018-05-15.
↑ Jager, Elliot. "Sephardi Judaism Straining to Stay Non-Denominational". The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/Jerusalem-Report/Sephardi-Judaism-Straining-to-Stay-Non-Denominational-513181.
↑ Meyer 1988, পৃষ্ঠা. 232–235.
↑ Ferziger, Adam S. (Spring 2001). "Between 'Ashkenazi' and Sepharad: An Early Modern German Rabbinic Response to Religious Pluralism in the Spanish-Portuguese Community". Studia Rosenthaliana (Amsterdam University Press) খণ্ড 35 (1): 7–22. https://www.academia.edu/36844984। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 July 2023.
↑ Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Part 5 "The Sephardic Pattern".
↑ Berlin 2011, "Chief Rabbinate".
↑ Tabory, Ephraim (2004). "Reform and Conservative Judaism in Israel". In Goldscheider, Calvin. Social Foundations of Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Eugene, Or: Wipf and Stock Publ.. পৃষ্ঠা. 240–258. ISBN 1-59244-943-3. https://books.google.com/books?id=2TxLAwAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 June 2023.
↑ Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Ch. 18 "Americans in the Israeli Reform and Conservative Denominations".
↑ ^179.0 ^179.1 ^179.2 Beit-Hallahmi, Benjamin (2011). "Jewish Religious Life in State of Israel". In Berlin, Adele. The Oxford Dictionary of the Jewish Religion (2nd ed.). Oxford; New York: Oxford University Press. pp. 385–387. ISBN 978-0-19-975927-9. Unknown parameter |entry-url= ignored (help)
↑ ^180.0 ^180.1 Kedem, Peri (2017). "Demensions of Jewish Religiosity". In Deshen, Shlomo. Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Studies of Israeli Society, 7 (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক London; New York: Routledge. পৃষ্ঠা. 33–62. ISBN 978-1-56000-178-2. https://books.google.com/books?id=XCNHDwAAQBAJ&pg=PA33। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 July 2023.
↑ Berlin 2011, পৃষ্ঠা. 350.
↑ Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Part 4 "Nationalist Orthodoxy".
↑ সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ Feldman, Rachel Z. (August 2018). "The Children of Noah: Has Messianic Zionism Created a New World Religion?" (PDF). Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions খণ্ড 22 (1): 115–128. doi:10.1525/nr.2018.22.1.115. https://muse.jhu.edu/article/737561/pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2020.
↑ "Tefillin", "The Book of Jewish Knowledge", Nathan Ausubel, Crown Publishers, NY, 1964, p. 458
↑ সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ ^187.0 ^187.1 ^187.2 ^187.3 ^187.4 ^187.5 সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ Berlin 2011, "Dietary Laws".
↑ Chaya Shuchat (25 June 2015). "The Kosher Pig?". http://www.meaningfullife.com/torah/parsha/vayikra/shemini/The_Kosher_Pig.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 November 2009. "It is also the most quintessentially "treif" of animals, with its name being nearly synonymous with non-kosher…Although far from alone in the litany of non-kosher animals, the pig seems to stand in a class of its own."
↑ Shulchan Aruch, Yoreh De'ah, (87:3)
↑ Elliot Dorff, "On the Use of All Wines". Archived from the original on 22 December 2009. https://web.archive.org/web/20091222083350/http://www.rabbinicalassembly.org/teshuvot/docs/19861990/dorff_wines.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 May 2025. (2.19 MB), YD 123:1.1985, pp. 11–15.
↑ Vayyiqra (Leviticus) 11
↑ Jewish life in WWII England Archived 2 February 2010 at the Wayback Machine: "there was a…special dispensation…that allowed Jews serving in the armed services to eat "non-kosher" when no Jewish food was available; that deviation from halacha was allowed 'in order to save a human life including your own.'"
↑ Y. Lichtenshtein M.A.. "Weekly Pamphlet #805". Bar-Ilan University, Faculty of Jewish Studies, Rabbinical office. http://www.biu.ac.il/JH/Parasha/shmini/lict.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 November 2009. "…certain prohibitions become allowed without a doubt because of lifethreatening circumstances, like for example eating non-kosher food"
↑ ^195.0 ^195.1 Vayyiqra (Leviticus) 15.
↑ Bamidbar (Numbers) 19.
↑ Avi Kehat. "Torah tidbits". Ou.org. http://www.ou.org/torah/tt/5767/shemot67/mikdash.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.
↑ Neusner 1993.
↑ Fonrobert 2005.
↑ Berlin 2011, "Purity and Unpurity, Ritual".
↑ ^201.0 ^201.1 সাঁচ:JewishEncyclopedia
↑ "Karaites". Encyclopedia.com. Archived from the original on 23 May 2010. Retrieved 22 August 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ Wasserfall, Rahel (1999). Women and water: menstruation in Jewish life and law. Brandeis University Press. ISBN 978-0-87451-960-0.
↑ Jacobs 2003, "Marriage".
↑ Berlin 2011, "Intermarriage".
↑ Berlin 2011, "Divorce".
↑ Deuteronomy 21:23
↑ Berlin 2011, "Death".
↑ Berlin 2011, "Cremation".
↑ Eva, Nahid,"Topic: Judaism and Environmentalism". Academia.edu. https://www.academia.edu/3841586/Topic_Judaism_and_Environmentalism। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ Rabbi David Sears,"Teaching #3: Compassion for all Creatures, Longer Article for Deeper Study". Jewish Eco Seminars. https://www.jewishecoseminars.com//compassion-for-all-creatures-longer-article/। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ Rabbi Lawrence Troster,"Ten Teachings on Judaism and the Environment". Sefaria: a Living Library of Jewish Texts Online. https://www.sefaria.org/sheets/114041?lang=bi। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ "Judaism Introduction". Yale Forum on Religion and Ecology. https://fore.yale.edu/Publications/Books/Religions-World-and-Ecology-Book-Series/Judaism-Table-Contents/Judaism। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ Katz Eric,"Judaism and the Ecological Crisis". ProQuest. https://www.proquest.com/openview/cb0443ea42753193d616638d8cf8c749/1?cbl=1821557&pq-origsite=gscholar। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ Eilon Schwartz,"Bal Tashchit: A Jewish Environmental Precept". Philpapers. https://philpapers.org/rec/SCHBTA। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ Tirosh-Samuelson, Hava. "Nature in the Sources of Judaism." Daedalus, vol. 130, no. 4, 2001, pp. 99–124.
↑ Yonatan Neril and Leo Dee,"Eco Bible: Volume 1 and Volume 2: An Ecological Commentary". The Interfaith Center for Sustainable Development. https://interfaithsustain.com/ecobible/। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.
↑ R. Kendall Soulen, The God of Israel and Christian Theology, (Minneapolis: Fortress, 1996) আই.এচ.বি.এন. 978-0-8006-2883-3
↑ Baskin, Judith R.; Seeskin, Kenneth (2010). The Cambridge Guide to Jewish History, Religion, and Culture. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 120. ISBN 978-0-521-86960-7.
↑ Burrows, Edwin G. & Wallace, Mike. Gotham: A History of New York City to 1898. New York: Oxford University Press, 1999. pp. 60, 133–134
↑ "Sir Isaac Lyon Goldsmid, 1st Baronet". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 23 June 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ Richard Harries. After the evil: Christianity and Judaism in the shadow of the Holocaust. Oxford University Press, 2003. আই.এচ.বি.এন. 978-0-19-926313-4
↑ Hans Küng. On Being a Christian. Doubleday, Garden City, NY, 1976 আই.এচ.বি.এন. 978-0-385-02712-0
↑ Lucy Dawidowicz The War Against the Jews, 1933–1945. First published 1975; this Bantam edition 1986, p. 23. আই.এচ.বি.এন. 0-553-34532-X
↑ Jerusalem Center for Public Affairs. 5 May 2009. The Origins of Christian Anti-Semitism: Interview with Pieter van der Horst Archived 26 July 2018 at the Wayback Machine
↑ Gill, Anton (1994). An Honourable Defeat; A History of the German Resistance to Hitler. Heinemann Mandarin. 1995 paperback আই.এচ.বি.এন. 978-0-434-29276-9; p. 57
↑ Gottfried, Ted (2001). Heroes of the Holocaust. Twenty-First Century Books. পৃষ্ঠা. 24–25. ISBN 978-0-7613-1717-3. https://archive.org/details/isbn_9780761317173। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017. "Some groups that are known to have helped Jews were religious in nature. One of these was the Confessing Church, a Protestant denomination formed in May 1934, the year after Hitler became chancellor of Germany. One of its goals was to repeal the Nazi law "which required that the civil service would be purged of all those who were either Jewish or of partly Jewish descent." Another was to help those "who suffered through repressive laws, or violence." About 7,000 of the 17,000 Protestant clergy in Germany joined the Confessing Church. Much of their work has gone unrecognized, but two who will never forget them are Max Krakauer and his wife. Sheltered in sixty-six houses and helped by more than eighty individuals who belonged to the Confessing Church, they owe them their lives. German Catholic churches went out of their way to protect Catholics of Jewish ancestry. More inclusive was the principled stand taken by Catholic Bishop Clemens Count von Galen of Munster. He publicly denounced the Nazi slaughter of Jews and actually succeeded in having the problem halted for a short time.…Members of the Society of Friends—German Quakers working with organizations of Friends from other countries—were particularly successful in rescuing Jews.…Jehovah's Witnesses, themselves targeted for concentration camps, also provided help to Jews."
↑ Wigoder, Geoffrey (1988) (en ভাষাত). Jewish-Christian Relations Since the Second World War. Manchester University Press. পৃষ্ঠা. 87. ISBN 978-0-7190-2639-3. https://books.google.com/books?id=9N9RAQAAIAAJ&pg=PA87। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017.
↑ "Vatican issues new document on Christian-Jewish dialogue". Archived from the original on 13 November 2017. https://web.archive.org/web/20171113203040/http://www.news.va/en/news/vatican-issues-new-document-on-christian-jewish-di। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017.
↑ ^230.0 ^230.1 Lewis 1984, পৃষ্ঠা 10, 20
↑ Lewis 1984, পৃষ্ঠা 9, 27
↑ Lewis 1999, পৃষ্ঠা 131
↑ Lewis 1984, পৃষ্ঠা 17, 18, 52, 94, 95; Stillman 1979, পৃষ্ঠা 27, 77
↑ Lewis 1984, পৃষ্ঠা 28
↑ Shumsky, Dmitry. (12 September 2012) "Recognize Jews as refugees from Arab countries" Archived 14 July 2013 at the Wayback Machine. Haaretz. Retrieved on 28 July 2013.
↑ Meir, Esther. (9 October 2012) "The truth about the expulsion" Archived 11 October 2013 at the Wayback Machine. Haaretz. Retrieved on 28 July 2013.
↑ Lewis, Bernard (June 1998). "Muslim Anti-Semitism". Middle East Quarterly: 43–49. http://www.meforum.org/396/muslim-anti-semitism। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 August 2009.
↑ Feher, Shoshanah. Passing over Easter: Constructing the Boundaries of Messianic Judaism, Rowman Altamira, 1998, আই.এচ.বি.এন. 978-0-7619-8953-0, p. 140. "This interest in developing a Jewish ethnic identity may not be surprising when we consider the 1960s, when Messianic Judaism arose."
↑ Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 191. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "In the late 1960s and 1970s, both Jews and Christians in the United States were surprised to see the rise of a vigorous movement of Jewish Christians or Christian Jews."
↑ Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 194. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "The Rise of Messianic Judaism. In the first phase of the movement, during the early and mid-1970s, Jewish converts to Christianity established several congregations at their own initiative. Unlike the previous communities of Jewish Christians, Messianic Jewish congregations were largely independent of control from missionary societies or Christian denominations, even though they still wanted the acceptance of the larger evangelical community."
↑ ^241.0 ^241.1 Melton, J. Gordon, ed. (2005). "Messianic Judaism". Encyclopedia of Protestantism. Encyclopedia of World Religions. New York: Facts On File. p. 373. ISBN 0-8160-5456-8. Messianic Judaism is a Protestant movement that emerged in the last half of the 20th century among believers who were ethnically Jewish but had adopted an Evangelical Christian faith.…By the 1960s, a new effort to create a culturally Jewish Protestant Christianity emerged among individuals who began to call themselves Messianic Jews. Unknown parameter |entry-url= ignored (help)
↑ Vittorio Lanternari [it] 'Messianism: Its Historical Origin and Morphology,' Archived 21 April 2021 at the Wayback Machine History of Religions Vol. 2, No. 1 (Summer, 1962), pp. 52–72:'the same messianic complex which originated in Judaism and was confirmed in Christianity.' p. 53
↑ Michael L. Morgan, Steven Weitzman, (eds.,) Rethinking the Messianic Idea in Judaism, Archived 10 February 2023 at the Wayback Machine Indiana University Press 2014 আই.এচ.বি.এন. 978-0-253-01477-1 p. 1. Gershom Scholem considered 'the messianic dimensions of the Kabbalah and of rabbinic Judaism as a central feature of a Jewish philosophy of history.'
↑ Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 191. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "While Christianity started in the first century of the Common Era as a Jewish group, it quickly separated from Judaism and claimed to replace it; ever since the relationship between the two traditions has often been strained. But in the twentieth century groups of young Jews claimed that they had overcome the historical differences between the two religions and amalgamated Jewish identity and customs with the Christian faith."
↑ Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 194–195. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "When the term resurfaced in Israel in the 1940s and 1950s, it designated all Jews who accepted Christianity in its Protestant evangelical form. Missionaries such as the Southern Baptist Robert Lindsey noted that for Israeli Jews, the term nozrim, "Christians" in Hebrew, meant, almost automatically, an alien, hostile religion. Because such a term made it nearly impossible to convince Jews that Christianity was their religion, missionaries sought a more neutral term, one that did not arouse negative feelings. They chose Meshichyim, Messianic, to overcome the suspicion and antagonism of the term nozrim. Meshichyim as a term also had the advantage of emphasizing messianism as a major component of the Christian evangelical belief that the missions and communities of Jewish converts to Christianity propagated. It conveyed the sense of a new, innovative religion rather that{{{1}}} an old, unfavorable one. The term was used in reference to those Jews who accepted Jesus as their personal savior, and did not apply to Jews accepting Roman Catholicism who in Israel have called themselves Hebrew Christians. The term Messianic Judaism was adopted in the United States in the early 1970s by those converts to evangelical Christianity who advocated a more assertive attitude on the part of converts towards their Jewish roots and heritage."
↑ Cohn-Sherbok, Dan (2000). "Messianic Jewish mission". Messianic Judaism. প্ৰকাশক London: Continuum International Publishing Group. পৃষ্ঠা. 179. ISBN 978-0-8264-5458-4. OCLC 42719687. https://books.google.com/books?id=5aOOlWdLpNwC&q=Evangelism+Jewish+people+heart+movement&pg=PA169। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 August 2010. "Evangelism of the Jewish people is thus at the heart of the Messianic movement."
↑ Ariel, Yaakov S. (2000). "Chapter 20: The Rise of Messianic Judaism". Evangelizing the chosen people: missions to the Jews in America, 1880–2000. প্ৰকাশক Chapel Hill: University of North Carolina Press. পৃষ্ঠা. 223. ISBN 978-0-8078-4880-7. OCLC 43708450. https://books.google.com/books?id=r3hCgIZB790C&pg=PA223। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 August 2010. "Messianic Judaism, although it advocated the idea of an independent movement of Jewish converts, remained the offspring of the missionary movement, and the ties would never be broken. The rise of Messianic Judaism was, in many ways, a logical outcome of the ideology and rhetoric of the movement to evangelize the Jews as well as its early sponsorship of various forms of Hebrew Christian expressions. The missions have promoted the message that Jews who had embraced Christianity were not betraying their heritage or even their faith but were actually fulfilling their true Jewish selves by becoming Christians. The missions also promoted the dispensationalist idea that the Church equals the body of the true Christian believers and that Christians were defined by their acceptance of Jesus as their personal Savior and not by their affiliations with specific denominations and particular liturgies or modes of prayer. Missions had been using Jewish symbols in their buildings and literature and called their centers by Hebrew names such as Emanuel or Beth Sar Shalom. Similarly, the missions' publications featured Jewish religious symbols and practices such as the lighting of a menorah. Although missionaries to the Jews were alarmed when they first confronted the more assertive and independent movement of Messianic Judaism, it was they who were responsible for its conception and indirectly for its birth. The ideology, rhetoric, and symbols they had promoted for generations provided the background for the rise of a new movement that missionaries at first rejected as going too far but later accepted and even embraced."
↑ "What are the Standards of the UMJC?". Union of Messianic Jewish Congregations. June 1998. Archived from the original on 20 October 2015. https://web.archive.org/web/20151020172143/http://www.umjc.org/what-are-the-standards-of-the-umjc/। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 May 2015. "1. We believe the Bible is the inspired, the only infallible, authoritative Word of G-d.
2. We believe that there is one G-d, eternally existent in three persons, Father, Son and Holy Spirit.
3. We believe in the deity of the L-RD Yeshua, the Messiah, in His virgin birth, in His sinless life, in His miracles, in His vicarious and atoning death through His shed blood, in His bodily resurrection, in His ascension to the right hand of the Father, and in His personal return in power and glory."
↑ Israel b. Betzalel (2009). "Trinitarianism". JerusalemCouncil.org. http://jerusalemcouncil.org/articles/apologetics/trinitarianism/। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 July 2009. "This then is who Yeshua is: He is not just a man, and as a man, he is not from Adam, but from God. He is the Word of HaShem, the Memra, the Davar, the Righteous One, he didn't become righteous, he is righteous. He is called God's Son, he is the agent of HaShem called HaShem, and he is "HaShem" who we interact with and not die."
↑ "Do I need to be Circumcised?". JerusalemCouncil.org. 10 February 2009. http://jerusalemcouncil.org/articles/faqs/do-i-need-to-be-circumcised/। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 August 2010. "To convert to the Jewish sect of HaDerech, accepting Yeshua as your King is the first act after one's heart turns toward HaShem and His Torah—as one can not obey a commandment of God if they first do not love God, and we love God by following his Messiah. Without first accepting Yeshua as the King and thus obeying Him, then getting circumcised for the purpose of Jewish conversion only gains you access to the Jewish community. It means nothing when it comes to inheriting a place in the World to Come....Getting circumcised apart from desiring to be obedient to HaShem, and apart from accepting Yeshua as your King, is nothing but a surgical procedure, or worse, could lead to you believe that Jewish identity grants you a portion in the World to Come—at which point, what good is Messiah Yeshua, the Word of HaShem to you? He would have died for nothing! ...As a convert from the nations, part of your obligation in keeping the Covenant, if you are a male, is to get circumcised in fulfillment of the commandment regarding circumcision. Circumcision is not an absolute requirement of being a Covenant member (that is, being made righteous before HaShem, and thus obtaining eternal life), but it is a requirement of obedience to God's commandments, because circumcision is commanded for those who are of the seed of Abraham, whether born into the family, adopted, or converted....If after reading all of this you understand what circumcision is, and that is an act of obedience, rather than an act of gaining favor before HaShem for the purpose of receiving eternal life, then if you are male believer in Yeshua the Messiah for the redemption from death, the consequence of your sin of rebellion against Him, then pursue circumcision, and thus conversion into Judaism, as an act of obedience to the Messiah."
↑ "Jewish Conversion – Giyur". JerusalemCouncil.org. 2009. http://jerusalemcouncil.org/halacha/giyur/jewish-conversion/। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2009. "We recognize the desire of people from the nations to convert to Judaism, through HaDerech (The Way)(Messianic Judaism), a sect of Judaism."
↑ Moss, Aron. "Can a Jew believe in Jesus?". https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/160992/jewish/Can-a-Jew-believe-in-Jesus.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: September 22, 2023.
↑ ; Orthodox
Simmons, Shraga (9 May 2009). "Why Jews Don't Believe in Jesus". Aish HaTorah. http://www.aish.com/jw/s/48892792.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 July 2010. "Jews do not accept Jesus as the messiah because:
#Jesus did not fulfill the messianic prophecies. #Jesus did not embody the personal qualifications of the Messiah. #Biblical verses "referring" to Jesus are mistranslations. #Jewish belief is based on national revelation."

