ওড়িশাৰ সংস্কৃতি

ওড়িশাৰ সংস্কৃতি ইংৰাজী: Culture of Orissa হৈছে ভাৰতৰ ২৮খন ৰাজ্যৰ ভিতৰত এখন ৰাজ্য, ভাৰতৰ পূৱ উপকূলত অৱস্থিত। ৰাজ্যখনৰ চাৰিওফালে উত্তৰ-পূবৰ পশ্চিম বংগ, উত্তৰে ঝাৰখণ্ড, পশ্চিম আৰু উত্তৰ-পশ্চিমে ছত্তীশগড় আৰু দক্ষিণ আৰু দক্ষিণ-পশ্চিমে অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ ৰাজ্য আছে। ওড়িয়া হৈছে চৰকাৰী আৰু সৰ্বাধিক কথিত ভাষা। ২০০১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি ৩৩.২ নিযুত লোকৰ কথিত ভাষা।^[1]

দৃশ্যকলা

গীত গোবিন্দা (গৰখীয়াৰ গান) পাণ্ডুলিপি

পট্টাচিত্ৰ হৈছে ভাৰতৰ উৰিষ্যাৰ এক পৰম্পৰাগত চিত্ৰ।^[2] এই চিত্ৰসমূহ হিন্দু পৌৰাণিক কাহিনী আৰু বিশেষভাৱে জগন্নাথ আৰু বৈষ্ণৱ সম্প্ৰদায়ৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত। চিত্ৰসমূহত ব্যৱহৃত সকলো ৰং প্ৰাকৃতিক আৰু চিত্ৰকলাবোৰ চিত্ৰকাৰাছৰ দ্বাৰা সম্পূৰ্ণ পুৰণি পৰম্পৰাগত উপায়েৰে তৈয়াৰ কৰা হয়। চিত্ৰৰ পেইণ্টিং শৈলী ওড়িশাৰ আটাইতকৈ পুৰণি আৰু জনপ্ৰিয় কলাৰ এটা। পট্টিত্ৰা নামটো সংস্কৃত শব্দ পাট্টা অৰ্থাৎ কেনভাচ আৰু চিত্ৰ অৰ্থাৎ ছবিৰ পৰা বিকশিত হৈছে। পট্টাচিত্ৰা এনেদৰে কেনভাচত কৰা এক চিত্ৰ ৰঙৰ প্ৰয়োগ, সৃজনশীল আৰ্হি, ডিজাইন আৰু সৰল বিষয়বস্তুৰ চিত্ৰায়নৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত হয়। অৱশ্যে বেছিভাগ চিত্ৰণত পৌৰাণিক বিষয়বস্তু সামৰি লোৱা হয়।

ধৰ্ম

উৰিষ্যাৰ দীঘলীয়া ইতিহাসত বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন ধৰ্ম, বিশেষকৈ হিন্দু, বৌদ্ধ ধৰ্ম আৰু জৈন ধৰ্মৰ প্ৰভাৱ পৰিলক্ষিত হোৱা দেখা যায়। সম্ৰাট অশোকৰ দ্বাৰা কলিঙ্গ বিজয়ৰ পিছত বৌদ্ধ ধৰ্ম ৰাজ্যখনত এক প্ৰধান ধৰ্ম হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত অঞ্চলটোত বহুতো স্তূপ আৰু বৌদ্ধ শিক্ষণ কেন্দ্ৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। খাৰাভেলাৰ শাসনকালত জৈন ধৰ্মই গুৰুত্ব লাভ কৰিছিল। অৱশ্যে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব নৱম শতিকাৰ মাজভাগলৈ মুক্তিেশ্বৰ, লিঙ্গৰাজ, জগন্নাথ আৰু কোণাৰ্কৰ দৰে অসংখ্য মন্দিৰৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত হয় যে সেই সময়ত হিন্দু ধৰ্মৰ পুনৰুজ্জীৱিত কৰণ হৈছিল আৰু মন্দিৰসমূহ সপ্তম শতিকাৰ শেষৰ ফালে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। হিন্দু ধৰ্মৰ পুনৰুজ্জীৱিতকৰণৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ ভূমিকা লৈছিল আদি শংকৰাচাৰ্য্ই। তেওঁ এই পুৰীক হিন্দু ধৰ্মৰ বাবে চাৰিটা পৱিত্ৰ স্থান বা চাৰ ধামৰ ভিতৰত এটা বুলি ঘোষণা কৰিছিল। সেয়েহে, পুৰীৰ জগন্নাথ মন্দিৰক হিন্দু, বৌদ্ধ আৰু জৈনসকলে পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰাৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত হোৱা তিনিটা ধাৰ্মিক ধৰ্মৰ এক সমকালীন মিশ্ৰণ উৰিষ্যাত আছে।

