ডাণ্ডি বিয়ো (খেল)

ডাণ্ডি বিয়ো নেপালত খেলা এবিধ খেল, যিটো ২০১৭ চনৰ ২৩ মে'লৈকে যেতিয়া ভলীবলক ৰাষ্ট্ৰীয় খেল হিচাপে ঘোষণা কৰা হৈছিল, বাস্তৱিক ৰাষ্ট্ৰীয় খেল হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল। দণ্ডি বিয়ো প্ৰায় ২ ফুট (৬১ চে.মি.) দীঘল লাঠি (ডাণ্ডি) আৰু প্ৰায় ৬ ইঞ্চি (১৫ চে.মি.) দীঘল কাঠৰ পিন (বিয়ো)ৰে খেলা হয়। পিনটো এটা সৰু কাঠৰ লাঠি যাৰ মূৰবোৰ জোঙা। এই খেলখন ভাৰতীয় খেল গিল্লী দণ্ডাৰ আৰু অসমীয়া লোক-খেল ভটা-গুটিৰ দৰেই। চৰকাৰে ডাণ্ডি বিয়ো সংৰক্ষণৰ বাবে কোনো নীতি ৰূপায়ণ কৰা নাই আৰু খেলুৱৈ হ্ৰাস পোৱাৰ লগে লগে এই খেলখন অতি সোনকালে বিলুপ্ত হ’ব বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে।

নিয়ম

ডাণ্ডী বিয়ো দুজন বা তাতকৈ অধিক খেলুৱৈয়ে খেলে। কাঠৰ পিনটো মাটিৰ চাৰি ইঞ্চি (১০ চে.মি.) দ গাঁতৰ ওপৰেৰে ৰখা হয়। এজন খেলুৱৈয়ে লাঠিডালৰ এটা মূৰ গাঁতৰ ভিতৰত থৈ আনটো মূৰ ধৰি ৰাখে। খেলুৱৈয়ে পিনৰ ওপৰত লাঠিডালেৰে খোঁচ মাৰি পিনটো বতাহলৈ নিক্ষেপ কৰে আৰু ‘ফিল্ডাৰ’ নামৰ আন খেলুৱৈসকলে পিনটো ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। ফিল্ডাৰ এজনে বতাহত পিন ধৰিলে টাৰ্ণ শেষ হৈ যায় আৰু কেচাৰে লাঠিডাল লয়। যদি পিনটোৱে ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে মাটিত পৰেগৈ, তেন্তে সেই খেলুৱৈজনে গ’ল দিবলৈ খেলে। তাৰ পিছত ফিল্ডাৰে এজনে পিনটো গাঁতটোত পেলাই দিয়ে আৰু খেলুৱৈজনে পিনটো মাৰি আঁতৰাই পেলাবলৈ চেষ্টা কৰে। যদি পিনটো গাঁতটোৰ ভিতৰলৈ যায় তেন্তে খেলুৱৈৰ পাল শেষ হৈ যায় আৰু খেলুৱৈয়ে জমা কৰা পইণ্টবোৰ স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে শূন্য হৈ পৰে। যদি পিনটো গাঁতটোৰ ভিতৰলৈ নাযায়, তেন্তে খেলুৱৈয়ে পিনটোৰ এটা মূৰত থকা পিনটোক লাঠিডালেৰে আঘাত কৰি গ’ল দিবলৈ খেলে।

খেলৰ আন এটা সংস্কৰণত মাটিত প্ৰায় এক মিটাৰ ব্যাসৰ বৃত্তাকাৰ সীমা অংকন কৰা হয়। খেলুৱৈয়ে প্ৰায় দুমিটাৰ দূৰত্বৰ পৰা পিনটো বৃত্তটোৰ ভিতৰলৈ দলিয়াই দিয়ে। যদি পিনটো বৃত্তৰ ভিতৰত থাকে তেন্তে খেলুৱৈয়ে খেলি থাকে আৰু গ’ল দি থাকে। গ’ল দিবলৈ এজন খেলুৱৈয়ে পুনৰ পিনটো বতাহত খুন্দা মাৰে। ই অৱতৰণ কৰাৰ আগতে খেলুৱৈয়ে ইয়াক যিমান পাৰি সিমানবাৰ আঘাত কৰে, গাঁতটোৰ পৰা আঁতৰাই নিবলৈ। এই প্ৰক্ৰিয়াটো তিনিবাৰ পুনৰাবৃত্তি কৰা হয় য’ত খেলুৱৈয়ে যিমান পাৰে পিনটো পেলাবলৈ চেষ্টা কৰে। পিনটোৱে উৰি যোৱা ঠাই ষ্টিক দৈৰ্ঘ্যৰ সংখ্যাৰে আঘাতৰ সংখ্যাক গুণ কৰি স্ক’ৰ গণনা কৰা হয়। যদি খেলুৱৈয়ে বতাহত পিনটো দুবাৰকৈ মাৰে, তেন্তে স্ক’ৰটো পিনে ভ্ৰমণ কৰা ষ্টিক দৈৰ্ঘ্যৰ দুগুণ হ’ব।

এই খেলখন বেছিভাগেই নেপালী যুৱক-যুৱতীসকলে খেলিছিল আৰু আশীৰ পৰা নব্বৈৰ দশকৰ ভিতৰত আধুনিক খেলনা আৰু গেম উপলব্ধ নোহোৱাৰ সময়ত ই অতি জনপ্ৰিয় আছিল।

স্থানীয় সঁজুলি আৰু কৌশলৰ ব্যৱহাৰ প্ৰতিফলিত কৰি গ্ৰাম্য অঞ্চলত স্থানীয়ভাৱে বিকশিত হোৱা এনে বহু খেলৰ ভিতৰত ডাণ্ডী বিয়ো অন্যতম। আধুনিক খেলৰ প্ৰেক্ষাপটত ডাণ্ডী বিয়ো ক্ৰিকেটৰ ওচৰ চপা। খেলুৱৈজনক "বেটছমেন" আৰু আন খেলুৱৈসকলক "ফিল্ডাৰ"ৰ সৈতে তুলনা কৰিব পাৰি।

প্ৰায় দুটা দশক পূৰ্বে এই ক্ৰীড়াৰ শাসকীয় সংস্থা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল ডাণ্ডী বিয়ো এছ’চিয়েচন। ছেপ্টেম্বৰৰ প্ৰথম সপ্তাহত পৰে লোকসেৱা দিৱস উপলক্ষে প্ৰতি বছৰে এটা ডাণ্ডী বিয়ো অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত হয়।

টিপ-কেট (খেল) একেধৰণৰ বৃটিছ খেল, আৰু গিলিডাণ্ডা বা ভটা-গুটিও একেধৰণৰ ভাৰতীয় খেল।