সমললৈ যাওক

জীৱাশ্ম ইন্ধন

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
মুখ্য জীৱাশ্ম ইন্ধনবোৰ (ওপৰৰ পৰা তললৈ): প্ৰাকৃতিক গেছ, তেল, আৰু কয়লা

জীৱাশ্ম ইন্ধন[টোকা 1] হৈছে এক প্ৰাকৃতিকভাৱে পৃথিৱীৰ ভূত্বকত গঠিত জ্বলি উঠিব পৰা কাৰ্বন যৌগ বা হাইড্ৰকাৰ্বন সমৃদ্ধ বস্তু,[2] যি প্ৰাগৈতিহাসিক জীৱ (জন্তু, উদ্ভিদ, অথবা মাইক্ৰোপ্লাংক্টন)ৰ পচি যোৱা অৱশেষৰ পৰা ভূ-গঠনত্মক প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে বহু বছৰ ধৰি গঠিত হয়। এইবোৰ কয়লা, তেল আৰু প্ৰাকৃতিক গেছ আকাৰত থকাবোৰ খনন কৰি জ্বলাই ইন্ধন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি: পোনপটীয়াকৈ ৰন্ধন, তাপ যোগান বা পোহৰৰ বাবে, বা বাষ্প ইঞ্জিন বা অভ্যন্তৰীণ দহন ইঞ্জিনৰ দৰে তাপ ইঞ্জিনৰ জৰিয়তে যান-বাহন চলাবলৈ বা বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰিবলৈ।[3] কিছু জীৱাশ্ম ইন্ধন পুনঃপ্ৰস্‌স্কাৰ কৰি কেৰ’চিন, গেছ'লিন, ডিজেল আদি তেলত ৰূপান্তৰ কৰা হয়, অথবা পেট্ৰ'ৰস্না পদাৰ্থ যেনে প্লাষ্টিক, সুগন্ধি যৌগ, আৰু চিন্থেটিক ৰেচিন বনোৱা হয়।

জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ উৎস হৈছে মৃত জীৱবোৰৰ অৱায়বিক অপচয়। বহু বছৰ ধৰি এই জৈৱ পদাৰ্থবোৰ উচ্চ কাৰ্বন ইন্ধনলৈ ৰূপান্তৰ হয়।[4] এই প্ৰক্ৰিয়াই বহু বছৰ লাগে, গতিকে ইয়াক অনৱীকৰণযোগ্য সম্পদ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।

২০২৩ চনত, পৃথিৱীৰ প্ৰাথমিক শক্তি খৰচৰ ৭৭% আৰু বিদ্যুৎ যোগানৰ ৬০%-তকৈ অধিক জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ পৰা আহিছিল।[5][6] বৃহৎ পৰিমাণে ইন্ধন দহনৰ ফলত পৰিবেশত গভীৰ প্ৰদূষণ আৰু পৰিবৰ্তন দেখা যায়। ২০২২ চনৰ মানৱ ক্ৰিয়াৰ ফলত উৎপন্ন গ্ৰীণ হাউচ গেছৰ ৭০%-তকৈ অধিক আছিল কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড (CO2), যি জীৱাশ্ম ইন্ধন দহনৰ ফল।[7] সাগৰৰ শোষণ, বনাঞ্চল নিঃশেষ, মাটিৰ অৱক্ষয় আৰু মৰুভূমিকৰণৰ বাবে, ই গেছবোৰ অপসাৰণ হ’ব পৰা প্ৰাকৃতিক ক্ষমতাত বাধা দিয়ে। তাৰ ফলত প্ৰতিবছৰ কয়েক বিলিয়ন টন CO2 বায়ুমণ্ডলত বৃদ্ধি পায়।

যদিও মিথেইনৰ ৰসিকতা উল্লেখযোগ্য,[8](পৃষ্ঠা52) মূল উৎস হৈছে জীবাশ্ম ইন্ধনৰ দহন, যি জগত উষ্ণায়ন আৰু সাগৰীয় অম্লতা বৃদ্ধি ঘটায়। ইয়াৰ উপৰিও, বায়ু প্ৰদূষণৰ কাৰণে হোৱা অধিকাংশ মৃত্যু আৰু বিশ্বৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ ৩%তকৈ অধিক ব্যয়ো ইয়াৰে বাবে।[9] জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ পৰ্যায় সমাপ্তিয়ে বহু জনৰ জীৱন ৰক্ষা কৰিব পাৰে।[10][11]

জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ ক্ষতিকাৰকতা, জীৱবৈচিত্ৰ্য ক্ষয় আৰু জলবায়ু সংকটৰ স্বীকৃতিয়ে নৱীকৰণযোগ্য শক্তিৰ দিশে এক শক্তি ৰূপান্তৰ আৰু আন্দোলনক জন্ম দিছে।[12] কিন্তু জীৱাশ্ম ইন্ধন উদ্যোগ বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ লগত গভীৰভাৱে সংযুক্ত আৰু অনুদানপ্ৰাপ্ত হোৱাৰ বাবে,[13] এই ৰূপান্তৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰ্থনৈতিক পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে।[14]

উৎপত্তি

[সম্পাদনা কৰক]
যিহেতু তেল ক্ষেত্ৰসমূহ পৃথিৱীৰ কেৱল কিছুমান স্থানতহে অৱস্থিত,[15] সেইকাৰণে কেৱল কিছুমান দেশহে তেলত আত্মনিৰ্ভৰশীল; বাকী দেশবোৰ এই দেশবোৰৰ তেল উৎপাদনক্ষমতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল

