কাঁথা
কেঁথা (ইংৰাজী: Kantha) হ'ল বাংলাদেশ আৰু ভাৰতৰ পূব অঞ্চল বিশেষকৈ ভাৰতৰ পশ্চিম বংগ, ত্ৰিপুৰা আৰু ওড়িশাৰ এক প্ৰকাৰৰ এম্ব্ৰয়ডাৰী শিল্প, যাক কান্তা বা কোৱান্তা বুলিও উচ্চাৰণ কৰা হয়। ওড়িশাত পুৰণি শাৰীবোৰ ইটো সিটোৰ ওপৰত থুপ খােৱাই হাতেৰে চিলাই কৰি কুশ্বনৰ পাতল টুকুৰা এটা তৈয়াৰ কৰা হয়। ইয়াক সাধাৰণতে বিচনাৰ কুশ্বনৰ ওপৰত বা কুশ্বনৰ পৰিৱৰ্তে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[1] "কাঁথা শাৰী" পৰম্পৰাগতভাৱে বংগ অঞ্চলৰ মহিলাসকলে পিন্ধে।[2] আজিকালি শাৰী, কুৰ্তা (বা পাঞ্জাবী) আৰু চুৰিদাৰ আৰু আন বহুতো কাপোৰৰ ওপৰত এম্ব্ৰয়ডাৰী চিলাই কৰা হয়, যাক জনপ্ৰিয়ভাৱে ‘কণ্ঠ চিলাই কৰা’ বুলি জনা যায় আৰু ইয়াৰ নান্দনিক মূল্য আৰু হাতেৰে নিৰ্মিত বৈশিষ্ট্যৰ বাবে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰে।
সাধাৰণতে নক্সী কেঁথা নামেৰে জনাজাত সাধাৰণ তুচক তৈয়াৰ কৰিবলৈও কেঁথা চিলাই ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বংগৰ মহিলাসকলে সাধাৰণতে পুৰণি শাৰী আৰু কাপোৰ ব্যৱহাৰ কৰি বিশেষকৈ শিশুৰ বাবে লঘু কম্বল, থ্ৰ’ বা বিচনাৰ ঢাকনি বনাবলৈ কেঁথা চিলাই ব্যৱহাৰ কৰে। ভাৰত উপমহাদেশৰ বংগ অঞ্চললৈ অহা পৰ্যটকৰ মাজত কেঁথা অতি জনপ্ৰিয়।
ব্যুৎপত্তি
[সম্পাদনা কৰক]কেঁথা শব্দটোৰ কোনো লক্ষণীয় ব্যুৎপত্তিগত মূল নাই।[3] শব্দটোৰ সঠিক উৎপত্তিৰ বিষয়ে সঠিকভাৱে জনা নাযায় যদিও ইয়াৰ পূৰ্বসূৰী সম্ভৱতঃ খেটা (বাংলা ভাষাত "ক্ষেত্ৰ")ত আছে।[4] নিয়াজ জামানৰ মতে কেঁথা শব্দৰ উৎপত্তি সংস্কৃত শব্দ কন্ঠৰ পৰা হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে ৰাগ, কিয়নো কন্ঠ ৰাগৰে গঠিত।[5] বাংলা ভাষাতো ইয়াৰ নাম উপভাষাৰ পৰা উপভাষালৈ ভিন্ন আৰু ইয়াক কাঁই, খেতা, কেঁচা, শুজনি হিচাপে জনা যায়।
বয়ন
[সম্পাদনা কৰক]
কেঁথা হৈছে গ্ৰাম্য মহিলাসকলে প্ৰায়ে কৰা এবিধ এম্ব্ৰয়ডাৰী। কেঁথা এম্ব্ৰয়ডাৰীৰ পৰম্পৰাগত ৰূপটো কোমল ধুতী আৰু শাৰীৰে কৰা হৈছিল, ধাৰে ধাৰে সৰল ৰানিং চিলাই কৰা হৈছিল। সম্পূৰ্ণ সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি সেইবোৰক লেপকেঁথা বা সুজনী কেঁথা বুলি জনা গৈছিল।
এম্ব্ৰয়ডাৰী কাপোৰৰ বহুতো ব্যৱহাৰ আছে, তাৰ ভিতৰত আছে চাদৰ, আইনা, বাকচ, আঠুৱা আদিৰ বাবে কভাৰ বা ঢাকনি আদি হিচাপে কৰা ব্যৱহাৰ৷ কিছুমান ক্ষেত্ৰত, গোটেই কাপোৰখন ৰানিং চিলাইৰে ঢাকি থোৱা হয়, ফুল, জীৱ-জন্তু, চৰাই আৰু জ্যামিতিক আকৃতিৰ লগত সংগতি থকা সুন্দৰ আকৃতিৰ দৈনন্দিন কাম-কাজৰ বিষয়বস্তু ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কাপোৰখনত কৰা চিলাইয়ে কেঁথাক অলপ বলিৰেখাযুক্ত কৰাৰ লগতে ঢৌৱাই পেলোৱাৰ নিচিনা প্ৰভাৱ দিয়ে। সমসাময়িক কেঁথা বহল পৰিসৰৰ কাপোৰ যেনে শাৰী, ডুপাট্টা, পুৰুষ আৰু মহিলাৰ বাবে চাৰ্ট, বিচনা আৰু অন্যান্য আচবাবৰ কাপোৰত প্ৰয়োগ কৰা হয়, বেছিভাগতেই কপাহ আৰু ৰেচম ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আধুনিক কেঁথা-চিলাই শিল্প উদ্যোগ এটা অতি জটিল আৰু বহু-পৰ্যায়ৰ উৎপাদন আৰ্হিৰ লগত জড়িত হৈ আছে।[6]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ India. Office of the Registrar General (1962). Census of India, 1961: Orissa. Manager of Publications. https://books.google.com/books?id=HgUfAQAAMAAJ.
- ↑ "One stitch at a time - The Hindu". The Hindu. 25 September 2014. https://www.thehindu.com/features/kids/one-stitch-at-a-time/article6445032.ece.
- ↑ Ahmad 1997.
- ↑ Ahmad, Perveen (1999). "Lecture: Aesthetics and Vocabulary of Nakshi Kantha". Vihangama (Indira Gandhi National Centre for the Arts (IGNCA)) খণ্ড VII (1–4). http://ignca.nic.in/nl_01310.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 October 2008.
- ↑ Zaman 1993, পৃষ্ঠা. 36.
- ↑ Roy, Paramita and Sattwick Dey Biswas (2011). Opportunities and Constraints of the Kantha-stitch craftswomen in Santiniketan: a value chain analysis. Journal of Social Work and Social Development (ISSN 2229-6468). pp. 5–9.