ডিজিটেল সাহিত্য

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
ই-বুক পঢ়িবলৈ ব্যৱহাৰ হোৱা এটা কিণ্ডল

ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্য বা ডিজিটেল সাহিত্য হৈছে কম্পিউটাৰ, টেবলেট, মোবাইল ফোন, কিণ্ডল আদি ডিজিটেল যন্ত্ৰত আৰু ইয়াৰ বাবে একান্তভাৱে সৃষ্টি কৰা ৰচনাসমূহক সামৰি লোৱা সাহিত্যৰ এক ধাৰা। ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যৰ অন্তৰ্ভুক্ত এক ৰচনাক এইবুলি সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি যে- "ই হৈছে এক প্ৰকাৰৰ নিৰ্মাণ যাৰ সাহিত্যিক নান্দনিকতা গণনাৰ মাধ্যমেৰে ওলাই আহে", "এইসমূহ যি স্থানৰ বাবে বিকশিত/লিখা বা ক'ড যুক্ত কৰা হৈছে, কেৱল সেই স্থানতে থাকিব পাৰে—ডিজিটেল স্থান।" [1] অৰ্থাৎ এই লিখনীসমূহ সহজে ছপা কৰিব নোৱাৰি, বা একেবাৰেই ছপা কৰিব নোৱাৰি, কাৰণ লিখনীৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদানসমূহ ছপা সংস্কৰণলৈ আগুৱাই নিব নোৱাৰি। ডিজিটেল সাহিত্য জগতখনে ডিজিটেলাইজড সাহিত্য আৰু ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যৰ মাজৰ সীমাক প্ৰত্যাহ্বান জনাই সকলো সময়তে প্ৰিণ্টৰ নীতি-নিয়মসমূহৰ উদ্ভাৱন অব্যাহত ৰাখিছে। টাচস্ক্ৰীণৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবেই কিছুমান উপন্যাস টেবলেট আৰু স্মাৰ্টফোনৰ বাবে একচেটিয়া। ডিজিটেল সাহিত্যত এজন ব্যৱহাৰকাৰীয়ে ডিজিটেল পৰিৱেশত সাহিত্যৰ মাজেৰে পাৰ হ’বলগীয়া হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে, যাৰ ফলত মাধ্যমটোৰ ব্যৱহাৰ সাহিত্যিক বিনিময়ৰ অংশ হৈ পৰে। এস্পেন জে আৰ্চেথে তেওঁৰ গ্ৰন্থ চাইবাৰটেক্সট: পাৰ্চপেক্টিভছ অন এৰগ'ডিক লিটাৰেচাৰত লিখিছে যে "এই গ্ৰন্থসমূহত গোপন পথসমূহ অন্বেষণ কৰা, হেৰাই যোৱা আৰু আৱিষ্কাৰ কৰা সম্ভৱ। ৰূপকভাৱে নহয়, কিন্তু পাঠ্য যন্ত্ৰৰ ট'প'লজিকেল গঠনৰ জৰিয়তে।" [2]

সংজ্ঞাসমূহ[সম্পাদনা কৰক]

ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যৰ সঠিক সংজ্ঞা নিৰূপণ কৰাটো কঠিন। বাক্যাংশটো নিজেই দুটা শব্দৰে গঠিত আৰু প্ৰত্যেকৰে নিজস্ব নিৰ্দিষ্ট অৰ্থ আছে। আৰ্থাৰ ক্ৰীষ্টালে 'সাহিত্য কি?' সম্পৰ্কত ব্যাখ্যা কৰিছে যে "সাহিত্যই আখৰেৰে গঠিত যিকোনো লিখনীক বুজাইছিল।" [3] কিন্তু ক্ৰিষ্টালে সাহিত্য কিহলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে সেই বিষয়েও অন্বেষণ কৰে: "এজন মানুহৰ পৃথিৱীত থকা অৱস্থানৰ এক অভিলেখ, পদ্য বা গদ্যত আগবঢ়োৱা যিয়ে অতীতৰ জ্ঞানক কলাত্মকভাৱে বহন কৰি বৰ্তমানৰ বিষয়ে উচ্চ সচেতনতাৰ সৈতে চিৰ নতুন মৌখিক বিন্যাসত একেলগে বৈ যায়।" ইলেক্ট্ৰনিক শব্দটোৱে "এটা মাধ্যম বা ইয়াৰ সৈতে সম্পৰ্কীয় ব্যৱস্থা...যিটোৰ দ্বাৰা তথ্য ইলেক্ট্ৰনিকভাৱে প্ৰেৰণ কৰা হয়।" [4] এইদৰে ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যক সাহিত্যৰ মূল গছৰ এটা শাখা বুলি ধৰিব পাৰি। কেথেৰিন হেলছে অনলাইন প্ৰবন্ধ ইলেক্ট্ৰনিক লিটাৰেচাৰ: ৱাট ইজ ইটত এই বিষয়টোৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছে।[5] তেখেতে যুক্তি আগবঢ়ায় যে "ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্য, সাধাৰণতে ডিজিটেলাইজ কৰা ছপা সাহিত্যক বাদ দিয়া বুলি গণ্য কৰা হয়, ইয়াৰ বিপৰীতে 'ডিজিটেল মাধ্যমত জন্ম', আৰু (সাধাৰণতে) কম্পিউটাৰত পঢ়িব পৰা বুলি বুজোৱা হয়।" ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্য সংস্থাই (ELO) আগবঢ়োৱা এটা সংজ্ঞাত কোৱা হৈছে যে ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যই "এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সাহিত্যিক দিশৰ লগতে ৰচনাসমূহক বুজায় যিয়ে স্বতন্ত্ৰ বা নেটৱৰ্কযুক্ত কম্পিউটাৰে প্ৰদান কৰা ক্ষমতা আৰু প্ৰসংগসমূহৰ সুবিধা লয়।"

ইয়াৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইটত ইলোৱে ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যৰ এই অতিৰিক্ত সংজ্ঞাটো আগবঢ়াইছে:

  • ই-বুক, হাইপাৰটেক্সট আৰু কবিতা, ৱেবৰ অন আৰু অফ
  • চিত্ৰাংকিত ৰূপত উপস্থাপন কৰা এনিমেটেড কবিতা, যেনে ফ্লেছ আৰু অন্যান্য প্লেটফৰ্ম

কম্পিউটাৰ আৰ্ট ইনষ্টলেচন, যিবোৰে দৰ্শকক সেইবোৰ পঢ়িবলৈ কয় বা অন্যথা ইয়াৰ সাহিত্যিক দিশ থাকে

  • কথোপকথনমূলক চৰিত্ৰ, যাক চেটাৰবট বুলিও কোৱা হয়
  • ইণ্টাৰেক্টিভ
  • ইমেইল, এছএমএছ বাৰ্তা, বা ব্লগৰ ৰূপ লোৱা উপন্যাস
  • কবিতা আৰু গল্প যিবোৰ পাৰস্পৰিকভাৱে বা আৰম্ভণিতে দিয়া পৰিমাপৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কম্পিউটাৰৰ দ্বাৰা সৃষ্টি কৰা হয়
  • সহযোগিতামূলক লেখা প্ৰকল্প যিয়ে পাঠকক ৰচনাৰ পাঠ্যত অৰিহণা যোগাব পাৰে
  • অনলাইনত সাহিত্যিক পৰিবেশন যিয়ে লিখাৰ নতুন পদ্ধতি গঢ়ি তোলে
  • ভিডিঅ’ নভেল যিয়ে অডিঅ’, টেক্সট, ইমেজ আৰু ভিডিঅ’ক একত্ৰিত কৰি মোবাইল আৰু টেবলেটৰ বাবে উলম্ব কণ্টেণ্ট তৈয়াৰ কৰে।

ই এল অ’ সংজ্ঞাই ডিজিটেল সাহিত্যত প্ৰয়োগ কৰা বহুতো দিশ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিলেও সংজ্ঞাটোত কোনো কঠিন নিৰ্দেশনাৰ অভাৱ আৰু টুইটাৰেচাৰকে ধৰি ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মত সৃষ্টি কৰা সাহিত্যকো চিনাক্ত কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে। আপাত অস্পষ্টতাৰ বাবে বহুতে ই-সাহিত্যই সাহিত্যৰ অংশ হিচাপে প্ৰকৃততে কি যোগ্যতা অৰ্জন কৰে সেই বিষয়ে বিতৰ্ক কৰে।