গছ-পাহি আদি মৃত উদ্ভিদৰ জীৰ্ণ অৱশেষ বহু কোটি বছৰৰ ভিতৰত পৃথিৱীৰ ভূমিভাগত তাপ আৰু চাপৰ প্ৰভাৱত পৰি জীৱাষ্ম ইন্ধনৰ ৰূপ লৈছিল বুলি যি মতবাদ, সেইটো আন্দ্ৰেয়াছ লিবাভিয়াছে ১৫৯৭ চনত তেওঁৰ "Alchemia" নামৰ গ্ৰন্থত প্ৰথম প্ৰস্তাৱ দিছিল, আৰু পিছত মিখাইল লোমোনোছোভে ১৭৫৭ চনত (নিশ্চয়কৈ ১৭৬৩ চনত) পুনৰ উত্থাপন কৰিছিল।[16] "fossil fuel" শব্দৰ প্ৰথম ব্যৱহাৰ ১৭৫৯ চনত জাৰ্মান ৰসায়নবিদ কাছ্পাৰ নিউমেনৰ এক ইংৰাজী অনুবাদিত গ্ৰন্থত পোৱা যায়।[17] “অক্সফৰ্ড ইংলিছ ডিক্সনাৰী”ৰ মতে, "fossil fuel" কথাটোত "fossil" শব্দৰ অৰ্থ আছিল "মাটি খনন কৰি উলিওৱা; পৃথিৱীৰ তলত পোৱা বস্তু", যাৰ ব্যৱহাৰ ১৬৫২ চনৰ পৰা পোৱা যায়।[18] এই শব্দটো ১৮শ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ পৰা "fossil" মানে "জীৱাশ্ম" বুলি অধিক প্ৰচলিত হৈ পৰে।[19]

সমুদ্ৰৰ ফাইটোপ্লাংকটন আৰু জুপ্লাংকটন, যিবোৰ অনুকূলহীন অক্সিজেনবিহীন পৰিস্থিতিত মৃত অৱস্থাত তলত জলজ হৈ আছিল, সিহঁত এনাৰোবিক পচনৰ জৰিয়তে পেট্ৰলিয়াম আৰু প্ৰাকৃতিক গেছৰ ৰূপ লয়। এইবোৰ জৈৱ পদাৰ্থ বোকা-মাটিৰ লগত মিলি ভূতাত্ত্বিক সময়ৰ ভিতৰত গভীৰভাৱে চাপ খাই পৰে। ইয়াত উৎপন্ন হোৱা অধিক তাপ আৰু চাপে সেই জৈৱ পদাৰ্থসমূহক আগতে কেৰজেন নামৰ মোমজাতীয় পদাৰ্থত পৰিণত কৰে, যাক তেলৰ শ্বেলত পোৱা যায়, আৰু তাৰ পিছত অধিক উষ্ণতাত কেটাজেনেছিছ প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে ই গেছ আৰু দ্ৰৱ হাইড্ৰকাৰ্বনত পৰিণত হয়। যদিও এইবোৰ উত্তাপ-ভিত্তিক ৰূপান্তৰণৰ ফল, তথাপিও ইয়াৰ ইন্ধন শক্তি মূলতে প্ৰকাশচিত্ৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ পৰা আহে।[20]

ভূ-উদ্ভিদসমূহে প্ৰধানকৈ কয়লা আৰু মিথেইন গঠন কৰিছিল। বহু কেইটা কয়লা ক্ষেত্ৰ কাৰ্বনিফেৰাছ যুগত সৃষ্টি হৈছিল। ভূ-উদ্ভিদে তৃতীয় ধৰণৰ কেৰোজেন গঠন কৰিছিল, যি প্ৰাকৃতিক গেছৰ উৎস। যদিও জীৱাশ্ম ইন্ধন সদায়ে প্ৰাকৃতিকভাৱে গঠিত হৈ থাকে, এইবোৰক অনবিকৰণযোগ্য সম্পদ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, কাৰণ এইবোৰ গঠিত হ’বলৈ লাখ লাখ বছৰ লাগে, কিন্তু ইয়াৰ ভাণ্ডাৰ সকলোতকৈ বেছি হাৰত ক্ষয় হৈ আছে আৰু নতুন ভাণ্ডাৰ তাৰ তুলনাত বহুত লেহেমীয়া গতিত সৃষ্টি হৈ আছে।[21][22]

গুৰত্ব

[সম্পাদনা কৰক]
২০২২ চনত বিশ্বত তেল আৰু গেছ উদ্যোগৰ গড় আয় US$4 ট্ৰিলিয়নত উপনীত হৈছিল।[23]
কোভিড-১৯ মহামাৰীৰ পৰা উদ্ধাৰৰ পিছত, তেল কোম্পানীসমূহৰ লাভ বৃদ্ধি পায়। ইয়াৰ কাৰণ আছিল ইউক্ৰেইনত ৰাছিয়াৰ আগ্ৰাসনৰ ফলত ইন্ধনৰ দাম বৃদ্ধি, ঋণ হ্ৰাস, ৰাছিয়াত বন্ধ হৈ যোৱা প্ৰকল্পসমূহৰ কৰ মুক্তি আৰু সেউজীয়া গেছ নিঃসৰণ হ্ৰাসৰ আগৰ পৰিকল্পনাৰ পৰা পিছুৱাই যোৱা।[24] এই ৰেকৰ্ড লাভৰ পিছত windfall tax অৰ্থাৎ অতিৰিক্ত লাভৰ ওপৰত কৰ আৰোপ কৰাৰ বাবে জনসাধাৰণৰ মাজত দাবী উত্থাপিত হয়।[24]