Conservative

Waxman, Jonathan (2006). "Messianic Jews Are Not Jews". United Synagogue of Conservative Judaism. Archived from the original on 28 June 2006. https://web.archive.org/web/20060628033541/http://www.uscj.org/Messianic_Jews_Not_J5480.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 February 2007. "Hebrew Christian, Jewish Christian, Jew for Jesus, Messianic Jew, Fulfilled Jew. The name may have changed over the course of time, but all of the names reflect the same phenomenon: one who asserts that s/he is straddling the theological fence between Christianity and Judaism, but in truth is firmly on the Christian side.…we must affirm as did the Israeli Supreme Court in the well-known Brother Daniel case that to adopt Christianity is to have crossed the line out of the Jewish community."

Reform

"Missionary Impossible". Hebrew Union College. 9 August 1999. Archived from the original on 28 September 2006. https://web.archive.org/web/20060928080259/http://www.huc.edu/news/mi.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 February 2007. "Missionary Impossible, an imaginative video and curriculum guide for teachers, educators, and rabbis to teach Jewish youth how to recognize and respond to "Jews-for-Jesus," "Messianic Jews," and other Christian proselytizers, has been produced by six rabbinic students at Hebrew Union College-Jewish Institute of Religion's Cincinnati School. The students created the video as a tool for teaching why Jewish college and high school youth and Jews in intermarried couples are primary targets of Christian missionaries."

Reconstructionist/Renewal

"FAQ's About Jewish Renewal". Aleph.org. 2007. Archived from the original on 23 October 2014. https://web.archive.org/web/20141023183108/https://www.aleph.org/faq.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 December 2007. "What is ALEPH's position on so called messianic Judaism? ALEPH has a policy of respect for other spiritual traditions, but objects to deceptive practices and will not collaborate with denominations which actively target Jews for recruitment. Our position on so-called "Messianic Judaism" is that it is Christianity and its proponents would be more honest to call it that."
↑ Raphael, Melissa (April 1998). "Goddess Religion, Postmodern Jewish Feminism, and the Complexity of Alternative Religious Identities". Nova Religio খণ্ড 1 (2): 198–215. doi:10.1525/nr.1998.1.2.198. https://online.ucpress.edu/nr/article-abstract/1/2/198/70030/Goddess-Religion-Postmodern-Jewish-Feminism-and?redirectedFrom=PDF। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 July 2023.
↑ Cohn-Sherbok, Dan (2010). "Jewish Buddhists". Judaism Today. প্ৰকাশক London; New York: Continuum. পৃষ্ঠা. 98–100. ISBN 978-0-8264-3829-4. https://books.google.com/books?id=kw8SBwAAQBAJ&pg=PA98। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 July 2023.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Magid20052 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Neusner & Avery-Peck 2003, "New Age Judaism".
↑ Myers, Jody Elizabeth (2007). Kabbalah and the spiritual quest: the Kabbalah Centre in America. প্ৰকাশক Westport, Conn: Praeger. ISBN 978-0-275-98940-8. https://archive.org/details/kabbalahspiritua0000myer.
↑ Dawkins, Richard (11 May 2024). The God delusion. Houghton Mifflin Harcourt. পৃষ্ঠা. 37, 245. ISBN 978-0618680009. https://archive.org/details/goddelusion00dawk.
↑ Seeman, Isadore. "Reconstructionist Judaism". Washington Post. https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/1999/09/21/reconstructionist-judaism/ec2210ea-38b6-45a6-bf09-f8f247e83b40/. "In the 1930s Rabbi Mordecai Kaplan recognized that many Jews were losing interest in religious observance, except perhaps for the high holidays. As a cogent philosopher and the leader of a congregation in New York, Rabbi Kaplan began to evolve a fresh approach to Jewish belief and practice... The essence of Reconstructionism is that Judaism is not just a religion but an evolving religious civilization. Reconstructionists believe in the importance of music, art, dance, the Hebrew language, a dedication to the State of Israel and a sense of Jewish peoplehood..."
↑ "Neturei Karta". www.jewishvirtuallibrary.org. https://www.jewishvirtuallibrary.org/neturei-karta-2। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-04-08. "Neturei Karta (Aramaic: "Guardians of the City") is a group of Orthodox Jews which rejects Zionism and the establishment of the State of Israel. They believe that the true Israel can only be reestablished with the coming of the Messiah."
↑ Harb, Ali. "'Anti-Zionism is antisemitism,' US House asserts in 'dangerous' resolution" (en ভাষাত). Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2023/12/6/anti-zionism-is-antisemitism-us-house-asserts-in-dangerous-resolution। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-04-08. "In the US, Palestinian rights supporters have long rejected conflations of Zionism with Judaism, noting that many Jewish Americans identify as anti-Zionist. "Opposing the policies of the government of Israel and Netanyahu's extremism is not antisemitic. Speaking up for human rights and a ceasefire to save lives should never be condemned," Palestinian American Congresswoman Rashida Tlaib said in a social media post on Tuesday, explaining her vote against the resolution."
↑ Santos, Fernanda (2007-01-15). "New York Rabbi Finds Friends in Iran and Enemies at Home" (en-US ভাষাত). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2007/01/15/nyregion/15rabbi.html. "... Rabbi Yisroel Dovid Weiss, spokesman and assistant director of a small anti-Zionist group with a foothold in this town in Rockland County, home to one of the nation's largest communities of Hasidic Jews... "we had to let the world know, especially the Arab world and the Muslim world, that we are not their enemies," he said in an interview, a Palestinian flag with the phrase "A Jew Not a Zionist," written in Hebrew, English and Arabic pinned to the lapel of his coat..."
↑ "Yeshayahu Leibowitz: Idol smasher or idol maker?" (en ভাষাত). The Jerusalem Post | JPost.com. 2019-06-22. https://www.jpost.com/opinion/yeshayahu-leibowitz-idol-smasher-or-idol-maker-593342। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-05-13. "Smashing idols was Leibowitz’s mission. And there were many idols to smash: Reform Judaism, Jewish nationalism, Kabbalah, the mystical and messianic insights of Religious Zionism’s Abraham Isaac Kook, the notion that the mitzvot are grounded in moral principles."
↑ Greenberg, Joel (1994-08-19). "Yeshayahu Leibowitz, 91, Iconoclastic Israeli Thinker" (en-US ভাষাত). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1994/08/19/obituaries/yeshayahu-leibowitz-91-iconoclastic-israeli-thinker.html. "A staunch believer in the separation of state from religion, he argued that the blend of religion and politics in Israel corrupted the faith... He taught at the Hebrew University in Jerusalem for 36 years, lecturing in biochemistry, neurophysiology, philosophy and the history of science... A volume of his work was published in English under the title “Judaism, Human Values and the Jewish State” by Harvard University Press in 1992."

উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: <references>ত দিয়া "History, religion, and antisemitism" নামৰ <ref> টেগ্‌টো পূৰ্বৰ পাঠ্যত ব্যৱহাৰ কৰা নাই।

উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: <references>ত দিয়া "harrisinteractive" নামৰ <ref> টেগ্‌টো পূৰ্বৰ পাঠ্যত ব্যৱহাৰ কৰা নাই।

গ্ৰন্থতালিকা

নিৰ্বাচিত উদ্ধৃত ৰচনা

এডলাৰ, জোনাথন (২০২২ চনত). ইহুদী ধৰ্মৰ উৎপত্তি: এটা প্ৰত্নতাত্ত্বিক-ঐতিহাসিক পুনৰ্মূল্যায়ন. প্ৰকাশক নিউ হেভেন, কন: ইয়েল ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছ. ISBN 978-0-300-25490-7. https://books.google.com/books?id=k8KREAAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 July 2023.
Albertz, Rainer (1994a). A History of Israelite Religion. Vol. 1: From the Beginnings to the End of the Monarchy (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Louisville, Kentucky: Westminster John Knox. ISBN 0-664-21846-6. https://books.google.com/books?id=GJS7BwAAQBAJ.
Albertz, Rainer (1994b). A History of Israelite Religion. Vol. 2: From the Exile to the Maccabees (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Louisville, Kentucky: Westminster John Knox. ISBN 0-664-21847-4. https://books.google.com/books?id=z5O7BwAAQBAJ.
Berlin, Adele, ed. (2011). The Oxford Dictionary of the Jewish Religion (2nd ed.). Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-975927-9.
Boyarin, Daniel (1994). A Radical Jew: Paul and the Politics of Identity. প্ৰকাশক Berkeley, Ca: University of California Press. ISBN 978-0-520-08592-3. http://www.escholarship.org/editions/view%3bjsessionid=CVFQtGjpR4aPh1TA?docId=ft7w10086w&query=&brand=ucpress। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 August 2009.
Cohen, Arthur A.; Mendes-Flohr, Paul, eds (2009). 20th Century Jewish Religious Thought: Original Essays on Critical Concepts, Movements, and Beliefs. প্ৰকাশক Philadelphia, Pa: Jewish Publication Society. ISBN 978-0-8276-0892-4. https://books.google.com/books?id=i4VnjMQsUU0C.
Day, John (2000). Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan. Chippenham: Sheffield Academic Press.
Deshen, Shlomo, ed (2017). Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Studies of Israeli Society, 7 (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক London; New York: Routledge. ISBN 978-1-56000-178-2. https://books.google.com/books?id=XCNHDwAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 July 2023.
Dever, William G. (2005). Did God Have a Wife?. Grand Rapids, Mich.: Wm. B. Eerdmans Publ.
Dorff, Elliot N.; Rosett, Arthur (1988). A Living Tree: The Roots and Growth of Jewish Law. প্ৰকাশক Albany, NY: SUNY Press. ISBN 0-88706-459-0. https://books.google.com/books?id=YId1U1DuTjUC। আহৰণ কৰা হৈছে: 31 July 2023.
Dosick, Wayne (2007). Living Judaism: The Complete Guide to Jewish Belief, Tradition and Practice. প্ৰকাশক New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-062179-7. https://archive.org/details/livingjudaismcom00dosi.
Elazar, Daniel J.; Geffen, Rela Mintz (2012). The Conservative Movement in Judaism: Dilemmas and Opportunities. প্ৰকাশক Albany, NY: SUNY Press. ISBN 978-0-7914-9202-4. https://books.google.com/books?id=6Lg6BmMTZGIC.
Finkelstein, Israel (1996). "Ethnicity and Origin of the Iron I Settlers in the Highlands of Canaan: Can the Real Israel Please Stand Up?" The Biblical Archaeologist, 59(4).
Fonrobert, Charlotte Elisheva (2005). "Purification in Judaism". In Jones, Lindsay. Encyclopedia of Religion: 15-volume Set (2nd ed.). Detroit, Mi: MacMillan Reference USA. Archived from the original|archive-url= requires |url= (help) on 16 July 2023 – via Encyclopedia.com. Unknown parameter |url-status= ignored (help); Unknown parameter |entry-url= ignored (help); |access-date= requires |url= (help)
Gillman, Neil (1993). Conservative Judaism: The New Century. প্ৰকাশক New York: Behrman House. ISBN 0-87441-547-0. https://books.google.com/books?id=J0U-JxuuuKYC। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 June 2023.
Gitelman, Zvi, ed (2009). Religion or Ethnicity? Jewish Identities in Evolution. প্ৰকাশক New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-4450-2.
Goldenberg, Robert (2007). The Origins of Judaism: From Canaan to the Rise of Islam. প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84453-6.
Goldscheider, Calvin, ed (2004). Social Foundations of Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Eugene, Or: Wipf and Stock Publ.. ISBN 1-59244-943-3. https://books.google.com/books?id=2TxLAwAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 June 2023.
Gurock, Jeffrey S. (1996). American Jewish Orthodoxy in Historical Perspective. প্ৰকাশক Hoboken, NJ: KTAV Publ. House. ISBN 0-88125-567-X. https://books.google.com/books?id=yWyxwAdgHWMC। আহৰণ কৰা হৈছে: 30 June 2023.
Gurock, Jeffrey S. (2009). Orthodox Jews in America. প্ৰকাশক Bloomington, In: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35291-0. https://books.google.com/books?id=MKyLmWOSCPoC। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 July 2023.
Guttmann, Julius (1964). Trans. by David Silverman, Philosophies of Judaism. Philadelphia, Pa: Jewish Publication Society.
Holtz, Barry W. (ed.), Back to the Sources: Reading the Classic Jewish Texts. Summit Books.
Jacobs, Louis (1995). The Jewish Religion: A Companion. প্ৰকাশক Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-826463-1. OCLC 31938398.
Jacobs, Louis (2003). A Concise Companion to the Jewish Religion. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-172644-6. Archived from the original (Online Version) on 13 July 2023. Retrieved 13 July 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
সাঁচ:Cite EJ
Johnson, Paul (1988). A History of the Jews. HarperCollins.
Karesh, Sara E.; Hurvitz, Mitchell M. (2005). Encyclopedia of Judaism. Encyclopedia of World Religions. J. Gordon Melton, Series Editor. New York: Facts On File. ISBN 0-8160-5457-6.
Khanbaghi, A. (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran. IB Tauris.
Langton, Daniel R. (2011). Normative Judaism? Jews, Judaism and Jewish Identity. Gorgias Press. ISBN 978-1-60724-161-4.
Levenson, Jon Douglas (2012). Inheriting Abraham: The Legacy of the Patriarch in Judaism, Christianity, and Islam. প্ৰকাশক Princeton, NJ; Oxford: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15569-2. https://books.google.com/books?id=EUO2Mhd-drcC। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 June 2023.
Lewis, Bernard (1984). The Jews of Islam. প্ৰকাশক Princeton, NJ; Oxford: Princeton University Press. ISBN 0-691-00807-8.
Lewis, Bernard (1999). Semites and Anti-Semites: An Inquiry into Conflict and Prejudice. W. W. Norton & Co. ISBN 0-393-31839-7.
Mayer, Egon; Kosmin, Barry; Keysar, Ariela. "The American Jewish Identity Survey", a subset of The American Religious Identity Survey, City University of New York Graduate Center. An article on this survey is printed in The New York Jewish Week, 2 November 2001.
Mendes-Flohr, Paul (2005). "Judaism". In Thomas Riggs. Worldmark Encyclopedia of Religious Practices. 1. Farmington Hills, Mi: Thomson Gale. ISBN 978-0-7876-6611-8. Archived from the original|archive-url= requires |url= (help) on 10 June 2023 – via Encyclopedia.com. Unknown parameter |url-status= ignored (help); Unknown parameter |entry-url= ignored (help); |access-date= requires |url= (help)
Meyer, Michael A. (1988). Response to Modernity: A History of the Reform Movement in Judaism. প্ৰকাশক New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-505167-4. https://books.google.com/books?id=M12toEjI5PEC.
Nadler, Allan (1997). The Faith of the Mithnagdim: Rabbinic Responses to Hasidic Rapture. Johns Hopkins Jewish studies. প্ৰকাশক Baltimore, Md: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6182-6.
Neusner, Jacob (1992). A Short History of Judaism: Three Meals, Three Epochs. প্ৰকাশক Minneapolis, Mn: Fortress Press. ISBN 0-8006-2552-8. https://books.google.com/books?id=5Z3oZVjrDcgC। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 June 2023.
Neusner, Jacob (1993). Purity in Rabbinic Judaism. A Systematic Account of the Sources, Media, Effects, and Removal of Uncleanness. South Florida Studies in the History of Judaism, 95. প্ৰকাশক Atlanta, Ga: Scholars Press. ISBN 1-55540-929-6.
Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J., eds (2003). The Blackwell Companion to Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Malden, Mass: Blackwell Publ.. ISBN 1-57718-058-5. https://books.google.com/books?id=bEyD_MaeqP4C। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2023.
Raphael, Marc Lee (1984). Profiles in American Judaism: the Reform, Conservative, Orthodox, and Reconstructionist traditions in historical perspective. প্ৰকাশক San Francisco, Ca: Harper & Row. ISBN 0-06066801-6. https://archive.org/details/profilesinameric00raph.
Rosenak, Michael (1987). Commandments and Concerns: Jewish Religious Education in Secular Society. প্ৰকাশক Philadelphia, Pa: Jewish Publ. Society. ISBN 0-8276-0279-0. https://books.google.com/books?id=q6D1GFBSptcC। আহৰণ কৰা হৈছে: 31 July 2023.
Rudavsky, David (1979). Modern Jewish Religious Movements: A History of Emancipation and Abjustment (3rd rev. সম্পাদনা). প্ৰকাশক New York: Behrman House. ISBN 0-87441-286-2. https://archive.org/details/modernjewishreli0000ruda/page/n8/mode/1up.
Schiffman, Lawrence H. (2003). Understanding Second Temple and Rabbinic Judaism. প্ৰকাশক Jersey, NJ: KTAV Publ. House. ISBN 978-0-88125-813-4. https://books.google.com/books?id=nQDkLzQimk8C.
Segal, Eliezer (2008). Judaism: The e-Book. প্ৰকাশক State College, Pa: Journal of Buddhist Ethics Online Books. ISBN 978-09801633-1-5. https://books.google.com/books?id=fdiZZqE0hkkC.
Simon, Reeva; Laskier, Michael; Reguer, Sara (eds.) (2002). The Jews of the Middle East and North Africa In Modern Times, New York: Columbia University Press.
Singer, Isidore; et al., eds. (1901–1906). The Jewish Encyclopedia: A Descriptive Record of the History, Religion, Literature, and Customs of the Jewish People from the Earliest Times to the Present Day. 1–12. New York: Funk & Wagnalls. Online version Archived 6 December 2012 at the Wayback Machine
Stillman, Norman (1979). The Jews of Arab Lands: A History and Source Book. প্ৰকাশক Philadelphia, Pa: Jewish Publication Society. ISBN 0-8276-0198-0.
Visotzky, Burton L., ed (2018). From Mesopotamia to Modernity: Ten Introductions to Jewish History and Literature (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক London; New York: Routledge. ISBN 978-0-8133-6717-0. https://books.google.com/books?id=x1JPDwAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 July 2023.
Walsh, J.P.M. (1987). The Mighty from Their Thrones. Eugene, Or: Wipf and Stock Publ.
Waxman, Chaim I., ed (2008). Religious Zionism Post Disengagement: Future Directions. Orthodox Forum Series. প্ৰকাশক New York: Michael Scharf Publ. Trust, Yeshiva University Press. ISBN 978-1-60280-022-9. https://repository.yu.edu/handle/20.500.12202/4529। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 July 2023.
Weber, Max (1967). Ancient Judaism. Glencoe, Il: The Free Press, আই.এচ.বি.এন. 0-02-934130-2.
Wertheimer, Jack, ed (1993). The Modern Jewish Experience: A Reader's Guide. প্ৰকাশক New York; London: NYU Press. ISBN 0-8147-9261-8. https://books.google.com/books?id=-G8TCgAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 June 2023.
Yaron, Y.; Pessah, Joe; Qanaï, Avraham; El-Gamil, Yosef (2003). An Introduction to Karaite Judaism: History, Theology, Practice and Culture. প্ৰকাশক Albany, NY: Qirqisani Center. ISBN 978-0-9700775-4-7.
Zohar, Zion, ed (2005). Sephardic and Mizrahi Jewry: From the Golden Age of Spain to Modern Times. প্ৰকাশক New York; London: NYU Press. ISBN 0-8147-9705-9. https://books.google.com/books?id=H6K1IcaHwd0C.

অধিক পঢ়ক

বিশ্বকোষ

বাৰ্লিন, এডেল, ed. (2011). ইহুদী ধৰ্মৰ অক্সফৰ্ড অভিধান (২য় ed.). অক্সফৰ্ড; নিউয়ৰ্ক: অক্সফৰ্ড ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছ. ISBN 978-0-19-975927-9.
Jacobs, Louis (2003). A Concise Companion to the Jewish Religion (Online Version). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-172644-6.
Karesh, Sara E.; Hurvitz, Mitchell M. (2005). Encyclopedia of Judaism. Encyclopedia of World Religions. J. Gordon Melton, Series Editor. New York: Facts On File. ISBN 0-8160-5457-6.
Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J.; Green, William Scott, eds. (1999). The Encyclopedia of Judaism. 1–3. Leiden; New York: Brill; Continuum. ISBN 978-90-04-10583-6.
Neusner, Jacob (2000). The Halakhah: An Encyclopaedia of the Law of Judaism. The Brill Reference Library of Judaism. 1–5. Leiden: Brill. ISBN 90-04-11617-6.
Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J. (2004). The Routledge Dictionary of Judaism (e-Book). New York; London: Routledge. ISBN 0-203-63391-1.
Singer, Isidore; et al., eds. (1901–1906). The Jewish Encyclopedia: A Descriptive Record of the History, Religion, Literature, and Customs of the Jewish People from the Earliest Times to the Present Day. 1–12. New York: Funk & Wagnalls. Online version
Skolnik, Fred, ed. (2007). Encyclopaedia Judaica. 1–22 (2nd rev. ed.). Farmington Hills, Mi: Macmillan Reference USA. ISBN 978-002-865-928-2.

সাধাৰণ ৰচনা

Cohn-Sherbok, Dan (2003). Judaism: History, Belief, and Practice. প্ৰকাশক London; New York: Routledge. ISBN 0-415-23660-6. https://books.google.com/books?id=dMbVhwqAnhkC.
Dosick, Wayne (2007). Living Judaism: The Complete Guide to Jewish Belief, Tradition and Practice. প্ৰকাশক New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-062179-7. https://archive.org/details/livingjudaismcom00dosi.
Jacobs, Louis (1995). The Jewish Religion: A Companion. প্ৰকাশক Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-826463-1. OCLC 31938398.
de Lange, Nicholas (2002). An Introduction to Judaism. প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-46073-5. https://archive.org/details/introductiontoju00nich.
Neusner, Jacob (1991). An Introduction to Judaism: A Textbook and Reader. প্ৰকাশক Louisville, Kentucky: Westminster/John Knox Press. ISBN 0-664-25348-2. https://books.google.com/books?id=6M8oxDql1KIC.
Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J., eds (2003). The Blackwell Companion to Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Malden, Mass: Blackwell Publ.. ISBN 1-57718-058-5. https://books.google.com/books?id=bEyD_MaeqP4C.
Segal, Eliezer (2008). Judaism: The e-Book. প্ৰকাশক State College, Pa: Journal of Buddhist Ethics Online Books. ISBN 978-09801633-1-5. https://books.google.com/books?id=fdiZZqE0hkkC.
Wertheimer, Jack, ed (1993). The Modern Jewish Experience: A Reader's Guide. প্ৰকাশক New York; London: NYU Press. ISBN 0-8147-9261-8. https://books.google.com/books?id=-G8TCgAAQBAJ.

