সমললৈ যাওক

জেন

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা

জেন (জাপানী উচ্চাৰণ: [dzeꜜɴ, dzeɴ][1] (চীনা: Chán; কোৰিয়ান: Sŏn; ভিয়েটনামী: Thiền) হৈছে ভাৰতীয় মহাযান বৌদ্ধ ধৰ্ম, বিশেষকৈ যোগাচাৰা আৰু মধ্যমক দৰ্শনৰ সৈতে মিহলাই টাং বংশৰ সময়ত চীনত বিকশিত হোৱা এটা মহাযান বৌদ্ধ পৰম্পৰা, যি চীনা তাওবাদী চিন্তা, বিশেষকৈ নব্য-তাওবাদীৰ প্ৰভাৱত আছিল।[2] জেনৰ উৎপত্তি হৈছে চান স্কুল (禪宗, chánzōng, 'ধ্যান বিদ্যালয়') বা বুদ্ধ-মন বিদ্যালয় (佛心宗, fóxīnzōng) হিচাপে,[3] আৰু পাছলৈ ই বিভিন্ন উপ-বিদ্যালয় আৰু শাখালৈ বিকশিত হয়।

পৰম্পৰাগতভাৱে চানক চীনলৈ অনা বুলি বিশ্বাস কৰা হয় অৰ্ধ-কিংবদন্তি ব্যক্তি বোধিধৰ্মা, এজন ভাৰতীয় (বা মধ্য এছিয়াৰ) সন্ন্যাসী, যিয়ে চীনত ধ্যান শিক্ষাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল বুলি কোৱা হয়। চীনৰ পৰা চানে দক্ষিণে ভিয়েটনামলৈ বিয়পি যায় আৰু ভিয়েটনামী থিন, উত্তৰ-পূবে কোৰিয়ালৈ ছিয়ন বৌদ্ধ ধৰ্ম আৰু পূবে জাপানলৈ জাপানী জেন হৈ পৰে।[4]

জেনে ধ্যান অনুশীলন, নিজৰ বুদ্ধ প্ৰকৃতিৰ প্ৰত্যক্ষ অন্তৰ্দৃষ্টি (見性, চীনা: jiànxìng, জাপানী: kenshō), আৰু আনৰ সুবিধাৰ বাবে দৈনন্দিন জীৱনত এই অন্তৰ্দৃষ্টিৰ ব্যক্তিগত প্ৰকাশৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।[5][6] কিছুমান জেন উৎসই মতবাদী অধ্যয়ন আৰু পৰম্পৰাগত পদ্ধতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব নিদিয়ে, জাজেনৰ জৰিয়তে প্ৰত্যক্ষ বুজাবুজি আৰু এজন মাষ্টৰ (জাপানী: rōshi, চীনা: shīfu)ৰ সৈতে পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে যিজনক এজন মূৰ্তিবিঘ্নিত আৰু অগতানুগতিক ব্যক্তি হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হয়।[7][8][9][10][11][12] ইয়াৰ পাছতো বেছিভাগ জেন বিদ্যালয়ে পৰম্পৰাগত বৌদ্ধ অনুশীলন যেনে জপ, উপদেশ, খোজ কঢ়া ধ্যান, আচাৰ-অনুষ্ঠান, মঠ-মন্দিৰ আৰু শাস্ত্ৰ অধ্যয়ন আদিও প্ৰচাৰ কৰে।[13][14]