জৈৱ ইন্ধন মানৱ সভ্যতাৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে, কাৰণ ইয়াৰ দ্বাৰা সহজে জ্বলাই তাপ উৎপাদন কৰিব পৰা যায়। পিট নামৰ জৈৱ ইন্ধন গৃহস্থালী কাৰ্যত ব্যৱহাৰ কৰা ইতিহাস লিখিত যুগৰ আগৰ। ধাতু গলাবলৈ কিছুমান প্ৰাচীন ভাঁটিত কয়লা জ্বলাইছিল আৰু খনিজ তৈলৰ পৰিকাষিত আংশিক কঠিন ৰূপতো পুৰণি যুগত জ্বলাই ব্যৱহাৰ হৈছিল।[25] যদিও সিহঁত প্ৰধানকৈ জলনযোগ্য কোটিং আৰু শৱ সংৰক্ষণৰ বাবে ব্যৱহাৰ হৈছিল।[26]

ব্যৱসায়িকভাৱে খনিজ তৈলৰ শোষণ উনবিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে আৰম্ভ হয়।[27]

পূৰ্বতে অপ্ৰয়োজনীয় বুলি বিবেচনা কৰি জ্বলাই নষ্ট কৰা প্ৰাকৃতিক গেছ এতিয়া অতি মূল্যৱান সম্পদ হিচাপে বিবেচিত।[28] এই গেছ হেলিয়াম উৎপাদনৰো মুখ্য উৎস।

গধুৰ খনিজ তেল আৰু তেল বালি ২০০০ দশকৰ আৰম্ভণিতে জৈৱ ইন্ধনৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ উৎস হিচাপে বিবেচিত হ’ব ধৰিলে।[29] তেল শেল আদি আৱৰসাদী শিলত কেৰোজেন থাকে, যাক উত্তপ্ত কৰি ছিন্থেটিক তেল উৎপাদন কৰিব পৰা যায়। এই ধৰণৰ শিলৰ দ্বাৰা উৎপাদিত ইন্ধন ব্যৱহাৰযোগ্য যদিও, ২০১০ আৰু ২০২০ দশকত এইবোৰৰ ওপৰত কৰ হ্ৰাস পাইছিল কাৰণ ইয়াৰ কাৰ্বন নিঃসৰণ বেছি।[30]

১৮শ শতিকাৰ দ্বিতীয়াৰ্ধৰ আগলৈকে বতাহচাকি আৰু জলচাকিয়ে লাঠি-চক্ৰ ঘূৰাবলৈ শক্তি যোগাইছিল, আৰু কাঠ বা পিট পুৰি ঘৰ গৰম ৰখা হৈছিল। বাষ্প ইঞ্জিনত কয়লা আৰু পিছত খনিজ তেল ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ পথ মুকলি হৈছিল। তেতিয়াৰ পৰাই গেছ লেম্প (প্ৰাকৃতিক বা কয়লা গেছ ভিত্তিক) ব্যাপকভাৱে ব্যৱহৃত হ’ব ধৰিলে। অন্তঃজ্বলন ইঞ্জিনৰ আৱিস্কাৰ আৰু গাড়ী-ট্ৰাকত ইয়াৰ প্ৰয়োগৰ ফলত গেছলিন আৰু ডিজেলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰতা বাঢ়িল। ৰে'ল, বিমান ইত্যাদিতো জৈৱ ইন্ধনৰ প্ৰয়োজন হয়। আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ খণ্ড হৈছে বিদ্যুৎ উৎপাদন আৰু পেট্ৰ'ৰাসায়নিক উদ্যোগৰ কেঁচামাল হিচাপে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ। খনিজ তেল উৎপাদনৰ অৱশেষ টাৰ ৰাস্তাৰ নিৰ্মাণত ব্যৱহৃত হয়।

সেউজ বিপ্লৱৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় শক্তি জৈৱ ইন্ধনৰ পৰা আহিছিল—সাৰ হিচাপে প্ৰাকৃতিক গেছ, কীটনাশক হিচাপে তেল, আৰু সেচৰ বাবে হাইড্ৰোকাৰ্বন।[31][32] ছিন্থেটিক নাইট্ৰজেন সাৰৰ বিকাশে বিশ্ব জনসংখ্যা বৃদ্ধিত মুখ্য ভূমিকা লৈছে; প্ৰায় অৰ্ধেক পৃথিৱীৰ জনসংখ্যাই এই সাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল বুলি অনুমান কৰা হৈছে।[33] সাৰ মূল্য সংস্থা বিষয়া এজনে কৈছে, "বিশ্বৰ ৫০% খাদ্য উৎপাদন সাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।" [34]

পৰিবেশগত প্ৰভাৱ

[সম্পাদনা কৰক]
গ্ল'বেল কাৰ্বন প্ৰজেক্টে দেখুৱাইছে যে ১৮৮০ চনৰ পৰা CO2 নিঃসৰণ বিভিন্ন উৎসৰ দ্বাৰা লাহে লাহে বৃদ্ধি পাইছে।

