জোৱাৰ
জোৱাৰ (ইংৰাজী: Sorghum, হিন্দী: বজ্ৰা, বৈজ্ঞানিক নাম: Sorghum bicolor) খেতি কৰা হয় মানুহৰ খাদ্য, পশুৰ খাদ্য, ইথানল উৎপাদন, সুৰা প্ৰস্তুত কৰা আদি বিভিন্ন কামৰ বাবে। ই একবৰ্ষীয় উদ্ভিদ। জোৱাৰৰ উৎপত্তি আফ্ৰিকাত হৈছিল, আৰু বৰ্তমান ইয়াৰ খেতি গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় আৰু উপগ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় অঞ্চলত ব্যাপকভাৱে কৰা হয়। জোৱাৰ হৈছে ধান, ঘেঁহু, কুঁহিয়াৰ আৰু যৱৰ পিছত বিশ্বৰ পঞ্চম গুৰুত্বপূৰ্ণ শস্য।[1][2] ২০১৮ চনত বাৰ্ষিক বিশ্বব্যাপী উৎপাদন ৫৯.৩৪ মিলিয়ন মেট্ৰিক টন। ইয়াৰ উচ্চতা ৪ মিটাৰ (১৩ ফুট)ৰ ওপৰত হ’ব পাৰে। বীজ সৰু, ২ৰ পৰা ৪ মিলিমিটাৰ (০.০৮ৰ পৰা ০.২ ইঞ্চি) ব্যাসৰ।
উৎপত্তি আৰু ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]জোৱৰৰ উৎপত্তি আফ্ৰিকা মহাদেশত হৈছিল বুলি বিজ্ঞানীসকলে বিশ্বাস কৰে, বিশেষকৈ আজিৰ ইথিঅ'পিয়া অঞ্চলত। প্ৰায় ৫,০০০ বছৰৰ পূৰ্বে ই পালন কৰা হৈছিল আৰু পিছলৈ এছিয়া, ইউৰোপ আৰু আমেৰিকালৈ বিস্তৃত হয়।[3]
প্ৰজাতি আৰু জাত
[সম্পাদনা কৰক].jpg)
জোৱৰ প্ৰজাতিবোৰৰ ভিতৰত Sorghum bicolor আটাইতকৈ অধিক খোৱা হয়। ইয়াৰ উপ-জাতবোৰ উৎপাদনৰ উদ্দেশ্য অনুসৰি বিভক্ত:
- খাদ্য জোৱৰ
- পশুখাদ্য জোৱৰ
- মিঠা জোৱৰ (sweet sorghum – গুড় আৰু ইথেনল উৎপাদনৰ বাবে)
- ঝাড়ু জোৱৰ (broomcorn – ঝাড়ুৰ তৈয়াৰ কৰিবলৈ)
.png)
পুষ্টিমান
[সম্পাদনা কৰক]জোৱৰ এক উৎকৃষ্ট শক্তিৰ উৎস। ইয়াত কাৰ্ব'হাইড্ৰেট, প্ৰটিন, আঁহ, ফছফ'ৰাছ, আয়ৰণ, ভিটামিন B আদি পোৱা যায়। ই গ্লুটেন মুক্ত হোৱাৰ ফলত গ্লুটেন সংবেদনশীলতা থকা লোকসকলৰ বাবে উপযোগী।[4]
খাদ্যৰূপে ব্যৱহাৰ
[সম্পাদনা কৰক]বিশেষকৈ আফ্ৰিকা, ভাৰত, আৰু চীনত জোৱৰ খাদ্যৰূপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ভাৰতত বিশেষকৈ অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ, কৰ্ণাটক, গুজৰাট আদিত জোৱৰৰে ৰুটি, উপমা, চিৰা, পিঠা আদি বনোৱা হয়। অসমত জোৱৰৰ উৎপাদন সীমিত।[5]
কৃষি আৰু খেতি
[সম্পাদনা কৰক]জোৱৰ সাধাৰণতে ২৫°–৩৫° ছেণ্টিগ্ৰেড তাপমাত্ৰাত ভাল ফল দিয়ে আৰু কম পানীতো ভাল হ'ব পাৰে। বালিয়া মাটিত এই শস্য ভাল হয়। ৮৫-১২০ দিনৰ ভিতৰত ই পূৰ্ণ বিকাশ লাভ কৰে।[6]
অৰ্থনৈতিক গুৰুত্ব
[সম্পাদনা কৰক]জোৱৰ খাদ্য আৰু পশুখাদ্যৰ বাহিৰেও নানা খণ্ডত ব্যৱহাৰ হয়:
- জৈৱ ইন্ধন: মিঠা জোৱৰৰ পৰা ইথেনল উৎপাদন।
- ঝাৰু শিল্প: broomcorn জোৱৰৰে ঘৰুৱা ঝাৰু বনোৱা হয়।
- পেপাৰ আৰু পেকেটিং: কিছুমান প্ৰজাতিৰ পাত আৰু গা-গছৰ আঁহ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
