কাজৰী

কাজৰী (কজৰি বুলিও লিখা হয়) হৈছে ভাৰতৰ উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰৰ ভোজপুৰী অঞ্চলৰপৰা উৎপত্তি হোৱা এক পৰম্পৰাগত লোকগীত আৰু নৃত্য ৰূপ। ই হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ বৃহত্তৰ পৰম্পৰাৰ ভিতৰত এক অৰ্ধ-শাস্ত্ৰীয় সংগীত ধাৰা, যি সাধাৰণতে বৰষুণৰ বতৰত (জুনৰ শেষৰপৰা ছেপ্টেম্বৰলৈ) পৰিৱেশন কৰা হয়, যেতিয়া সেউজীয়া উদ্ভিদ পুনৰ আহে আৰু কৃষি কাৰ্যকলাপ পুনৰ আৰম্ভ হয়। কাজৰী শব্দটো কাজৰ (বা কাজল) শব্দৰপৰা আহিছে, যি বৰষুণৰ ভাৰেৰে ভৰা ক'লা মেঘক প্ৰতীক কৰে যি বৰষুণক বৈশিষ্ট্যমণ্ডিত কৰে, প্ৰায়ে গীতসমূহৰ চিত্ৰকল্পত সৌন্দৰ্য আৰু আকাংক্ষাৰ সৈতে জড়িত। কাজৰী মুখ্যতঃ পূব উত্তৰ প্ৰদেশত পৰিৱেশন কৰা হয়, বিশেষকৈ মিৰ্জাপুৰ, বাৰাণসী, আৰু চান্দৌলীৰ দৰে জিলাসমূহত, লগতে পশ্চিম বিহাৰৰ কিছু অংশত, আৰু ওচৰৰ অৱধী-ভাষী অঞ্চলসমূহলৈ বিস্তৃত।

ইতিহাস আৰু উৎপত্তি

কাজৰীৰ ভোজপুৰী আৰু অৱধী-ভাষী সমাজসমূহৰ লোক পৰম্পৰাত গভীৰ শিপা আছে, যি অঞ্চলটোৰ কৃষিভিত্তিক জীৱন-শৈলীৰ সৈতে জড়িত সাংস্কৃতিক প্ৰকাশ হিচাপে উদ্ভৱ হৈছিল। ইয়াৰ উৎপত্তি গ্ৰাম্য উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰৰ মৌখিক পৰম্পৰালৈ বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, য'ত মহিলাসকলে বৰষুণৰ বতৰত প্ৰেম, বিচ্ছেদ, আৰু প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্যৰ সৈতে জড়িত আৱেগ প্ৰকাশ কৰিবলৈ ইয়াক গাইছিল। এই ধাৰাটোৱে বানাৰস ঘৰানাত একত্ৰীকৰণৰ জৰিয়তে প্ৰসিদ্ধি লাভ কৰিছিল, হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ এক বিশিষ্ট বিদ্যালয়, য'ত ইয়াক ৰছুলান বাঈ, সিদ্ধেশ্বৰী দেৱী, আৰু গিৰিজা দেৱীৰ দৰে কিংবদন্তি শিল্পীসকলৰদ্বাৰা অৰ্ধ-শাস্ত্ৰীয় ৰূপলৈ পৰিশোধিত কৰা হৈছিল। এই শিল্পীসকলে কাজৰীক সম্পূৰ্ণৰূপে লোক পৰম্পৰাৰপৰা অৰ্ধ-শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ ভিতৰত এক স্বীকৃত ধাৰালৈ উন্নীত কৰিছিল, জটিল ৰাগ আৰু তালক ইয়াৰ গ্ৰাম্য গীতিময় সাৰৰ সৈতে মিহলাই।

বৈশিষ্ট্যসমূহ

কাজৰী গীতসমূহ ইয়াৰ আৱেগপূৰ্ণ আৰু গীতিময় বিষয়-বস্তুৰদ্বাৰা বৈশিষ্ট্যমণ্ডিত, প্ৰায়ে প্ৰেম, আকাংক্ষা, আৰু বিচ্ছেদৰ বিষয়-বস্তুৰ চাৰিওফালে কেন্দ্ৰীভূত, বিশেষকৈ মহিলাসকলৰ তেওঁলোকৰ প্ৰিয়জনৰ বাবে আকাংক্ষা, যি দূৰত থাকিব পাৰে (পৰদেশী সাঁইয়া বা "বিদেশী ভূমিত থকা প্ৰেমিক" বুলি উল্লেখ কৰা)। বৰষুণৰ বতৰ, ইয়াৰ ক'লা মেঘ আৰু প্ৰবল বৰষুণৰ সৈতে, এই গীতসমূহত প্ৰকাশিত আৱেগিক উত্থান-পতন আৰু আকাংক্ষাৰ বাবে এক ৰূপক হিচাপে কাম কৰে। চিত্ৰকল্পত প্ৰায়ে প্ৰকৃতিৰ উল্লেখ অন্তৰ্ভুক্ত থাকে, যেনে কাউৰী (কাগা), যি গায়কৰ অনুভূতি তেওঁলোকৰ দূৰৱৰ্তী প্ৰেমিকলৈ কঢ়িয়াই নিয়া বাৰ্তাবাহক হিচাপে কাম কৰে। সাংগীতিকভাৱে, কাজৰী বৰষুণৰ বাবে উপযুক্ত ৰাগত নিৰ্মিত, যেনে ৰাগ মেঘ, ৰাগ দেশ, বা ৰাগ মলহাৰ, আৰু প্ৰায়ে হাৰমনিয়াম, তবলা, আৰু চেতাৰৰ দৰে বাদ্যযন্ত্ৰৰ সৈতে সংগত কৰা হয়।