ইন্ধন ৰূপে খনিজ ইন্ধন জ্বলাই লোৱাটোৱে বহুতো ঋণাত্মক বাহ্যিকতাৰ সৃষ্টি কৰে– এনে পৰিবেশগত ক্ষতি, যাৰ প্ৰভাৱ কেৱল ইন্ধন ব্যৱহাৰ কৰা ব্যক্তিবিলাকৰ সীমাৰ বাহিৰতো পৰে। এই প্ৰভাৱসমূহ বিভিন্ন ধৰণৰ খনিজ ইন্ধনৰ মাজত বেলেগ বেলেগ। সকলো খনিজ ইন্ধনে দাহ হোৱাৰ সময়ত CO2 মুক্ত কৰে, যিয়ে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ গতি বঢ়ায়। কয়লা আৰু কম পৰিমাণত তেল আৰু ইয়াৰ ব্যৱহাৰযোগ্য ৰূপসমূহে বায়ুবাহিত কণিকা, ধোঁৱা আৰু এছিড বৰষুণ (আম্লীয় বৰষুণ)ৰ সৃষ্টি কৰে।[35]

২০১৮ চনত খনিজ ইন্ধনৰ পৰা হোৱা বায়ু দুষণে প্ৰায় US$২.৯ নিযুত ডলাৰ (গ্ল'বেল মুঠ গৃহ উৎপাদনৰ ৩.৩%) ক্ষতি সাধন কৰাৰ অনুমান কৰা হৈছে।[9]

শৃংখলাবদ্ধ তথ্য (গছৰ আঙুলিৰ ৰিং, প্ৰৱাল, বৰফৰ স্তৰ) আৰু সৰাসৰি পৰ্যবেক্ষণৰ আধাৰত ২০০০ বছৰৰ বিশ্ব তাপমাত্ৰা পৰিবৰ্তনৰ ৰূপৰেখা।

জলবায়ু পৰিবৰ্তন প্ৰধানকৈ CO2ৰ দৰে সেউজ গৃহ তাপ গেছৰ নিঃসৰণৰ ফলত হয়, আৰু খনিজ ইন্ধন দাহ কৰাটোৱেই ইয়াৰ মুখ্য উৎস।[36] বিশ্বৰ অধিকাংশ অঞ্চলত জলবায়ু পৰিবৰ্তনে পৰিবেশব্যৱস্থাৰ ওপৰত ঋণাত্মক প্ৰভাৱ পেলাইছে। ইয়াত বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ বিলুপ্তি, খাদ্য উৎপাদনৰ ক্ষমতা হ্ৰাস ইত্যাদি অন্তৰ্ভুক্ত থাকে, যিয়ে বিশ্ব ক্ষুধাৰ সমস্যাক অধিক ঘনীভূত কৰে। গ্ল'বেল তাপমাত্ৰা বৃদ্ধি অব্যাহত থাকিলে পৰিবেশ আৰু মানুহৰ ওপৰত ইয়াৰ কু-প্ৰভাৱ অধিক বৃদ্ধি পাব; বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাই কৈছে যে ২১শ শতিকাৰ ভিতৰত জলবায়ু পৰিবৰ্তন হৈছে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ ভাবুকি।[37]

খনিজ ইন্ধন দাহ কৰোঁতে গন্ধকময় অম্ল আৰু নাইট্ৰিক অম্লৰ সৃষ্টি হয়, যিয়ে বৰষুণৰ সৈতে পৃথিৱীত পৰে আৰু প্ৰাকৃতিক তথা কৃত্ৰিম গঠনসমূহৰ ক্ষতি কৰে। সেউজ শিল আৰু চূণশিলেৰে নিৰ্মিত ভাস্কৰ্য তথা স্মাৰকসমূহ বিশেষকৈ এই অম্লবৃষ্টিৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়, কাৰণ অম্লই কেলচিয়াম কাৰ্বনেট গলাই পেলায়।[38]

খনিজ ইন্ধনত ইউৰেনিয়াম আৰু থ'ৰিয়ামৰ দৰে বিকিৰণশীল পদাৰ্থো থাকে, যিবোৰ দাহৰ সময়ত বায়ুমণ্ডললৈ মুক্ত হয়। ২০০০ চনত প্ৰায় ১২,০০০ টন থ'ৰিয়াম আৰু ৫,০০০ টন ইউৰেনিয়াম বিশ্বজুৰি কয়লা দাহৰ ফলত বায়ুত মুকলি হৈছিল। ১৯৮২ চনত কেৱল আমেৰিকাত কয়লা দাহৰ ফলত থ্ৰী মাইল আইলেণ্ড দুৰ্ঘটনাতকৈ ১৫৫ গুণ অধিক বিকিৰণ বায়ুত মুক্ত হৈছিল বুলি অনুমান কৰা হৈছিল।[39]

কয়লা দাহৰ ফলত বটম এছ আৰু ফ্লাই এছৰ দৰে ডাঙৰ পৰিমাণৰ বৰ্জ্য উৎপন্ন হয়। এইবোৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত পুনঃব্যৱহাৰ কৰা হয় (উদাহৰণস্বৰূপে, যুক্তৰাষ্ট্ৰত উৎপাদিত ফ্লাই এছৰ প্ৰায় ৪০% ব্যৱহৃত হয়।)[40]