ইতিহাস[সম্পাদনা কৰক]

ডিজিটেল জগতলৈ ক্ৰমান্বয়ে পৰিৱৰ্তন আৰম্ভ হৈছিল প্ৰযুক্তিৰ নতুন নতুন উন্নতি সমূহৰ সৈতে, যাতে বস্তুবোৰ অধিক কাৰ্যক্ষম আৰু সুলভ কৰি তোলা হয়। এই সাহিত্যক ১৫ শতিকাত মুকলিহোৱা ছপাশালৰ লগত তুলনা কৰিব পাৰি, কিয়নো মানুহে প্ৰথমতে ইয়াক সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত এক প্ৰধান অৱদান হিচাপে গণ্য কৰা নাছিল। ১৯৬০ আৰু ১৯৭০ চনত ব্যক্তিগত কম্পিউটাৰৰ সৃষ্টিৰ ফলত মানুহে ইলেক্ট্ৰনিক ক্ষেত্ৰখনলৈ সাহিত্যৰ সম্প্ৰসাৰণ আৰম্ভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়।

পূৰ্বসূৰীসকল[সম্পাদনা কৰক]

১৮৭৭ চনত ফ'ন'গ্ৰাফৰ আৱিষ্কাৰৰ লগে লগে কথিত শব্দৰ ৰেকৰ্ডিং আৰম্ভ হয়।[6] ১৯৩০ চনত চুটিগল্প আৰু কিতাপৰ অধ্যায় ৰখাৰ বাবে প্ৰথম টকিং বুক ৰেকৰ্ডিং কৰা হয়।[7] ১৯৭০ চনত কেছেট টেপসমূহ জনসাধাৰণৰ মাজত প্ৰৱেশ কৰাৰ লগে লগে "অডিঅ'বুক" শব্দটো স্থানীয় ভাষাৰ অংশ হৈ পৰিছিল।[8] ১৯৭১ চনটোৱেই আছিল প্ৰথম ই-বুকৰ বছৰ হিচাপে আনুষ্ঠানিকভাৱে গ্ৰহণ কৰা বছৰ। যদিও ইয়াৰ পূৰ্বে "ইলেক্ট্ৰনিক কিতাপ" আৱিষ্কাৰৰ কেইবাজনো প্ৰতিদ্বন্দ্বী আছিল, তথাপিও গুটেনবাৰ্গ প্ৰজেক্টৰ প্ৰতিষ্ঠাপক মাইকেল হাৰ্টে স্বাধীনতা ঘোষণাৰ ডিজিটেল কপি তৈয়াৰ কৰাৰ পিছত ই-বুকৰ আনুষ্ঠানিক উদ্ভাৱক হিচাপে গ্ৰহণ কৰা হয়।[8]

প্ৰাৰম্ভিক ইতিহাস[সম্পাদনা কৰক]

