সমললৈ যাওক

দেৱনাৰায়ণ

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
দেৱনাৰায়ণ
সম্বন্ধ গুৰজাৰ সম্প্ৰদায়
অস্ত্ৰ তৰোৱাল, বৰশী
সঙ্গী পিপালডে
সন্তান বিলা (পুত্ৰ) আৰু বিলি (কন্যা)
অঞ্চল ৰাজস্থান, উত্তৰ প্ৰদেশ, মধ্য প্ৰদেশ
উৎসৱ দেৱনাৰায়ণ জয়ন্তী, মকৰ সক্ৰান্তি, দেৱ একাদশী

দেৱনাৰায়ণ (ইংৰাজী: Devnarayan) ভাৰতৰ ৰাজস্থানৰ এজন লোকদেৱতা। তেওঁ বিষ্ণুৰ অৱতাৰ আছিল আৰু তেওঁক বেছিভাগেই ৰাজস্থান আৰু উত্তৰ-পশ্চিম মধ্যপ্ৰদেশত পূজা কৰা হয়।[1][2] পৰম্পৰা অনুসৰি ৯৬৮ চনৰ বিক্ৰম সংভাত (৯১১ খ্ৰীষ্টাব্দ)ত হিন্দু পঞ্জিকাৰ মাঘ মাহৰ উজ্জ্বল অৰ্ধ (শুকল সপ্তমী)ৰ সপ্তম দিনা শ্ৰী সৱৈ ভোজ আৰু সদু মাতা [3] ৰ ঘৰত তেওঁৰ জন্ম হৈছিল। এটা মতামত মতে ঐতিহাসিক দেৱনাৰায়ণ বিক্ৰম সংভাতৰ দশম শতিকাৰ অন্তৰ্গত আছিল, আন এটা মত অনুসৰি তেওঁ ১২০০-১৪০০ (বিক্ৰম সংৱত যুগ)ৰ ভিতৰত বাস কৰিছিল। প্ৰথম দৃষ্টিভংগীটো সত্যৰ ওচৰত যেন লাগে।[4]

দেৱনাৰায়ণৰ মহাকাব্য ৰাজস্থানৰ অন্যতম দীঘলীয়া আৰু জনপ্ৰিয় ধৰ্মীয় মৌখিক আখ্যান।[5] দেৱনাৰায়ণৰ মহাকাব্যক যুদ্ধ মহাকাব্যৰ শ্ৰেণীত স্থান দিয়া হৈছে।[6]

দেৱনাৰায়ণৰ আখ্যান

[সম্পাদনা কৰক]
মালাশ্বেৰীত থকাৰ সময়ত পুত্ৰ শ্ৰী দেৱনাৰায়ণ ভগৱানৰ সৈতে পদুম পাতত অৱতাৰ লৈছিল সদু মাতা গুৰজাৰীয়ে।

দেৱনাৰায়ণৰ মৌখিক মহাকাব্যখন দেৱনাৰায়ণৰ আখ্যানৰ সৈতে জড়িত কেইবাটাও খণ্ডৰে গঠিত। এই মহাকাব্যখন ৰাজস্থান আৰু মালৱা গাঁৱত নৱেম্বৰৰ পৰা জুলাই মাহৰ নিশা দেৱনাৰায়ণৰ পৰম্পৰাগত পুৰোহিত-গায়ক ভোপসকলে গায়।