আঞ্চলিক সমসাময়িক

Deshen, Shlomo, ed (2017). Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Studies of Israeli Society, 7 (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক London; New York: Routledge. ISBN 978-1-56000-178-2. https://books.google.com/books?id=XCNHDwAAQBAJ.
Liebman, Charles S.; Cohen, Steven Martin (1990). Two Worlds of Judaism: The Israeli and American Experiences. প্ৰকাশক New Haven, Conn: Yale University Press. ISBN 978-0-300-04726-4.
Raphael, Marc Lee (2003). Judaism in America. প্ৰকাশক New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-12060-5. https://archive.org/details/judaisminamerica00raph.
Rebhum, Uzi (2016). Jews and the American Religious Landscape. প্ৰকাশক New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-17826-6. https://books.google.com/books?id=cb6lDAAAQBAJC. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}
Wertheimer, Jack (2018). The New American Judaism: How Jews Practice Their Religion Today. প্ৰকাশক Princeton, NJ; Oxford: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-18129-5. https://books.google.com/books?id=1DthDwAAQBAJ.

টোকাসমূহ

↑ Christianity originated in 1st-century Judea from the Jewish Christian sect of Second Temple Judaism.^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]

বাহ্যিক সংযোগসমূহ

Judaism প্ৰবন্ধৰ বিষয়ে ৱিকিপিডিয়াৰ ভগ্নী প্ৰকল্পসমূহত অধিক তথ্য চাব পাৰে:
	শব্দৰ অৰ্থ ৱিকিঅভিধানত
	চিত্ৰ আৰু মিডিয়া কমন্সত
	মাধ্যম আৰু কাৰ্যক্ৰম ৱিকিবিশ্ববিদ্যালয়ত
	বা-বাতৰি ৱিকিসংবাদত
	উক্তিৰ সংগ্ৰহ ৱিকিউক্তিত
	কিতাপ, লিখনি আদি ৱিকিউৎসত
	পাঠ্যপুথি ৱিকিগ্ৰন্থত

সাধাৰণ

জেকবছ, লুইচ (2003). ইহুদী ধৰ্মৰ এজন সংক্ষিপ্ত সংগী (অনলাইন ed.). অক্সফৰ্ড ৰেফাৰেন্স. ISBN 978-0-19-280088-6.
Neusner, Jacob; et al. (eds.). Encyclopedia of Judaism Online.
Online version of The Jewish Encyclopedia (1901–1906)
About Judaism by Dotdash (formerly About.com)
Shamash's Judaism and Jewish Resources

অৰ্থডক্স/হাৰেডী

পৰম্পৰাগত/ৰক্ষণশীল

ইউনিয়ন ফৰ ট্ৰেডিচনেল জুডাইজম

ৰক্ষণশীল

সংস্কাৰ/প্ৰগতিশীল

পুনৰ্গঠনবাদী

ইহুদী পুনৰ্গঠনবাদী ফেডাৰেচন

নবীকৰণ

মানৱতাবাদী

ছ'চাইটি ফৰ হিউমেনিষ্টিক ইহুদী ধৰ্ম

কাৰাইটে

কাৰাইটে ইহুদী ধৰ্মৰ বাবে বিশ্ব আন্দোলন

ইহুদী ধৰ্মীয় সাহিত্য আৰু গ্ৰন্থ

সম্পূৰ্ণ তনাখ Archived 20 November 2018 at the Wayback Machine (হিব্ৰু ভাষাত, স্বৰবৰ্ণৰ সৈতে)।
সমান্তৰাল হিব্ৰু-ইংৰাজী তানাখ Archived 2009-02-10 at the Wayback Machine
ইংৰাজী তনাখ Archived 12 June 2010 at the Wayback Machine ১৯১৭ চনৰ ইহুদী পাব্লিকেচন ছ’চাইটিৰ সংস্কৰণৰ পৰা।
তওৰাত.অৰ্গ (প্ৰজেক্ট জেনেছিছ নামেৰেও জনাজাত) – ইয়াত ইহুদী নৈতিকতা, দৰ্শন, বন্ধৰ দিন আৰু অন্যান্য শ্ৰেণীৰ লগতে তনাখৰ তওৰাতৰ ধাৰাবাহিক আৰু অধ্যয়ন সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে।
সম্পূৰ্ণ ফৰ্মেট কৰা তালমুদ অনলাইন – অৰ্থডক্স দৃষ্টিকোণৰ পৰা প্ৰতিটো পৃষ্ঠাৰ বাবে বক্তৃতাৰ অডিঅ' ফাইল ফৰাচী, ইংৰাজী, য়িদ্দিছ আৰু হিব্ৰু ভাষাত প্ৰদান কৰা হৈছে। তালমুদৰ এটা পৃষ্ঠাৰ ছবিৰ বাবে পৃষ্ঠাটো পুনৰ লোড কৰক।

অধিক ইহুদী ধৰ্মৰ ই-পাঠ্যৰ লিংকৰ বাবে তৌৰাত ডাটাবেছও চাওক।

ৱিকিমিডিয়া তওৰাত অধ্যয়ন প্ৰকল্প

ৱিকিউৎসত পাঠ্য অধ্যয়ন প্ৰকল্প। বহুক্ষেত্ৰত এই প্ৰকল্পসমূহৰ হিব্ৰু সংস্কৰণ ইংৰাজীতকৈ অধিক সম্পূৰ্ণৰূপে বিকশিত।

মিক্ৰ'ট গেড'লট (ৰাবিনিক বাইবেল) হিব্ৰু (নমুনা) আৰু ইংৰাজী (নমুনা)।
Cantillation at the "Vayavinu Bamikra" Project in Hebrew (lists nearly 200 recordings) and English.
Mishnah in Hebrew (sample) and English (sample).
Shulchan Aruch in Hebrew and English (Hebrew text with English translation).

সাঁচ:Jews and Judaism সাঁচ:Religion topics

[FOOTNOTEMendes-Flohr2005-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 ^1.7 Mendes-Flohr 2005.

[FOOTNOTELevenson20123-2] Levenson 2012, পৃষ্ঠা. 3.

[Ehrman_2005-3] Ehrman, Bart D. (2005). "At Polar Ends of the Spectrum: Early Christian Ebionites and Marcionites". Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. প্ৰকাশক Oxford: Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 95–112. doi:10.1017/s0009640700110273. ISBN 978-0-19-518249-1. ISSN 0009-6407. https://books.google.com/books?id=URdACxKubDIC&pg=PA95। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.

[Hurtado_2005-4] Hurtado, Larry W. (2005). "How on Earth Did Jesus Become a God? Approaches to Jesus-Devotion in Earliest Christianity". How on Earth Did Jesus Become a God? Historical Questions about Earliest Devotion to Jesus. প্ৰকাশক Grand Rapids, Michigan and Cambridge, UK: Wm. B. Eerdmans. পৃষ্ঠা. 13–55. ISBN 978-0-8028-2861-3. https://books.google.com/books?id=Xi5xIxgnNgcC&pg=PA13। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 July 2021.

[5] Freeman, Charles (2010). "Breaking Away: The First Christianities". A New History of Early Christianity. প্ৰকাশক New Haven and London: Yale University Press. পৃষ্ঠা. 31–46. doi:10.12987/9780300166583. ISBN 978-0-300-12581-8. https://books.google.com/books?id=5_in-6VLgRoC&pg=PA31। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.

[6] Wilken, Robert Louis (2013). "Beginning in Jerusalem". The First Thousand Years: A Global History of Christianity. প্ৰকাশক New Haven and London: Yale University Press. পৃষ্ঠা. 6–16. ISBN 978-0-300-11884-1. https://books.google.com/books?id=iW1-JImrwQUC&pg=PA6। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 January 2021.

[7] Krans, Jan; Lietaert Peerbolte, L. J.; Smit, Peter-Ben et al., eds (2013). "How Antichrist Defeated Death: The Development of Christian Apocalyptic Eschatology in the Early Church". Paul, John, and Apocalyptic Eschatology: Studies in Honour of Martinus C. de Boer. Novum Testamentum: Supplements. 149. প্ৰকাশক Leiden: Brill Publishers. পৃষ্ঠা. 238–255. doi:10.1163/9789004250369_016. ISBN 978-90-04-25026-0. ISSN 0167-9732. https://books.google.com/books?id=MoKxIeOTkqYC&pg=PA238। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 February 2021.

[JEjudaism-9] সাঁচ:JewishEncyclopedia

[FOOTNOTEJacobs2007511_quote:_"Judaism,_the_religion,_philosophy,_and_way_of_life_of_the_Jews."-10] Jacobs 2007, পৃষ্ঠা. 511 quote: "Judaism, the religion, philosophy, and way of life of the Jews.".

[FOOTNOTESchiffman20033-11] Schiffman 2003, পৃষ্ঠা. 3.

[Knowledge_Resources:_Judaism-12] "Knowledge Resources: Judaism". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/judaism। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 November 2011.

[Aish.com-13] Fried, Yerachmiel (18 August 2011). "What is Torah?.". Aish. https://aish.com/what-is-torah/.

[Bamidbar_Rabah-14] "Bamidbar Rabah". sefariasefaria.org. https://www.sefaria.org/sheets/22645?lang=bi। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 March 2022.

[Islam,_Judaism,_and_Christianity:_Theological_and_Historical_Affiliations-15] Heribert Busse (1998). Islam, Judaism, and Christianity: Theological and Historical Affiliations. Markus Wiener Publishers. পৃষ্ঠা. 63–112. ISBN 978-1-55876-144-5.

[The_Historical_Muhammad-16] Irving M. Zeitlin (2007). The Historical Muhammad. Polity. পৃষ্ঠা. 92–93. ISBN 978-0-7456-3999-4.

[Cambridge_University_Historical_Series-17] Cambridge University Historical Series, An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects, p.40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era.

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck200378–92-18] 17.0 ^17.1 ^17.2 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 78–92.

[FOOTNOTESchiffman2003-19] 18.0 ^18.1 ^18.2 ^18.3 Schiffman 2003.

[Brabbinic-20] "Rabbinic Judaism". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 12 June 2020. Retrieved 2020-11-07. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[What_is_the_oral_Torah?-21] "What is the oral Torah?". Torah.org. http://www.torah.org/learning/basics/primer/torah/oraltorah.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck200358–77-22] 21.0 ^21.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 58–77.

[Bsadducee-23] "Sadducee". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 8 March 2021. Retrieved 2020-11-07. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[JEkaraites-24] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; JEkaraites নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[Mendes-Flohr2000-25] Mendes-Flohr, Paul (2003). "Secular Forms of Jewishness". In Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan J.. The Blackwell Companion to Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Malden, Mass: Blackwell Publ.. পৃষ্ঠা. 461–476. ISBN 1-57718-058-5. https://books.google.com/books?id=bEyD_MaeqP4C&pg=PA461। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2023.

[FOOTNOTEKareshHurvitz2005221"Humanistic_Judaism"-26] 25.0 ^25.1 Karesh & Hurvitz 2005, "Humanistic Judaism".

[27] Ackerman, Ari (May 2010). "Eliezer Schweid on the Religious Dimension of a Secular Jewish Renewal". Modern Judaism খণ্ড 30 (2): 209–228. doi:10.1093/mj/kjq005. ISSN 0276-1114.

[28] Troen, Ilan (April 2016). Secular Judaism in Israel, Archived 31 July 2023 at the Wayback Machine, Society, Vol. 53, Issue 2.

[FOOTNOTERudavsky1979-29] Rudavsky 1979.

[FOOTNOTERaphael1984-30] Raphael 1984.

[FOOTNOTEJacobs2007-31] 30.0 ^30.1 ^30.2 ^30.3 ^30.4 Jacobs 2007.

[FOOTNOTERudavsky1979218–270,_367–402-32] 31.0 ^31.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 218–270, 367–402.

[FOOTNOTERaphael1984125–176-33] 32.0 ^32.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 125–176.

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck2003311–333-34] 33.0 ^33.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 311–333.

[FOOTNOTEJacobs2003"Orthodox_Judaism"-35] 34.0 ^34.1 Jacobs 2003, "Orthodox Judaism".

[FOOTNOTERudavsky1979317–346-36] 35.0 ^35.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 317–346.

[FOOTNOTERaphael198479–124-37] 36.0 ^36.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 79–124.

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck2003334–353-38] 37.0 ^37.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 334–353.

[FOOTNOTEJacobs2003"Conservative_Judaism"-39] 38.0 ^38.1 Jacobs 2003, "Conservative Judaism".

[FOOTNOTERudavsky1979156–185,_285–316-40] 39.0 ^39.1 Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 156–185, 285–316.

[FOOTNOTERaphael19841–78-41] 40.0 ^40.1 Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 1–78.

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck2003291–310-42] 41.0 ^41.1 Neusner & Avery-Peck 2003, পৃষ্ঠা. 291–310.

[FOOTNOTEJacobs2003"Reform_Judaism"-43] 42.0 ^42.1 Jacobs 2003, "Reform Judaism".

[FOOTNOTEKareshHurvitz2005419–422"Reform_Judaism"-44] 43.0 ^43.1 Karesh & Hurvitz 2005, "Reform Judaism".

[Britannica_Online_Encyclopedia:_Bet_Din-45] "Bet Din". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 27 April 2015. Retrieved 2010-08-22. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[Ethnoreligious-46] See, for example, Deborah Dash Moore, American Jewish Identity Politics, University of Michigan Press, 2008, p. 303; Ewa Morawska, Insecure Prosperity: Small-Town Jews in Industrial America, 1890–1940, Princeton University Press, 1999. p. 217; Peter Y. Medding, Values, interests and identity: Jews and politics in a changing world, Volume 11 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1995, p. 64; Ezra Mendelsohn, People of the city: Jews and the urban challenge, Volume 15 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1999, p. 55; L. Sandy Maisel, Ira Forman, eds., Jews in American politics: essays, Rowman & Littlefield, 2004, p. 158; Seymour Martin Lipset, American Exceptionalism: A Double-Edged Sword, W.W. Norton & Company, 1997, p. 169.