দাহন, প্ৰচেছিং, আৰু বিতৰণৰ সময়তো খনিজ ইন্ধনে পৰিৱেশত ক্ষতি সাধন কৰে। কয়লা খননৰ ধৰণ বিশেষকৈ পাহাৰ কাটি খনন আৰু প্ৰাক্‌-উৎপাদন খনন পৰিবেশৰ ওপৰত অতি কু-প্ৰভাৱ পেলায়। সাগৰৰ মাজত খনন জলজ প্ৰাণীৰ বাবে বিপজ্জনক। খনিজ ইন্ধনৰ কুঁৱাৰ পৰা মিথেন গেছ পলাই যোৱা গেছ নিঃসৰণৰ মাধ্যমেৰে বায়ুমণ্ডললৈ যাব পাৰে। তেল শোধনাগাৰসমূহে বায়ু আৰু পানী প্ৰদূষণৰ সৃষ্টি কৰে। কয়লা সাধাৰণতে ডিজেল চলিত ৰে'লৰে পৰিবহণ কৰা হয়, আৰু কেঁচা তেল টেংকাৰ জাহাজেৰে, যাৰ বাবে অধিক খনিজ ইন্ধন দাহৰ প্ৰয়োজন হয়।[41]

এলাকাভিত্তিক বাৰ্ষিক CO2 নিঃসৰণ। ইয়াত কেৱল খনিজ ইন্ধন আৰু উদ্যোগৰ পৰা হোৱা নিঃসৰণ অন্তৰ্ভুক্ত; ভূ-ব্যৱহাৰৰ পৰিৱৰ্তন অন্তৰ্ভুক্ত নহয়।

জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ নেতিবাচক প্ৰভাৱ প্ৰতিহত কৰিবলৈ বিভিন্ন ধৰণৰ প্ৰশমনমূলক প্ৰচেষ্টাৰ সৃষ্টি হৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত বিকল্প শক্তিৰ উৎস, যেনে নবীকৰণযোগ্য শক্তি ব্যৱহাৰৰ আন্দোলনও অন্তৰ্ভুক্ত। পৰিৱেশ নিয়ন্ত্ৰণে এই নিৰ্গমন সীমিত কৰিবলৈ বিভিন্ন পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰে; উদাহৰণস্বৰূপে, ফ্লাই এছৰ দৰে পেলনীয়া সামগ্ৰী বায়ুমণ্ডললৈ এৰি দিয়াৰ বিৰুদ্ধে নিয়ম।[42]

২০২০ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ৰাষ্ট্ৰসংঘই এক প্ৰতিবেদন প্ৰকাশ কৰি কয় যে সেউজ গৃহ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা সত্ত্বেও বিভিন্ন চৰকাৰে জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ ক্ষেত্ৰত "দুগুণ হ্ৰাস" কৰিছে, কিছুমান ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ ক'ভিড-১৯ পুনৰুদ্ধাৰ উদ্দীপক পুঁজিৰ ৫০% তকৈ অধিক বিকল্প শক্তিৰ পৰিৱৰ্তে জীৱাশ্ম ইন্ধন উৎপাদনৰ দিশলৈ ঠেলি দিছে।[43] ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মহাসচিব এণ্টনিঅ' গুটেৰেছে ঘোষণা কৰিছে যে "মানৱতাই প্ৰকৃতিৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ চলাই আছে। এইটো আত্মহত্যাৰ দৰে। প্ৰকৃতিয়ে সদায় প্ৰতিশোধ লয় – আৰু ইতিমধ্যে ই ক্ৰমাৎ ক্ৰমাৎ শক্তি আৰু ক্ৰোধেৰে সেই কাম কৰি আছে।" তেওঁ লগতে দাবী কৰে যে এতিয়াও আশাৰ কাৰণ আছে, ২০৫০ চনৰ ভিতৰত নিকা শূন্য নিৰ্গমন লাভ কৰাৰ লক্ষ্য গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত চীন আৰু ইউৰোপীয় ইউনিয়নৰ দৰে অন্যান্য বৃহৎ নিৰ্গমনকাৰী দেশসমূহৰ সৈতে যোগদান কৰাৰ পৰিকল্পনাৰ আশা কৰিছিল।[44]

মুদ্ৰাস্ফীতিৰ প্ৰভাৱ

[সম্পাদনা কৰক]

জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ প্ৰভাৱ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ওপৰত বৰ্ণনা কৰা এটা শব্দ।[45][46]

২০২২ চনৰ আগষ্ট মাহত ভক্সৰ মতে, "অৰ্থনীতিবিদসকলে শক্তিৰ মূল্যক উচ্চ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ মূল কাৰণ হিচাপে আঙুলিয়াই দিছে", লক্ষ্য কৰিছে যে "শক্তিৰ মূল্যই অৰ্থনীতিৰ প্ৰায় প্ৰতিটো অংশক পৰোক্ষভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে"।[45] জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ মূল্য বৃদ্ধিৰ ফলত মূল্য যথেষ্ট বৃদ্ধি কৰা খণ্ডসমূহৰ ভিতৰত পৰিবহণ, খাদ্য আৰু জাহাজ চলোৱা আদি অন্তৰ্ভুক্ত।[45]

অসুস্থতা আৰু মৃত্যু

[সম্পাদনা কৰক]
জীৱাশ্ম ইন্ধন ব্যৱহাৰৰ ফলত হোৱা মৃত্যু (চাৰ্টত আয়তক্ষেত্ৰৰ অঞ্চল) নবীকৰণযোগ্য শক্তি উৎপাদনৰ ফলত হোৱা মৃত্যুতকৈ বহু বেছি (চাৰ্টত আয়তক্ষেত্ৰ কষ্টেৰে দেখা যায়)।[47]

জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ পৰা হোৱা পৰিৱেশ প্ৰদূষণে মানুহক প্ৰভাৱিত কৰে, কাৰণ ইয়াৰ দহনৰ ফলত উৎপন্ন কণা আৰু অন্যান্য বায়ু প্ৰদূষকে উশাহ ল’লে অসুস্থতা আৰু মৃত্যুৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। এই স্বাস্থ্যজনিত প্ৰভাৱৰ ভিতৰত অকাল মৃত্যু, তীব্ৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত ৰোগ, গুৰুতৰ হাঁপানী, দীৰ্ঘদিনীয়া ব্ৰংকাইটিছ আৰু হাওঁফাওঁৰ কাৰ্য্যক্ষমতা হ্ৰাস পোৱা আদি অন্তৰ্ভুক্ত। দুখীয়া, অপুষ্টিকৰ, অতি কম বয়সীয়া আৰু অতি বৃদ্ধ, আৰু পূৰ্বতে শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত ৰোগ বা অন্যান্য অসুস্থতাত ভুগা লোকসকল অধিক বিপদত থাকে।[48]

২০২৩ চনৰ এক গবেষণাত অনুমান কৰা হৈছে যে কেৱল জীৱাশ্ম ইন্ধন ব্যৱহাৰৰ ফলত হোৱা বায়ু প্ৰদূষণৰ কাৰণে বছৰি প্ৰায় ৫.১৩ মিলিয়ন অতিৰিক্ত মৃত্যু হয়।[49] ২০১৮ চনত এই সংখ্যা ৮০ লাখতকৈ অধিক আছিল, অৰ্থাৎ বিশ্বজুৰি প্ৰায় ৫ জনৰ ভিতৰত ১ জনৰ মৃত্যু বায়ু প্ৰদূষণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।[50]

যদিও সকলো শক্তিৰ উৎসই কিছুমান বিৰূপ প্ৰভাৱ সৃষ্টি কৰে, তথাপি তথ্যই দেখুৱাইছে যে জীৱাশ্ম ইন্ধনসকল স্বাস্থ্যৰ বাবে আটাইতকৈ বিপজ্জনক আৰু সেউজ গৃহ গেছৰ নিৰ্গমনতো আটাইতকৈ বেছি। ইয়াৰ বিপৰীতে আধুনিক নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ উৎসসমূহ অধিক সুৰক্ষিত আৰু পৰিষ্কাৰ যেন লাগে।

শক্তি উৎস অনুসৰি মৃত্যু আৰু নিৰ্গমন

[সম্পাদনা কৰক]

ইউৰোপীয় ইউনিয়নত, শক্তি উৎস অনুসৰি প্ৰতি টেৰাৱাট-ঘণ্টা (TWh) উৎপাদনৰ বিপৰীতে মৃত্যু আৰু সেউজ গৃহ গেছৰ নিৰ্গমনৰ তুলনামূলক টেবুল:

শক্তি উৎস অনুসৰি মৃত্যু আৰু গেছ নিৰ্গমন
শক্তিৰ উৎস প্ৰতি TWh-ত মৃত্যুৰ সংখ্যা সেউজ গৃহ গেছৰ নিৰ্গমন (হাজাৰ টন/TWh)
কয়লা ২৪.৬ ৮২০
তেল ১৮.৪ ৭২০
প্ৰাকৃতিক গেছ ২.৮ ৪৯০
জৈৱবস্তু ৪.৬ ৭৮–২৩০
জলবিদ্যুৎ ০.০২ ৩৪
পাৰমাণৱিক শক্তি ০.০৭ ৩
বায়ু ০.০৪ ৪
সৌৰশক্তি ০.০২ ৫

তথ্যই দেখুৱাইছে যে কয়লা, তেল, প্ৰাকৃতিক গেছ আৰু জৈৱবস্তুৰ তুলনাত জলবিদ্যুৎ, পাৰমাণৱিক শক্তি, বতাহ আৰু সৌৰশক্তিৰ ফলত মৃত্যুৰ হাৰ আৰু নিৰ্গমন দুয়ো কম। পাৰমাণৱিক শক্তি ব্যৱহাৰ কৰি জীৱাশ্ম ইন্ধন পৰিহাৰৰ ফলত ১৮ লাখ লোকৰ জীৱন ৰক্ষা হৈছে বুলি বিজ্ঞানীসকলে দাবী কৰিছে।[51]

টোকা

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ এই শব্দটো এক প্ৰচলিত ভ্ৰান্ত নাম হিচাপে বিবেচিত, কাৰণ ই সঁচাকৈয়ে জীৱাশ্মৰ পৰা নহয়, বৰঞ্চ সংৰক্ষিত জৈৱ পদাৰ্থৰ পৰা উৎপন্ন।[1]