আখ্যানটোৰ আৰম্ভণিতে কেইবাজনো দেৱতাৰ আমন্ত্ৰণ কৰা হৈছে, যাৰ প্ৰতিমূৰ্তি ফাডবোৰত চিত্ৰিত কৰা হৈছে। আমন্ত্ৰিত দেৱতাসমূহ হ’ল- শাৰদ, গণেশ, সৰস্বতী, মচ্চা, কচ্চপ, বাৰাহ, নৰসিংহ, বামন, পৰশুৰাম, ৰাম আৰু বিষ্ণু, ভৈৰুনাথ, ৰামদেৱ, শনি, সূৰ্য্য আৰু চন্দ্ৰৰ অৱতাৰ। বাগ্ৰৱত ভাৰত শীৰ্ষক প্ৰথম খণ্ডটোত ২৪জন গুৰ্জাৰ ভাতৃৰ বীৰত্বৰ কামৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছে, [7][8] যিসকলে পুৰুষ সিংহ বাঘজী গুৰ্জাৰৰ পুত্ৰ হিচাপে জন্ম লৈছিল। ৰণ চহৰৰ এজন যুদ্ধাধিপতিৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধত ১২ বছৰৰ পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত সময়ৰ অন্তত ২৪জন ভাতৃৰ মৃত্যু হয়। দ্বিতীয় খণ্ডত ভগৱানৰ দেৱনাৰায়ণ ৰূপত অৱতাৰ, তেওঁ কৰা অলৌকিকতা আৰু শেষত তেওঁ আৰু তেওঁৰ খুলশালীয়েকে ৰণ নগৰৰ মুখিয়ালৰ ওপৰত লোৱা প্ৰতিশোধৰ বিষয়ে। দেৱনাৰায়ণৰ মাতৃ সদু মাতা আৰু তেওঁৰ পিতৃ সৱৈ ভোজ, ২৪ বগৰাৱতৰ ভিতৰত আটাইতকৈ সাহসী। প্ৰথম অংশটো সাধাৰণতে দুখ (দুখ), যন্ত্ৰণা আৰু মৃত্যুৰ দ্বাৰা চিহ্নিত বুলি কোৱা হয় যদিও দ্বিতীয়টো পুনৰ মিলন, অলৌকিকতা আৰু ঐশ্বৰিক সাক্ষ্য (parcyo) দ্বাৰা চিহ্নিত কৰা হয়। দ্বিতীয় খণ্ডটোৱে প্ৰথম অংশটোৰ ওলোটা ৰূপ লয়: মৃত্যু আৰু পৰাজয়ৰ পিছত জন্ম আৰু সৃষ্টি হয়, যাৰ ফলত শেষত দেৱনাৰায়ণৰ প্ৰতিচ্ছবি তেওঁৰ অনুগামীসকলৰ মাজত প্ৰতিষ্ঠা হয়।[2]

বাগদাৱত ভাৰত

[সম্পাদনা কৰক]

আখ্যানটোৰ আৰম্ভণিতে এটা সময়ৰ (সত্যযুগ) এটা প্ৰস্তাৱনাৰে কৰা হৈছে, যেতিয়া ব্ৰহ্মাই পূষ্কৰত বৈদিক যজ্ঞ (জগ) কৰি আছিল। ব্ৰহ্মাই সকলো দেৱতা আৰু ঋষিক নিজৰ যজ্ঞলৈ নিমন্ত্ৰণ কৰিলে। তাৰ ভিতৰত পুষ্কৰৰ সমান্তৰালভাৱে চলি থকা পৰ্বতৰ শৃংখল নাগ পাহাদত বসবাস কৰা চৌবিশজনীয়া ৰচিৰ এটা দল আছে। তেওঁ আছিল ঋষি শংকৰৰ শিষ্য। শংকৰে তেওঁক যজ্ঞাত উপস্থিত থাকিবলৈ নিষেধ কৰিছিল যদিও ব্ৰহ্মৰ পৰা নিমন্ত্ৰণ পোৱাৰ বাবে তেওঁ যাবলৈ জোৰ দিছিল। হঠাৎ শংকৰৰ বৰ ভোক লাগিবলৈ ধৰিলে। ঋষিসকলে হাবিত গজা ফল-মূল খাবলৈ পৰামৰ্শ দিছিল, যিবোৰ তেওঁলোকে জীয়াই থকাৰ বাবে সেৱন কৰে। কিন্তু শংকৰে ক’লে যে সেইটোৱে তেওঁক সন্তুষ্ট নকৰে। তেওঁ সাধাৰণ ফলতকৈও বেছি বিচাৰিছিল। কিন্তু অৰণ্যত আৰু একো পোৱা নাছিল। শস্য বা শস্যও নাছিল। গতিকে, তেওঁ নিজৰ শিষ্যসকলৰ ওচৰলৈ গৈ ইজনৰ পিছত সিজনকৈ তেওঁলোকক ভক্ষণ কৰিবলৈ ধৰিলে। সেইবোৰ খাই ভোক তৃপ্ত কৰি নিজে ব্ৰহ্মাৰ যজ্ঞৰ দৰ্শন কৰিবলৈ গ’ল। শংকৰে কৰা পাপৰ বাবেই যজ্ঞ স্তব্ধ হৈ পৰিল। তেওঁ ব্ৰহ্মাক সুধিছে যে তেওঁ কেনেকৈ নিজৰ পাপৰ প্ৰায়শ্চিত্ত কৰিব লাগে, যাৰ ওপৰত ব্ৰহ্মাই তেওঁক জনাইছে যে ভৱিষ্যতে তেওঁৰ শৰীৰটো ঋষিসকলক অৰ্পণ কৰাটোৱেই একমাত্ৰ সমাধান হ'ব, য'ত ঋষিসকলে একেজন পিতৃৰ চৌবিশজন পুত্ৰ হিচাপে জন্ম ল'ব লাগিব। এই প্ৰস্তাৱনা সাধাৰণতে কোৱা হয় আৰু গোৱা নহয়।

