কুকুৰ আৰু তাৰ প্ৰতিচ্ছবি
কুকুৰ আৰু তাৰ প্ৰতিচ্ছবি (ডগ এণ্ড হিজ ৰিফ্লেকচন) ইছপৰ এটা অন্যতম উপকথা। মূল গ্ৰীক কাহিনীটো লেটিন ভাষাত পুনৰুদ্ধাৰ কৰা হৈছিল আৰু এইদৰে সমগ্ৰ ইউৰোপতে বিয়পি পৰিছিল, যিয়ে নিজৰ হাতত যি আছে তাতেই সন্তুষ্ট হ’বলৈ আৰু ছাঁৰ স্বাৰ্থত একো বলিদান নিদিবলৈ পাঠটো শিকাইছিল। গল্পটোৰ ভাৰতীয় সংস্কৰণো আছে। উপকথাৰ শেষত ইংৰাজী আৰু ফৰাচী দুয়োটা প্ৰবাদেৰে নৈতিকতা প্ৰদান কৰা হৈছে, আৰু কাহিনীটো বিভিন্ন সামাজিক পৰিস্থিতিত প্ৰয়োগ কৰা হৈছে।
সাধুকথা
[সম্পাদনা কৰক]এটা কুকুৰে এটা মাংসৰ টুকুৰা চুৰি কৰি লৈ আহিছিল। নিজৰাৰ কাষেৰে পাৰ হৈ যোৱাৰ সময়ত কুকুৰটোৱে পানীত নিজৰ প্ৰতিচ্ছবি দেখিলে। তাকে চাই সি ভাবিলে যে আন এটা কুকুৰে ভাল কিবা এটা কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছে। অন্য কুকুৰটোৰ পৰা মাংস কাঢ়ি নিয়াৰ বাবে আক্ৰমণ কৰিবলৈ সি মুখখন মেলি দিয়ে। ইয়াৰ ফলত তেওঁ কঢ়িয়াই অনা মাংসৰ টুকুৰাটো পানীত পৰি যায়। এই কাহিনীটো কিমান প্ৰাচীন আৰু সুপৰিচিত আছিল তাৰ ইংগিত খ্ৰীষ্টপূৰ্ব পঞ্চম শতিকাৰ দাৰ্শনিক ডেম’ক্ৰাইটাছৰ গ্ৰন্থত উল্লেখ কৰা হৈছে। নিজৰ হাতত সন্তুষ্ট হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে অধিক হোৱাৰ মুৰ্খ মানুহৰ ইচ্ছাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰি তেওঁ ইয়াক "ইছপৰ উপকথাৰ কুকুৰটোৰ দৰে" বুলি বৰ্ণনা কৰিছে।
এই উপকথাৰ বহুতো লেটিন সংস্কৰণো আছিল আৰু শেষত এই কাহিনীটো মধ্যযুগীয় প্ৰাণীৰ উপকথাৰ মাজত অন্তৰ্ভুক্ত হৈছিল। ১২০০ চনৰ আশে-পাশে ইংলেণ্ডত লিখা আৰু চিত্ৰিত এবাৰডিন বেষ্টিয়াৰীত দাবী কৰা হৈছে যে "যদি কোনো কুকুৰে মুখত মাংসৰ টুকুৰা বা তেনেধৰণৰ কিবা এটা লৈ নদীত সাঁতুৰি যায় আৰু তাৰ ছাঁ দেখে, তেন্তে ই মুখ মেলি আন এটা মাংসৰ টুকুৰা ল'বলৈ লৰালৰি কৰে, তেন্তে ইতিমধ্যে কঢ়িয়াই অনাখিনি হেৰুৱাই পেলায়।" [1]
বিভিন্ন ৰূপ
[সম্পাদনা কৰক]এই কাহিনীৰ মূল সংক্ষিপ্তৰেখা প্ৰায় একে ধৰণৰ হৈ থাকিলেও, কিছুমান সৰু-সুৰা বিৱৰণ সময়ৰ সৈতে পৰিৱৰ্তিত হৈছিল। গ্ৰীক উৎসসমূহত এই দন্তকথাখনক সদায় “গোশত লৈ যোৱা কুকুৰ” (Κύων κρέας φέρουσα) হিচাপে উল্লেখ কৰা হৈছিল, আৰু ইয়াৰ পৰা গ্ৰহণ কৰা নৈতিক শিক্ষাটো আছিল — “নিজৰ যি আছে, তাৰ সৈতে সন্তুষ্ট থাকিব লাগিব।”[2] লেটিন উৎসসমূহত সাধাৰণতে এইটোত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল যে কুকুৰজন পানীত নিজৰ প্ৰতিচ্ছবিৰ দ্বাৰা বিভ্ৰান্ত হৈছিল (simulacrum), আৰু ইয়াত অৰ্জন কৰা আন এটা নৈতিক শিক্ষা আছিল — "চেহেৰাৰ ধোঁকাত পৰিব নালাগে।"
প্ৰতিচ্ছবিৰ অৰ্থত ব্যৱহৃত বিভিন্ন শব্দই এই দন্তকথাৰ বিকল্প নাম “কুকুৰ আৰু ইয়াৰ ছাঁ” উদ্ভৱ কৰাত সহায় কৰিছিল। ৱল্টাৰ অফ ইংলেণ্ডৰ[3], অ'ডো অফ চেৰিটনৰ[4] আৰু হাইনৰিচ ষ্টেইনহোয়েলৰ দন্তকথাসমূহত[5] “umbra” শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। সেই সময়ত এই শব্দে প্ৰতিচ্ছবি আৰু ছাঁ — দুয়ো বুজাব পাৰে, আৰু উইলিয়াম কাক্সটনৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত ১৩৮৪ চনৰ দন্তকথাৰ সংকলনত ছাঁৰ অৰ্থেই বেছি প্ৰচলিত হৈ পৰে।[6] যদিও, জন লাইডগেটয়ে শতকৰ আগত তেওঁৰ পুনঃবৰ্ণনাত “reflexion” (প্ৰতিচ্ছবি) শব্দ ব্যৱহাৰ কৰিছিল।[7] ফ্ৰেন্স লেখক লা ফণ্টেইনয়ে এই কাহিনীটো “Le chien qui lâche sa proie pour l’ombre” (ছাঁৰ বাবে নিজৰ শিকাৰ এৰি দিয়া কুকুৰ, VI.17)[8] শীৰ্ষকত দিছিল, য'ত “ombre” শব্দটোৱে তামিল “umbra”ৰ দৰে ছাঁ আৰু প্ৰতিচ্ছবি – দুয়ো অৰ্থ বহন কৰে।
