সমললৈ যাওক

গোৱাৰ গীৰ্জা আৰু কনভেণ্ট

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
ইউনেস্ক' বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ
গোৱাৰ গীৰ্জা আৰু কনভেন্টসমূহ
বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰত তালিকাভুক্ত হিচাপে নাম

চে কেথেড্ৰেলত অলৌকিক ক্ৰছ আছে আৰু ই এছিয়াৰ অন্যতম বৃহৎ কেথেড্ৰেল

দেশ  ভাৰত
ধৰণ সাংস্কৃতিক
মাপকাঠি ii, iv, vi
উদ্ধৃতি ২৩৪
ইউনেস্কোৰ দ্বাৰা শ্ৰেণীবদ্ধ অঞ্চল এছিয়া-পেছিফিক
অভিলিখনৰ ইতিহাস
অভিলিখন ১৯৮৬ (১০ম অধিবেশন)

গোৱাৰ গীৰ্জা আৰু কনভেণ্ট (ইংৰাজী: Churches and convents of Goa) হৈছে ভাৰতগোৱা ৰাজ্যৰ গোৱা ভেলা (বা পুৰণি গোৱা)ত অৱস্থিত ধৰ্মীয় কীৰ্তিচিহ্নসমূহৰ এটা গোটক ইউনেস্কোৱে দিয়া নাম, যিবোৰক ১৯৮৬ চনত বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে ঘোষণা কৰা হৈছিল। [1]

গোৱা পৰ্তুগীজ ভাৰত আৰু এছিয়াৰ ৰাজধানী আৰু ষোড়শ শতিকাৰ পৰা খ্ৰীষ্টান মিছনেৰী কামৰ কেন্দ্ৰ আছিল। গোৱাৰ ধৰ্মীয় কীৰ্তিচিহ্নসমূহক বিশ্ব ঐতিহ্য তালিকা[1] ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ ন্যায্যতাসমূহ হ'ল: ১) সমগ্ৰ এছিয়াত পশ্চিমীয়া শিল্পৰূপ—মেনুৱেলিন শৈলী, মেনেৰিষ্ট আৰু বেৰক—প্ৰসাৰত কীৰ্তিচিহ্নসমূহৰ প্ৰভাৱ, য'ত কেথলিক মিছন প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল; ২) গোৱাৰ কীৰ্তিচিহ্ন গোটৰ গুৰুত্ব, যিটো সুসমাচাৰ প্ৰচাৰৰ কামক প্ৰতিফলিত কৰা এক ব্যতিক্ৰমী উদাহৰণ আৰু ৩) ফ্ৰান্সিস্কো জেভিয়াৰৰ সমাধিৰ বম জিছুছৰ বেচিলিকাত উপস্থিতিৰ নিৰ্দিষ্ট তাৎপৰ্য, যিয়ে বিশ্বৰ এক ডাঙৰ পৰিঘটনাক প্ৰতিফলিত কৰে: আধুনিক যুগত এছিয়াত কেথলিক ধৰ্মৰ প্ৰভাৱ।

গোৱা চহৰখনক পোন্ধৰ শতিকাত বিজাপুৰৰ মুছলমান চুলতানে মন্দোৱী নদীৰ পাৰত বন্দৰ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল । ১৫১০ চনত গোৱাল হিন্দু ব্যক্তিগত প্ৰতিষ্ঠান টিমোজাৰ সহায়ত আফোন্সো ডি আলবাকুৱেৰকে এই চহৰখন দখল কৰি বিংশ শতিকালৈকে অবিৰতভাৱে পৰ্তুগীজ শাসনৰ অধীনত থাকে। এই চহৰখনৰ শিখৰত ২ লাখতকৈ অধিক লোকৰ বাসিন্দা বুলি লিপিবদ্ধ কৰা হৈছিল আৰু বিশেষকৈ ইয়াৰ ভয়ংকৰ আৰু অসংখ্য কেথলিক ধৰ্মীয় অট্টালিকাৰ বাবে ইয়াক ‘পূবৰ ৰোম’ উপাধিৰে জনা গৈছিল।