তাৰ পিছত আখ্যানটো অধিক ঐতিহাসিক সময়লৈ (কলিযুগ) স্থানান্তৰিত হয়। বিশাল দেৱ চৌহানৰ দিনত প্ৰতি নিশা এজনকৈ ব্যক্তিক খোৱা বাঘে জনসাধাৰণক আতংকিত কৰি তুলিছে। এটা বিশেষ নিশা হৰিৰাম গুৰ্জাৰে এজন ল’ৰাৰ ঠাই ল’বলৈ আগবঢ়ায়, যাৰ পাল বাঘে খাব। বাঘৰ বাবে ফান্দ পাতি তাৰ মূৰ কাটি দিয়ে। তাৰ পাছত গুৰজাৰৰ মাজত প্ৰচলিত পৰম্পৰাৰ দৰে তৰোৱালৰ পৰা তেজ ধুবলৈ আৰু বধ পাপৰ পৰা নিজকে পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ তেওঁ সিংহৰ মূৰ কান্ধত লৈ পূৰ্ণিমা ৰাতি (পূৰ্ণিমা) পবিত্ৰ পূষ্কৰ হ্ৰদলৈ যায়। একে সময়তে পুষ্কৰ হ্ৰদৰ বিপৰীত পাৰত কেতিয়াও মানুহৰ মুখ নেদেখাৰ শপত খোৱা গুৰজাৰ ৰজা জগজনৰ কন্যা লীলা সেৱৰীয়ে বিলখনত গা ধুই গা ধুই আছিল। গা ধুওঁতে তাই হ্ৰদৰ উপৰিভাগত বাঘৰ মূৰ থকা এজন মানুহৰ শৰীৰৰ প্ৰতিফলন দেখি গৰ্ভধাৰণ কৰে।

তাৰ পিছত জগজনে দুয়োকে বিয়া দিবলৈ অনুমতি দিলে আৰু লগতে নিজৰ ৰাজ্যৰ আধা অংশ হৰিৰাম গুৰ্জাৰক উপহাৰ দিলে। ন মাহৰ পাছত তেওঁলোকৰ পুত্ৰৰ জন্ম হয়। বাঘৰ মূৰ আৰু মানুহৰ শৰীৰ থকা তেওঁৰ নাম বাঘজী। পিছলৈ তেওঁৰ অস্বাভাৱিক আৰু ভয়ংকৰ চেহেৰাৰ বাবে তেওঁৰ লগত জীয়েকক বিয়া দিবলৈ কোনেও ইচ্ছুক নহয়। বাগিচা এখনত অকলে থাকে আৰু ব্ৰাহ্মণ ৰান্ধনী এজনে চোৱাচিতা কৰে। এবাৰ সাৱন তিজ (দোল) উৎসৱৰ দিনা বাঘজীৰ ৰেচম দোলনাত আকৰ্ষিত হৈ বিভিন্ন গুৰজাৰগোত্ৰৰ কেইবাগৰাকীও কণমানি ছোৱালী বাগিচালৈ আহিছিল। ব্ৰাহ্মণে তেওঁলোকক দোলনা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে এই চৰ্তত যে তেওঁলোকৰ প্ৰত্যেকেই বাঘজী প্ৰদক্ষিণ কৰিব। তেওঁলোকে এই কাম কৰি থাকোঁতে ব্ৰাহ্মণে প্ৰয়োজনীয় বাগ্ধ ৰীতি-নীতি কৰে। অজানিতে সিহঁতৰ বাগজীৰ লগত বাগ্দান হয়।