বুদ্ধ-প্ৰকৃতিৰ চিন্তা, অভ্যন্তৰীণ জ্ঞান আৰু হঠাৎ জাগৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি জেন শিক্ষাই সৰ্বস্তিভাদ ধ্যান, বোধিসত্ত্বৰ ওপৰত মহাযানৰ শিক্ষা, যোগাচাৰা আৰু তথাগতগৰ্ভ গ্ৰন্থ (লংকাৱতৰ সূত্ৰ যেনে), আৰু হুয়ায়ান বিদ্যালয় আদি বহু বৌদ্ধ উৎসৰ পৰা আহৰণ কৰে।[15][16] প্ৰজ্ঞাপাৰমিতা সাহিত্য,[17] লগতে মধ্যমক চিন্তাধাৰাই জেনৰ অলংকাৰিক আৰু প্ৰায়ে মূৰ্তিবিহীন প্ৰকৃতিৰ গঠনত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছে।[18]

ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান

[সম্পাদনা কৰক]

জেন শব্দটো মধ্য চীনা শব্দ 禪 (মধ্য চীনা: [dʑian]; পিনয়ন: Chán) ৰ জাপানী উচ্চাৰণ (kana: ぜん) ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যিটো সংস্কৃত শব্দ ধ্যানা (dhyāna)ৰ পৰা আহিছে,[19] যাক প্ৰায়ে 'চিন্তা', 'শোষণ', বা 'ধ্যানশীল অৱস্থা' হিচাপে ব্যাখ্যা কৰা হয়।[20]

"জেন স্কুল"ৰ প্ৰকৃত চীনা নাম হৈছে 禪宗 (Chánzōng)। আনহাতে Chán শব্দটো সাধাৰণতে ধ্যান-ধাৰণাৰ অনুশীলন (習禪; xíchán) বা ধ্যান অধ্যয়ন (禪學; chánxué) বুজাবলৈ ব্যৱহৃত হয় যদিও এইটো প্ৰায়ে Chánzōngৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ হিচাপে ব্যৱহৃত হয়।[21]

জেনক 佛心宗 (চীনা: fóxīnzōng) বা জাপানী: busshin-shū বুলিও কোৱা হয়,[3] যাৰ অৰ্থ "বুদ্ধ-মনৰ বিদ্যালয়"; fó-xīn, অৰ্থাৎ 'বুদ্ধ-মন' — এইটো বুদ্ধৰ দয়ালু আৰু আলোকিত মন অথবা সকলো সত্তাৰ অন্তৰ্নিহিত বিশুদ্ধ মনৰ দিশত দৃষ্টিপাত কৰে,[22] আৰু বুছিনে বুদ্ধৰ কাৰ্য্যকলাপকো বুজাব পাৰে,[23] — যাক "জাগ্ৰত কাৰ্য্যকলাপৰ মূৰ্ত প্ৰতিনিধিত্ব" বুলি কোৱা হয়।[24]

"জেন" শব্দটো পৰম্পৰাগতভাৱে এটা বিশেষ্য হিচাপে ব্যৱহৃত হয়। শেহতীয়াকৈ ইয়াক সাধাৰণভাৱে "শান্ত" আৰু "সন্তুষ্ট" মনোভাৱৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ব্যৱহৃত হ’বলৈ ধৰিছে। ২০১৮ চনত Zen শব্দটো আনুষ্ঠানিকভাৱে মেৰিয়াম-ৱেবষ্টাৰ অভিধানত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।[25]

আখ্যান

[সম্পাদনা কৰক]