গোৱাত প্ৰথম খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰাসকল আছিল থলুৱা গোৱা মহিলা যিয়ে ১৫১০ চনত পৰ্তুগীজ গোৱা বিজয়ৰ সময়ত আফন্সো ডি আলবাকুৱেৰ্কৰ সৈতে উপস্থিত হোৱা পৰ্তুগীজ পুৰুষৰ সৈতে বিয়া হৈছিল।[2] ১৬ শতিকাৰ মাজভাগত গোৱা চহৰখন পূবৰ খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ কেন্দ্ৰবিন্দু আছিল।[3] ষোড়শ শতিকাৰ পৰাই জেচুইট, ফ্ৰান্সিস্কান, ডমিনিকান আৰু অন্যান্য কেথলিক ধৰ্মীয় সংগঠন গোৱাত বসতি স্থাপন কৰিছিল। ভাৰতত কেথলিক ধৰ্মৰ প্ৰচাৰৰ বাবে তেওঁলোকে এই চহৰখনক ভিত্তি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। ষোড়শ আৰু সোতৰ শতিকাটো গোৱাৰ সোণালী যুগ, যিয়ে এক সমৃদ্ধিশালী ব্যৱসায় চলাইছিল আৰু লিছবনৰ দৰেই প্ৰশাসনিক বিশেষাধিকাৰ লাভ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।[4]

পৰ্তুগীজৰ উপস্থিতিৰ প্ৰথম দুটা শতিকাত প্ৰায়বোৰ গীৰ্জা আৰু মঠ নিৰ্মাণ কৰা হয় যিবোৰে এতিয়াও চহৰখনত জনবসতিপূৰ্ণ, গোৱাৰ মাজেৰে পাৰ হোৱা ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ প্ৰশংসা লাভ কৰে।[5][6]এই কীৰ্তিচিহ্নসমূহে পৰ্তুগীজসকলৰ সাংস্কৃতিক বিনিময় আৰু উত্তৰাধিকাৰ প্ৰতিফলিত কৰে: স্থাপত্যৰ ৰূপসমূহে ইউৰোপীয় নীতি-নিয়ম অনুসৰণ কৰিলেও, বেদী, বেদীৰ চিত্ৰ আৰু আচবাবৰ ভিতৰৰ সজ্জাই স্থানীয় শিল্পীসকলৰ শ্ৰম, কামক প্ৰতিফলিত কৰে।[5][6] থলুৱা গোৱা শিল্পী আৰু শ্ৰমিকৰ উপস্থিতিৰ ফলত ইউৰোপীয় শিল্পী বা আফ্ৰিকান দাস শ্ৰমিক আমদানি কৰাৰ প্ৰয়োজন নাছিল (সমসাময়িক ঔপনিৱেশিক ব্ৰাজিলৰ দৰে নহয়)।[7]

সোতৰ শতিকাৰ শেষৰ ফালৰ পৰা ডাচ আৰু ব্ৰিটিছৰ সৈতে বাণিজ্যিক প্ৰতিযোগিতাৰ ফলত গোৱা চহৰৰ অৰ্থনৈতিক অৱনতি ঘটে। কেইবাখনো মহামাৰীয়ে চহৰখনক বিধ্বস্ত কৰি তুলিছিল আৰু অধিক আধুনিক জাহাজৰ বাবে মাণ্ডোভি নদী অপৰ্যাপ্ত হৈ পৰিছিল। ১৭৫৯ চনত ভাইচৰয় পাংগিম (নোভা গোৱা)লৈ গুচি যায় আৰু ১৮৪৩ চনত ভেলহা গোৱাই আনুষ্ঠানিকভাৱে ৰাজধানী হিচাপে নিজৰ মৰ্যাদা হেৰুৱাই পেলায়।[6]

ভাৰত গণৰাজ্যই ১৯৬১ চনত গোৱা আক্ৰমণ কৰি নিজৰ সংলগ্ন কৰি ৪৫১ বছৰতকৈও অধিক সময়ৰ অবিৰত পৰ্তুগীজ শাসনৰ অন্ত পেলায়। কিন্তু সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱ আজিও অব্যাহত আছে আৰু ১৯৮৬ চনত ইউনেস্ক’ই বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ হিচাপে ঘোষণা কৰা গোৱাৰ ধৰ্মীয় কীৰ্তিচিহ্নসমূহত স্পষ্টভাৱে দেখা যায়।

স্মৃতিসৌধ

[সম্পাদনা কৰক]

ইগ্ৰেজা দে নোছা চেনহোৰা ডু ৰ'জাৰিয়া

[সম্পাদনা কৰক]
গোৱাৰ আটাইতকৈ পুৰণি মেনুৱেলিন শৈলীৰ শেষৰ ফালে নিৰ্মিত চাৰ্চ অৱ দ্য ৰোজাৰী

