গমক
গমক (হিন্দী: गमक / উৰ্দু: گمک) (ইয়াক গমকম বুলিও লিখা হয়) উত্তৰ আৰু দক্ষিণ ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ পৰিৱেশনত ব্যৱহৃত অলংকৰণক বুজায়।[1] গমকক এটা নোটৰ ওপৰত বা দুটা নোটৰ মাজত কৰা অলংকৰণ হিচাপে বুজিব পাৰি। বৰ্তমানৰ কৰ্ণাটকী সংগীতত কমেও পোন্ধৰ ধৰণৰ অলংকৰণ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[2] গমক হৈছে এটা একক নোট বা নোটৰ সমষ্টিৰ ওপৰত দিয়া সুন্দৰ বক্ৰতা, বাঁক বা কোণীয় স্পৰ্শ, যিয়ে প্ৰতিটো ৰাগৰ স্বতন্ত্ৰতাক জোৰ দিয়ে।[3] গমকক এটা নোটৰ ওপৰত বা দুটা নোটৰ মাজত কৰা যিকোনো গতিবিধি হিচাপে বুজিব পাৰি। প্ৰতিটো ৰাগৰ অনন্য চৰিত্ৰ ইয়াৰ গমকৰদ্বাৰা প্ৰকাশ পায়, যাৰ ফলত ভাৰতীয় সংগীতত গমকৰ ভূমিকা আলংকৰিকৰ পৰিৱৰ্তে অপৰিহাৰ্য হৈ পৰে।[4] প্ৰায় সকলো ভাৰতীয় সংগীতৰ গ্ৰন্থত গমকৰ বৰ্ণনা, তালিকা আৰু চৰিত্ৰায়নৰ বাবে এটা বিভাগ থাকে।[5] গমক শব্দটোৰ অৰ্থ নিজেই সংস্কৃতত "অলংকৃত নোট।" [5] গমকত নোটৰ পিছৰ পৰিৱৰ্তন জড়িত থাকে, য’ত নোটৰ মাজত কম্পন বা গ্লাইড ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[6] প্ৰতিটো ৰাগৰ নিৰ্দিষ্ট নোটৰ ওপৰত কোনবোৰ গমক প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি আৰু কোনবোৰ নকৰিব, তাৰ নিৰ্দিষ্ট নিয়ম থাকে। ভাৰতীয় সংগীতৰ বিভিন্ন ভাষ্যকাৰে গমকৰ বিভিন্ন সংখ্যাৰ উল্লেখ কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপ, শাৰংগদেৱে পোন্ধৰটা গমকৰ বৰ্ণনা কৰিছে, নাৰদে সংগীত মকৰন্দত ঊনবিংশটা গমকৰ উল্লেখ কৰিছে, আৰু হৰিপালাই সংগীত সুধাকৰত সাতটা গমকৰ বৰ্ণনা কৰিছে।[7]
ভাৰতীয় সংগীতত গমকৰ প্ৰকাৰ
[সম্পাদনা কৰক]- তিৰিপা
- স্ফুৰিতা
- কম্পিতা
- লীনা
- অন্দোলিতা
- বালি
- ত্ৰিভিন্না
- কুৰুলা
- আহতা
- উল্হাসিতা
- হুম্ফিতা
- মুদ্ৰিতা
- নমিতা
- প্লৱিতা
- মিশ্ৰিতা
কৰ্ণাটকী সংগীতৰ গমক