[47] Dashefsky, Arnold; Della-Pergola, Sergio; Sheskin, Ira, eds (2021). World Jewish Population (Report). Berman Jewish DataBank. https://www.jewishdatabank.org/api/download/?studyId=1185&mediaId=bjdb%5c2021_World_Jewish_Population_AJYB_(DellaPergola)_DB_Public.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 September 2023.

[48] Ernest Krausz; Gitta Tulea (1997). Jewish Survival: The Identity Problem at the Close of the Twentieth Century; [ ... International Workshop at Bar-Ilan University on the 18th and 19th of March, 1997]. Transaction Publishers. পৃষ্ঠা. 90–. ISBN 978-1-4128-2689-1. https://books.google.com/books?id=dnxv-Mlz0JIC&pg=PA90. "A person born Jewish who refutes Judaism may continue to assert a Jewish identity, and if he or she does not convert to another religion, even religious Jews will recognize the person as a Jew"

[LSJverb-49] ἰουδαΐζειν. Liddell, Henry George; Scott, Robert; An Intermediate Greek–English Lexicon at the Perseus Project

[bibleinterp_mason3-50] Mason, Steve (Aug 2009). "Methods and Categories: Judaism and Gospel". bibleinterp.arizona.edu. https://bibleinterp.arizona.edu/articles/mason3। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2018.

[askoxford8-51] Judaism, AskOxford

[:0-52] 51.0 ^51.1 Schwartz, Daniel R. (2021). "Judea versus Judaism: Between 1 and 2 Maccabees". TheTorah.com. https://www.thetorah.com/article/judea-versus-judaism-between-1-and-2-maccabees.

[influence-53] 52.0 ^52.1 Skarsaune, Oskar (2002). In the Shadow of the Temple: Jewish Influences on Early Christianity. InterVarsity Press. পৃষ্ঠা. 39ff. ISBN 978-0-8308-2670-4. https://books.google.com/books?id=2q6qTb-A7GwC&pg=RA1-PA39। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[54] Shaye J.D. Cohen 1999 The Beginnings of Jewishness: Boundaries, Varieties, Uncertainties University of California Press. 105–106

[55] "He anon renouncyd his Iudaisme or Moysen Lawe, And was cristenyd, and lyued after as a Cristen Man." (Robert Fabian, New Chronicles of England and France, reprint London 1811, p. 334.)

[dictionary-56] The Oxford English Dictionary.

[57] "An in depth summary and analysis of Abraham and the Covenant of Circumcision, Genesis, Chapter 17" (en ভাষাত). Scripture Insight. https://scriptureinsight.org/study/genesis/17। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[58] "Bible Gateway passage: Genesis 17 - Complete Jewish Bible" (en ভাষাত). Bible Gateway. https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2017&version=CJB। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[59] "The Tanakh – REL 2300: Introduction to Contemporary World Religions" (en-US ভাষাত). https://www.anthrocervone.org/worldreligions/the-tanakh/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[60] "The Tanakh Explained: The Hebrew Bible vs. The Christian Bible" (en ভাষাত). Alabaster Co. 2021-07-07. https://alabasterco.com/blogs/education/tanakah-vs-christian-bible। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[61] "The Tanakh: The Jewish Bible | Religions Facts" (en-US ভাষাত). 2024-02-23. https://religionsfacts.com/the-tanakh-the-jewish-bible/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[62] "Ketuvim (Writings)" (en-US ভাষাত). My Jewish Learning. https://www.myjewishlearning.com/article/ketuvim-writings/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-17.

[jewishencyclopedia.com-63] 62.0 ^62.1 Wilhelm Bacher. "Talmud". Jewish Encyclopedia. Archived from the original on 3 May 2019. Retrieved 16 September 2015. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[yehezkal-64] Yehezkal Kauffman, The Religion of Israel

[biblical-65] Robert Alter The Art of Biblical Poetry

[speiser-66] E. A. Speiser Genesis (The Anchor Bible)

[history-67] John Bright A History of Israel

[history12-68] Martin Noth The History of Israel

[ephraim-69] Ephraim Urbach The Sages

[beginnings-70] Shaye Cohen The beginnings of Jewishness

[goddesses-71] John Day Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan, p. 68.

[Broshi_2001_174-72] Broshi, Maguen (2001). Bread, Wine, Walls and Scrolls. Bloomsbury Publishing. পৃষ্ঠা. 174. ISBN 978-1-84127-201-6. https://books.google.com/books?id=etTUEorS1zMC&pg=PAPA174.

[FOOTNOTEKareshHurvitz2005507-73] Karesh & Hurvitz 2005, পৃষ্ঠা. 507.

[74] Robin, Christian Julien (2021). "Judaism in pre-Islamic Arabia". In Ackerman-Lieberman, Phillip Isaac. The Cambridge history of Judaism. প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge university press. ISBN 978-0-521-51717-1.

[75] Sarna, Nahum M. (1966). Understanding Genesis. Schocken Books. পৃষ্ঠা. 9–10, 14. ISBN 978-0-8052-0253-3. https://books.google.com/books?id=V8KGDwAAQBAJ&q=Nahum++1969+Understanding+Genesis। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 October 2020.

[google1-76] Neusner, Jacob (2003). "Defining Judaism". In Neusner, Jacob; Avery-Peck, Alan. The Blackwell companion to Judaism. Blackwell. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-1-57718-059-3. https://books.google.com/books?id=asYoIwz9z2UC&pg=PA230। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[everlasting-77] সাঁচ:Bibleverse Genesis 17: 3–8: Abram fell facedown, and God said to him, "As for me, this is my covenant with you: You will be the father of many nations. No longer will you be called Abram; your name will be Abraham, for I have made you a father of many nations. I will make you very fruitful; I will make nations of you, and kings will come from you. I will establish my covenant as an everlasting covenant between me and you and your descendants after you for the generations to come, to be your God and the God of your descendants after you. The whole land of Canaan, where you are now an alien, I will give as an everlasting possession to you and your descendants after you; and I will be their God; " সাঁচ:Bibleverse Genesis 22: 17–18: I will surely bless you and make your descendants as numerous as the stars in the sky and as the sand on the seashore. Your descendants will take possession of the cities of their enemies, and through your offspring, all nations on earth will be blessed, because you have obeyed me."

[deuteronomy-78] Exodus 20:3 "You shall have no other gods before me; সাঁচ:Bibleverse Deuteronomy 6:5 "Love the LORD your God with all your heart and with all your soul and with all your strength."

[leviticus-79] সাঁচ:Bibleverse Leviticus 19:18: সাঁচ:"'Do not seek revenge or bear a grudge against one of your people, but love your neighbor as yourself. I am the Lord"

[publishing-80] Kadushin, Max, 1972 The Rabbinic Mind. New York: Bloch Publishing Company. p. 194

[publishing2-81] Kadushin, Max, 1972 The Rabbinic Mind. New York: Bloch Publishing Company. p. 203

[mechon-mamre-82] The Books of Melachim (Kings) and Book of Yeshaiahu (Isaiah) in the Tanakh contain a few of the many Biblical accounts of Israelite kings and segments of ancient Israel's population worshiping other gods. For example: King Solomon's "wives turned away his heart after other gods…[and he] did that which was evil in the sight of the LORD, and went not fully after the LORD" (elaborated in 1 Melachim 11:4–10); King Ahab "went and served Baal, and worshiped him…And Ahab made the Asherah [a pagan place of worship]; and Ahab did yet more to provoke the LORD, the God of Israel, than all the kings of Israel that were before him" (1 Melachim 16:31–33); the prophet Isaiah condemns the people who "prepare a table for [the idol] Fortune, and that offer mingled wine in full measure unto [the idol] Destiny" (Yeshaiahu 65:11–12). Translation: JPS (Jewish Publication Society) edition of the Tanakh, from 1917, available at Mechon Mamre Archived 12 June 2010 at the Wayback Machine.

[The_Jewish_roots_of_Christological_monotheism:_papers_from_the_St._Andrews_conference_on_the_historical_origins_of_the_worship_of_Jesus-83] Newman, Carey C.; Davila, James R.; Lewis, Gladys S., eds (1999). The Jewish roots of Christological monotheism: papers from the St. Andrews conference on the historical origins of the worship of Jesus. Brill. ISBN 978-90-04-11361-9. https://books.google.com/books?id=9ST5wISvTaQC&q=Jewish+monotheism। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[84] Maimes, Steven (Jan 2013). "Is There a Jewish Theology or Not?". https://www.researchgate.net/publication/283487502। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2018.

[85] Septimus, Daniel. "Must a Jew Believe in God?". My Jewish Learning (70 / Faces Media). https://www.myjewishlearning.com/article/must-a-jew-believe-in-god/.

[jovanovich-86] Steinberg, Milton 1947 Basic Judaism New York: Harcourt Brace Jovanovich. p. 36

[FOOTNOTELangton2011161–4-87] Langton 2011, পৃষ্ঠা. 161–4.

[88] Queen II, Edward L.; Prothero, Stephen R.; Shattuck Jr., Gardiner H. (1996). The Encyclopedia of American Religious History. 2. প্ৰকাশক New York: Proseworks. পৃষ্ঠা. 485. ISBN 0-8160-3545-8.

[89] Goldstein, Meir. "Foundations of Jewish Belief: Maimonides 13 Principles of Faith". sefaria.org. https://www.sefaria.org/sheets/472256.9?lang=bi&with=AboutSheet&lang2=en। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 May 2025.

[JEarticles-90] 89.0 ^89.1 ^89.2 ^89.3 ^89.4 ^89.5 সাঁচ:JewishEncyclopedia

[FOOTNOTEBerlin2011217–18"Dogma"-91] 90.0 ^90.1 Berlin 2011, "Dogma".

[montpelier-92] Rabbi S. of Montpelier, Yad Rama, Y. Alfacher, Rosh Amanah.

[mesora-93] "Maimonides' 13 Foundations of Judaism". Mesora. http://www.mesora.org/13principles.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "However if he rejects one of these fundamentals he leaves the nation and is a denier of the fundamentals and is called a heretic, a denier, etc."

[Maimonides,_13_Principles_of_Faith-94] Rabbi Mordechai Blumenfeld (9 May 2009). "Maimonides, 13 Principles of Faith". Aish HaTorah. http://www.aish.com/sp/ph/48923722.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 August 2009. "According to the Rambam, their acceptance defines the minimum requirement necessary for one to relate to the Almighty and His Torah as a member of the People of Israel"

[learning-95] 94.0 ^94.1 ^94.2 Daniel Septimus. "The Thirteen Principles of Faith". MyJewishLearning.com. http://www.myjewishlearning.com/beliefs/Theology/Thinkers_and_Thought/Doctrine_and_Dogma/The_Middle_Ages/Principles_of_Faith.shtml। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009.

[The_JPS_guide_to_Jewish_traditions-96] Ronald L. Eisenberg (2004). The JPS guide to Jewish traditions. Jewish Publication Society. পৃষ্ঠা. 509. ISBN 978-0-8276-0760-6. https://books.google.com/books?id=_qGHi_9K154C&pg=RA13-PA509. "The concept of "dogma" is…not a basic idea in Judaism."

[medieval-97] Dogma in Medieval Jewish Thought, Menachem Kellner.

[The_Thirteen_Principles_of_the_Jewish_Faith-98] "The Thirteen Principles of the Jewish Faith". Hebrew4Christians. http://www.hebrew4christians.net/Scripture/Shloshah-Asar_Ikkarim/shloshah-asar_ikkarim.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[What_Do_Jews_Believe?-99] "What Do Jews Believe?". Mechon Mamre. http://www.mechon-mamre.org/jewfaq/beliefs.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "The closest that anyone has ever come to creating a widely accepted list of Jewish beliefs is Maimonides' thirteen principles of faith."

[traditions-100] The JPS guide to Jewish traditions, p. 510, "The one that eventually secured almost universal acceptance was the Thirteen Principles of faith"

[ontario-101] "Description of Judaism, Ontario Consultants on Religious Tolerance". Religioustolerance.org. http://www.religioustolerance.org/jud_desc.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[How_Do_You_Know_the_Exodus_Really_Happened?-102] Rietti, Rabbi Jonathan. "How Do You Know the Exodus Really Happened?". http://jewishinspiration.com/tape.php?tape_id=41. The word "emunah" has been translated incorrectly by the King James Bible as merely "belief" or "faith", when in actuality, it means conviction, which is a much more emphatic knowledge of God based on experience.

[sacred-texts-103] M. San 10:1. Translation available here [1] Archived 14 April 2010 at the Wayback Machine.

[104] Kosior, Wojciech (2015). "Some Remarks on the Self-Images of the Modern Judaism. Textual Analysis". In Piotr Mróz. Filozofia kultury. প্ৰকাশক Kraków: Uniwersytet Jagielloński. পৃষ্ঠা. 91–106. https://www.academia.edu/15006583.

[tanakh-105] "Judaism 101: A Glossary of Basic Jewish Terms and Concepts". Union of Orthodox Jewish Congregations in America. 12 April 2006. http://www.ou.org/about/judaism/tanakh.htm.

[106] Danzinger, Eliezer. "How Many of the Torah's Commandments Still Apply?". Chabad.org. http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/541686/jewish/How-Many-of-the-Torahs-Commandments-Still-Apply.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 June 2017.

[107] Codex Judaica Kantor 2006, p. 146" (as cited on Judah haNasi)

[108] Abraham ben David, Seder Ha-Kabbalah Leharavad, Jerusalem 1971, p.16 (Hebrew) (as cited on Judah haNasi)

[109] Student, Gil. "Proofs for the Oral Law". The AishDas Society. http://www.aishdas.org/student/oral.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 June 2017.