কাজৰীৰ সৈতে জড়িত নৃত্য ৰূপটো কথক বা ভাৰত নাট্যমৰ দৰে শাস্ত্ৰীয় ভাৰতীয় নৃত্য শৈলীতকৈ কম আনুষ্ঠানিক কিন্তু গ্ৰাম্য পৰিৱেশত ইয়াৰ পৰিৱেশনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ। ইয়াত গীতসমূহৰ বিষয়-বস্তু প্ৰতিফলিত কৰা কোমল গতিবিধি আৰু অংগভংগী জড়িত থাকে, প্ৰায়ে গাঁৱলীয়া সমাৱেশ বা উৎসৱৰ সময়ত দলীয়ভাৱে পৰিৱেশন কৰা হয়।

নমুনা গীত

তলত ভোজপুৰীত পৰম্পৰাগত কাজৰী গীতৰ এক উদাহৰণ দিয়া হৈছে, যি আকাংক্ষা আৰু বৰষুণৰ বিষয়-বস্তু প্ৰতিফলিত কৰে, লগতে ইংৰাজী অনুবাদ:

• • ভোজপুৰী গীত:**

``` কাৰি বদৰিয়া বাৰছে ৰে, সাঁইয়া পৰদেশ গয়ে কাগা লে জা সন্দেসৱা, হামৰী আটাৰিয়া আয়ে ছাৱান কে ঝুলা ঝুলে, দিলৱা মোৰা ৰয়ে পিয়া বিনা জিয়াৰা জাৰে, কৈছে ছাৱান ছয়ে ```

• • অসমীয়া অনুবাদ:**

``` ক'লা মেঘে বৰষুণ দিয়ে, মোৰ প্ৰিয়জন বিদেশী ভূমিলৈ গৈছে হে কাউৰী, মোৰ বাৰ্তা কঢ়িয়াই লৈ যোৱা, মোৰ বাৰাণ্ডালৈ আহা ছাৱানৰ দোলনা দোল খায়, কিন্তু মোৰ হৃদয় কান্দে মোৰ প্ৰিয়জন অবিহনে, মোৰ আত্মা জ্বলে, এই বৰষুণত মই কেনেকৈ শুম? ```

এই গীতবোৰে কাজৰীৰ আৱেগিক গভীৰতা উদাহৰণস্বৰূপে দাঙি ধৰে, বৰষুণৰ চিত্ৰকল্প আৰু বাৰ্তাবাহক হিচাপে কাউৰীৰ সৈতে, যি এই ধাৰাত এক সাধাৰণ আৰ্হি।

সাংস্কৃতিক তাৎপৰ্য

কাজৰীয়ে পূব উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু পশ্চিম বিহাৰৰ সাংস্কৃতিক বুনিয়াদত এক বিশেষ স্থান দখল কৰিছে, য'ত ই কেৱল এক সাংগীতিক পৰম্পৰা নহয় বৰঞ্চ সামাজিক বন্ধন শক্তিশালী কৰা এক সাম্প্ৰদায়িক কাৰ্যকলাপো। ই বিশেষভাৱে মিৰ্জাপুৰ জিলাৰ সৈতে জড়িত, য'ত বাৰ্ষিক কাজৰী উৎসৱে স্থানীয় আৰু প্ৰখ্যাত শিল্পীসকলৰ পৰিৱেশনৰ সৈতে এই ধাৰাটো উদ্‌যাপন কৰে। উৎসৱে চাৰিওফালৰ অঞ্চলৰপৰা অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক আকৰ্ষণ কৰে আৰু এই লোক পৰম্পৰা সংৰক্ষণ আৰু প্ৰসাৰৰ বাবে এক মঞ্চ হিচাপে কাম কৰে। কাজৰী আন বৰষুণ-সম্পৰ্কীয় উৎসৱ যেনে তীজ আৰু ৰক্ষাবন্ধনৰ সময়তো পৰিৱেশন কৰা হয়, য'ত মহিলাসকলে গান গাবলৈ আৰু নাচিবলৈ একত্ৰিত হয়, পৰিয়াল আৰু সমাজৰ বন্ধন শক্তিশালী কৰে।