টাং বংশৰ চানক, বিশেষকৈ মাজু আৰু লিঞ্জিৰ এণ্টিনমিয়ান কথা আৰু "শ্বক কৌশল"ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ সৈতে, পিছৰ চান লেখকসকলে পুৰ্বদৃষ্টিৰে চানৰ "সোণালী যুগ" হিচাপে দেখা পাইছিল।[26] মাৰিঅ' প'চেস্কিয়ে লিখাৰ দৰে, ৰেকৰ্ড অৱ দ্য ট্ৰেন্সমিছন অৱ দ্য লেম্প (প্ৰায় ১০০৪)ৰ দৰে ছং বংশৰ গ্ৰন্থত অতীতৰ মাষ্টৰসকলক মূৰ্তিবিঘ্নিত ঋষি হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে যিয়ে চিঞৰ-বাখৰ কৰা, ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক প্ৰহাৰ কৰা আৰু বিৰোধী বক্তব্য দিয়াৰ দৰে আমূল আৰু অতিক্ৰমণীয় প্ৰথাক আঁকোৱালি লৈছিল। কিন্তু এই মূৰ্তিধ্বংসী কাহিনীবোৰ টাং যুগৰ উৎসৰ পৰা অনুসন্ধান কৰিব নোৱাৰি, সেয়া এপ’ক্ৰিফাল ল’ৰ হিচাপে বিবেচিত হ’ব লাগে।[27] এই পৰম্পৰাগত জেন আখ্যান ছংৰ সময়ত প্ৰধান হৈ পৰে, যেতিয়া চান চীনত বৌদ্ধ ধৰ্মৰ প্ৰধান ৰূপত পৰিণত হয়, ইম্পেৰিয়েল ক'ৰ্ট আৰু পণ্ডিত-অফিচিয়েল শ্ৰেণীৰ সমৰ্থনৰ বাবে।[26]

পৰম্পৰাগত জেন আখ্যানৰ আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান হ’ল জেন হৈছে এক অখণ্ড বংশ যিয়ে শাক্যমুনি বুদ্ধৰ সময়ৰ পৰা বৰ্তমানলৈকে জ্ঞান-দীপ্ত বুদ্ধ-মনক সঞ্চাৰণ কৰি আহিছে। এই আখ্যান পৰম্পৰাগতভাৱে জেন ইতিহাস আৰু জেন বংশ চাৰ্টৰ জৰিয়তে সমৰ্থিত হয়, যিবোৰ চীনত কেইবা শতিকাৰ ভিতৰত বিকশিত হৈছিল যেতিয়ালৈকে ইয়াক ছং কালত কেনন কৰা হৈছিল।[28]

প্ৰাচীন আইকন'ক্লাষ্টিক জেন মাষ্টাৰসকলৰ পৰম্পৰাগত ছবিখনে ২০ শতিকাত পশ্চিমীয়া দেশসমূহত অতি জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছে, বিশেষকৈ ডি. টি. চুজুকি][29] আৰু হাকুন ইয়াছুটানি[30]ৰ প্ৰভাৱৰ বাবে। এই পৰম্পৰাগত আখ্যানক ১৯৭০ চনৰ পৰাই জেন ইতিহাস আৰু প্ৰি-ছং উৎসৰ ওপৰত আধুনিক শৈক্ষিক গৱেষণাৰ দ্বাৰা প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছে আৰু ইয়াৰ পৰিপূৰক হিচাপে কাম কৰা হৈছে।[26][31][32][33][34][35]

জেনৰ ইতিহাসৰ ওপৰত আধুনিক বৈজ্ঞানিক গৱেষণাই জেন, ইয়াৰ ইতিহাস আৰু ইয়াৰ শিক্ষা সম্পৰ্কীয় তিনিটা মূল আখ্যান বিবেচনা কৰে: পৰম্পৰাগত জেন আখ্যান (TZN),[36] বৌদ্ধ আধুনিকতাবাদ (BM),[29] আৰু ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক সমালোচনা (HCC)।[36] এটা বাহ্যিক আখ্যান হৈছে নণ্ডুৱেলিজম, যিয়ে জেনক ধৰ্মসমূহৰ এক সৰ্বজনীন অদ্বিতীয়তাবাদী সত্তাৰ চিন বুলি দাবী কৰে।[37][38]