১৫৪৩ চনত নিৰ্মিত আৱাৰ লেডী অৱ দ্য ৰোজাৰী গীৰ্জা আজিও থিয় হৈ থকা পুৰণি গোৱাৰ গীৰ্জাসমূহৰ ভিতৰত আটাইতকৈ পুৰণি গীৰ্জা। প্ৰথম অৱস্থাত ই আছিল পেৰিছ গীৰ্জা, তাৰ পিছত কলেজিয়েল। বাহিৰৰ পৰা গীৰ্জাঘৰটো দেখাত সৰু দুৰ্গৰ দৰে; প্ৰৱেশদ্বাৰৰ বাৰাণ্ডাখনৰ কাষে কাষে গম্বুজ থকা সৰু নলাকাৰ টাৱাৰবোৰ গথিক আৰু মেনুৱেলিন পৰ্তুগালৰ শেষৰ ফালে সাধাৰণ, বিশেষকৈ আলেন্টেজো অঞ্চলত।[6] ভিতৰত ইয়াত চেপেলবোৰৰ মেনুৱেলিন ভল্টবোৰ উজ্জ্বল কৰি তোলা হৈছে। ৰোজাৰীৰ আৱাৰ লেডীক উৎসৰ্গিত বেদীৰ বাহিৰেও দেৱালত পাৰ্চী বা ভাৰতীয় শৈলীত এটা খোদিত এলাবাষ্টাৰ চেনোটাফ, য'ত লিখা আছে:"Aqui jaz Dona Catarina, mulher de Garcia de Sa, a qual pede a quem isto ler que peça misericórida a Deus para sua alma" [8] ("ইয়াত গাৰ্চিয়া ডি ছাৰ পত্নী ড'না কেটাৰিনাই এই পঢ়াসকলক আত্মাৰ বাবে ঈশ্বৰৰ পৰা দয়া বিচাৰিবলৈ কয়।") তলৰ মজিয়াখনত ভাৰতৰ গৱৰ্ণৰ হিচাপে জোয়াও ডি কাষ্ট্ৰোৰ উত্তৰাধিকাৰী গাৰ্চিয়া ডি ছাৰ (১৫৪৯ চনত মৃত্যু) সমাধি আছে।[8][9]

গোৱাৰ ছে কেটেড্ৰেল

[সম্পাদনা কৰক]

১৫৩৪ চনত পোপ পল তৃতীয়ই গোৱাক বিচপৰ পদত পদোন্নতি দিয়ে আৰু উপনিবেশিকৰণৰ প্ৰথম দশকবোৰত আলেকজেণ্ড্ৰিয়াৰ কেথেৰিনৰ নামত উৎসৰ্গিত এটা বৃহৎ কেথেড্ৰেল গীৰ্জা নিৰ্মাণ কৰা হয়।[8] বিশ্বাসীসকলক লগ কৰিবলৈ অপৰ্যাপ্ত এই সৰু গীৰ্জাঘৰটো ১৫৬২ চনত, [6] ভাইচৰয় ডম ফ্ৰান্সিস্কো ক'টিনহ'ৰ প্ৰশাসনৰ সময়ত পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ১৬১৯ চনত কেৱল গীৰ্জাঘৰটোৰ মূল অংশহে সম্পূৰ্ণ হৈছিল, আৰু ১৬৩১ চনত হেৰাই যোৱা মুখাৱয়বটো সম্পূৰ্ণ হৈছিল।[8]

গোৱা ছি হৈছে এছিয়াৰ ভিতৰত পৰ্তুগীজসকলে নিৰ্মাণ কৰা আটাইতকৈ ডাঙৰ অট্টালিকা,[6] ৯১ মিটাৰ দীঘল আৰু অতি বহল, যিয়ে সম্ভৱতঃ কামৰ গতি লেহেমীয়া কৰাত অৰিহণা যোগাইছিল।[[8] সেই সময়ৰ অন্যান্য পৰ্তুগীজ কেথেড্ৰেল যেনে ছিছ অৱ মিৰাণ্ডা ডো ডৌৰ’ (১৫৫২ চনত আৰম্ভ হোৱা), লেইৰিয়া (১৫৫৯ চনত আৰম্ভ হোৱা) আৰু পৰ্টালেগ্ৰে (১৫৫৬ চনত আৰম্ভ হোৱা)ৰ দৰে এই গীৰ্জাঘৰটোৰ সমান উচ্চতাৰ তিনিটা নেভ আছে।[10] তিনিটা পৰ্টেল থকা গুৰুতৰ মুখাৱয়বটোৰ এটা টাৱাৰ আছে: ১৭৬৬ চনত ধুমুহাৰ সময়ত সোঁফালৰ অংশ ধ্বংস হৈছিল।[6] গীৰ্জাৰ নেভবোৰ গুম্ফাযুক্ত আৰু দুটা শাৰীৰ খুঁটাৰে পৃথক কৰা হৈছে। অভ্যন্তৰীণ সজ্জাই চেন্সেলত থকা ভয়ংকৰ বেদীটোক গিল্টত উজ্জ্বল কৰিছিল।

