চুনি কোটাল
চুনি কোটাল (ইংৰাজী: Chuni Kotal) হ'ল ভাৰতৰ অনুসূচিত জনজাতি লোধা শবৰ জনগোষ্ঠীৰ দলিত আদিবাসী মহিলা আৰু ১৯৮৫ চনত লোধা শবৰৰ ভিতৰৰ প্ৰথম মহিলা স্নাতক।
বছৰ বছৰ ধৰি বিষয়াসকলৰ হাৰাশাস্তিৰ পিছত ১৯৯২ চনৰ ১৬ আগষ্টত আত্মহত্যাৰ জৰিয়তে তেওঁৰ মৃত্যুৱে লোধা শবৰ সম্প্ৰদায়ক এক বৃহৎ ৰূপত একত্ৰিত কৰি তুলিছিল। অৱশেষত তেওঁৰ জীৱন কাহিনীক বিশিষ্ট লেখিকা-কৰ্মী মহাশ্বেতা দেৱীয়ে তেওঁৰ বাংলা ভাষাত ৰচিত গ্ৰন্থ 'ব্যাধখণ্ডা '-ত (১৯৯৪) আলোকপাত কৰিছিল।
হৰ না মানা হৰ (২০২১) এখন বাংলা উপন্যাস সুভব্ৰত বসুৱে তেওঁৰ কৰুণ জীৱনৰ আধাৰত ৰচনা কৰিছে।
জীৱনী
[সম্পাদনা কৰক]১৯৬৫ চনত পশ্চিম বংগৰ পশ্চিম মেদিনীপুৰ জিলাৰ গোহালদিহিত ৩জন ভাতৃ আৰু ৩ গৰাকী ভগ্নীৰে সৈতে দুখীয়া লোধা পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা চুনি কোটালে দৰিদ্ৰতাৰ শৈশৱৰ পৰা ৰক্ষা কৰি হাইস্কুল শিক্ষা সমাপ্ত কৰা প্ৰথমগৰাকী ‘আদিম’ জনগোষ্ঠীৰ মহিলা হিচাপে পৰিগণিত হয়। ইয়াৰ পিছত ১৯৮৩ চনত ঝাৰগ্ৰাম আই টি ডি পিৰ কাৰ্যালয়ত স্থানীয় গাঁৱৰ জৰীপ কৰি লোধা সমাজকৰ্মী হিচাপে প্ৰথম চাকৰি লাভ কৰে।
অৱশেষত ১৯৮৫ চনত বিদ্যাসাগৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা নৃতত্ত্বত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰে।[1] স্নাতক হোৱাৰ দুবছৰৰ পাছত মেদিনীপুৰৰ ‘ৰাণী শিৰোমনি অনুসূচিত জাতি আৰু এছ টি গাৰ্লছ হোষ্টেল’ত হোষ্টেলৰ অধীক্ষক হিচাপে নিযুক্তি লাভ কৰে আৰু ইয়াত পুনৰ তেওঁ নিজৰ জনগোষ্ঠীৰ লগত জড়িত সামাজিক কলংকৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হয়।[2]
সঁচাকৈয়ে তাইৰ বাবে বিপদ আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া তাই স্থানীয় বিদ্যাসাগৰ বিশ্ববিদ্যালয়ত স্নাতকোত্তৰ পাঠ্যক্ৰম (এম.এচচি)ত যোগদান কৰিছিল। ইয়াত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰশাসকৰ বিৰুদ্ধে বৈষম্য কৰা বুলি অভিযোগ উঠিছে, যিয়ে মাপকাঠী পূৰণ কৰাৰ পিছতো তেওঁক প্ৰয়োজনীয় উত্তীৰ্ণ গ্ৰেড দিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল, যিয়ে মতামত দিছিল যে "অপৰাধী জনগোষ্ঠী"ৰ পৰা অহা জন্মসূত্ৰে এজন নিম্ন বৰ্ণৰ ব্যক্তি, ভাৰতৰ এটা ডিন'টিফাইড জনগোষ্ঠী, সেয়েহে সমাজ বিজ্ঞানৰ দৰে "উচ্চ বাগধাৰা" অধ্যয়ন কৰাৰ সামাজিক বিশেষাধিকাৰ আৰু পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত ভাগ্য নাছিল।[3] ১৯৯১ চনত, পাঠ্যক্ৰমত দুবছৰ হেৰুওৱাৰ পাছত, তেওঁ অভিযোগ কৰিছিল, আৰু ৰাজ্যৰ শিক্ষামন্ত্ৰীয়ে এক উচ্চ পৰ্যায়ৰ তদন্ত আয়োগ গঠন কৰিছিল যদিও কোনো লাভ নহ'ল, পুনৰায় তেওঁ এগৰাকী প্ৰাক্তন অপৰাধী জনজাতিৰ বুলি পোহৰলৈ আহিছিল।[2]
মৃত্যু
[সম্পাদনা কৰক]১৯৯২ চনৰ ১৪ আগষ্টত মেদিনীপুৰত বছৰ বছৰ ধৰি জাতিবাদী আৰু বৰ্ণবাদী হাৰাশাস্তিৰ ফলত হতাশ হৈ মেদিনীপুৰ এৰি খৰগপুৰত ৰেলৱেৰ কৰ্মশালাত কাম কৰি অহা স্বামী মনমথা শাবৰক লগ কৰিবলৈ যায়। ১৯৮১ চনৰ পৰাই দুয়োজনে দুয়োজনক চিনি পাইছিল আৰু পাছলৈ ১৯৯০ চনত আদালতৰ বিবাহৰ জৰিয়তে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হৈছিল; মনমথা নিজে হাইস্কুল শিক্ষান্ত পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ আছিল। মনমাথা নিজেই হাইস্কুলৰ স্নাতক আছিল। ইয়াতেই ১৯৯২ চনৰ ১৬ আগষ্টত ২৭ বছৰ বয়সত আত্মহত্যা কৰে।[2]