কাজৰী গীতসমূহৰ আৱেগিক গভীৰতাই ইয়াক মানৱ সম্পৰ্কৰ জটিলতা প্ৰকাশৰ বাবে এক শক্তিশালী মাধ্যম কৰি তোলে, বিশেষকৈ বিচ্ছেদৰ বেদনা আৰু পুনৰ মিলনৰ আশা। পণ্ডিতসকলে উল্লেখ কৰিছে যে কাজৰীয়ে আৱেগিক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে এক ব্যৱস্থা হিচাপে কাম কৰে, গায়ক আৰু শ্ৰোতাসকলক সংগীতৰ জৰিয়তে আকাংক্ষা আৰু বিষাদৰ অনুভূতি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।

উল্লেখযোগ্য শিল্পী

কাজৰীৰ লোক পৰম্পৰাৰপৰা অৰ্ধ-শাস্ত্ৰীয় ধাৰালৈ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে বানাৰস ঘৰানাৰ শিল্পীসকলৰ অৱদানৰ ওপৰত বহু পৰিমাণে নিৰ্ভৰ কৰে। উল্লেখযোগ্য শিল্পীসকলৰ ভিতৰত আছে: - **ৰচুলন বাঈ** (১৯০২–১৯৭৪), যি তেওঁৰ আত্মিক ৰেণ্ডিশ্যনৰ জৰিয়তে কাজৰীক ব্যাপক দৰ্শকৰ ওচৰলৈ লৈ গৈছিল। - **সিদ্ধেশ্বৰী দেৱী** (১৯০৮–১৯৭৭), কাজৰী পৰিৱেশনত লোক আৰু শাস্ত্ৰীয় উপাদান মিহলোৱাত তেওঁৰ দক্ষতাৰ বাবে পৰিচিত। - **গিৰিজা দেৱী** (১৯২৯–২০১৭), প্ৰায়ে "ঠুমৰীৰ ৰাণী" বুলি উল্লেখ কৰা, যি ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তৰ্জাতিক মঞ্চত কাজৰী জনপ্ৰিয় কৰিছিল।

সমসাময়িক শিল্পীসকলে কাজৰী পৰিৱেশন অব্যাহত ৰাখিছে, আধুনিক সময়ত ইয়াৰ প্ৰাসংগিকতা নিশ্চিত কৰাৰ লগতে ইয়াৰ পৰম্পৰাগত সাৰ সংৰক্ষণ কৰিছে।

আঞ্চলিক প্ৰকাৰভেদ

যদিও কাজৰী মুখ্যতঃ ভোজপুৰী অঞ্চলৰ সৈতে জড়িত, ইয়াৰ প্ৰভাৱ অৱধী-ভাষী অঞ্চলসমূহলৈ বিস্তৃত, য'ত ইয়াক উপভাষা আৰু শৈলীত সামান্য প্ৰকাৰভেদৰ সৈতে অভিযোজিত কৰা হয়। অৱধী কাজৰীত, গীতিময় বিষয়-বস্তুত স্থানীয় লোককথা আৰু উপভাষাৰ অধিক উপাদান অন্তৰ্ভুক্ত হ'ব পাৰে, কিন্তু বৰষুণ আৰু বিচ্ছেদৰ মূল বিষয়-বস্তু সামঞ্জস্যপূৰ্ণ হৈ থাকে। কিছুমান অঞ্চলত, কাজৰী প্ৰতিযোগিতামূলক গায়ন অনুষ্ঠানৰ অংশ হিচাপে পৰিৱেশন কৰা হয়, য'ত মহিলাসকলৰ দলে গীতৰ কৌতুকপূৰ্ণ আদান-প্ৰদানত জড়িত হয়, পৰম্পৰাত এক গতিশীল আৰু আন্তঃক্ৰিয়াশীল উপাদান যোগ কৰে।

আধুনিক প্ৰাসংগিকতা আৰু সংৰক্ষণ

শেহতীয়া বছৰবোৰত, উৎসৱ, কৰ্মশালা, আৰু ৰেকৰ্ডিঙৰ জৰিয়তে কাজৰী সংৰক্ষণ আৰু প্ৰসাৰৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, মিৰ্জাপুৰ কাজৰী উৎসৱ এই কলা ৰূপ প্ৰদৰ্শনৰ বাবে এক উল্লেখযোগ্য অনুষ্ঠান হৈ পৰিছে। তদুপৰি, সমসাময়িক সংগীতশিল্পী আৰু সাংস্কৃতিক সংগঠনসমূহে কাজৰী গীতসমূহ নথিভুক্ত কৰিবলৈ আৰু ডিজিটেল মাধ্যমৰ জৰিয়তে সেইবোৰ সুলভ কৰি তুলিবলৈ কাম কৰি আছে, নিশ্চিত কৰিছে যে নৱীন প্ৰজন্মই এই পৰম্পৰাগত কলা ৰূপৰ শলাগ ল'ব আৰু শিকিব পাৰে।