বম যীশুছ বেচিলিকা

[সম্পাদনা কৰক]
বম যীশুছ বেচিলিকা হৈছে এটা পূজনীয় কেথলিক স্থান আৰু ইয়াত চেন্ট ফ্ৰান্সিছ জেভিয়াৰ (চাও ফ্ৰান্সিস্কো জেভিয়াৰ)ৰ অৱশিষ্ট সংৰক্ষিত হৈ আছে।

১৫৪২ চনত ছ’চাইটি অৱ যীশুছ গোৱাত উপস্থিত হয় আৰু এই প্ৰাৰম্ভিক দিনত ইয়াৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ব্যক্তিত্ব আছিল ফ্ৰান্সিস্কো জেভিয়াৰ, যি এছিয়াৰ সুসমাচাৰ প্ৰচাৰৰ কামৰ বাবে পূবৰ এপষ্টল হিচাপে পৰিচিত। তেওঁলোকৰ আগমনৰ কিছু সময়ৰ পিছতে জেচুইটসকলে এটা ধৰ্মীয় শিক্ষা কেন্দ্ৰ কলেজ অৱ ছেইণ্ট পল বা চাও ৰক কলেজ নিৰ্মাণ কৰে, য’ত এটা বিশাল পুথিভঁৰাল আৰু প্ৰেছ আছিল যদিও ১৮৩০ চনত এই কমপ্লেক্সটো ধ্বংস হয়।[11] যিখন মহান জেচুইট কীৰ্তিচিহ্ন এতিয়াও আছে সেয়া হৈছে বেচিলিকা অৱ বম জেছুছ, যাৰ নিৰ্মাণ ১৫৯৪ চনত আৰম্ভ হৈছিল আৰু ১৬০৫ চনত পবিত্ৰ কৰা হৈছিল, যাৰ ডিজাইন কৰিছিল গোৱাৰ অভিযন্তা জুলিয়াছ চাইমন আৰু জেচুইট পৰ্তুগীজ ডমিংগোছ ফাৰ্নাণ্ডেছে।[11]

গোৱাৰ বেচিলিকা অৱ বম যীশুছক ২০০৯ চনত বিশ্বৰ পৰ্তুগীজ উৎপত্তিৰ সাতটা আশ্চৰ্য্যৰ ভিতৰত অন্যতম হিচাপে স্থান দিয়া হৈছিল।

চাৰ্চ অৱ চেণ্ট ফ্ৰান্সিছ অৱ আচিচি

[সম্পাদনা কৰক]
চেণ্ট ফ্ৰান্সিছ অৱ আচিচিৰ চাৰ্চৰ মূল বেদী

ফ্ৰান্সিস্কান অৰ্ডাৰে প্ৰথমে গোৱাত বসতি স্থাপন কৰিছিল, ১৫১৭ চনত নিজেই প্ৰথম ৰজা মেনুৱেলৰ পৰা কনভেণ্ট নিৰ্মাণৰ অনুমতি লাভ কৰিছিল। ১৫২১ চনত প্ৰাথমিক গীৰ্জাঘৰটো সম্পূৰ্ণ হয় যদিও ১৬৬১ চনৰ পৰা সম্পূৰ্ণৰূপে পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হয়। এই পৰ্টেলটো গাঢ় শিলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত, ইয়াৰ এটা লোবযুক্ত প্ৰফাইল সাধাৰণতে নিৰ্মাণকাৰ্য আৰু ৰজা মেনুৱেলৰ চিহ্নৰ আৰ্মিলাৰী গোলকৰ দ্বাৰা আবৃত এটা ষ্ট্ৰাইক। মুখাৱয়বটো সংকীৰ্ণ আৰু ওখ, অষ্টভুজ অংশৰ দুটা টাৱাৰ। সন্মুখত এটা ডাঙৰ গ্ৰেনাইট ক্ৰছ আছে।[8]

চেপেল অৱ চান্টা কেটাৰিনা

[সম্পাদনা কৰক]