বৰ্তমান উৰিষ্যা ৰাজ্যৰ বেছিভাগ লোক হিন্দু। ২০০১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি, উৰিষ্যা হৈছে ভাৰতৰ তৃতীয় সৰ্ববৃহৎ হিন্দু জনবসতিপূৰ্ণ ৰাজ্য (জনসংখ্যাৰ শতাংশ হিচাপে)। যদিও উৰিষ্যা মুখ্যতঃ হিন্দুৱেই একক নহয়। হিন্দু বিশ্বাসৰ বাবে ৰাজ্যখনত এক সমৃদ্ধ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আছে। ওড়িশাৰ পৰা ওলোৱা কেইবাজনো হিন্দু সাধু ভাৰত বিখ্যাত। উৰিষ্যাত খ্ৰীষ্টান আৰু মুছলমান সংখ্যালঘু অঞ্চল। ওড়িশাৰ প্ৰায় ৮৯৮,০০০ খ্ৰীষ্টান আছে (জনসংখ্যাৰ ২.৪৪%)^[3]

সাহিত্য

ওড়িয়া সাহিত্যৰ ইতিহাসক বুৰঞ্জীবিদসকলে নিম্নলিখিত সময়ছোৱাত বিভক্ত কৰিছে: পুৰণি ওড়িয়া (৯০০-১৩০০ শতিকা), প্ৰাৰম্ভিক মধ্য ওড়িয়া (১৩০০-১৫০০ শতিকা), মধ্য ওড়িয়া (১৫০০-১৭০০ শতিকা) পিছলৈ মধ্য ওড়িয়া (১৭০০-১৮৫০ শতিকা) আৰু আধুনিক ওড়িয়া (বৰ্তমানৰ ১৮৫০ শতিকা)।

মহাযান বৌদ্ধ কবিসকলৰ দ্বাৰা আৰম্ভ কৰা সাহিত্যকৰ্ম চৰ্যাপদ সাহিত্যৰ সৈতে ওড়িয়া কবিতাৰ উৎপত্তি আৰু উৎকৰ্ষ বৃদ্ধি পাইছিল। সাহিত্যখন ৰূপক ভাষাত লিখা হৈছে আৰু লুইপা, কানুপাৰ দৰে কবিসকলৰ ৰচনা, যিসকল উৰিষ্যা ৰাজ্যৰ কবি, তেওঁলোকে চৰ্যাপদত স্থান পাইছে। চৰ্যাপদ মূলতঃ প্ৰাকৃতত লিখা হৈছিল।

প্ৰদৰ্শন কলা আৰু সংগীত

সংগীতা সুধাকৰ বালকৃষ্ণ দাস ওডিশী সংগীত গায়ক, নিপুণ আৰু প্ৰদৰ্শনকাৰী।
ওড়ীশী সংগীত গুৰু পণ্ডিত ৰঘুনাথ পানীগ্ৰহী বিশিষ্ট ওডিসি সংগীত গায়ক
মোহন সুন্দৰ দেৱ গোস্বামী, ওডিচি সংগীত আৰু নৃত্য গুৰু, সংগীত ৰচনাকাৰ, চলচ্চিত্ৰ পৰিচালক। তেওঁ প্ৰথম ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ সীতা বিবাহ নিৰ্মাণ কৰিছিল
শিল্পী মানকুৰ দ্বাৰা এখন চিত্ৰত জয়দেৱ তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ সৈতে