ফটো গেলাৰী

[সম্পাদনা কৰক]
কোডো সাৱাকিয়ে জাজেন প্ৰচলিত “হোক্কাই জ'ইন” (法界定印) মুদ্ৰাৰে জাজেন ধ্যান কৰি আছে, যি জাপানী সোত' জেনত সাধাৰণ।
সম্ভ্ৰান্ত ভিক্ষু হ্সুৱান হোৱাই ১৯৫৩ চনত হংকঙত পদ্মাসনে ধ্যান কৰি আছে।
তোৰে এনজিৰ দ্বাৰা লিখিত “無” (wú) শব্দৰ কলিগ্ৰাফি, যি প্ৰসিদ্ধ ‘‘জাওঝৌৰ কুকুৰ’’ কোৱানৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
ভিক্টোৰিয়া জেন চেণ্টাৰত অনুষ্ঠিত জুকাই অনুষ্ঠান, জানুৱাৰী ২০০৯।
সোত' শাখাৰ মুখ্য মন্দিৰ এইহেই-জিৰ পৰম্পৰাগত মানচিত্ৰ।
ভিয়েটনামৰ দা লাটস্থিত ত্ৰুক লাম বিহাৰৰ বুদ্ধ মণ্ডপ।
তাইৱানী চিত্ৰশিল্পী লি মে-শুৰ আঁকা ‘‘বৌদ্ধ সূত্ৰ পাঠ’’।
হাকুইন একাকুৰ আঁকা ‘‘নাওখনত হোটেই’’, ইয়েল ইউনিভাৰ্সিটি আৰ্ট গেলাৰীত সংৰক্ষিত।
কিয়'টোৰ ৰিয়ান-জিত থকা শুকান ভূমি (কাৰে-চানচুই) জেন উদ্যান।
চীনৰ ছাওলিন বিহাৰৰ চান শাখাৰ দুই মহাগুৰু: শি ডেৰু আৰু শি ডে-ইয়াং।
এনকাকু-জিত ধনুৰ্বিদ্যা অনুশীলনৰ সামগ্ৰী। ইয়াত কিউদো প্ৰশিক্ষণৰ বাবে ড'জো আছে আৰু জেন ভিক্ষুসমূহে এই কলাৰ অনুশীলন কৰে।
দক্ষিণ কোৰিয়াৰ হানমাউম চেন কেন্দ্ৰত অনুষ্ঠিত চন ভিক্ষুণী ডেহেং কুন সুনিমৰ ধৰ্ম আলোচনা।
১৩১০ চনৰ কাষৰীয়া কোৰিয়াৰ কাঠৰ ছপা ‘‘ষষ্ঠ পিতামহৰ ধৰ্মমণি মঞ্চ সূত্ৰ’’, জেনৰ প্ৰধান ধৰ্মমূলতত্ত্ব।
চীনাৰ ‘‘মুশিন’’ (無心) অৰ্থাৎ "মনশূন্যতা"ৰ কলিগ্ৰাফি।
থিক ন্যাত হান্ধৰ দ্বাৰা আঁকা এনসো (জেন বৃত্ত), যি ‘‘অস্তিত্ব-সহ-অস্তিত্ব’’ৰ শিক্ষা বৰ্ণনা কৰে।
দক্ষিণ কোৰিয়াৰ বংগেউনচা মন্দিৰত বাহিৰৰ পাটীত আঁকা গৰু বিচাৰি ফুৰা—জেন অনুশীলনৰ আৰম্ভণিৰ ৰূপক।
বংগেউনচাত গৰু ধৰাৰ চিত্ৰ—চূড়ান্ত সত্যৰ উপলব্ধি ৰূপক।
জাপানী সোত' ভিক্ষু ‘‘তকুহাট্সু’’ ধৰণৰ ভিক্ষা যাত্ৰাত জাজেনত বসা অৱস্থাত।
ছেওলৰ যোগিয়ে চেন মন্দিৰ।