[সম্পাদনা কৰক]কৰ্ণাটকী সংগীতত কেইবাটাও অলংকৰণ শ্ৰেণী আছে, যিবোৰক তলৰ তালিকাত দেখুওৱাৰ দৰে প্ৰধান গোটত ভাগ কৰিব পাৰি। এই আৰু আৰু বহুতো গমক বিভিন্ন গ্ৰন্থ আৰু ৰচনাত উল্লেখ কৰা হৈছে, য’ত আৰোহণ (উৰ্ধ্বগামী ধৰণ), অৱৰোহণ (অধোগামী ধৰণ), আহতা আৰু প্ৰত্যাহতা অন্তৰ্ভুক্ত।[8] কৰ্ণাটকী ৰাগসমূহক তেওঁলোকৰ গমকৰ সহনশীলতা আৰু নিৰ্ভৰশীলতাৰ ভিত্তিত কেইবাটাও শ্ৰেণীত ভাগ কৰিব পাৰি। উদাহৰণস্বৰূপ, নায়কী, সহনা, দেৱগন্ধাৰী, যদুকূলকাম্ভোজী আদি ৰাগসমূহ কম্পিতাৰ দৰে মূল গমক অবিহনে কেতিয়াও অস্তিত্ব ৰাখিব নোৱাৰে। কিৰৱানী আৰু সন্মুখপ্ৰিয়াৰ দৰে ৰাগসমূহ সম্পূৰ্ণ বা আংশিক কম্পনৰ সৈতে গ্ৰহণযোগ্য শুনাব পাৰে। হিন্দোলা আৰু ৰেবতীৰ দৰে ৰাগসমূহ ন্যূনতম কম্পনৰ সৈতে পৰিৱেশন কৰিব পাৰি।
| কৰ্ণাটকী অলংকৰণ শ্ৰেণী | পশ্চিমীয়া সংগীতৰ সমতুল্য | উপ-প্ৰকাৰ |
|---|---|---|
| কম্পিতা | বিচ্যুতি/কম্পন | কম্পিতা – সম্ভৱতঃ কৰ্ণাটকীত সংজ্ঞায়িত গমক, কম্পিতা হৈছে নোটৰ কম্পন। এই কম্পনসমূহৰ বেছিভাগ কৰ্ণাটকীৰ বাবে অনন্য আৰু বিশ্ব সংগীতত দেখা অন্যান্য কম্পনৰপৰা স্বতন্ত্ৰ। কম্পিতা সংগীতৰ প্ৰসংগ, ৰাগৰ ভিতৰত গতিৰ গতি, বিস্তাৰ আৰু/বা নোটৰ পুনৰাবৃত্তিৰ সংখ্যাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিভিন্ন ধৰণৰ হ’ব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপ, শঙ্কৰাভৰণ/বেগড়াৰ মধ্যৰ মা বিভিন্ন ধৰণে পৰিৱেশিত বাক্যাংশৰ প্ৰকাৰ আৰু ইয়াৰ পূৰ্বৰ/পৰৱৰ্তী নোট বা বাক্যাংশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিভিন্ন ধৰণে কম্পন কৰিব পাৰি।
নক্কু – পৰৱৰ্তী (পুনৰাবৃত্তিহীন) সুৰৰ ওপৰত ওপৰৰপৰা জোৰ, অডুক্কল – পৰৱৰ্তী (পুনৰাবৃত্তিহীন) সুৰৰ তলৰপৰা জোৰ, অৰিকাই – মুখ্য সুৰৰ শেষত উচ্চতৰ সুৰলৈ ক্ষণিকৰ ফ্লিক |
| জন্তা | আঙুলিৰে/কণ্ঠৰদ্বাৰা জোৰ |
স্ফুৰিতা – এটা নোট দুবাৰ পুনৰাবৃত্তি কৰা হয় য’ত দ্বিতীয়বাৰৰ বাবে তৎক্ষণাৎ তলৰ নোটৰপৰা ঊৰ্ধ্বমুখী জোৰ দিয়া হয় (এছএছ-আৰআৰ-জিজি-এমএম ইত্যাদি), আহতা - উৰ্ধ্বগামী ক্ৰমত দুটা নোটৰ বাক্যাংশ য’ত প্ৰথম নোটক তৎক্ষণাৎ তলৰ নোটৰপৰা ঊৰ্ধ্বমুখী জোৰ দিয়া হয় (এছআৰ-আৰজি-জিএম-এমপি-পিডি, ইত্যাদি), প্ৰত্যাহতা – অধোগামী ক্ৰমত দুটা নোটৰ বাক্যাংশ, য’ত প্ৰথম নোটক তৎক্ষণাৎ তলৰ নোটৰপৰা ঊৰ্ধ্বমুখী জোৰ দিয়া হয় (এছএন-এনডি-ডিপি-পিএম-এমজি ইত্যাদি), খণ্ডিপ্পু – তীক্ষ্ণ গতিশীল জোৰ, ত্ৰিপুচ্ছা - এটা নোট তিনিবাৰ পুনৰাবৃত্তি কৰা হয় য’ত দ্বিতীয় আৰু তৃতীয়বাৰৰ বাবে তৎক্ষণাৎ তলৰ নোটৰপৰা ঊৰ্ধ্বমুখী জোৰ দিয়া হয় (এছএছএছ-আৰআৰআৰ-জিজিজি-এমএমএম ইত্যাদি) |
