জ্ঞান
জ্ঞান হৈছে তথ্যৰ প্ৰতি সচেতনতা, ব্যক্তি আৰু পৰিস্থিতিৰ সৈতে পৰিচিত হোৱা বা ব্যৱহাৰিক দক্ষতা। তথ্যৰ জ্ঞান, যাক প্ৰস্তাৱনামূলক জ্ঞান বুলিও কোৱা হয়, প্ৰায়ে ন্যায্যতাৰ দ্বাৰা মতামত বা অনুমানৰ পৰা পৃথক প্ৰকৃত বিশ্বাস হিচাপে বৈশিষ্ট্যযুক্ত কৰা হয়। প্ৰস্তাৱনামূলক জ্ঞানক প্ৰকৃত বিশ্বাসৰ এক প্ৰকাৰ বুলি দাৰ্শনিকসকলৰ মাজত ব্যাপক একমত হ’লেও বহু বিতৰ্কই ন্যায্যতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত ন্যায্যতাক কেনেকৈ বুজিব পাৰি, ইয়াৰ আচলতে প্ৰয়োজন আছে নে নাই, ইয়াৰ বাহিৰে আন কিবা এটাৰ প্ৰয়োজন আছে নেকি আদি প্ৰশ্নও অন্তৰ্ভুক্ত। বিকল্প সংজ্ঞাৰ উচটনি দিয়া গেটিয়াৰ কেছ নামৰ চিন্তা পৰীক্ষাৰ ধাৰাবাহিকতাৰ বাবে ২০ শতিকাৰ শেষৰ ফালে এই বিতৰ্কবোৰ তীব্ৰতৰ হৈ পৰে।
জ্ঞান বহু ধৰণে উৎপাদন কৰিব পাৰি। অভিজ্ঞতাভিত্তিক জ্ঞানৰ মূল উৎস হ’ল উপলব্ধি, য’ত বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়ে জানিবলৈ ইন্দ্ৰিয়ৰ ব্যৱহাৰ জড়িত হৈ থাকে। আত্মনিৰীক্ষণে মানুহে নিজৰ অভ্যন্তৰীণ মানসিক অৱস্থা আৰু প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে জানিব পাৰে। জ্ঞানৰ অন্যান্য উৎসসমূহ হ'ল স্মৃতিশক্তি, যুক্তিসংগত অন্তৰ্দৃষ্টি, অনুমান আৰু সাক্ষ্য। ভেটিবাদৰ মতে এই উৎসসমূহৰ কিছুমান মৌলিক কাৰণ ই বিশ্বাসক ন্যায্যতা প্ৰদান কৰিব পাৰে, অন্য মানসিক অৱস্থাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰাকৈ। সুসংহতিবাদীসকলে এই দাবী নাকচ কৰি কয় যে জ্ঞানৰ বাবে বিশ্বাসীৰ সকলো মানসিক অৱস্থাৰ মাজত পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ সংহতিৰ প্ৰয়োজন। অসীমতাবাদৰ মতে বিশ্বাসৰ এক অসীম শৃংখলৰ প্ৰয়োজন।
জ্ঞানৰ অনুসন্ধান কৰা মূল শাখাটো হৈছে জ্ঞানবিজ্ঞান, যিয়ে মানুহে কি জানে, কেনেকৈ জানে, আৰু কিবা এটা জনাৰ অৰ্থ কি সেই বিষয়ে অধ্যয়ন কৰে। ইয়াত জ্ঞানৰ মূল্য আৰু দাৰ্শনিক সন্দেহবাদৰ থিছিছৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে, যিয়ে জ্ঞানৰ সম্ভাৱনাক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে। জ্ঞান বিজ্ঞানৰ দৰে বহু ক্ষেত্ৰৰ বাবে প্ৰাসংগিক, যিবোৰৰ লক্ষ্য হৈছে পুনৰাবৃত্তিযোগ্য পৰীক্ষা, পৰ্যবেক্ষণ আৰু জোখৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি জ্ঞান আহৰণ কৰা। বিভিন্ন ধৰ্মৰ মতে মানুহে জ্ঞান বিচাৰিব লাগে আৰু ঈশ্বৰ বা ঐশ্বৰিক জ্ঞানৰ উৎস। জ্ঞানৰ নৃতত্ত্বই বিভিন্ন সংস্কৃতিত জ্ঞান কেনেকৈ আহৰণ, সংৰক্ষণ, উদ্ধাৰ আৰু যোগাযোগ কৰা হয়, সেই বিষয়ে অধ্যয়ন কৰে। জ্ঞানৰ সমাজবিজ্ঞানে কি কি সামাজিক ঐতিহাসিক পৰিস্থিতিত জ্ঞানৰ উৎপত্তি হয়, আৰু ইয়াৰ কি সমাজবিজ্ঞানসন্মত পৰিণতি হয়, সেই বিষয়ে পৰীক্ষা কৰে। জ্ঞানৰ ইতিহাসে ইতিহাসৰ কালছোৱাত বিভিন্ন ক্ষেত্ৰৰ জ্ঞান কেনেকৈ বিকশিত হৈছে, আৰু কেনেকৈ বিকশিত হৈছে, সেই বিষয়ে অনুসন্ধান কৰে।
পৰিভাষা
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞান বুলিলে সাধাৰণতে তথ্য, সত্য আৰু দক্ষতাৰ সেই সংহতিক বুজায় যাক মানুহে শিক্ষা, অভিজ্ঞতা, বা অনুসন্ধানৰ জৰিয়তে লাভ কৰে। এটা দৰ্শনীয় দৃষ্টিভংগীৰ পৰা, জ্ঞান হৈছে সেই বিশ্বাস যি ন্যায়সঙ্গত আৰু সত্য। ইয়াত প্ৰযোজ্য বৌদ্ধিক কাৰ্যবিধি, বিশ্লেষণ আৰু তৰ্কৰ দ্বাৰা তথ্য লাভ কৰা হয়।[1]