[translated-110] The Prayer book: Weekday, Sabbath, and Festival translated and arranged by Ben Zion Bokser. New York: Hebrew Publishing Company. pp. 9–10

[publishing3-111] Kadushin, Max 1972 The Rabbinic Mind New York: Bloch Publishing. p. 213

[invitation-112] Neusner, Jacob 2003 Invitation to the Talmud Stipf and Son, Oregon xvii–xxii

[indeterminacy-113] Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), p. 151.

[indeterminacy4-114] Neusner, Jacob 2003 Invitation to the Talmud Stipf and Son, Oregon xvii-vix; Steinsaltz, Adin 1976 The Essential Talmud New York: Basic Books. 3–9; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95; Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), pp. 132–161

[indeterminacy5-115] Stern, David "Midrash and Indeterminacy" in Critical Inquiry, Vol. 15, No. 1 (Autumn, 1988), p. 147.

[introduction-116] Cohen, Abraham 1949 Everyman's Talmud New York: E.P. Dutton & Co. xxiv; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95

[introduction6-117] Cohen, Abraham 1949 Everyman's Talmud New York: E.P. Dutton & Co. xxiv; Steinsaltz, Adin 1976 The Essential Talmud New Yorki: Basic Books. 222; Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. 95

[introduction7-118] Strack, Hermann 1980 Introduction to the Midrash and Talmud New York: Atheneum. p. 95

[jerusalem-119] סדור רינת ישראל לבני חוײל Jerusalem: 1974, pp. 38–39

[congregations-120] Chief Rabbi Sir Jonathan Sacks, 2006 The Koren Sacks Siddur: Hebrew/English Prayer Book: The Authorized Daily Prayer Book of the United Hebrew Congregations of the Commonwealth London: Harper Collins Publishers pp. 54–55

[publications-121] Nosson Scherman 2003 The Complete Artscroll Siddur Third Edition Brooklyn, NY: Mesorah Publications pp. 49–53

[publication-122] Rabbi Schneur Zalman of Liadi, Nissen Mangel, 2003 Siddur Tehillat Hashem Kehot Publication Society. pp. 24–25

[A_radical_Jew:_Paul_and_the_politics_of_identity-123] Boyarin, Daniel (1994). "Introduction". A radical Jew: Paul and the politics of identity. প্ৰকাশক Berkeley: University of California Press. পৃষ্ঠা. 13–38. ISBN 978-0-520-08592-3. http://content.cdlib.org/xtf/view?docId=ft7w10086w&chunk.id=introduction&toc.depth=1&toc.id=introduction&brand=ucpress। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 June 2006. "Paul was motivated by a Hellenistic desire for the One, which among other things produced an ideal of a universal human essence, beyond difference and hierarchy. This universal humanity, however, was predicated (and still is) on the dualism of the flesh and the spirit, such that while the body is particular, marked through practice as Jew or Greek, and through anatomy as male or female, the spirit is universal. Paul did not, however, reject the body—as did, for instance, the gnostics—but rather promoted a system whereby the body had its place, albeit subordinated to the spirit. Paul's anthropological dualism was matched by a hermeneutical dualism as well. Just as the human being is divided into a fleshy and a spiritual component, so also is language itself. It is composed of outer, material signs and inner, spiritual significations. When this is applied to the religious system that Paul inherited, the physical, fleshy signs of the Torah, of historical Judaism, are re-interpreted as symbols of that which Paul takes to be universal requirements and possibilities for humanity."

[A_radical_Jew:_Paul_and_the_politics_of_identity10-124] Boyarin, Daniel (1994). "Answering the Mail". A radical Jew: Paul and the politics of identity. প্ৰকাশক Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-08592-3. http://content.cdlib.org/xtf/view?docId=ft7w10086w&chunk.id=ch10&toc.depth=1&toc.id=ch10&brand=ucpress। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 June 2006. "Jewishness disrupts the very categories of identity, because it is not national, not genealogical, not religious, but all of these, in dialectical tension with one another."

[Who_is_a_Jew?-125] Kertzer, Morris (1996). What is a Jew?. প্ৰকাশক New York: Touchstone. ISBN 0-684-84298-X. https://archive.org/details/whatisjew00morr. and Siedman, Lauren (2007). What Makes Someone a Jew?. প্ৰকাশক Woodstock, Vermont: Jewish Lights Publishing. ISBN 978-1-58023321-7.

[126] Samuel G. Freedman, "Strains Grow Between Israel and Many Jews in the U.S." Archived 9 March 2021 at the Wayback Machine The New York Times, 6 February 2015

[university-127] Heschel, Susannah (1998) Abraham Geiger and the Jewish Jesus. Chicago: University of Chicago Press. p. 157. আই.এচ.বি.এন. 0-226-32959-3

[Law_of_Return_5710-1950-128] "Law of Return 5710-1950". Israel Ministry of Foreign Affairs. 2007. http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/1950_1959/Law%20of%20Return%205710-1950। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 October 2007.

[Jacob,_Walter_(1987)._Contemporary_American_Reform_Responsa._Mars,_PA:_Publishers_Choice_Book_Mfg.-129] Jacob, Walter (1987). Contemporary American Reform Responsa. প্ৰকাশক Mars, PA: Central Conference of American Rabbis. পৃষ্ঠা. 100–106. ISBN 978-0-88123-003-1. https://books.google.com/books?id=6YbKqlxCZdsC&pg=PA100। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 September 2011.

[JEkaraites2-130] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; JEkaraites2 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[131] সাঁচ:Bibleverse

[132] সাঁচ:Bibleverse

[133] সাঁচ:Bibleverse

[134] "What is the origin of Matrilineal Descent?". Shamash.org. 4 September 2003. Archived from the original on 17 April 2016. https://web.archive.org/web/20160417114810/http://www.shamash.org/lists/scj-faq/HTML/faq/10-11.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 January 2009.

[135] "What is the source of the law that a child is Jewish only if its mother is Jewish?". Torah.org. http://www.torah.org/qanda/seequanda.php?id=318। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 January 2009.

[Klein2016-136] Emma Klein (2016). Lost Jews: The Struggle for Identity Today. Springer. পৃষ্ঠা. 6–. ISBN 978-1-349-24319-8. https://books.google.com/books?id=0BC_DAAAQBAJ&pg=PA6.

[Schott2010-137] Robin May Schott (2010). Birth, Death, and Femininity: Philosophies of Embodiment. Indiana University Press. পৃষ্ঠা. 67–. ISBN 978-0-253-00482-6. https://books.google.com/books?id=6iFx-wHhMJMC&pg=PA67। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 April 2018.

[138] Dosick (2007), pp. 56–57.

[139] "Data: Arab Growth Slows, Still Higher than Jewish Rate". Israel National News. 14 January 2013. http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/164179। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 September 2014.

[140] DellaPergola, Sergio (2016), "World Jewish Population, 2015", in Dashefsky, Arnold; Sheskin, Ira M., American Jewish Year Book 2015, 115, Springer International Publishing, pp. 273–364, doi:10.1007/978-3-319-24505-8_7, ISBN 978-3-319-24503-4

[141] Maltz, Judy (26 April 2022). "World Jewish Population Totals 15.2 Million – With Nearly Half in Israel". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2022-04-26/ty-article/world-jewish-population-totals-15-2-million-with-nearly-half-in-israel/00000180-66f6-d5ca-a986-7eff58900000। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 June 2023.

[142] "Israel's Jewish population passes 7 million on eve of Rosh Hashanah". Times of israel. 25 April 2022. https://www.timesofisrael.com/israels-jewish-population-passes-7-million-on-eve-of-rosh-hashanah/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 June 2023.

[143] "Types of Jews" (en-US ভাষাত). My Jewish Learning. https://www.myjewishlearning.com/article/types-of-jews/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.

[144] "Jewish Ethnicity | People, History & Ethnic Groups". study.com. https://study.com/academy/lesson/jewish-ethnic-groups.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.

[145] Mitchell, Travis (2016-03-08). "4. Religious commitment" (en-US ভাষাত). Pew Research Center's Religion & Public Life Project. https://www.pewresearch.org/religious-landscape-study/2016/03/08/religious-commitment/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-11-18.

[146] "RABBI". www.jewishencyclopedia.com. https://www.jewishencyclopedia.com/articles/12494। আহৰণ কৰা হৈছে: 2023-10-04. "After the foundation for a scientific treatment of Jewish history and religion had been laid by Leopold Zunz and his colaborers, a number of enthusiastic young rabbis, struggling against the most violent opposition, strove to bring about a reconciliation of rabbinism with the modern scientific spirit"

[Brabbinic2-147] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Brabbinic2 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[FOOTNOTEDeshenLiebmanShokeid2017-148] Deshen, Liebman & Shokeid 2017.

[FOOTNOTERudavsky197998–115-149] Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 98–115.

[FOOTNOTEJacobs2003"Rebbe,_Hasidic"-150] Jacobs 2003, "Rebbe, Hasidic".

[FOOTNOTENadler1997-151] Nadler 1997.

[FOOTNOTEZohar2005-152] 151.0 ^151.1 ^151.2 Zohar 2005.

[FOOTNOTESegal2008113–117-153] Segal 2008, পৃষ্ঠা. 113–117.

[FOOTNOTESegal2008121–123-154] Segal 2008, পৃষ্ঠা. 121–123.

[FOOTNOTEGillman1993-155] Gillman 1993.

[FOOTNOTEElazarGeffen2012-156] Elazar & Geffen 2012.

[Torah_MiSinai:Conservative_Views-157] Robert Gordis. "Torah MiSinai:Conservative Views". A Modern Approach to a Living Halachah. Masorti World. Archived from the original on 13 July 2007. https://web.archive.org/web/20070713183805/http://masortiworld.org/faq/theology-%20beliefs/torah-misinai.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 May 2025. "The Torah is an emanation of God…This conception does not mean, for us, that the process of revelation consisted of dictation by God."

[Conservative_Judaism-158] "Conservative Judaism". Jewlicious. 16 June 2005. http://www.jewlicious.com/2005/06/conservative-judaism/। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. "We therefore understand this term as a metaphor to mean that the Torah is divine and that it reflects God's will."

[FOOTNOTEMeyer1988177–194-159] Meyer 1988, পৃষ্ঠা. 177–194.

[FOOTNOTERudavsky1979347–366-160] Rudavsky 1979, পৃষ্ঠা. 347–366.

[FOOTNOTERaphael1984177–194-161] Raphael 1984, পৃষ্ঠা. 177–194.

[FOOTNOTEWertheimer1993169-162] Wertheimer 1993, পৃষ্ঠা. 169.

[FOOTNOTEJacobs2003"Reconstructionism"-163] Jacobs 2003, "Reconstructionism".

[FOOTNOTEKareshHurvitz2005416–418"Reconstructionist_Judaism"-164] Karesh & Hurvitz 2005, "Reconstructionist Judaism".

[Magid2005-165] Magid, Shaul (2005). "Jewish Renewal Movement". In Jones, Lindsay. The Encyclopedia of Religion. 7 (2nd ed.). Farmington Hills, Mi: Macmillan Reference USA. pp. 4868–74. ISBN 0-02-865740-3. Archived from the original (PDF) on 7 April 2023. Retrieved 19 June 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[FOOTNOTESegal2008123–129-166] 165.0 ^165.1 Segal 2008, পৃষ্ঠা. 123–129.

[167] Cohn-Sherbok, Dan (2006). "Humanistic Judaism". In Clarke, Peter B. Encyclopedia of new religious movements. London; New York: Routledge. pp. 288–289. ISBN 9-78-0-415-26707-6.

[168] সাঁচ:JewishEncyclopedia

[169] Dynner, Glenn (2011). Holy Dissent: Jewish and Christian Mystics in Eastern Europe. প্ৰকাশক Detroit, Mi: Wayne State University Press. পৃষ্ঠা. 358–359. ISBN 978-0-8143-3597-0. https://books.google.com/books?id=bYnlGaeUBx0C&pg=PA358.

[170] Weiss, Ruchama; Brackman, Levi (9 December 2010). "Russia's Subbotnik Jews get rabbi". Israel Jewish Scene. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3992298,00.html.

[171] Eichner, Itamar (11 March 2014). "Subbotnik Jews to resume aliyah". Israel Jewish Scene. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4497612,00.html.

[172] Elazar, Daniel. "Can Sephardic Judaism be Reconstructed?". Jerusalem Center for Public Affairs. http://www.jcpa.org/dje/articles3/sephardic.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2018-05-15.

[173] Jager, Elliot. "Sephardi Judaism Straining to Stay Non-Denominational". The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/Jerusalem-Report/Sephardi-Judaism-Straining-to-Stay-Non-Denominational-513181.

[FOOTNOTEMeyer1988232–235-174] Meyer 1988, পৃষ্ঠা. 232–235.

[175] Ferziger, Adam S. (Spring 2001). "Between 'Ashkenazi' and Sepharad: An Early Modern German Rabbinic Response to Religious Pluralism in the Spanish-Portuguese Community". Studia Rosenthaliana (Amsterdam University Press) খণ্ড 35 (1): 7–22. https://www.academia.edu/36844984। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 July 2023.

[FOOTNOTEDeshenLiebmanShokeid2017Part_5_"The_Sephardic_Pattern"-176] Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Part 5 "The Sephardic Pattern".

[FOOTNOTEBerlin2011166"Chief_Rabbinate"-177] Berlin 2011, "Chief Rabbinate".

[Tabory1990-178] Tabory, Ephraim (2004). "Reform and Conservative Judaism in Israel". In Goldscheider, Calvin. Social Foundations of Judaism (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক Eugene, Or: Wipf and Stock Publ.. পৃষ্ঠা. 240–258. ISBN 1-59244-943-3. https://books.google.com/books?id=2TxLAwAAQBAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 June 2023.

[FOOTNOTEDeshenLiebmanShokeid2017Ch._18_"Americans_in_the_Israeli_Reform_and_Conservative_Denominations"-179] Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Ch. 18 "Americans in the Israeli Reform and Conservative Denominations".

[Beit-Hallahmi-180] 179.0 ^179.1 ^179.2 Beit-Hallahmi, Benjamin (2011). "Jewish Religious Life in State of Israel". In Berlin, Adele. The Oxford Dictionary of the Jewish Religion (2nd ed.). Oxford; New York: Oxford University Press. pp. 385–387. ISBN 978-0-19-975927-9. Unknown parameter |entry-url= ignored (help)

[Kedem-181] 180.0 ^180.1 Kedem, Peri (2017). "Demensions of Jewish Religiosity". In Deshen, Shlomo. Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Studies of Israeli Society, 7 (Reprint সম্পাদনা). প্ৰকাশক London; New York: Routledge. পৃষ্ঠা. 33–62. ISBN 978-1-56000-178-2. https://books.google.com/books?id=XCNHDwAAQBAJ&pg=PA33। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 July 2023.