পাছলৈ বাঘজী গুৰজাৰে ইয়াৰে বাৰজন ক্ৰমে কান্ত কলা, গণিয়ানবন্তি কলা, লকমাদে ৰাথোদ, জন্তা সাৰদনা, লালী সাৰদনা, বলমা সাৰদনা, বৰ্ণৱন্তী চাদ, বিন্দকা চাদ, ধনবন্তৰী চেচি, গৌৰী চেচি, ৰামা আৱানা আৰু বিন্দ্ৰ আৱনাক বিয়া কৰায়। কাল, ৰাথোদ, চাংগু, সাৰদনা, চাদ, চেচি আৰু আৱানা আটাইকেইটা গুৰ্জাৰ বংশ (বা গোত্ৰ)।[9] তেওঁৰ প্ৰতিগৰাকী পত্নীয়ে দুজন পুত্ৰ সন্তান জন্ম দিয়ে যিসকলক সামূহিকভাৱে বাগদাৱত বুলি কোৱা হয়।

আনন্দৰাম ফাগ্না বাঘজী (বাগদাৱতৰ পিতৃ )ৰ লিখিত সাহিত্য অনুসৰি গুৰজাৰৰ ছাত্ৰপট্টি চৌহান গোত্ৰৰ অন্তৰ্গত আছিল। চৌবিশটা বাগদাৱতৰ ভিতৰত সৱৈ ভোজ আটাইতকৈ পৰিচিত আৰু সাহসী। প্ৰতিদিনে সৱৈ ভোজে বাগদাৱাতৰ গৰু জাকবোৰ লৈ নাগ পহাদৰ ঢালত চৰিবলৈ যায়। এটা গৰু নিয়মিতভাৱে জাকৰ পৰা ওলাই আবেলি নিজে নিজে ঘূৰি আহে। এদিন সৱৈ ভোজে গৰুটোৰ পিছে পিছে গৈ গম পালে যে জোগী (তপস্বী) ৰূপনাথে গাখীৰ খাই আছে। তেওঁলোকৰ গৰু গাখীৰ খোৱাৰ ক্ষতিপূৰণ হিচাপে ৰূপনাথে সৱৈ ভোজক শস্য ভৰ্তি বস্তা এটা দিয়ে। কিন্তু ভাইহঁতৰ সামান্য পৰিমাণৰ শস্যৰ কোনো কাম নাই, সেয়েহে চৰাইক খুৱাই দিয়ে। পিছদিনা ৰাতিপুৱা সৰু ভাইটিৰ এজন নেভাজীয়ে আৱিষ্কাৰ কৰে যে বস্তাৰ চিমত লাগি বাকী থকা কেইটামান শস্য ৰত্নলৈ পৰিণত হৈছে। তেওঁলোকে নিজৰ মুৰ্খামি উপলব্ধি কৰে আৰু সৱৈ ভোজে নিজে শিষ্য হ’বলৈ ৰূপনাথৰ ওচৰলৈ উভতি আহে।