১৫১০ চনত আফন্সো ডি আলবাকুৱেৰ্কে গোৱা চহৰ জয় কৰে।[12] গোৱাৰ মুছলমান দেৱালৰ দুৱাৰমুখত এটা চেপেল নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, য'ত পৰ্তুগীজসকলে আক্ৰমণ কৰিছিল।[12] এই চেপেলটো আৰ্চেনালৰ ওচৰৰ কনভেণ্ট অৱ ছেইণ্ট ফ্ৰান্সিছৰ উত্তৰ দিশত থিয় হৈ থকা ৰয়েল হাস্পতালৰ স্থানৰ ওচৰত আছিল।[12][13] ই আছিছিৰ চেণ্ট ফ্ৰান্সিছ চাৰ্চৰ পৰা প্ৰায় ১০০ মিটাৰ পশ্চিমে। ১৫৩৪ চনত পোপ পল তৃতীয়ই এই চেপেলটোক কেথেড্ৰেলৰ মৰ্যাদা প্ৰদান কৰে আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত ইয়াক পুনৰ নিৰ্মাণ কৰে; শিলালিপি শিলটোৱে পুনৰ নিৰ্মাণৰ সময়ত যোগ কৰা শিলটোত কোৱা হৈছে যে আফন্সো ডি আলবাকুৱেৰ্কে প্ৰকৃততে এই ঠাইতে চহৰখনত প্ৰৱেশ কৰিছিল, আৰু এইদৰে বিশ্বাস কৰা হয় যে চেপেলটো আগতে মুছলমান চহৰখনৰ মূল গেট আছিল, যিটো তেতিয়া ইলা নামেৰে জনাজাত আছিল।

ই একক নেভযুক্ত আয়তাকাৰ পৰিকল্পনাৰ ভৱন, যাৰ মূৰটো চতুৰ্ভুজ। আকৃতিটো সহজ আৰু পিলাষ্টাৰেৰে পৃথক তিনিটা দেহৰ সৈতে মুখাৱয়ব। কেন্দ্ৰীয় অংশত ত্ৰিকোণীয় পেডিমেণ্টৰ সৈতে এটা অক্ষীয় বন্দৰ পোন লিণ্টেল শিল আছে আৰু তাৰ ওপৰত বৰ্গক্ষেত্ৰৰ দুটা বেল টাৱাৰ আৰু কভাৰেজ গেবল চালৰ সৈতে খিৰিকী আছে।[12][13] গীৰ্জাৰ ভিতৰৰ অংশটো এটা একক নেভ, শিলৰ চান্সেল, চিলিং নলাকাৰ ভট,ও শিলৰ।

চেণ্ট অগাস্টিনৰ চাৰ্চৰ ধ্বংসাৱশেষ

[সম্পাদনা কৰক]
চেণ্ট অগাস্টিনৰ চাৰ্চৰ বেল টাৱাৰৰ ধ্বংসাৱশেষ

অগাস্টিনিয়ানসকলেও ষোড়শ শতিকাত গোৱাত উপস্থিত হৈ ১৫৯৭ চনৰ পৰা এটা কনভেণ্ট আৰু এটা গীৰ্জা ভৱন প্ৰতিষ্ঠা কৰে। বৰ্তমান দুয়োটা ধ্বংসস্তূপত পৰিণত হৈছে; ১৮৪২ চনত গীৰ্জাঘৰৰ ভল্ট ভাঙি যায় আৰু ১৯৩৬ চনত মুখাৱয়ব খহি পৰে। গীৰ্জাঘৰৰ অৱশিষ্টৰ ভিতৰত আটাইতকৈ আকৰ্ষণীয় হৈছে এটা টাৱাৰৰ এটা অংশ যিটো এতিয়াও থিয় হৈ আছে। জনা যায় যে মূল মুখাৱয়বৰ দুয়োফালে পাঁচ মহলাৰ দুটা বিশাল টাৱাৰ আছিল আৰু ঘৰুৱা ফালে কাষৰ চেপেল আৰু ট্ৰেন্সেপ্টৰ সৈতে একক নেভ আছিল।

চাৰ্চ অফ দিভাইন প্ৰভিডেন্স (চাও কেটানো বা চেন্ট কেজেটান)

[সম্পাদনা কৰক]