[FOOTNOTEBerlin2011350-182] Berlin 2011, পৃষ্ঠা. 350.

[FOOTNOTEDeshenLiebmanShokeid2017Part_4_"Nationalist_Orthodoxy"-183] Deshen, Liebman & Shokeid 2017, Part 4 "Nationalist Orthodoxy".

[JEkaraites3-184] সাঁচ:JewishEncyclopedia

[185] Feldman, Rachel Z. (August 2018). "The Children of Noah: Has Messianic Zionism Created a New World Religion?" (PDF). Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions খণ্ড 22 (1): 115–128. doi:10.1525/nr.2018.22.1.115. https://muse.jhu.edu/article/737561/pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2020.

[publishers-186] "Tefillin", "The Book of Jewish Knowledge", Nathan Ausubel, Crown Publishers, NY, 1964, p. 458

[JEsabbath-187] সাঁচ:JewishEncyclopedia

[JEdietary-188] 187.0 ^187.1 ^187.2 ^187.3 ^187.4 ^187.5 সাঁচ:JewishEncyclopedia

[FOOTNOTEBerlin2011212–14"Dietary_Laws"-189] Berlin 2011, "Dietary Laws".

[The_Kosher_Pig?-190] Chaya Shuchat (25 June 2015). "The Kosher Pig?". http://www.meaningfullife.com/torah/parsha/vayikra/shemini/The_Kosher_Pig.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 November 2009. "It is also the most quintessentially "treif" of animals, with its name being nearly synonymous with non-kosher…Although far from alone in the litany of non-kosher animals, the pig seems to stand in a class of its own."

[shulchan-191] Shulchan Aruch, Yoreh De'ah, (87:3)

[rabbinicalassembly-192] Elliot Dorff, "On the Use of All Wines". Archived from the original on 22 December 2009. https://web.archive.org/web/20091222083350/http://www.rabbinicalassembly.org/teshuvot/docs/19861990/dorff_wines.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 May 2025. (2.19 MB), YD 123:1.1985, pp. 11–15.

[leviticus11-193] Vayyiqra (Leviticus) 11

[jewishmag-194] Jewish life in WWII England Archived 2 February 2010 at the Wayback Machine: "there was a…special dispensation…that allowed Jews serving in the armed services to eat "non-kosher" when no Jewish food was available; that deviation from halacha was allowed 'in order to save a human life including your own.'"

[biu-195] Y. Lichtenshtein M.A.. "Weekly Pamphlet #805". Bar-Ilan University, Faculty of Jewish Studies, Rabbinical office. http://www.biu.ac.il/JH/Parasha/shmini/lict.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 November 2009. "…certain prohibitions become allowed without a doubt because of lifethreatening circumstances, like for example eating non-kosher food"

[leviticus15-196] 195.0 ^195.1 Vayyiqra (Leviticus) 15.

[bamidbar-197] Bamidbar (Numbers) 19.

[Torah_tidbits-198] Avi Kehat. "Torah tidbits". Ou.org. http://www.ou.org/torah/tt/5767/shemot67/mikdash.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 August 2010.

[FOOTNOTENeusner1993-199] Neusner 1993.

[FOOTNOTEFonrobert2005-200] Fonrobert 2005.

[FOOTNOTEBerlin2011"Purity_and_Unpurity,_Ritual"-201] Berlin 2011, "Purity and Unpurity, Ritual".

[JEniddah-202] 201.0 ^201.1 সাঁচ:JewishEncyclopedia

[Karaites-203] "Karaites". Encyclopedia.com. Archived from the original on 23 May 2010. Retrieved 22 August 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[Women_and_water:_menstruation_in_Jewish_life_and_law-204] Wasserfall, Rahel (1999). Women and water: menstruation in Jewish life and law. Brandeis University Press. ISBN 978-0-87451-960-0.

[FOOTNOTEJacobs2003"Marriage"-205] Jacobs 2003, "Marriage".

[FOOTNOTEBerlin2011381–2"Intermarriage"-206] Berlin 2011, "Intermarriage".

[FOOTNOTEBerlin2011216–7"Divorce"-207] Berlin 2011, "Divorce".

[208] Deuteronomy 21:23

[FOOTNOTEBerlin2011205–6"Death"-209] Berlin 2011, "Death".

[FOOTNOTEBerlin2011193–4"Cremation"-210] Berlin 2011, "Cremation".

[IN-211] Eva, Nahid,"Topic: Judaism and Environmentalism". Academia.edu. https://www.academia.edu/3841586/Topic_Judaism_and_Environmentalism। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[212] Rabbi David Sears,"Teaching #3: Compassion for all Creatures, Longer Article for Deeper Study". Jewish Eco Seminars. https://www.jewishecoseminars.com//compassion-for-all-creatures-longer-article/। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[213] Rabbi Lawrence Troster,"Ten Teachings on Judaism and the Environment". Sefaria: a Living Library of Jewish Texts Online. https://www.sefaria.org/sheets/114041?lang=bi। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[214] "Judaism Introduction". Yale Forum on Religion and Ecology. https://fore.yale.edu/Publications/Books/Religions-World-and-Ecology-Book-Series/Judaism-Table-Contents/Judaism। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[215] Katz Eric,"Judaism and the Ecological Crisis". ProQuest. https://www.proquest.com/openview/cb0443ea42753193d616638d8cf8c749/1?cbl=1821557&pq-origsite=gscholar। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[216] Eilon Schwartz,"Bal Tashchit: A Jewish Environmental Precept". Philpapers. https://philpapers.org/rec/SCHBTA। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[217] Tirosh-Samuelson, Hava. "Nature in the Sources of Judaism." Daedalus, vol. 130, no. 4, 2001, pp. 99–124.

[218] Yonatan Neril and Leo Dee,"Eco Bible: Volume 1 and Volume 2: An Ecological Commentary". The Interfaith Center for Sustainable Development. https://interfaithsustain.com/ecobible/। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 May 2025.

[219] R. Kendall Soulen, The God of Israel and Christian Theology, (Minneapolis: Fortress, 1996) আই.এচ.বি.এন. 978-0-8006-2883-3

[BaskinSeeskin2010-220] Baskin, Judith R.; Seeskin, Kenneth (2010). The Cambridge Guide to Jewish History, Religion, and Culture. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 120. ISBN 978-0-521-86960-7.

[gotham-221] Burrows, Edwin G. & Wallace, Mike. Gotham: A History of New York City to 1898. New York: Oxford University Press, 1999. pp. 60, 133–134

[222] "Sir Isaac Lyon Goldsmid, 1st Baronet". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 23 June 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[HarriesAfter-223] Richard Harries. After the evil: Christianity and Judaism in the shadow of the Holocaust. Oxford University Press, 2003. আই.এচ.বি.এন. 978-0-19-926313-4

[Kung-224] Hans Küng. On Being a Christian. Doubleday, Garden City, NY, 1976 আই.এচ.বি.এন. 978-0-385-02712-0

[Dawidowicz-225] Lucy Dawidowicz The War Against the Jews, 1933–1945. First published 1975; this Bantam edition 1986, p. 23. আই.এচ.বি.এন. 0-553-34532-X

[JCPSHorst-226] Jerusalem Center for Public Affairs. 5 May 2009. The Origins of Christian Anti-Semitism: Interview with Pieter van der Horst Archived 26 July 2018 at the Wayback Machine

[227] Gill, Anton (1994). An Honourable Defeat; A History of the German Resistance to Hitler. Heinemann Mandarin. 1995 paperback আই.এচ.বি.এন. 978-0-434-29276-9; p. 57

[Gottfried2001-228] Gottfried, Ted (2001). Heroes of the Holocaust. Twenty-First Century Books. পৃষ্ঠা. 24–25. ISBN 978-0-7613-1717-3. https://archive.org/details/isbn_9780761317173। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017. "Some groups that are known to have helped Jews were religious in nature. One of these was the Confessing Church, a Protestant denomination formed in May 1934, the year after Hitler became chancellor of Germany. One of its goals was to repeal the Nazi law "which required that the civil service would be purged of all those who were either Jewish or of partly Jewish descent." Another was to help those "who suffered through repressive laws, or violence." About 7,000 of the 17,000 Protestant clergy in Germany joined the Confessing Church. Much of their work has gone unrecognized, but two who will never forget them are Max Krakauer and his wife. Sheltered in sixty-six houses and helped by more than eighty individuals who belonged to the Confessing Church, they owe them their lives. German Catholic churches went out of their way to protect Catholics of Jewish ancestry. More inclusive was the principled stand taken by Catholic Bishop Clemens Count von Galen of Munster. He publicly denounced the Nazi slaughter of Jews and actually succeeded in having the problem halted for a short time.…Members of the Society of Friends—German Quakers working with organizations of Friends from other countries—were particularly successful in rescuing Jews.…Jehovah's Witnesses, themselves targeted for concentration camps, also provided help to Jews."

[Wigoder1988-229] Wigoder, Geoffrey (1988) (en ভাষাত). Jewish-Christian Relations Since the Second World War. Manchester University Press. পৃষ্ঠা. 87. ISBN 978-0-7190-2639-3. https://books.google.com/books?id=9N9RAQAAIAAJ&pg=PA87। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017.

[news.va-230] "Vatican issues new document on Christian-Jewish dialogue". Archived from the original on 13 November 2017. https://web.archive.org/web/20171113203040/http://www.news.va/en/news/vatican-issues-new-document-on-christian-jewish-di। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 January 2017.

[Lewis-84-231] 230.0 ^230.1 Lewis 1984, পৃষ্ঠা 10, 20

[lewis14-232] Lewis 1984, পৃষ্ঠা 9, 27

[lewis15-233] Lewis 1999, পৃষ্ঠা 131

[stillman-234] Lewis 1984, পৃষ্ঠা 17, 18, 52, 94, 95; Stillman 1979, পৃষ্ঠা 27, 77

[lewis16-235] Lewis 1984, পৃষ্ঠা 28

[236] Shumsky, Dmitry. (12 September 2012) "Recognize Jews as refugees from Arab countries" Archived 14 July 2013 at the Wayback Machine. Haaretz. Retrieved on 28 July 2013.

[237] Meir, Esther. (9 October 2012) "The truth about the expulsion" Archived 11 October 2013 at the Wayback Machine. Haaretz. Retrieved on 28 July 2013.

[Lewis_MEQ-238] Lewis, Bernard (June 1998). "Muslim Anti-Semitism". Middle East Quarterly: 43–49. http://www.meforum.org/396/muslim-anti-semitism। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 August 2009.

[Feher1998p140-239] Feher, Shoshanah. Passing over Easter: Constructing the Boundaries of Messianic Judaism, Rowman Altamira, 1998, আই.এচ.বি.এন. 978-0-7619-8953-0, p. 140. "This interest in developing a Jewish ethnic identity may not be surprising when we consider the 1960s, when Messianic Judaism arose."

[Ariel2006p191b-240] Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 191. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "In the late 1960s and 1970s, both Jews and Christians in the United States were surprised to see the rise of a vigorous movement of Jewish Christians or Christian Jews."

[Ariel2006p194a-241] Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 194. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "The Rise of Messianic Judaism. In the first phase of the movement, during the early and mid-1970s, Jewish converts to Christianity established several congregations at their own initiative. Unlike the previous communities of Jewish Christians, Messianic Jewish congregations were largely independent of control from missionary societies or Christian denominations, even though they still wanted the acceptance of the larger evangelical community."

[Meltonp373a-242] 241.0 ^241.1 Melton, J. Gordon, ed. (2005). "Messianic Judaism". Encyclopedia of Protestantism. Encyclopedia of World Religions. New York: Facts On File. p. 373. ISBN 0-8160-5456-8. Messianic Judaism is a Protestant movement that emerged in the last half of the 20th century among believers who were ethnically Jewish but had adopted an Evangelical Christian faith.…By the 1960s, a new effort to create a culturally Jewish Protestant Christianity emerged among individuals who began to call themselves Messianic Jews. Unknown parameter |entry-url= ignored (help)

[243] Vittorio Lanternari [it] 'Messianism: Its Historical Origin and Morphology,' Archived 21 April 2021 at the Wayback Machine History of Religions Vol. 2, No. 1 (Summer, 1962), pp. 52–72:'the same messianic complex which originated in Judaism and was confirmed in Christianity.' p. 53

[244] Michael L. Morgan, Steven Weitzman, (eds.,) Rethinking the Messianic Idea in Judaism, Archived 10 February 2023 at the Wayback Machine Indiana University Press 2014 আই.এচ.বি.এন. 978-0-253-01477-1 p. 1. Gershom Scholem considered 'the messianic dimensions of the Kabbalah and of rabbinic Judaism as a central feature of a Jewish philosophy of history.'

[Ariel2006p191a-245] Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 191. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "While Christianity started in the first century of the Common Era as a Jewish group, it quickly separated from Judaism and claimed to replace it; ever since the relationship between the two traditions has often been strained. But in the twentieth century groups of young Jews claimed that they had overcome the historical differences between the two religions and amalgamated Jewish identity and customs with the Christian faith."