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ Fleckenstein, Joseph E. (2016). Three-phase electrical power. প্ৰকাশক Boca Raton: CRC Press. পৃষ্ঠা. 58. ISBN 978-1-4987-3778-4. OCLC 958799795. https://books.google.com/books?id=s-SYCgAAQBAJ&pg=PA58. 
  2. ↑ "Fossil fuel". ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/terms/fossil_fuel.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 October 2021. 
  3. ↑ "Fossil fuels". Geological Survey Ireland. https://www.gsi.ie/en-ie/education/earth-resources/Pages/Fossil-fuels.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 October 2021. 
  4. ↑ Paul Mann, Lisa Gahagan, and Mark B. Gordon, "Tectonic setting of the world's giant oil and gas fields", in Michel T. Halbouty (ed.) Giant Oil and Gas Fields of the Decade, 1990–1999, Tulsa, Okla.: American Association of Petroleum Geologists, p. 50, accessed 22 June 2009.
  5. ↑ Ritchie, Hannah; Rosaldo, Pablo (2024). "Energy Mix". Our World in Data. https://ourworldindata.org/energy-mix। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 May 2025. 
  6. ↑ Ritchie, Hannah; Rosaldo, Pablo (2024). "Electricity mix". Our World in Data. https://ourworldindata.org/electricity-mix। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 May 2025. 
  7. ↑ "EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research". edgar.jrc.ec.europa.eu. https://edgar.jrc.ec.europa.eu/report_2023। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-05. 
  8. ↑ "Chapter 2: Emissions trends and drivers". IPCC_AR6_WGIII. 2022. Archived from the original on 2022-04-04. https://web.archive.org/web/20220404150655/https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  9. ↑ 9.0 9.1 "The Costs of Fossil Fuels". IMF. https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2020/09/24/blog-the-costs-of-fossil-fuels। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  10. ↑ Zhang, Sharon. "Air Pollution Is Killing More People Than Smoking—and Fossil Fuels Are Largely to Blame". https://psmag.com/environment/air-pollution-is-killing-more-people-than-smoking-and-fossil-fuels-are-largely-to-blame. 
  11. ↑ Lelieveld, J.; Klingmüller, K.; Pozzer, A.; Burnett, R. T.; Haines, A.; Ramanathan, V. (2019-04-09). "Effects of fossil fuel and total anthropogenic emission removal on public health and climate". PNAS খণ্ড 116 (15): 7192–7197. doi:10.1073/pnas.1819989116. 
  12. ↑ Dickie, Gloria (2022-04-04). "Factbox: Key takeaways from the IPCC report on climate change mitigation". Reuters. https://www.reuters.com/business/environment/key-takeaways-ipcc-report-climate-change-mitigation-2022-04-04/. 
  13. ↑ "Price Spike Fortifies Fossil Fuel Subsidies". 2022-04-14. https://www.energyintel.com/0000017f-db65-d6e9-a1ff-dfe5df610000. 
  14. ↑ "Why are fossil fuels so hard to quit?". 2020-06-08. https://www.brookings.edu/essay/why-are-fossil-fuels-so-hard-to-quit/. 
  15. ↑ তেল ক্ষেত্ৰৰ মানচিত্ৰ Archived 6 August 2012 at the Wayback Machine. quakeinfo.ucsd.edu
  16. ↑ Hsu, Chang Samuel; Robinson, Paul R. (2017). Springer Handbook of Petroleum Technology (2nd, illustrated সম্পাদনা). Springer. পৃষ্ঠা. 360. ISBN 978-3-319-49347-3. https://books.google.com/books?id=mgxEDwAAQBAJ.  Extract of p. 360
  17. ↑ Caspar Neumann; William Lewis (1759). The Chemical Works of Caspar Neumann ... (1773 printing). J. and F. Rivington. পৃষ্ঠা. 492–. https://books.google.com/books?id=OBUAAAAAQAAJ&pg=PA492. 
  18. ↑ "fossil". Oxford English Dictionary (Online ed.). Oxford University Press.  (Subscription or participating institution membership required.) – "fossil [...] adj. [...] Obtained by digging; found buried in the earth. Now chiefly of fuels and other materials occurring naturally in underground deposits; esp. in FOSSIL FUEL n."
  19. ↑ "fossil". Oxford English Dictionary (Online ed.). Oxford University Press.  (Subscription or participating institution membership required.) – "fossil [...] n. [...] Something preserved in the ground, esp. in petrified form in rock, and recognizable as the remains of a living organism of a former geological period, or as preserving an impression or trace of such an organism."
  20. ↑ "thermochemistry of fossil fuel formation". http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf. 
  21. ↑ Miller, G.; Spoolman, Scott (2007). Environmental Science: Problems, Connections and Solutions. Cengage Learning. ISBN 978-0-495-38337-6. https://books.google.com/books?id=AJ4SnHbb-ZcC&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA11। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 April 2018. 
  22. ↑ Ahuja, Satinder (2015). Food, Energy, and Water: The Chemistry Connection. Elsevier. ISBN 978-0-12-800374-9. https://books.google.com/books?id=DHKDBAAAQBAJ&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA278। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 April 2018. 
  23. ↑ "World Energy Investment 2023". International Energy AgencyIEA.org. May 2023. পৃষ্ঠা: 61. https://iea.blob.core.windows.net/assets/8834d3af-af60-4df0-9643-72e2684f7221/WorldEnergyInvestment2023.pdf. 
  24. ↑ 24.0 24.1 Bousso, Ron (8 February 2023). "Big Oil doubles profits in blockbuster 2022". Reuters. https://www.reuters.com/business/energy/big-oil-doubles-profits-blockbuster-2022-2023-02-08/. 
  25. ↑ "Encyclopædia Britannica, use of oil seeps in ancient times". https://www.britannica.com/ebc/article-50695। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 September 2007. 
  26. ↑ Bilkadi, Zayn (1992). "Bulls From the Sea: Ancient Oil Industries". Aramco World. http://www.gr8dubai.com/oil2.htm. 