১৯৭৫–৭৬ চনত উইল ক্ৰাউথাৰে কল’ছাল কেভ এডভেঞ্চাৰ (এডভেঞ্চাৰ বুলিও কোৱা হয়) নামৰ এটা টেক্সট গেম উদ্ভাৱন কৰে। পূৰ্বৰ কম্পিউটাৰৰ দুঃসাহসিক গেমসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম বুলি গণ্য কৰা এই গেমটোত এনে এটা কাহিনী আছিল যিয়ে পাঠকক কোনটো পথত যাব সেইটো বাছনি কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল। এই বাছনিবোৰে পাঠকক শেষৰ ফালে, বা তেওঁৰ অকাল মৃত্যুৰ ফালে লৈ যাব পাৰে। এই অৰৈখিক বিন্যাসটো পিছলৈ ১৯৭৭–৭৯ চনত এম আই টিৰ ছাত্ৰৰ এটা দলে সৃষ্টি কৰা টেক্সট এডভেঞ্চাৰ গেম জোৰ্কে অনুকৰণ কৰিছিল। এই দুটা গেমক ইণ্টাৰেক্টিভ ফিকচনৰ লগতে আদিম কিছুমান ভিডিঅ’ গেমৰ প্ৰথম উদাহৰণ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। বৰ্তমান সংজ্ঞায়িত কৰা ইলেক্ট্ৰনিক সাহিত্যৰ আদিম অংশসমূহ ১৯৮০ চনত জে ডেভিড বোল্টাৰ আৰু মাইকেল জয়ছে বিকশিত কৰা চফ্টৱেৰ ষ্ট'ৰীস্পেচ ব্যৱহাৰ কৰি সৃষ্টি কৰা হৈছিল।[9] তেওঁলোকে ১৯৯০ চনত এই চফ্টৱেৰটো ইষ্টগেট চিষ্টেমছক বিক্ৰী কৰে, এইটো আছিল এটা সৰু চফ্টৱেৰ কোম্পানী যিয়ে বৰ্তমানলৈকে ষ্ট'ৰীস্পেচত ক'ডটো ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু আপডেট কৰি আহিছে।[8] ষ্ট’ৰীস্পেচ আৰু অন্যান্য অনুৰূপ প্ৰগ্ৰেমে টেক্সটৰ ভিতৰত লিংক সৃষ্টি কৰিবলৈ হাইপাৰটেক্সট ব্যৱহাৰ কৰে। হাইপাৰটেক্সট ব্যৱহাৰ কৰা সাহিত্যক সঘনাই হাইপাৰটেক্সট ফিকচন বুলি কোৱা হয়। মূলতঃ এই গল্পবোৰ প্ৰায়ে ডিস্কত আৰু পিছলৈ চিডিত প্ৰচাৰ কৰা হৈছিল।[7] হাইপাৰটেক্সট ফিকচন আজিও কেৱল ষ্ট’ৰীস্পেচেই নহয়, টুইনৰ দৰে আন প্ৰগ্ৰেম ব্যৱহাৰ কৰিও সৃষ্টি কৰা হৈছে।

তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]

  1. Heckman, Davin; O'Sullivan, James (2018). "Electronic Literature: Contexts and Poetics" (en-US ভাষাত). Literary Studies in the Digital Age: An Evolving Anthology. https://dlsanthology.mla.hcommons.org/electronic-literature-contexts-and-poetics/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2018-04-12. 
  2. Aarseth, Espen J. (1997). "Ergodic Literature". Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature. The Johns Hopkins University Press. ISBN 9780801855795. Archived from the original on 2021-04-14. https://web.archive.org/web/20210414211107/http://www.autzones.com/din6000/textes/semaine09/Aarseth(1997).pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2022-07-10. 
  3. Krystal, Arthur (March 2014). "What Is Literature?". Harper's Magazine. http://harpers.org/archive/2014/03/what-is-literature/1/। আহৰণ কৰা হৈছে: April 25, 2016. 
  4. "Definition of ELECTRONIC" (en ভাষাত). www.merriam-webster.com. https://www.merriam-webster.com/dictionary/electronic। আহৰণ কৰা হৈছে: 2017-06-01. 
  5. N. Katherine Hayles (January 2, 2007). "Electronic Literature: What is it?". http://www.eliterature.org/pad/elp.html। আহৰণ কৰা হৈছে: April 25, 2016. 
  6. Matthew Rubery, ed. (2011). "Introduction". Audiobooks, Literature, and Sound Studies. Routledge. pp. 1–21. আই.এচ.বি.এন. 978-0-415-88352-8
  7. 7.0 7.1 Aarseth, Espen J. Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature. Baltimore: Johns Hopkins UP, 1997
  8. 8.0 8.1 8.2 Barnet, Belinda. "Machine Enhanced (Re)minding: The Development of Storyspace."
  9. Bolter, J. David and Michael Joyce (1987). "Hypertext and Creative Writing", Proceedings of ACM Hypertext 1987, Chapel Hill, North Carolina, United States, pages 41-50