[Ariel2006p194b-246] Ariel, Yaakov (2006). "Judaism and Christianity Unite! The Unique Culture of Messianic Judaism". In Gallagher, Eugene V.; Ashcraft, W. Michael. Jewish and Christian Traditions. Introduction to New and Alternative Religions in America. 2. প্ৰকাশক Westport, CN: Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 194–195. ISBN 978-0-275-98714-5. OCLC 315689134. https://books.google.com/books?id=ClaySHbUEogC&pg=RA1-PA191. "When the term resurfaced in Israel in the 1940s and 1950s, it designated all Jews who accepted Christianity in its Protestant evangelical form. Missionaries such as the Southern Baptist Robert Lindsey noted that for Israeli Jews, the term nozrim, "Christians" in Hebrew, meant, almost automatically, an alien, hostile religion. Because such a term made it nearly impossible to convince Jews that Christianity was their religion, missionaries sought a more neutral term, one that did not arouse negative feelings. They chose Meshichyim, Messianic, to overcome the suspicion and antagonism of the term nozrim. Meshichyim as a term also had the advantage of emphasizing messianism as a major component of the Christian evangelical belief that the missions and communities of Jewish converts to Christianity propagated. It conveyed the sense of a new, innovative religion rather that{{{1}}} an old, unfavorable one. The term was used in reference to those Jews who accepted Jesus as their personal savior, and did not apply to Jews accepting Roman Catholicism who in Israel have called themselves Hebrew Christians. The term Messianic Judaism was adopted in the United States in the early 1970s by those converts to evangelical Christianity who advocated a more assertive attitude on the part of converts towards their Jewish roots and heritage."

[Sherbok_179-247] Cohn-Sherbok, Dan (2000). "Messianic Jewish mission". Messianic Judaism. প্ৰকাশক London: Continuum International Publishing Group. পৃষ্ঠা. 179. ISBN 978-0-8264-5458-4. OCLC 42719687. https://books.google.com/books?id=5aOOlWdLpNwC&q=Evangelism+Jewish+people+heart+movement&pg=PA169। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 August 2010. "Evangelism of the Jewish people is thus at the heart of the Messianic movement."

[Ariel2000p223-248] Ariel, Yaakov S. (2000). "Chapter 20: The Rise of Messianic Judaism". Evangelizing the chosen people: missions to the Jews in America, 1880–2000. প্ৰকাশক Chapel Hill: University of North Carolina Press. পৃষ্ঠা. 223. ISBN 978-0-8078-4880-7. OCLC 43708450. https://books.google.com/books?id=r3hCgIZB790C&pg=PA223। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 August 2010. "Messianic Judaism, although it advocated the idea of an independent movement of Jewish converts, remained the offspring of the missionary movement, and the ties would never be broken. The rise of Messianic Judaism was, in many ways, a logical outcome of the ideology and rhetoric of the movement to evangelize the Jews as well as its early sponsorship of various forms of Hebrew Christian expressions. The missions have promoted the message that Jews who had embraced Christianity were not betraying their heritage or even their faith but were actually fulfilling their true Jewish selves by becoming Christians. The missions also promoted the dispensationalist idea that the Church equals the body of the true Christian believers and that Christians were defined by their acceptance of Jesus as their personal Savior and not by their affiliations with specific denominations and particular liturgies or modes of prayer. Missions had been using Jewish symbols in their buildings and literature and called their centers by Hebrew names such as Emanuel or Beth Sar Shalom. Similarly, the missions' publications featured Jewish religious symbols and practices such as the lighting of a menorah. Although missionaries to the Jews were alarmed when they first confronted the more assertive and independent movement of Messianic Judaism, it was they who were responsible for its conception and indirectly for its birth. The ideology, rhetoric, and symbols they had promoted for generations provided the background for the rise of a new movement that missionaries at first rejected as going too far but later accepted and even embraced."

[UMJC-3-249] "What are the Standards of the UMJC?". Union of Messianic Jewish Congregations. June 1998. Archived from the original on 20 October 2015. https://web.archive.org/web/20151020172143/http://www.umjc.org/what-are-the-standards-of-the-umjc/। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 May 2015. "1. We believe the Bible is the inspired, the only infallible, authoritative Word of G-d.
2. We believe that there is one G-d, eternally existent in three persons, Father, Son and Holy Spirit.
3. We believe in the deity of the L-RD Yeshua, the Messiah, in His virgin birth, in His sinless life, in His miracles, in His vicarious and atoning death through His shed blood, in His bodily resurrection, in His ascension to the right hand of the Father, and in His personal return in power and glory."

[Trinitarianism-250] Israel b. Betzalel (2009). "Trinitarianism". JerusalemCouncil.org. http://jerusalemcouncil.org/articles/apologetics/trinitarianism/। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 July 2009. "This then is who Yeshua is: He is not just a man, and as a man, he is not from Adam, but from God. He is the Word of HaShem, the Memra, the Davar, the Righteous One, he didn't become righteous, he is righteous. He is called God's Son, he is the agent of HaShem called HaShem, and he is "HaShem" who we interact with and not die."

[JeC3-251] "Do I need to be Circumcised?". JerusalemCouncil.org. 10 February 2009. http://jerusalemcouncil.org/articles/faqs/do-i-need-to-be-circumcised/। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 August 2010. "To convert to the Jewish sect of HaDerech, accepting Yeshua as your King is the first act after one's heart turns toward HaShem and His Torah—as one can not obey a commandment of God if they first do not love God, and we love God by following his Messiah. Without first accepting Yeshua as the King and thus obeying Him, then getting circumcised for the purpose of Jewish conversion only gains you access to the Jewish community. It means nothing when it comes to inheriting a place in the World to Come....Getting circumcised apart from desiring to be obedient to HaShem, and apart from accepting Yeshua as your King, is nothing but a surgical procedure, or worse, could lead to you believe that Jewish identity grants you a portion in the World to Come—at which point, what good is Messiah Yeshua, the Word of HaShem to you? He would have died for nothing! ...As a convert from the nations, part of your obligation in keeping the Covenant, if you are a male, is to get circumcised in fulfillment of the commandment regarding circumcision. Circumcision is not an absolute requirement of being a Covenant member (that is, being made righteous before HaShem, and thus obtaining eternal life), but it is a requirement of obedience to God's commandments, because circumcision is commanded for those who are of the seed of Abraham, whether born into the family, adopted, or converted....If after reading all of this you understand what circumcision is, and that is an act of obedience, rather than an act of gaining favor before HaShem for the purpose of receiving eternal life, then if you are male believer in Yeshua the Messiah for the redemption from death, the consequence of your sin of rebellion against Him, then pursue circumcision, and thus conversion into Judaism, as an act of obedience to the Messiah."

[MJSelfID-252] "Jewish Conversion – Giyur". JerusalemCouncil.org. 2009. http://jerusalemcouncil.org/halacha/giyur/jewish-conversion/। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2009. "We recognize the desire of people from the nations to convert to Judaism, through HaDerech (The Way)(Messianic Judaism), a sect of Judaism."

[253] Moss, Aron. "Can a Jew believe in Jesus?". https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/160992/jewish/Can-a-Jew-believe-in-Jesus.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: September 22, 2023.

[Denominations-254] ; Orthodox
Simmons, Shraga (9 May 2009). "Why Jews Don't Believe in Jesus". Aish HaTorah. http://www.aish.com/jw/s/48892792.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 July 2010. "Jews do not accept Jesus as the messiah because:
#Jesus did not fulfill the messianic prophecies. #Jesus did not embody the personal qualifications of the Messiah. #Biblical verses "referring" to Jesus are mistranslations. #Jewish belief is based on national revelation."

Conservative

Waxman, Jonathan (2006). "Messianic Jews Are Not Jews". United Synagogue of Conservative Judaism. Archived from the original on 28 June 2006. https://web.archive.org/web/20060628033541/http://www.uscj.org/Messianic_Jews_Not_J5480.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 February 2007. "Hebrew Christian, Jewish Christian, Jew for Jesus, Messianic Jew, Fulfilled Jew. The name may have changed over the course of time, but all of the names reflect the same phenomenon: one who asserts that s/he is straddling the theological fence between Christianity and Judaism, but in truth is firmly on the Christian side.…we must affirm as did the Israeli Supreme Court in the well-known Brother Daniel case that to adopt Christianity is to have crossed the line out of the Jewish community."

Reform

"Missionary Impossible". Hebrew Union College. 9 August 1999. Archived from the original on 28 September 2006. https://web.archive.org/web/20060928080259/http://www.huc.edu/news/mi.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 February 2007. "Missionary Impossible, an imaginative video and curriculum guide for teachers, educators, and rabbis to teach Jewish youth how to recognize and respond to "Jews-for-Jesus," "Messianic Jews," and other Christian proselytizers, has been produced by six rabbinic students at Hebrew Union College-Jewish Institute of Religion's Cincinnati School. The students created the video as a tool for teaching why Jewish college and high school youth and Jews in intermarried couples are primary targets of Christian missionaries."

Reconstructionist/Renewal

"FAQ's About Jewish Renewal". Aleph.org. 2007. Archived from the original on 23 October 2014. https://web.archive.org/web/20141023183108/https://www.aleph.org/faq.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 December 2007. "What is ALEPH's position on so called messianic Judaism? ALEPH has a policy of respect for other spiritual traditions, but objects to deceptive practices and will not collaborate with denominations which actively target Jews for recruitment. Our position on so-called "Messianic Judaism" is that it is Christianity and its proponents would be more honest to call it that."

[RaphaelMelissa-255] Raphael, Melissa (April 1998). "Goddess Religion, Postmodern Jewish Feminism, and the Complexity of Alternative Religious Identities". Nova Religio খণ্ড 1 (2): 198–215. doi:10.1525/nr.1998.1.2.198. https://online.ucpress.edu/nr/article-abstract/1/2/198/70030/Goddess-Religion-Postmodern-Jewish-Feminism-and?redirectedFrom=PDF। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 July 2023.

[256] Cohn-Sherbok, Dan (2010). "Jewish Buddhists". Judaism Today. প্ৰকাশক London; New York: Continuum. পৃষ্ঠা. 98–100. ISBN 978-0-8264-3829-4. https://books.google.com/books?id=kw8SBwAAQBAJ&pg=PA98। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 July 2023.

[Magid20052-257] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Magid20052 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[FOOTNOTENeusnerAvery-Peck2003354–370"New_Age_Judaism"-258] Neusner & Avery-Peck 2003, "New Age Judaism".

[259] Myers, Jody Elizabeth (2007). Kabbalah and the spiritual quest: the Kabbalah Centre in America. প্ৰকাশক Westport, Conn: Praeger. ISBN 978-0-275-98940-8. https://archive.org/details/kabbalahspiritua0000myer.

[delusion-260] Dawkins, Richard (11 May 2024). The God delusion. Houghton Mifflin Harcourt. পৃষ্ঠা. 37, 245. ISBN 978-0618680009. https://archive.org/details/goddelusion00dawk.

[261] Seeman, Isadore. "Reconstructionist Judaism". Washington Post. https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/1999/09/21/reconstructionist-judaism/ec2210ea-38b6-45a6-bf09-f8f247e83b40/. "In the 1930s Rabbi Mordecai Kaplan recognized that many Jews were losing interest in religious observance, except perhaps for the high holidays. As a cogent philosopher and the leader of a congregation in New York, Rabbi Kaplan began to evolve a fresh approach to Jewish belief and practice... The essence of Reconstructionism is that Judaism is not just a religion but an evolving religious civilization. Reconstructionists believe in the importance of music, art, dance, the Hebrew language, a dedication to the State of Israel and a sense of Jewish peoplehood..."

[262] "Neturei Karta". www.jewishvirtuallibrary.org. https://www.jewishvirtuallibrary.org/neturei-karta-2। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-04-08. "Neturei Karta (Aramaic: "Guardians of the City") is a group of Orthodox Jews which rejects Zionism and the establishment of the State of Israel. They believe that the true Israel can only be reestablished with the coming of the Messiah."

[263] Harb, Ali. "'Anti-Zionism is antisemitism,' US House asserts in 'dangerous' resolution" (en ভাষাত). Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2023/12/6/anti-zionism-is-antisemitism-us-house-asserts-in-dangerous-resolution। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-04-08. "In the US, Palestinian rights supporters have long rejected conflations of Zionism with Judaism, noting that many Jewish Americans identify as anti-Zionist. "Opposing the policies of the government of Israel and Netanyahu's extremism is not antisemitic. Speaking up for human rights and a ceasefire to save lives should never be condemned," Palestinian American Congresswoman Rashida Tlaib said in a social media post on Tuesday, explaining her vote against the resolution."

[264] Santos, Fernanda (2007-01-15). "New York Rabbi Finds Friends in Iran and Enemies at Home" (en-US ভাষাত). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2007/01/15/nyregion/15rabbi.html. "... Rabbi Yisroel Dovid Weiss, spokesman and assistant director of a small anti-Zionist group with a foothold in this town in Rockland County, home to one of the nation's largest communities of Hasidic Jews... "we had to let the world know, especially the Arab world and the Muslim world, that we are not their enemies," he said in an interview, a Palestinian flag with the phrase "A Jew Not a Zionist," written in Hebrew, English and Arabic pinned to the lapel of his coat..."

[265] "Yeshayahu Leibowitz: Idol smasher or idol maker?" (en ভাষাত). The Jerusalem Post | JPost.com. 2019-06-22. https://www.jpost.com/opinion/yeshayahu-leibowitz-idol-smasher-or-idol-maker-593342। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-05-13. "Smashing idols was Leibowitz’s mission. And there were many idols to smash: Reform Judaism, Jewish nationalism, Kabbalah, the mystical and messianic insights of Religious Zionism’s Abraham Isaac Kook, the notion that the mitzvot are grounded in moral principles."

[266] Greenberg, Joel (1994-08-19). "Yeshayahu Leibowitz, 91, Iconoclastic Israeli Thinker" (en-US ভাষাত). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1994/08/19/obituaries/yeshayahu-leibowitz-91-iconoclastic-israeli-thinker.html. "A staunch believer in the separation of state from religion, he argued that the blend of religion and politics in Israel corrupted the faith... He taught at the Hebrew University in Jerusalem for 36 years, lecturing in biochemistry, neurophysiology, philosophy and the history of science... A volume of his work was published in English under the title “Judaism, Human Values and the Jewish State” by Harvard University Press in 1992."

[8] Christianity originated in 1st-century Judea from the Jewish Christian sect of Second Temple Judaism.^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]

[1]

[2]

[টোকা 1]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

[101]

[102]

[103]

[104]

কৰ্তৃপক্ষ নিয়ন্ত্ৰণ
সাধাৰণ	Integrated Authority File (Germany)
ৰাষ্ট্ৰীয় পুথিভঁৰাল	Spain France (data) United States Latvia Japan Czech Republic Israel
অন্যান্য	Lexicon Istoric Retic (Switzerland) Microsoft Academic National Archives (US) Encyclopedia of Islam