| অন্দোলা | দোলন | বিভিন্ন নোটৰ দোলনশীল গতিবিধি (এছআৰএছজি,জি - এছআৰএছএম,এম - এছআৰএছপি,পি) ইত্যাদি |
| দালু/দাতু | লম্ফ |
দালু - একে নোটৰপৰা বিভিন্ন নোটলৈ লম্ফ দিয়া - এছজি - এছএম - এছপি - এছডি বা জিডি - জিএন - জিএছ ইত্যাদি, দাতু - যিকোনো নোটৰপৰা নোট এৰি যোৱা - আৰএম, ডিএছ, পিআৰ, এনপিআৰএম, এছজিপিএছ ইত্যাদি |
| জাৰু/উল্লসিতা | গ্লাইড/গ্লিছাণ্ডো | ইৰাক্কা-জাৰু – অধোগামী স্লাইড, এট্ৰা-জাৰু – উৰ্ধ্বগামী স্লাইড |
| ত্ৰিভিন্না | পলিফোনি | একে সময়ত তিনিটা নোট আঘাত কৰা (সাধাৰণতে যন্ত্ৰত) |
হিন্দুস্থানী সংগীতৰ গমক
[সম্পাদনা কৰক]হিন্দুস্থানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতত পাঁচটা গমক আছে। গমক মীণ্ড আৰু অন্দোলনৰ সৈতে সাদৃশ্যপূৰ্ণ।
 | এই অংশটোত কোনো কোনো স্থানত তথ্যসূত্ৰ বা প্ৰসংগৰ উল্লেখ প্ৰয়োজন। অনুগ্ৰহ কৰি বিশ্বাসযোগ্য উৎস দেখুৱাই এই প্ৰবন্ধটো উন্নত কৰাত সহায় কৰক। বিশ্বাসযোগ্য তথ্য উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধৰ বিশ্বাসযোগ্যতা কমে আৰু অনেক ক্ষেত্ৰত ই ইয়াক বিশ্বাস কৰি লোৱা পঢ়ুৱৈৰ ক্ষতি সাধনো কৰিব পাৰে। সেয়ে তথ্য-উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হ'ব পাৰে। আনহাতে পঢ়ুৱৈসকলেও প্ৰবন্ধটোত য’ত প্ৰয়োজন যেন দেখে সেই বাক্যৰ পাছত {{উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন}} বুলি লিখি ৰাখিও ৱিকিপিডিয়াত উৎসৰ উল্লেখৰ ক্ষেত্ৰত ৰাইজক সজাগ কৰিব পাৰে। |
সংগীতৰ স্বৰলিপিত গমক =
[সম্পাদনা কৰক]ভাৰতৰ সংগীত প্ৰণালীত গমকৰ স্বৰলিপি সাধাৰণতে পোৱা নাযায়। স্থিৰ পিছৰ চিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা স্বৰলিপি প্ৰণালীত গমকৰ জটিল আৰু তৰল সুৰৰ গতিবিধি প্ৰকাশ কৰাত যথেষ্ট অসুবিধা হ’ব পাৰে।[9] বিশেষকৈ কৰ্ণাটকী সংগীতত, গমকৰ স্বৰলিপি প্ৰায়ে অপ্ৰয়োজনীয়, কাৰণ পৰিৱেশকসকলে স্বৰলিপিক ৰচনাৰ স্মৃতিৰ সহায়ক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে যিবোৰ তেওঁলোকে ইতিমধ্যে শুনি আৰু অনুকৰণ কৰি শিকিছে।