এইচ.আই.ভি/এইড্‌ছ

এইড্‌ছ
শ্ৰেণীবিভাজন আৰু বাহ্যিক সমল
The red ribbon is a symbol for solidarity with HIV-positive people and those living with AIDS.
আই.চি.ডি.-10	B24
আই.চি.ডি.-9	042
ডিজিজেছ ডে'টাবে'ছ	5938
মেডলাইন প্লাছ	000594
ইমেডিচিন	emerg/253
MeSH	D000163

প্ৰবন্ধটোত ব্যৱহৃত abbreviation সমূহ AIDS: Acquired immune deficiency syndrome HIV: Human immunodeficiency virus CD4+: CD4+ T helper cells CCR5: Chemokine (C-C motif) receptor 5 CDC: Centers for Disease Control and Prevention WHO: World Health Organization PCP: Pneumocystis pneumonia TB: Tuberculosis MTCT: Mother-to-child transmission HAART: Highly active antiretroviral therapy STI/STD: Sexually transmitted infection/disease

এইডছ (AIDS) সম্পূৰ্ণ নাম Acquired Immune Deficiency Syndrome হ’ল, Acquired অৰ্থাত এই ৰোগটো সহজাত বা জন্মগত নহয় বৰঞ্চ আয়ত্ব বা অৰ্জন কৰি লোৱা ৰোগ । Immune শব্দটো Immunology শব্দটোৰপৰা আহিছে ৷ প্ৰত্যেক মানুহৰ দেহত ৰোগ প্ৰতিৰোধকাৰী এক বিশেষ ক্ষমতা থাকে । তেজত থকা শ্বেত ৰক্তকণিকাৰ Lymphocyte নামৰ কোষবোৰে এই ক্ষেত্ৰত বিশেষ ভূমিকা লয় । বিভিন্ন বাহ্যিক বীজাণু – ভাইৰাচ, বেক্টেৰিয়া, প্ৰট'য'ৱা, ভেঁকুৰ ইত্যাদিয়ে শৰীৰক সদায়ে আক্ৰমণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে । এই বাহ্যিক শত্ৰুবোৰক Lymphocyte বোৰে তেজৰ লগত মিহলি হৈ থকা শৰীৰক সঞ্জিৱিত কৰা এবিধ ৰস (hormone) আৰু কিছুমান বিশেষ কোষৰ সহায়ত প্ৰতিৰোধ কৰে । তাৰ বাবে Lymphocyte বোৰে এবিধ বিশেষ বীজাণু প্ৰতিষেধক কোষৰ সৃষ্টি কৰে, সেইবোৰক এণ্টিবডি বোলে ৷ শৰীৰৰ এই বীজাণু প্ৰতিৰোধকাৰী প্ৰক্ৰিয়াটোক Immune System বোলা হয় । Deficiency-য়ে অভাৱ বুজায় আৰু Syndrome মানে লক্ষণ ৷

গতিকে AIDS ৰোগটো আচলতে ৰোগ নহয় । ৰোগ প্ৰতিৰোধকাৰী ক্ষমতা ভাগি পৰাৰ অৱস্থাটোহে ৷ তেনে অৱস্হা শৰীৰলৈ আহি পৰিলেই সুবিধাবাদী নানানটা বীজাণুৱে শৰীৰক আক্ৰমণ কৰি শৰীৰটোক মৃত্যু মুখলৈ বেগাই লৈ যায় । সৰল ভাষাত AIDS হ’ল এবিধ মাৰাত্মক ব্যাধি ।

কাৰক আৰু লক্ষণ

AIDS-ৰ মূল কাৰণ হ'ল HIV (Human Immunodeficiency Virus) নামৰ ভাইৰাছবিধৰ অৱস্থিতি । এই HIV ভাইৰাছে শৰীৰক বীজাণুৰ আক্ৰমণৰপৰা ৰক্ষা কৰা কোষবোৰ আক্ৰমণ কৰে । ফলত দেহৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধকাৰী ক্ষমতা কমি আহি অৱশেষত সম্পূৰ্ণ নোহোৱা হৈ যায় । তাৰ ফলত বিভিন্ন বীজাণু বা দেহত থকা সুবিধাবাদী বীজাণুবোৰে (Opportunistic organism) ৰোগৰ সৃষ্টি কৰে । এই ভাইৰাছটোৰ দেহত লিপিড আৰু প্ৰটিনেৰে গঠিত আৱৰণ থাকে । ইহঁতৰ ৰোগ কালান্তৰ সময় (incubation period) ১৫ ৰ পৰা ৫৭ মাহ ৷ মানৱ দেহত এই ভাইৰাছটোৰ স্থিতি এলিজা (ELISA)পৰীক্ষা আৰু ওৱেষ্টাৰ্ণ ব্লট (Western blot) নামৰ পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় ।