তেনৰ্যু-জি, ৰিনজাই শাখাৰ মুখ্য মন্দিৰ।
ভিয়েটনামৰ ত্ৰুক লাম শাখাৰ ভিক্ষুসকল, তায় থিয়েন বিহাৰত।
পেৰিছত সোত' জেন ভিক্ষু মিওজান ক'ডোয়ে তেওঁৰ গুৰু টাইগু টাৰলুৰৰ পৰা ধৰ্ম স্থানান্তৰ গ্ৰহণ কৰিছে, ২০১৪।
আধুনিক কোৰিয়াৰ চেন ভিক্ষুণী ডেহেং, যিয়ে কোনো গুৰুবিহীনভাৱে আত্মবোধ প্ৰাপ্ত কৰিছিল—"গুৰুবিহীন জ্ঞান" বুলি জনাজাত।
হেইনচা বিহাৰত সংৰক্ষিত কোৰিয়ান ত্ৰিপিটকাৰ কাঠৰ ফলক—চীনাৰ বৌদ্ধ ক্যাননৰ প্ৰাচীন সংস্কৰণ।
লিয়াং কাইৰ আঁকা ‘‘ষষ্ঠ পিতামহে এক সূত্ৰ ফালি পেলোৱা’’ (ছং বংশ, ৯৬০–১২৭৯)।
ওবাকু জেন ভিক্ষু সোকুহি নিওইট্সুৰ ‘‘চান্দ্ৰআলোকে এক সূত্ৰ পঢ়া’’ শীৰ্ষক চিত্ৰ।
ডোগেনৰ ফুকানজাজেঙিৰ টেনপুকু সংস্কৰণৰ অনুলিপি, ১২৩৩ চনত প্ৰস্তুত।
সেশ্যু ত'ইয়োৰ ‘‘হুইকেয়ে বোধিধৰ্মক নিজৰ বাহু দান দিছে’’ শীৰ্ষক চিত্ৰ।
ছাওলিন বিহাৰত থকা বোধিধৰ্মৰ শিল খোদিত প্ৰতিমা।
পঞ্চম জেন পিতামহ হোংৰেন।
মাজু দাওই, মধ্য চান যুগ (আনুমানিক ৭৫০–১০০০)।
দাহুইয়ে কোৱান চিন্তনৰ “হুয়াটৌ নিৰীক্ষণ” পদ্ধতি প্ৰচলন কৰিছিল, যাক ‘‘কানহুয়া চান’’ বোলা হয়।
চান গুৰু ছুইয়ুন আৰু লেইগুও। ছুইয়ুন ১৯-২০ শতিকাৰ অন্যতম প্ৰভাৱশালী চান বৌদ্ধ আছিল।
থিক ন্যাত হান্ধে ২০১০ চনত জাৰ্মানীত তেওঁৰ "অন্তৰ্ভুক্তি সংগঠন"ৰ সন্ন্যাসীসকলৰ সৈতে নমো অৱলোকিতেশ্বৰ জপ ধৰাইছে।
ছেওলৰ যোগিয়ে মন্দিৰ, জগিয়ে শাখাৰ মুখ্য মন্দিৰ। প্ৰথমে ১৩৯৫ চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।
চিত্ৰ:Sunriseatsojiji.jpg
জাপানৰ যোকোহামাত সোত' জেন শাখাৰ সোজিজি মন্দিৰ।
ডি. টি. ছুজুকি, জাপানী দাৰ্শনিক, বৌদ্ধতত্ত্ববিদ আৰু অনুবাদক, যিয়ে জেন আৰু শিন বৌদ্ধ ধৰ্ম পশ্চিমত পৰিচিত কৰাত অগ্ৰণী ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল।