এদিন ৰূপনাথৰ নিৰ্দেশত সৱৈ ভোজে তেলৰ কলহ এটা গৰম কৰি তাৰ চাৰিওফালে ঘূৰি ফুৰে, তাৰ পিছে পিছে ৰূপনাথেও গৈ থাকে। সিহঁতে কলহটো ঘূৰি ফুৰি থাকোঁতে ৰূপনাথে সৱৈ ভোজক উতলি থকা তেলটোৰ ভিতৰলৈ ঠেলি দিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু সৱৈ ভোজে নিজৰ গোহালিৰ লাঠিডালৰ সহায়ত জঁপিয়াই আঁতৰি যায়। পৰৱৰ্তী ৰাউণ্ডত সৱৈ ভোজে ৰূপনাথৰ পিছে পিছে গৈ কলহত ঠেলি দিয়ে। ৰূপনাথ উতলি থকা তেলত পৰে। নিমিষতে তেওঁৰ শৰীৰটো কঠিন সোণৰ টুকুৰালৈ পৰিণত হয়। সাৱৈ ভোজে নিজৰ অপৰাধৰ বাবে অনুতাপ কৰি থিয় হৈ থকাৰ সময়তে ৰূপনাথে আশ্ৰমত এনেদৰে পুনৰ আবিৰ্ভাৱ হয় যেন একোৱেই হোৱা নাই। তেওঁ বুজাইছে যে সোণৰ টুকুৰাটো এনেকুৱা এটা উপহাৰ যিয়ে বাগদাৱাতসকলক বাৰ বছৰৰ বাবে অন্তহীন ধন প্ৰদান কৰিব যাৰ পিছত ধন (মায়া) আৰু জীৱন (কয়া) দুয়োটাৰে অন্ত পৰিব। তেওঁ সৱৈ ভোজক ঘোঁৰা-বাৱলী, গৰু-সুৰেমাতা, হাতী-জয়মংগলা আদিও উপহাৰ দিয়ে, এই সকলোবোৰৰ বিশেষ শক্তি আছে। সৱৈ ভোজ ঘৰলৈ উভতি আহে। ভাতৃদ্বয়ে তেওঁলোকৰ ভিতৰত ডাঙৰ তেজজীক সুধিছে যে তেওঁলোকে নতুনকৈ লাভ কৰা ধন-সম্পত্তি কি কৰিব লাগে। তেজজীয়ে তেওঁলোকক টকাখিনি মাটিত পুতিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে। কিন্তু, নেভাজীয়ে পৰামৰ্শ দিয়ে যে তেওঁলোকে সেই ধনেৰে ভাল কাম কৰক, যেনে কুঁৱা আৰু মন্দিৰ নিৰ্মাণ, ধন বিতৰণ আৰু নিজৰ নাম উজলাই যিহেতু ধন আৰু তেওঁলোকৰ জীৱন দুয়োটা বাৰ বছৰৰ পিছত শেষ হ’ব। ভাতৃদ্বয়ে পিছৰ বিকল্পটো বাছি লৈছিল। অলপ পিছতে তেওঁলোকৰ খ্যাতি বহু দূৰলৈ বিয়পি পৰে। যথা সময়ত তেওঁলোকে নিজৰ ভৱিষ্যত শত্ৰু ৰণ চহৰৰ ৰজা ৰাণা (বা ৰাৱজী) (শাসক) দুৰ্জনছালক লগ পায়।

ৰাণা আৰু বাগদাৱত ধৰ্ম-ভাই হৈ পৰে। ৰণ নগৰৰ সমীপৰ নৌলাখা বাগ নামৰ বাগিচা এখনত দীঘলীয়া মদ্যপানৰ অধিবেশনত তেওঁলোকে এটা পাহাৰৰ ওপৰত মদেৰে ভৰা পাত্ৰবোৰ ওলোটা কৰি পৃথিৱীখন ইমানেই বুৰাই পেলায় যে মদ প্ৰকৃততে পাতালৰ নাগ দেৱতা বাসক নগা (ভাসুকী) ৰাজ্যলৈ বৈ যায়, যিয়ে পৃথিৱীখনক হুডত ধৰি ৰাখিছে। ক্ষুব্ধ হৈ ৰজা বাসকে সাময়িকভাৱে এটা ম’হৰ শিংত মাটি ৰাখি ঈশ্বৰৰ (বিষ্ণু) দৰবাৰলৈ গৈ বাগদাৱাতৰ অভিযোগ কৰে। কিন্তু বাগদাৱাতসকল অতিশয় শক্তিশালী হোৱাৰ বাবে বাসক, হনুমান, ভগৱানেও পৰিস্থিতিৰ প্ৰতিকাৰৰ বাবে একো কৰিব নোৱাৰে। শেষত ভগৱানে ভিক্ষাৰী (যোগী) ৰূপ ধাৰণ কৰি সৱৈ ভোজৰ পত্নী সাদু মাতাৰ ওচৰলৈ গৈ দান-বৰঙণি বিচাৰি যায়। মাত্ৰ গা ধোৱাৰ পৰা ওলাই অহা সাদু কেৱল দীঘল চুলিৰে ঢাকি ভিক্ষাৰীৰ সন্মুখত দেখা দিয়ে। তাইৰ ভক্তিত আঘাতপ্ৰাপ্ত হৈ ভিক্ষাৰী (ভগৱনে) তাইক বৰদান কৰে। সাদুৱে কামনা কৰে যে ভগৱান তাইৰ পুত্ৰ হিচাপে জন্ম লওক। বাগদাৱত হত্যা হোৱাৰ ১৩ তাৰিখে ভগৱানে পুত্ৰ হিচাপে জন্ম লোৱাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে।