এইড্‌ছৰ প্ৰাথমিক লক্ষণসমূহ

• দেহৰ সাধাৰণ দুৰ্বলতা ।
• দেহৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধকাৰী তন্ত্ৰ সম্পূৰ্ণৰূপে ধংশ হয় আৰু এনে অৱস্হাত ভাইৰাচ, বেক্টেৰিয়া, প্ৰট'য'ৱা, ভেঁকুৰ আদি বীজাণুৰ দ্বাৰা যিকোনো ৰোগ বা ৰোগৰ লক্ষণে দেখা দিব পাৰে । সাধাৰণতে জ্বৰ, কাহ, পেটৰ ৰোগ, পেশীৰ বিষ, ওজন কমি যোৱা আদি লক্ষণেই প্ৰধান ।
• বিভিন্ন ছালৰ ৰোগ, হাওঁফাওঁৰ ৰোগ, যক্ষ্মা ৰোগ, মুখ আৰু ডিঙৰ ৰোগ আদি ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱা ব্যক্তিৰ আন কিছুমান লক্ষণ ।
• স্নায়ুতন্ত্ৰ আক্ৰান্ত হোৱাৰ ফলত মস্তিস্ক ৰোগীয়া হয় আৰু ফলত স্মৃতিশক্তি বা চিন্তাশক্তি লোপ পায় ।

সংক্ৰমণ আৰু নিবাৰণ

এইড্‌ছ ভাইৰাছ এজন আক্ৰান্ত ব্যক্তিৰপৰা সুস্হ মানুহৰ দেহলৈ সংক্ৰমণ কাৰকসমূহ হ'লঃ

• যৌন সংস্পৰ্শ (Sexual contact):- এইচ আই ভি (HIV)ভাইৰাছ, আক্ৰান্ত ব্যক্তিৰ শুক্ৰাণুৰস(semen), যোনিৰস (veginal secretion) আৰু স্তনৰ গাখীৰত পোৱা গৈছে । সেয়ে যৌন সংৰ্স্পৰদ্বাৰা এই ভাইৰাছ আক্ৰান্ত ব্যক্তিৰ পৰা সুস্থ মানুহৰ দেহলৈ সংক্ৰমিত হয় । পৃথিৱীৰ প্ৰায় শতকৰা ৭০ৰপৰা ৮০ ভাগ সংক্ৰমণ যৌন সংস্পৰ্শৰদ্বাৰাই হয় ।
• তেজ সঞ্চাৰণ (Blood transfusion):- সংক্ৰামিত ব্যক্তৰ তেজ যদি সুস্থ মানুহৰ দেহত অজানিতে সঞ্চাৰিত কৰা হয়, তেন্তে এই ভাইৰাছ সুস্থ মানুহৰ দেহলৈ বিয়পে ।
• এইচ আই ভি আক্ৰান্ত মাতৃৰ জনন ফুল (Placenta)ৰ জৰিয়তে হ'ব লগা সন্তানৰ দেহলৈ নাইবা মাতৃৰ গাখীৰৰ জৰিয়তে সন্তানৰ দেহলৈ সংক্ৰমিত হয় ।
• নিচাযুক্ত দ্ৰব্যসমূহ বেজীৰ দ্বাৰা ব্যৱহাৰ কৰা ব্যক্তিসকলে যেতিয়া একেটা বেজী ব্যৱহাৰ কৰে, তাৰে মাজৰ কোনোবা আক্ৰান্ত ব্যক্তিৰ পৰা আন এজনলৈ সংক্ৰমিত হয় ।
• চিকিৎসকৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ সামগ্ৰীসমূহ ভালকৈ সংশোধন নকৰিলে ভাইৰাছ সংক্ৰমণৰ আশংকা থাকে ।

নিবাৰণৰ উপায়:-

এইড্‌ছত কোনো চিকিৎসা বা নিবাৰনৰ উপায় নাই । বিভিন্ন ৰোগৰ লক্ষণ হিচাবে প্ৰতিকাৰ দিয়া হয় যদিও প্ৰতিকাৰ কৰা কঠিন । সেয়ে বিশ্ব স্বাস্থ্য পৰিষদে এইড্‌ছত সংক্ৰমণ প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ কিছুমান সতৰ্কতামূলক ব্যৱস্থা উল্লেখ কৰিছে-