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ NHK Broadcasting Culture Research Institute, ed (24 May 2016) (ja ভাষাত). NHK Publishing. 
  2. ↑ Wang, Youru (2017). Daoism and Anarchism: Critiques of State Autonomy in Ancient and Modern China. Bloomsbury. পৃষ্ঠা. 79. 
  3. ↑ 3.0 3.1 Buswell, Robert E.; Lopez, Donald S. (2014). The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton University Press. পৃষ্ঠা. Foxin zong. 
  4. ↑ Harvey, Peter (1995). An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 159–169. 
  5. ↑ Yoshizawa, Kodo (2009). The Single Eight-Fold Path. পৃষ্ঠা. 41. 
  6. ↑ Sekida, Katsuki (1989). Zen Training: Methods and Philosophy. 
  7. ↑ Yampolski, Philip (2003). The Zen Master Hakuin: Selected Writings. 1. পৃষ্ঠা. 3. 
  8. ↑ Poceski, Mario (n.d.). Introducing Chinese Religions. Routledge. 
  9. ↑ Borup, Jørn (2008). Japanese Rinzai Zen Buddhism: Myōshinji, a Living Religion. পৃষ্ঠা. 8. 
  10. ↑ Hori, Victor Sogen (2000). "Teaching and Learning in the Zen Rinzai Monastery". Journal of Japanese Studies খণ্ড 26 (2): 280–312. 
  11. ↑ McRae, John R. (2003). Seeing Through Zen: Encounter, Transformation, and Genealogy in Chinese Chan Buddhism. পৃষ্ঠা. 119–120. 
  12. ↑ Gimello, Robert M. (1994). "Ch’an Buddhism and the Translation of Indian Thought". Zen Classics: Formative Texts in the History of Zen Buddhism. 
  13. ↑ Hori, Victor Sogen (2000). "Teaching and Learning in the Zen Rinzai Monastery". Journal of Japanese Studies খণ্ড 26 (2): 280–312. 
  14. ↑ McRae, John R. (2003). Seeing Through Zen. পৃষ্ঠা. 60, 119–120. 
  15. ↑ Dumoulin, Heinrich (2005). Zen Buddhism: A History, Volume 1: India and China. 1. পৃষ্ঠা. 48. 
  16. ↑ Lievens, Erik (1981). The Buddhist Experience. পৃষ্ঠা. 52–53. 
  17. ↑ Dumoulin, Heinrich (2005). Zen Buddhism: A History, Volume 1. পৃষ্ঠা. 41–45. 
  18. ↑ van der Braak, Andre (2011). Nietzsche and Zen: Self-Overcoming Without a Self. পৃষ্ঠা. 117. 
  19. ↑ Buswell, Robert E. (2004). Encyclopedia of Buddhism. Macmillan. পৃষ্ঠা. 938. 
  20. ↑ Mohr, Michel (2005). Heinrich Dumoulin. ed. Zen Buddhism: A History (Japan). পৃষ্ঠা. 15. 
  21. ↑ Lai, Whalen (1998). Edward Craig. ed. The Routledge Encyclopedia of Philosophy. 2. পৃষ্ঠা. 87–89. 
  22. ↑ "Japanese Zen". Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/japanese-zen/#BusMinSch। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-05-24. 
  23. ↑ "Zen". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Zen. 
  24. ↑ "What is Zen?". Tricycle Magazine. https://tricycle.org/article/what-zen/. [সংযোগবিহীন উৎস]
  25. ↑ "Zen definition". Merriam-Webster Dictionary. https://www.merriam-webster.com/dictionary/Zen। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-05-24. 
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 McRae 2003, পৃষ্ঠা. [পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন].
  27. ↑ Poceski 2007, পৃষ্ঠা. 9–11.
  28. ↑ McRae 2003, পৃষ্ঠা. 4.
  29. ↑ 29.0 29.1 McMahan 2008.
  30. ↑ Sharf 1995b.
  31. ↑ Sharf 1993.
  32. ↑ Sharf 1995a.
  33. ↑ McRae 2005.
  34. ↑ Heine 2007.
  35. ↑ Jorgensen 1991.
  36. ↑ 36.0 36.1 Heine 2008, পৃষ্ঠা. 6.
  37. ↑ Wolfe 2009, পৃষ্ঠা. iii.
  38. ↑ Katz 2007.
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=জেন&oldid=516973"ৰ পৰা অনা হৈছে