প্ৰকাৰসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞানৰ বিভিন্ন ধৰণ আছে, যেনে প্ৰাসংগিক জ্ঞান আৰু ঘোষিত জ্ঞান। আনহাতে, আনুষ্ঠানিক জ্ঞান লিখিতভাৱে বৰ্ণনা কৰিব পাৰি, আৰু অজ্ঞানাত্মক জ্ঞান হৈছে সেই জ্ঞান যাক ব্যক্তিগতভাৱে অনুভৱ কৰা হয়।
উৎসসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞানৰ মূল উৎসসমূহ হ'ল ইন্দ্ৰিয়-অনুভৱ, বৌদ্ধিক বিশ্লেষণ, স্মৃতি আৰু সাক্ষাৎ অভিজ্ঞতা। দৰ্শনত, জ্ঞানতত্ত্বই এই উৎসসমূহৰ বিশ্বাসযোগ্যতা আৰু সত্যতা পৰীক্ষা কৰে। অনুভূতিকতা আৰু যুক্তিবাদ হৈছে দুটা প্ৰধান দৃষ্টিভংগী।[2]
সীমাবদ্ধতা
[সম্পাদনা কৰক]মানৱ জ্ঞানৰ সীমা আছে। অজ্ঞেয়বাদ আৰু সন্দেহবাদ এই সীমাসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। বিশেষকৈ, ফলিত জ্ঞানতত্ত্ব অনুসৰি সকলো জ্ঞানই ভুল হোৱাৰ সম্ভাৱনা ৰাখে।
গঠন
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞানৰ গঠন ব্যৱস্থা সাধাৰণতে তত্ত্ব আৰু তথ্যৰ সমন্বয়। ইয়াত যুক্তি আৰু বিশ্লেষণৰ ভূমিকা থাকে। নেটৱৰ্ক তত্ত্ব অনুসৰি, জ্ঞান সংযোগৰ এক জটিল গঠন হিচাপে ধৰা হয়।
মূল্য
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞানৰ মূল্যৰ বিষয়টো জ্ঞানমূল্য সমস্যা হিচাপে দৰ্শনত চৰ্চা কৰা হয়। জ্ঞান সমাজৰ উন্নতি, বিজ্ঞান, আৰু শিক্ষা ক্ষেত্ৰত অমূল্য সম্পদ।[3]
বিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]বিজ্ঞান হৈছে জ্ঞান অৰ্জনৰ এটা নিয়মিত পদ্ধতি, যি পৰীক্ষা আৰু প্ৰমাণৰ ওপৰত আধাৰিত। বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি অনুসৰি তত্ত্বসমূহ নিৰীক্ষণ আৰু সংশোধন কৰা হয়। এই প্ৰক্ৰিয়াই বিশ্বাসযোগ্য জ্ঞান উত্পন্ন কৰে।
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞানৰ ইতিহাস প্ৰাচীন সভ্যতাৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল, যেনে মেছোপটেমিয়া, মিচৰ, ভাৰত আৰু গ্ৰীচত। মধ্যযুগত ইছলামিক সোণালী যুগ আৰু ইউৰোপীয় ৰেনেছাঁই জ্ঞানৰ বিস্তৃত প্ৰসাৰ ঘটালে। আধুনিক যুগত বৈজ্ঞানিক বিপ্লৱে জ্ঞানৰ নতুন দিশ উন্মোচন কৰে।[4]
বিভিন্ন শাখাত
[সম্পাদনা কৰক]জ্ঞান বিভিন্ন শাখাত ভিন্নভাৱে ব্যৱহৃত হয়। অৰ্থনীতিত জ্ঞান হৈছে উৎপাদনৰ এটা মূল উপাদান। মনোবিজ্ঞানত, জ্ঞান অধ্যয়ন কৰা হয় স্মৃতি আৰু শিক্ষাৰ প্ৰক্ৰিয়া হিচাপে। দৰ্শন, বিজ্ঞান, প্ৰযুক্তি আৰু ব্যৱসায়ত জ্ঞানক কেন্দ্ৰীয় তত্ত্ব হিচাপে গ্ৰহণ কৰা হয়।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Steup, Matthias. "Epistemology", Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ↑ Greco, John and Turri, John. "Virtue Epistemology", Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ↑ Zagzebski, Linda. Virtues of the Mind: An Inquiry into the Nature of Virtue and the Ethical Foundations of Knowledge.
- ↑ Gutas, Dimitri. Greek Thought, Arabic Culture: The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early ʿAbbāsid Society.