• যৌন সংস্পৰ্শ নিৰাপদ হোৱা উচিত । একাধিক ব্যক্তিৰ লগত যৌন সংস্পৰ্শ বিপদজনক সেয়ে সাবধানতা অৱনম্বন কৰাতো আৱশ্যক ।
• সংশোধন নকৰা বেজী একাধিক ব্যক্তিয়ে ব্যৱহাৰ কৰা অনুচিত ।
• তেজ সঞ্চাৰনৰ সময়ত সময়ত সম্পূৰ্ণভাবে তেজৰ পৰীক্ষা কৰি লব লাগে ।
• আক্ৰান্ত ৰোগীয়ে সম্পূৰ্ণভাবে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শমতে ব্যৱস্থা লোৱা উচিত ।
• জনশিক্ষাৰ জৰিয়তে এইড্‌ছত ৰোগৰ ভয়াবহাৰ বিষয়ে জনসাধাৰণক সজাগ কৰিব লাগে । এই উদ্দেশ্যে প্ৰতি বছৰে ডিচেম্বৰ মাহৰ ১ তাৰিখে বিশ্ব এইড্‌ছত দিবস পালন কৰা হয় ।

ৰোগবিতৰণ (Epidemiology)

বিশ্ব স্বাস্থ্য সন্থাৰ (World Health Organization) মতে HIV বিশ্বব্যাপী হোৱা সংক্ৰমণত ২০১০ ত প্ৰায় ৩৪ নিযুত লোক আক্ৰান্ত হৈছে ৷ ইয়াৰ ভিতৰত ১৬.৮ নিযুত হৈছে মহিলা আৰু ইয়াৰ ৩.৫ নিযুত ১৫ বছৰৰ তলৰ । এইড্‌ছত মৃত্যু হোৱা লোকৰ সংখ্যা ২০০১ চনৰ ৩.১ নিযুতৰ পৰা হ্ৰাস হৈ ২০১০ চনত ১.৮ নিযুত হয়গৈ । পৃথিৱীৰ ভিতৰত আফ্ৰিকাত এইড্‌ছ ৰোগীৰ সংখ্যা বেছি ৷ ২০১০ ৰ সমীক্ষা মতে পৃথিৱীৰ মুঠ এইড্‌ছ ৰোগীৰ ৬৮% হৈছে আফ্ৰিকাৰ চাহাৰা উপ অঞ্চলৰ ৷ এইড্‌ছ ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত দক্ষিণ পূব এচিয়া দ্বিতীয় আক্ৰান্ত অঞ্চল ৷ ২০১০ ৰ সমীক্ষা মতে পৃথিৱীৰ মুঠ এইড্‌ছ ৰোগীৰ ১২% দক্ষিণ পূব এচিয়াৰ ৷

অসমত ১৯৯০ চনৰ চেপ্তেম্বৰ মাহত প্ৰথম HIV ৰোগ ধৰা পৰে ৷ তেতিয়াৰেপৰা ১ জানুৱাৰী ২০১২ লৈকে প্ৰায় ১৪,২২৪ জন HIV পজেটিভ বুলি NACO ৰ এক তথ্যত প্ৰকাশ ৷

গোলকীয় আৰু আঞ্চলিক পৰিসংখ্যা:

	HIV থকা লোক	নতুনকৈ সংক্ৰমিত-২০০৯	মৃত্যু-২০০৯
চাহাৰা উপঅঞ্চল,আফ্ৰিকা	২২.৫ নিযুত	১.৮ নিযুত	১.৩ নিযুত
দক্ষিণ-পূব এচিয়া	৪.১ নিযুত	২৭০০০০০	২৬০০০০
পূব এচিয়া	৭৭০০০০	৮২০০০	৩৬০০০
মধ্য আৰু দ: আমেৰিকা	১.৪ নিযুত	৯২০০০	৫৮০০০
দ: আমেৰিকা	১.৫ নিযুত	৭০০০০	২৬০০০
উ: আৰু মধ্য ইউৰোপ	৮২০০০০	৩১০০০	৮৫০০
পূব ইউৰোপ আৰু মধ্য এচিয়া	১.৪নিযুত	১৩০০০০	৭৬০০০
কেৰেবিয়ান	২৪০০০০	১৭০০০	১২০০০
উ: আফ্ৰিকা	৪৬০০০০	৭৫০০০	২৪০০০
ওচেনিয়া	৫৭০০০	৪৫০০০	১৪০০

বাহ্যিক সংযোগ

• http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:AIDS
• http://en.wikinews.org/wiki/Category:AIDS
• http://assamsacs.org/iec.html
• http://www.isabelperez.com/aids.htm
• http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003538.htm