১৬৩৯ চনত থিয়েটিনৰ ধৰ্মীয় লোকে গোৱাত উপস্থিত হৈ কনভেণ্ট প্ৰতিষ্ঠা কৰে। ১৬৬৫ চনৰ ভিতৰত তেওঁলোকে চেণ্ট কেজেটান গীৰ্জা নিৰ্মাণ কৰে, যিটো চেণ্ট কেজেটান আৰু আৱাৰ লেডী অৱ প্ৰভিডেন্সৰ বাবে উৎসৰ্গিত, ইটালীৰ স্থপতিবিদ কাৰ্লো ফেৰাৰিনি আৰু ফ্ৰান্সেস্কো মাৰিয়া মিলাজোৱে গ্ৰীক ক্ৰছৰ আকৃতিৰ পৰিকল্পনাৰে ডিজাইন কৰা।[14] এই মুখাৱয়বটোৱে ৰোমৰ ছেইণ্ট পিটাৰ বেচিলিকাৰ বাবে কাৰ্লো মাডেৰ্নোৱে ডিজাইন কৰা মুখাৱয়বৰ অনুকৰণ কৰে।[6] ইয়াৰ মুকুটত এটা বিশাল অৰ্ধগোলাকাৰ গম্বুজ, চেণ্ট পিটাৰৰ ৰোমান বেচিলিকাৰ আৰ্হিত। কিন্তু দুটা কুপোলাৰ সলনি ইয়াত দুটা চতুৰ্ভুজ টাৱাৰ প্ৰদৰ্শন কৰা হৈছে। গীৰ্জাঘৰটোত কৰিন্থীয়াৰ স্থাপত্যৰ চমৎকাৰ উদাহৰণ প্ৰদৰ্শিত কৰা হৈছে।

চেন্ট পল, চেন্ট পিটাৰ, চেন্ট জন ইভানজেলিষ্ট আৰু চেন্ট মেথিউৰ চাৰিটা বেছাল্ট মূৰ্তি মুখমণ্ডলৰ নিচত অৱস্থিত য'ত লিখা আছে, "ড'মাছ মেয়া, ডমুছ অ'ৰেচন/ছ" অৰ্থাৎ, "মোৰ ঘৰ প্ৰাৰ্থনাৰ ঘৰ" (পৰ্টেলৰ সিপাৰে খোদিত কৰা)।

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. 1.0 1.1 Centre, UNESCO World Heritage. "Churches and Convents of Goa". UNESCO World Heritage Centre. https://whc.unesco.org/en/list/234/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019. 
  2. Crowley, Roger (2015). Conquerors: How Portugal Forged the First Global Empire. প্ৰকাশক London: Faber & Faber. 
  3. de Mendonça, Délio (2002). Conversions and citizenry: Goa under Portugal 1510–1610. প্ৰকাশক New Delhi: Concept Publishing Company. পৃষ্ঠা. 67. 
  4. Fernandes, Agnelo. Goa in the international trade (16th-17th centuries). in Essays in Goan history. Concept Publishing Company, 1989 আই.এচ.বি.এন. 817022263X [1]
  5. 5.0 5.1 "Página do IGESPAR sobre as Igrejas de Goa". http://www.igespar.pt/patrimonio/mundial/origemportuguesa/148/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019. 
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 de Avezedo, Carlos. The Churches of Goa. Journal of the Society of Architectural Historians. XV, 3. 19. 1956. [2]
  7. Lameira, Francisco (2006). "Artistas que trabalharam para a Companhia de Jesus na concepção e na feitura de retábulos". Actas VII Cóloquio Luso-Brasileiro de História da Arte. প্ৰকাশক Porto. pp. 173–180. http://ler.letras.up.pt/uploads/ficheiros/6142.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2015. 
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 Manoel José Gabriel Saldanha. História de Goa: (política e arqueológica). Asian Educational Services, 1990. আই.এচ.বি.এন. 812060590X [3]
  9. "Garcia de Sá - Portugal, Dicionário Histórico". www.arqnet.pt. http://www.arqnet.pt/dicionario/sagarcia.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019. 
  10. 11.0 11.1 Dias, Pedro. A construção da casa professa da Companhia de Jesus em Goa. in Carlos Alberto Ferreira de Almeida: in memoriam. Faculdade de Letras da Universidade do Porto. [5] Archived 3 March 2016 at the Wayback Machine
  11. 12.0 12.1 12.2 12.3 "Património de Influência Portuguesa por António Nunes Pereira". http://www.hpip.org/Default/pt/Homepage/Obra?a=613। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2015. 
  12. 13.0 13.1 [[6]] []
  13. "543 Jose Pereira, Goan architecture". http://www.india-seminar.com/2004/543/543%20jose%20pereira.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019.