উৰিষ্যাৰ পূব ৰাজ্যৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ এটা ধাৰা। ভগৱান জগন্নাথক উৎসৰ্গিত প্ৰাচীন ৰীতি-নীতি সংগীত পৰম্পৰাৰ মূলে থকা ওডিচী সংগীতৰ এক সমৃদ্ধ ইতিহাস আছে। ইয়াৰ অনন্য সঙ্গীতা-শাস্ত্ৰ (সংগীত গ্ৰন্থ), ৰাগ আৰু তালৰ এক বিশেষ প্ৰণালী এক স্বকীয় শৈলীৰ দ্বাৰা বৈশিষ্ট্যযুক্ত। ওড়ীশী ৰচনাসমূহ মূলতঃ সংস্কৃত আৰু ওড়িয়াত লিখা হয়।^[4]^[5] ওডিচি সংগীত হৈছে গণ্ডা উৰিষ্যা ৰাজ্যৰ পৰম্পৰাগত শাস্ত্ৰীয় সংগীত। পুৰীৰ জগন্নাথ মন্দিৰত সেৱা হিচাপে জন্ম গ্ৰহণ কৰা এইটো জয়দেৱ, উপেন্দ্ৰ ভাঞ্জা, দিনাক্ৰুস্না দাসৰ দৰে মহান ৰচয়িতাসকলে বিকশিত কৰিছিল। ওড়িশাৰ সমৃদ্ধ সংস্কৃতিৰ অংশ হোৱাৰ বাবে ইয়াৰ সংগীতো সিমানেই মনোমোহা আৰু ৰঙীন। ওডিচি সংগীত দুই হাজাৰ পাঁচশ বছৰ পুৰণি আৰু ইয়াত কেইবাটাও শ্ৰেণী আছে। ইয়াৰ ভিতৰত পাঁচটা ভাগ হৈছে জনজাতীয় সংগীত, লোক সংগীত, লঘু সংগীত, লঘু-শাস্ত্ৰীয় সংগীত আৰু শাস্ত্ৰীয় সংগীত। প্ৰাচীন কালত কিছুমান সাধু-কবিয়ে কবিতা আৰু গীত মানুহৰ ধৰ্মীয় অনুভূতি জগাই তুলিবলৈ ৰচনা কৰিছিল। একাদশ শতিকাৰ ভিতৰত ত্ৰিশ্বৰী, চতুহেশ্বৰী আৰু পঞ্চেশ্বৰীৰ ৰূপত উৰিষ্যাৰ সংগীতৰ এক পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল আৰু শাস্ত্ৰীয় শৈলীলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছিল। যোগী গীতা, কেন্দাৰা গীতা, ধুদুকি বাদিয়া, প্ৰহল্লাদা নটকা, পালা, সংকীৰ্তনা, মোগাল তামাচা, গীতিনাত্য, কান্ধেই নাচা, কেলা নাচা, ঘোড়া নাচা, দণ্ডা নাচা আৰু দশকথা আদি লোক সংগীত ওড়িশাত জনপ্ৰিয়।

নৃত্য

ওডিচি হৈছে এক ভাৰতীয় ধ্ৰুপদী নৃত্যৰূপ আৰু এই নৃত্য ওড়িশা ৰাজ্যৰ পৰা উৎপন্ন হৈছে। ওড়ীশী বা ওডিচিৰ মূল ধাৰণাটো হিন্দু পৌৰাণিক সংস্কৃতিৰ বৈষ্ণৱ ধৰ্ম সম্প্ৰদায়ৰ ওপৰত আধাৰিত। নৃত্য হৈছে এই দেশৰ লোকসকলক তেওঁলোকৰ শ্ৰদ্ধেয় দেৱতা, ভগৱানকৃষ্ণৰ জগন্নাথ অৱতাৰলৈ আগবঢ়োৱা নৈবেদ্য। উদয়গিৰি মঠত পোৱা কাৰুকাৰ্যবোৰে বুজায় যে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২য় শতিকাৰ আৰম্ভণিতে ওড়ীচীক পৃষ্ঠপোষকতা কৰা হৈছিল আৰু খ্ৰীষ্টীয় প্ৰায় ষোড়শ শতিকাৰ আগলৈকে এই প্ৰৱণতা অবিৰতভাৱে অব্যাহত আছিল। উদয়গিৰি মঠত পোৱা কাৰুকাৰ্যবোৰে বুজায় যে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২য় শতিকাৰ আৰম্ভণিতে ওড়ীচীক পৃষ্ঠপোষকতা কৰা হৈছিল আৰু খ্ৰীষ্টীয় প্ৰায় ষোড়শ শতিকাৰ আগলৈকে এই প্ৰৱণতা অবিৰতভাৱে অব্যাহত আছিল।^[6]