তেওঁৰ মৃত্যু পশ্চিম বংগ আৰু পূব ভাৰতৰ সংবাদ মাধ্যমত অপৰিসীম ৰাজনৈতিক, মানৱ অধিকাৰ আৰু সামাজিক বিতৰ্কৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিছিল, য'ত আলোচনা পৰম্পৰাগতভাৱে ব্ৰাহ্মণ-বনিয়াৰ আধিপত্যত আছিলি।[4][5] কিন্তু তেওঁৰ মৃত্যুৱে ভাৰতীয় আমেৰিকান সমাজ বিজ্ঞানৰ অধ্যাপকসকলৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰা নাছিল যিদৰে ভাৰতীয় জাতি ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰি থকা পশ্চিমীয়া সমাজ বিজ্ঞানীসকলৰ দৃষ্টিগোচৰ হৈছিল, যেনে কলম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক নিকোলাছ বি ডাৰ্কছ আৰু আমষ্টাৰডাম বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক জান ব্ৰেমেন।
তেওঁৰ মৃত্যুৰ লগে লগে কলকাতাৰ বাংলা দলিত সাহিত্য সন্থাই বিভিন্ন আলোচনা চক্ৰ আৰু ৰাজপথৰ চুক, বিশ্ববিদ্যালয়ৰ শিক্ষকৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰি ৰাজপথৰ নাটক, কলকাতাৰ ৰাজপথত এক গণ আন্দোলনৰ আয়োজন কৰে।[6] 1১৯৯৩ চনৰ পৰা প্ৰতি বছৰে কলকাতাত বাৰ্ষিক চুনি কোটাল সোঁৱৰণী বক্তৃতাৰ আয়োজন কৰি অহা হৈছে। পিছলৈ ভাৰত চৰকাৰৰ শিক্ষা বিভাগে তেওঁৰ জীৱন কাহিনীৰ ভিত্তিত এক প্ৰেৰণাদায়ক ভিডিঅ’ ছবি নিৰ্মাণ কৰিছে। [7]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Dust on the Road: The Activist Writings of Mahasweta Devi, by Mahasveta Devi, Maitreya Ghatak. Published by Seagull Books, 1997. আই.এচ.বি.এন. 81-7046-143-X. The Story of Chuni Kotal - Page 136.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 The Changing Status of Women in West Bengal, 1970-2000: The Challenge Ahead, by Jasodhara Bagchi, Sarmistha Dutta Gupta. Published by SAGE, 2005. আই.এচ.বি.এন. 0-7619-3242-9. Tribal Women - Page 141.
- ↑ Introduction Contested Belonging: An Indigenous People's Struggle for Forest and Identity in Sub-Himalayan Bengal, by B. G. Karlsson, Published by Routledge, 2000. আই.এচ.বি.এন. 0-7007-1179-1. Page 18-19.
- ↑ Environment and Women Development: Lessons from Third World, by G. K. Ghosh. Published by Ashish Publishing House, 1995. আই.এচ.বি.এন. 81-7024-674-1. Page 270.
- ↑ "Chuni Kotaler Attohota" (The Suicide of Chuni Kotal) Archived 1 February 1998 at Archive.today Anandabazar Patrika, 20 August 1992."Debashish Bhottacharjo, "Amader Progotir Mukhosh Khule Dilen Chuni Kotal, Tanr Jibon Diye" (By Losing Her Life, Chuni Kotal Has Taken Away Our Progressive Mask)"
- ↑ Why Dalits in West Bengal are on Protest Archived 27 August 2008 at the Wayback Machine dalitmirror.
- ↑ Media and Communication Supports Archived 10 April 2009 at the Wayback Machine Department of Education, Ministry of Human Resource Development, Govt. of India .