[9] তথাপি, সংগীথা সম্প্ৰদায় প্ৰদৰ্শিনীৰ দৰে কিছুমান পুৰণি পাণ্ডুলিপি আৰু গ্ৰন্থত প্ৰতিটো নোটৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া গমকৰ নিৰ্দেশক নিৰ্দিষ্ট চিহ্ন থাকে। এনে চিহ্নৰ ব্যৱহাৰে স্বৰলিপি বুজি গান গোৱাটো সহজ কৰি তোলে। সংগীতজ্ঞ ৰমেশ বিনায়কমে "গমক বক্স" স্বৰলিপি নামৰ এটা পদ্ধতি উদ্ভাৱন কৰিছে যাতে গমকৰ স্বৰলিপি কৰা হয়, যাৰ ফলত যিকোনো ব্যক্তিয়ে স্বৰলিপি চাই গান গাব পাৰে। তেওঁ এই গমক বক্স স্বৰলিপিৰ বাবে পেটেণ্ট লাভ কৰিছে।[10]
টোকা
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ কাশ্ববম (২০০০), পৃষ্ঠা ৯৩
- ↑ এপ্ৰিচিয়েটিং কৰ্ণাটকী মিউজিক, চিত্ৰৱীণা এন. ৰৱিকিৰণ, প্ৰকাশক: গণেশ এণ্ড কো
- ↑ প্ৰফেছৰ পি. সম্বমূৰ্তি (২০০৫), দক্ষিণ ভাৰতীয় সংগীত – খণ্ড ১, প্ৰকাশক চেন্নাই, ভাৰত: দ্য ইণ্ডিয়ান মিউজিক পাব্লিছিং হাউচ, p. ১৮
- ↑ বিশ্বনাথন, টি (১৯৭৭). "দক্ষিণ ভাৰতীয় সংগীতত ৰাগ আলাপনাৰ বিশ্লেষণ". এশিয়ান মিউজিক খণ্ড ৯ (১): ১৩–৭১. doi:১০.২৩০৭/৮৩৩৮১৭.
- ↑ 5.0 5.1 পাৱাৰ্ছ, হেৰী এছ. (১৯৫৮). "মোড আৰু ৰাগ". দ্য মিউজিকেল কোৱাৰ্টাৰলী খণ্ড ৪৪ (৪): ৪৪৮–৪৬০. doi:১০.১০৯৩/mq/xliv.৪.৪৪৮.
- ↑ আইটিচি সংগীত ৰিচাৰ্চ একাডেমীত গমকৰ পৰিচয়
- ↑ মেনন, ৰাঘৱ আৰ. (১৯৯৫). দ্য পেঙ্গুইন ডিকশ্যনাৰী অৱ ইণ্ডিয়ান ক্লাচিকেল মিউজিক. পেঙ্গুইন বুকছ (ইণ্ডিয়া) লিমিটেড. পৃষ্ঠা. ৬১. ISBN ০-১৪-০৫১৩২৪-৮.
- ↑ বালাসৰস মুৰলি - উট্টুক্কাডু বেঙ্কট কৱিৰ কীৰৱাণী কৃতি
- ↑ 9.0 9.1 সুইফট, গৰ্ডন (১৯৯০). "দক্ষিণ ভাৰতীয় "গমক" আৰু বায়’লিন". এছিয়ান মিউজিক খণ্ড ২১ (২): ৭১–৮৯. doi:১০.২৩০৭/৮৩৪১১২.
- ↑ "গমক বক্স স্বৰলিপি পদ্ধতি". https://patents.google.com/patent/WO2017125945A2/en। আহৰণ কৰা হৈছে: ২০২৪-০৬-২৫.
উল্লেখ
[সম্পাদনা কৰক]- কাশ্ববম, গায়ত্ৰী ৰাজাপুৰ। "কৰ্ণাটক ৰাগ" (২০০০)। আৰ্নল্ড, এলিছন. দ্য গাৰলেণ্ড এনচাইক্লোপিডিয়া অৱ ৱৰ্ল্ড মিউজিক. প্ৰকাশক নিউ য়ৰ্ক আৰু লণ্ডন: টেইলৰ এণ্ড ফ্ৰান্সিঁচ.
এইখিনিও চাওক
[সম্পাদনা কৰক]- অলংকাৰ/পল্টা, ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীতত সংগীতৰ সজ্জাগত ধৰণ
- অলংকৰণৰ তালিকা
| |||||||||||||||||||||||