পিছলৈ, বিশেষকৈ ১৯শ শতিকাত, ইংৰাজী ভাষাত এই দন্তকথাৰ শীৰ্ষকত “ছাঁ” শব্দটো অধিক প্ৰচলিত হয়। এই সময়ছোৱাত কুকুৰজনক এখন সাঁকোৰে পাৰ হ'তেই পানীত নিজৰ প্ৰতিচ্ছবি দেখা বুলি প্ৰকাশ কৰা হয়। ১৬৩৮/৪০ চনত আঁকা পল ডে ভচৰ এখন চিত্ৰত Museo del Pradoত এনে এটা দৃশ্য দৰ্শোৱা হৈছে,[9] আৰু এডউইন হেন্ৰী লেণ্ডছিয়াৰৰ ১৮২২ চনৰ “The Dog and the Shadow” শীৰ্ষক চিত্ৰখনো এনে দৃশ্য প্ৰদৰ্শন কৰে, যি Victoria and Albert Museumত ৰক্ষিত আছে।[10][11] কিছুমান সমালোচকে উল্লেখ কৰিছে যে, কুকুৰজনে যদি পানী পাৰ হৈ গৈ আছিল (পানীত চুবুৰি কৰি), তেনেহ’লে তেওঁ নিজৰ প্ৰতিচ্ছবি দেখা সম্ভৱ নহ’লহেঁতেন। সেয়ে এখন সাঁকো অতিক্ৰম কৰি যাওঁতে প্ৰতিচ্ছবি দেখা এটা যুক্তিসংগত ৰূপ। এনে এখন সাঁকোৰ কথা ১২শ শতিকাৰ Marie de Franceৰ নৰমান-ফ্ৰেন্স সংস্কৰণতে উল্লেখ পাইছিল।[12] লাইডগেটে পিছত এই বিৱৰণ অনুসৰণ কৰিছিল। এই সংস্কৰণসমূহত কুকুৰজনে গোশতৰ পৰিৱৰ্তে এখন চিজ লৈছিল বুলি দৰ্শোৱা হৈছিল।
ভাৰতীয় সমানুপাতিক কাহিনীসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]
ইছপৰ ওচৰৰ কাহিনী এটা বৌদ্ধ শাস্ত্ৰত কল্লাধনুগ্ঘা জাতক হিচাপে সন্নিৱিষ্ট কৰা হৈছে, য'ত মাংসৰ টুকুৰা এটা লৈ থকা এটা জলকীয়াই নদীৰ পাৰেৰে খোজ কাঢ়ি গৈ তাত সাঁতুৰি থকা দেখা মাছবোৰৰ পিছত ডুব যায়। অসফল চিকাৰৰ পৰা উভতি অহাৰ লগে লগে শগুনে এটা শগুণে নিজৰ আন চিকাৰবোৰ কঢ়িয়াই লৈ যোৱা দেখা পায়॥[13] ইয়াৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা এটা ভিন্নতা হৈছে বিদ্পাইৰ বুলি কোৱা "শিয়াল আৰু মাংসৰ টুকুৰা"ৰ কাহিনী।[14] এই সংস্কৰণ অনুসৰি তাত এটা শিয়ালে মাংস লৈ ঘৰলৈ গৈ থাকোঁতে কিছুমান কুকুৰাৰ ওপৰত চকু পৰিল আৰু এটা কুকুৰা চিকাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়; এৰি থৈ যোৱা মাংসৰ সৈতে ই উৰি যায়।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Aberdeen University Library MS 24, Folio 19v. The citation and accompanying illustration is available online
- ↑ Francisco Rodríguez Adrados, History of the Graeco-latin Fable III, pp. 174–178
- ↑ Fable 5
- ↑ Fable 61
- ↑ Aesop p. 50
- ↑ Fable 1.5
- ↑ chunk.id=d152; toc.depth=1; toc.id=d144; brand=default Isopes Fabules (1310), stanza 135
- ↑ WikiSource
- ↑ Wiki Commons
- ↑ V&A site
- ↑ F.G. Stephens, Memoirs of Sir Edwin Landseer a Sketch of the Life of the Artist, London 1874, pp. 76–77
- ↑ Mary Lou Martin, The Fables of Marie de France: An English Translation, "De cane et umbra", pp. 44–5
- ↑ Joseph Jacobs, The fables of Æsop, selected, told anew and their history traced, London, 1894, p. 199
- ↑ Maude Barrows Dutton, The Tortoise and the Geese and Other Fables of Bidpai, New York 1908, p. 30 Archived 2017-06-29 at the Wayback Machine