শ্ৰী দেৱনাৰায়ণ কথা

[সম্পাদনা কৰক]

আখ্যানৰ এই অৰ্ধেকেই আৰম্ভ হৈছে যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ ওচৰৰ এটা পাহাৰত সাদু মাতাৰ কঠোৰ তপস (তপস্যা)ৰ পৰা। এঘাৰ দিনৰ পাছত যেতিয়া ৰাণাৰ দ্বাৰা তেওঁৰ সন্মান আৰু জীৱনলৈ ভাবুকি আহিবলৈ ওলাইছে, তেতিয়া তেওঁ পুত্ৰ হিচাপে জন্ম লোৱাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া ভগৱানক মাতে। সেই সময়ত ৰজা বাসকৰ সৈতে পাশা খেলি থকা দেৱনাৰায়ণ পানীৰ ধাৰা এটাৰ ওপৰত উঠি যায় যিয়ে সাদু বহি থকা শিলটো ফালি পেলায়। পদুম ফুলৰ সেই পানীৰ জেটত বহা কেঁচুৱা দেৱনাৰায়ণ সাদু মাতাৰ কোলাত পৰে।

ৰানাৰ ভাবুকিত সাদু মাতাই নিজৰ জন্মগৃহ মালৱালৈ পলায়ন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। দেৱনাৰায়ণে অতীতৰ ঘটনাৰ কোনো জ্ঞান নোহোৱাকৈয়ে তাতেই শৈশৱ কটায়। এঘাৰ বছৰৰ পাছত এদিন ২৪জন বগৰাৱত ভাতৃৰ নেতা তথা বংশাৱলীবিদ ছোচু ভাট দেৱনাৰায়ণৰ সন্ধানত মালৱালৈ আহে। তাৰ উদ্দেশ্য জনা সাদু মাতাই তাক বিষাক্ত কৰি হত্যা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু দেৱনাৰায়ণে তাক সজীৱ কৰি তোলে। তাৰ পিছত চোচু ভাটে তেওঁক বগৰাৱত আৰু ৰাণৰ মাজত হোৱা যুদ্ধৰ বিষয়ে অৱগত কৰে। তাৰ পিছত দেৱনাৰায়ণে মাকৰ ইচ্ছাৰ বিৰুদ্ধে পিতৃৰ পূৰ্বপুৰুষৰ মাটিলৈ উভতি আহি ৰানাৰ প্ৰতিশোধ লোৱাৰ সিদ্ধান্ত লয়। ভিলৱাৰা অঞ্চল আৰু তেওঁৰ ৰাজধানী চহৰ কৌছলা খেদালৈ উভতি আহোঁতে দেৱনাৰায়ণে তিনিগৰাকী ৰাজকুমাৰীক বিয়া কৰায়, এগৰাকী দেত (দৈত্য)ৰ কন্যা, আন এগৰাকী পাতালৰ সৰ্প ৰজাৰ ভতিজী আৰু তৃতীয়গৰাকী উজ্জয়িনৰ গুৰজাৰ শাসকৰ কন্যা -পিপল্ডে। ঘূৰি অহাৰ সময়ত দেৱনাৰায়ণে তেওঁৰ চাৰিজন সম্পৰ্কীয় ভায়েক মেহন্দুজী, মদনজী, কান ভাংগী আৰু ভুনাজীকো লগ পায়, যিসকলেও একেদৰেই ইজনে সিজনৰ অস্তিত্বৰ বিষয়ে অজ্ঞাত হৈ ডাঙৰ-দীঘল হৈছে। মেহন্দুজী বগৰাৱতৰ মিত্ৰ আজমেৰৰ ৰজাৰ সুৰক্ষাত থকাৰ বিপৰীতে ভাংগী বগৰাৱতৰ গুৰু বাবা ৰূপনাথৰ সংগত নাথ যোগী হিচাপে ডাঙৰ-দীঘল হৈছে।