উৎপাদন
[সম্পাদনা কৰক]| জোৱাৰ উৎপাদন – ২০২১ | |
|---|---|
| দেশ | (মিলিয়ন টন) |
 আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ |
১১.৪ |
 ভাৰত |
৪.৮ |
 ইথিঅ'পিয়া |
৪.৪ |
 মেক্সিকো |
৪.৪ |
 আৰ্জেণ্টিনা |
৩.৩ |
 চীন |
৩.০ |
| বিশ্ব | ৬১.৪ |
| উৎস: FAOSTAT, ৰাষ্ট্ৰসংঘ[7] | |
২০২১ চনত বিশ্বজুৰি জোৱাৰৰ উৎপাদন প্ৰায় ৬১ মিলিয়ন টন আছিল, যাৰ পৰা আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ অৱদান আছিল মুঠ উৎপাদনৰ প্ৰায় ১৯% (চাৰ্ট চাওক)। ভাৰত, ইথিঅ'পিয়া আৰু মেক্সিকো আছিল তলৰ দিশৰ সৰ্ববৃহৎ উৎপাদকৰ ভিতৰত অন্যতম।[7]
পৰিৱেশগত দৃষ্টিকোণত লাভজনকতা
[সম্পাদনা কৰক]খৰস্ৰোতা আৰু কম উৰ্বৰ মাটিতো জোৱৰ ভাল উৎপাদন দিয়ে। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰেক্ষাপটত জোৱৰ এক বিকল্প খাদ্যশস্য হিচাপে বিবেচিত হৈছে, বিশেষকৈ শুষ্ক অঞ্চলৰ কৃষকৰ বাবে।[8]
অসমত সম্ভাৱনা
[সম্পাদনা কৰক]অসমত জোৱৰ খেতি প্ৰচলিত নহয় যদিও শুকান উপত্যকাৰ অঞ্চলসমূহত ইয়াৰ উন্নত জাতৰ খেতিৰ সম্ভাৱনা আছে। অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়ে কেতবোৰ জাত পৰীক্ষা কৰিছে — যেনে CSV 15, CSV 27, CSH 14 আদি।[9]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Awika, Joseph M. (2011). Major Cereal Grains Production and Use around the World. ACS Symposium Series. 1089. পৃষ্ঠা. 1–13. doi:10.1021/bk-2011-1089.ch001. ISBN 978-0-8412-2636-4. https://pubs.acs.org/doi/10.1021/bk-2011-1089.ch001। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 October 2024.
- ↑ FAO. (2021). Sorghum: a resilient cereal for drylands[সংযোগবিহীন উৎস].
- ↑ Doggett, H. (1988). *Sorghum*. Longman Scientific & Technical.
- ↑ USDA. (2020). Sorghum, whole grain. National Nutrient Database.
- ↑ Indian Council of Agricultural Research (ICAR). Sorghum cultivation in India
- ↑ ICRISAT. Sorghum – Dryland cereal[সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑ 7.0 7.1 "Production of sorghum in 2021, Crops/Regions/World list/Production Quantity/Year (pick lists)". UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2023. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC। আহৰণ কৰা হৈছে: 30 September 2023.
- ↑ IPCC. (2019). *Climate Change and Land*. [1]
- ↑ Assam Agricultural University (2020). Annual Research Report.