লোকনৃত্য ৰ ভিতৰত

গোটিপুয়া – ব্যাপকভাৱে ওডিচি নৃত্যৰ পূৰ্বসূৰী হিচাপে গণ্য কৰা হয়, নৃত্য প্ৰকাৰটোত নাৰী চৰিত্ৰৰ পোছাক পিন্ধা ডেকা ল'ৰাবোৰে পৰিৱেশন কৰা এক্ৰোবেটিক চাল অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। নৃত্যৰ ৰূপটো পুৰী আৰু ৰঘুৰাজপুৰৰ হেৰিটেজ ক্ৰাফ্ট ভিলেজত বিখ্যাত, য'ত গোটিপুয়া নৃত্য একাডেমীও আছে।

ছৌ নৃত্য – উৰিষ্যাৰ ময়ূৰভঞ্জ জিলাৰ সাধাৰণ, এই নৃত্যপ্ৰকাৰে মূলতঃ যুদ্ধক্ষেত্ৰত জড়িত এজন সৈনিকৰ চলাচল প্ৰদৰ্শন কৰে, যদিও ছন্দময় আৰু সুসংগত উপায়েৰে। এই নৃত্যটো উৰিষ্যাৰ যোদ্ধা গোত্ৰ পাইকাছৰ পোছাক মহড়া আছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হৈছিল।

ঘুমুৰা নৃত্য – উৰিষ্যাৰ ময়ূৰভঞ্জ জিলাৰ সাধাৰণ, এই নৃত্য প্ৰকাৰে মূলতঃ যুদ্ধক্ষেত্ৰত জড়িত এজন সৈনিকৰ চলাচল প্ৰদৰ্শন কৰে, যদিও ছন্দময় আৰু সুসংগত উপায়েৰে। এই নৃত্যটো উৰিষ্যাৰ যোদ্ধা গোত্ৰ পাইকাছৰ পোছাক মহড়া আছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হৈছিল।

ৰাণাপ্পা – অৰ্থাৎ ষ্টিলত নৃত্য কৰা। গঞ্জাম জিলাত বিশেষকৈ গাওঁবোৰত এই নৃত্য প্ৰচলিত। সাধাৰণতে, নৃত্যশিল্পীসকলে অধ্যায়বোৰ ৰচনা কৰে।

নাটক

পালা হৈছে উৰিষ্যাত মনোৰঞ্জনৰ এক অনন্য ৰূপ। যিয়ে শাস্ত্ৰীয় ওড়িশী সংগীত আৰু সংস্কৃত কবিতাৰ সৈতে শৈল্পিক থিয়েটাৰৰ উপাদানবোৰ একত্ৰিত কৰে।

চলচ্চিত্ৰ

প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ অতি লেহেমী আছিল। প্ৰথম ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ 'সীতা বিবাহ'ৰ পিছত ১৯৫১ চনলৈকে মাত্ৰ দুখন চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ১৯৪৮ চনৰ পিছত পুঁজি সংগ্ৰহ কৰা জমিদাৰ আৰু ব্যৱসায়ীসকলৰ এটা যুটীয়া সংঘই সেই দুখন চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল। ১৯৫১ চনৰ প্ৰযোজনা ৰুলছ টু এইট আছিল ইংৰাজী নাম থকা প্ৰথম ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ। এইখন প্ৰথম ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ সীতা বিবাহাৰ ১৫ বছৰৰ পিছত মুক্তি লাভ কৰিছিল। এইখন ৰতিকান্ত পাধিৰ দ্বাৰা প্ৰযোজিত চতুৰ্থখন ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ আছিল। একাদশ ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ 'শ্ৰী লোকেনাথ'খনেই আছিল প্ৰথম ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ যিখনে ১৯৬০ চনত প্ৰফুল্ল সেনগুপ্তৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ কৰিছিল।

ওড়িশাৰ ৰন্ধনশৈলী

ওড়িশাৰ শতিকা জুৰি ৰন্ধনৰ পৰম্পৰাৰ বাবে বিখ্যাত। পুৰীৰ বিখ্যাত জগন্নাথ মন্দিৰৰ পাকঘৰটো বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ বুলি জনাজাত। এক হাজাৰ ৰান্ধনীয়ে প্ৰতিদিনে ১,০০,০০০ ৰো অধিক লোকক খুৱাবলৈ প্ৰায় ৭৫২টা চুলাত কাঠৰ জুই জ্বলাই ৰন্ধনৰ কাম কৰে।

ভাৰতৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় মিঠাইবোৰৰ ভিতৰত ৰসগোল্লা হৈছে উৰিষ্যাত উদ্ভৱ হোৱা আৰু পিছলৈ পশ্চিম বংগৰ প্ৰাৰম্ভিক ৰন্ধনপ্ৰণালীৰ এক সম্প্ৰসাৰণ। বহু শতাব্দী ধৰি উৰিষ্যাৰ লোকৰ ৰসগোল্লা প্ৰিয় খাদ্য আছিলা আৰু উদ্ভৱো ইয়াতে হৈছিল আৰু পিছত চুবুৰীয়া বংগলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছিল, যেনে প্ৰখ্যাত ওড়িয়া চাউলৰ পুডিং, খেৰী (খিৰ)। এতিয়া সমগ্ৰ ভাৰততে উপভোগ কৰা হয়।

ওড়িশাৰ সাজ পোচাক

পাশ্চাত্য শৈলীৰ পোছাকে পুৰুষৰ মাজত চহৰ আৰু চহৰবোৰত অধিক গ্ৰহণযোগ্যতা লাভ কৰিছে, যদিও ৰাইজে উৎসৱ বা অন্যান্য ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানত ধোতি, কুৰ্তা আৰু গামুচাৰ দৰে পৰম্পৰাগত পোছাক পিন্ধিবলৈ পছন্দ কৰে। মহিলাসকলে সাধাৰণতে শাৰী, সম্বলপুৰী শাৰী বা চেলোৱাৰ কামিজ পিন্ধিবলৈ পছন্দ কৰে। চহৰ আৰু নগৰৰ যুৱ মহিলাসকলৰ মাজত পশ্চিমীয়া পোছাক জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছে।

সমগ্ৰ বিশ্বতে উৰিষ্যাৰ শাৰীৰ যথেষ্ট চাহিদা আছে। উৰিষ্যাৰ বিভিন্ন ৰঙৰ আৰু বিভিন্ন ডিজাইনৰ শাৰীবোৰ ৰাজ্যখনৰ মহিলাসকলৰ মাজত অতি জনপ্ৰিয়।

তথ্যৰ উৎস

↑ "Indiaspeak: English is our 2nd language". The Times of India. 14 March 2010. http://timesofindia.indiatimes.com/india/Indiaspeak-English-is-our-2nd-language/articleshow/5680962.cms.
↑ "Pattachitra" (en ভাষাত), Wikipedia, 2024-12-07, https://en.wikipedia.org/wiki/Pattachitra#cite_note-odisha.gov.in-1, আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-09
↑ "Census of India - Socio-cultural aspects". Government of India, Ministry of Home Affairs. http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Social_and_cultural/Religion.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2011-03-02.
↑ Parhi, Kirtan Narayan (2017). The Classicality of Orissi Music. প্ৰকাশক India: Maxcurious Publications Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 383. ISBN 978-81-932151-2-8.
↑ Ho, Meilu (2013-05-01). "Connecting Histories: Liturgical Songs as Classical Compositions in Hindustānī Music" (en ভাষাত). Ethnomusicology খণ্ড 57 (2): 207–235. doi:10.5406/ethnomusicology.57.2.0207. ISSN 0014-1836. https://dx.doi.org/10.5406/ethnomusicology.57.2.0207.
↑ https://odishatourism.gov.in/content/tourism/en/experience/themes/odissi-dance.html

[Indiaspeak-1] "Indiaspeak: English is our 2nd language". The Times of India. 14 March 2010. http://timesofindia.indiatimes.com/india/Indiaspeak-English-is-our-2nd-language/articleshow/5680962.cms.

[2] "Pattachitra" (en ভাষাত), Wikipedia, 2024-12-07, https://en.wikipedia.org/wiki/Pattachitra#cite_note-odisha.gov.in-1, আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-12-09

[census2001-3] "Census of India - Socio-cultural aspects". Government of India, Ministry of Home Affairs. http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Social_and_cultural/Religion.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2011-03-02.

[:1-4] Parhi, Kirtan Narayan (2017). The Classicality of Orissi Music. প্ৰকাশক India: Maxcurious Publications Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 383. ISBN 978-81-932151-2-8.

[5] Ho, Meilu (2013-05-01). "Connecting Histories: Liturgical Songs as Classical Compositions in Hindustānī Music" (en ভাষাত). Ethnomusicology খণ্ড 57 (2): 207–235. doi:10.5406/ethnomusicology.57.2.0207. ISSN 0014-1836. https://dx.doi.org/10.5406/ethnomusicology.57.2.0207.

[6] ttps://odishatourism.gov.in/content/tourism/en/experience/themes/odissi-dance.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]