  27. ↑ Ball, Max W.; Douglas Ball; Daniel S. Turner (1965). This Fascinating Oil Business. প্ৰকাশক Indianapolis: Bobbs-Merrill. ISBN 978-0-672-50829-5. 
  28. ↑ Kaldany, Rashad (13 December 2006). "Global Gas Flaring Reduction: A Time for Action!". Global Forum on Flaring & Gas Utilization. প্ৰকাশক Paris: World Bank. Archived from the original on 10 September 2007. https://web.archive.org/web/20070910075542/http://www.worldbank.org/html/fpd/ggfrforum06/kadany.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 September 2007. 
  29. ↑ "Oil Sands Global Market Potential 2007". PRLog. Aug 10, 2007. http://www.prlog.org/10026386-oil-sands-global-market-potential-2007.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 September 2007. 
  30. ↑ Carrington, Damian (12 December 2017). "Insurance giant Axa dumps investments in tar sands pipelines". The Guardian. https://www.theguardian.com/environment/2017/dec/12/insurance-giant-axa-dumps-investments-tar-sands-pipelines. 
  31. ↑ Eating Fossil Fuels. EnergyBulletin. Archived June 11, 2007, at the Wayback Machine
  32. ↑ "Soaring fertilizer prices put global food security at risk". Axios. 6 May 2022. https://www.axios.com/2022/05/06/fertilizer-prices-food-securtiy. 
  33. ↑ Erisman, Jan Willem; Sutton, Mark A.; Galloway, James; Klimont, Zbigniew; Winiwarter, Wilfried (October 2008). "How a century of ammonia synthesis changed the world". Nature Geoscience খণ্ড 1 (10): 636–639. doi:10.1038/ngeo325. http://www.physics.ohio-state.edu/~wilkins/energy/Resources/Essays/ngeo325.pdf.xpdf. 
  34. ↑ Butler, Sarah; Ambrose, Jillian (20 October 2021). "Fears global energy crisis could lead to famine in vulnerable countries". The Guardian. https://www.theguardian.com/business/2021/oct/20/global-energy-crisis-famine-production. 
  35. ↑ "Fossil Fuels: The Dirty Facts". NRDC. https://www.nrdc.org/stories/fossil-fuels-dirty-facts। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  36. ↑ "Fossil Fuels and Climate Change". NASA Climate. https://climate.nasa.gov/causes/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  37. ↑ "Climate change and health". World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/climate-change-and-health। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  38. ↑ "Acid Rain and Its Effect on Structures". EPA. https://www.epa.gov/acidrain/effects-acid-rain। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  39. ↑ "Radiological Impact of Coal Combustion". Scientific American. https://www.scientificamerican.com/article/coal-ash-is-more-radioactive-than-nuclear-waste/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  40. ↑ "Coal Ash Basics". EPA. https://www.epa.gov/coalash/coal-ash-basics। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  41. ↑ "Environmental impacts of fossil fuels". U.S. Department of Energy. https://www.energy.gov/science-innovation/energy-sources/fossil/environmental-impacts। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. [সংযোগবিহীন উৎস]
  42. ↑ "Renewable Energy: The Clean Facts". NRDC. https://www.nrdc.org/stories/renewable-energy-clean-facts। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  43. ↑ "UN Report: Governments Doubling Down on Fossil Fuels". UNEP. https://www.unep.org/news-and-stories/press-release/governments-double-down-fossil-fuels-un-report-warns। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. [সংযোগবিহীন উৎস]
  44. ↑ "Secretary-General's Remarks on Climate Action". United Nations. https://www.un.org/sg/en/node/254683। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-06-11. 
  45. ↑ 45.0 45.1 45.2 Leber, Rebecca (2022-08-12). "Fight climate change. End fossilflation. Here's how." (en-US ভাষাত). Vox. https://www.vox.com/science-and-health/2022/8/12/23290488/fight-climate-change-end-fossil-fuel-inflation। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-08-18. 
  46. ↑ Horowitz, Julia (2022-12-13). "Analysis: Inflation is finally falling. But the days when prices rose just 2% may never return | CNN Business" (en ভাষাত). CNN. https://www.cnn.com/2022/12/13/economy/inflation-2-demographics-climate-deglobalization/index.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-08-18. 
  47. ↑ Ritchie, Hannah; Roser, Max (2021). "What are the safest and cleanest sources of energy?". Our World in Data. https://ourworldindata.org/safest-sources-of-energy.  Data sources: Markandya & Wilkinson (2007); UNSCEAR (2008; 2018); Sovacool et al. (2016); IPCC AR5 (2014); Pehl et al. (2017); Ember Energy (2021).
  48. ↑ "State of Global Air 2020". Health Effects Institute. https://www.stateofglobalair.org/। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 June 2025. 
  49. ↑ Vohra, Karn (2021). "Global mortality from outdoor fine particle pollution generated by fossil fuel combustion: Results from GEOS-Chem". Environmental Research খণ্ড 195: 110754. doi:10.1016/j.envres.2021.110754. PMID 33515786. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0013935121000487. 
  50. ↑ Lelieveld, J. (2019). "Effects of fossil fuel and total anthropogenic emission removal on public health and climate". PNAS খণ্ড 116 (15): 7192–7197. doi:10.1073/pnas.1819989116. PMID 30910980. 
  51. ↑ Kharecha, Pushker A.; Hansen, James E. (2013). "Prevented mortality and greenhouse gas emissions from historical and projected nuclear power". Environmental Science & Technology খণ্ড 47 (9): 4889–4895. doi:10.1021/es3051197. PMID 23495845. 
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=জীৱাশ্ম_ইন্ধন&oldid=519726"ৰ পৰা অনা হৈছে