মদনজীয়ে পিতৃ তেজজী গুৰজাৰৰ লগত ডাঙৰ হৈ আহিছে। নাম সলনি কৰি খণ্ডেৰৱ কৰা ভুনাজীক ৰাণাই নিজেই গ্ৰহণ কৰিছে। কিন্তু তেওঁ নিজৰ প্ৰকৃত উৎপত্তি উপলব্ধি কৰিলেই দেৱনাৰায়ণৰ লগত যোগ দি ৰানাৰ বিৰুদ্ধে আক্ৰমণ চলায়। চূড়ান্ত মুখামুখি হোৱাৰ আগতেই দেৱনাৰায়ণে ৰাণাৰ শস্য ধ্বংস কৰাৰ উদ্দেশ্যে নিজৰ ৯ লাখ ৮০ হাজাৰ গৰু আৰু ম’হৰ জাকটোক ৰাজ পথাৰত এৰি দিয়ে। শেষত ভায়েকহঁতে পলাবলৈ চেষ্টা কৰা ৰাণাক ধৰি লয়। দেৱনাৰায়ণৰ ধনুৰ ডোঙাৰে তেওঁৰ মূৰ কাটি পেলায়। কিন্তু দেৱনাৰায়ণে যেতিয়া দেখিলে যে ভুনাজীয়ে নিজৰ পোষক পিতৃৰ মৃত্যুত দুখী হৈ পৰিছে, তেতিয়া চোচু ভাটে ৰাণাৰ পেটৰ পৰা বগৰাৱতৰ প্ৰতিশোধ উলিয়াই লোৱাৰ পিছতহে ৰাণাক পুনৰ সজীৱ কৰি তোলে। ইয়াৰ পিছত দেৱনাৰায়ণে পুনৰুজ্জীৱিত ৰাণাক উদয়পুৰ নগৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে, যিখন নগৰৰ আখ্যান অনুসৰি দেৱনাৰায়ণৰ অন্যতম নাম উদ.ভগৱান দেৱ নাৰায়ণৰ জন্ম মাঘ মাহৰ সপ্তমী শুক্ল পক্ষ শনিবাৰত হৈছিল আৰু বছৰটো আছিল বিক্ৰমী সম্ৱত ৯৬৮ ( ৯১১ খ্ৰীষ্টাব্দ)। এই সময়ত সম্ৰাট মহেদ্ৰ পালে নিজৰ বিশাল সাম্ৰাজ্য দুই পুত্ৰৰ মাজত বিভক্ত কৰি গুৰজাৰ চৌহান, গুৰ্জাৰ পৰমাৰ, গুৰজাৰ চণ্ডিলা আদি গুৰজাৰ সামন্তৰ আনুগত্য বিভাজিত হৈছিল।

শেষত প্ৰায় ৯১৫ খ্ৰীষ্টাব্দত সম্ৰাট মাহী পালে গুৰজাৰ সাম্ৰাজ্যৰ সিংহাসনত প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰে যদিও এই দুজন গুৰজাৰ প্ৰতিহাৰ ৰাজকুমাৰৰ প্ৰতি বিভিন্ন সামন্তীয় ৰজা আৰু তেওঁলোকৰ অধীনস্থসকলৰ আনুগত্যৰ এই বিভাজনৰ বাবে ইতিমধ্যে গুৰ্জাৰৰ বগৰাৱত চৌহানৰ এটা মহান ফৈদ বলিদান দিয়া হৈছিল।

দেৱনাৰায়ণে ৰাণৰ প্ৰতিশোধ লোৱাটো সম্পন্ন কৰাৰ পিছত তেওঁ বৈকুণ্ঠ (স্বৰ্গ)লৈ যাত্ৰা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। কিন্তু তেওঁৰ ৰাণী পিপালডে তেওঁক অনুৰোধ কৰে যে তেওঁক নিঃসন্তান এৰি নাযাব। এজন ল'ৰা বিলা আৰু এজনী ছোৱালী বিলি জন্ম হয়। বিলিয়ে দেউতাকৰ দেৱত্বক সোনকালে উপলব্ধি কৰে। কিন্তু বিলা জেদী আৰু পিতৃৰ কৰ্তৃত্ব স্বীকাৰ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে। কুষ্ঠ ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাকে ধৰি বহু অসুখজনক ঘটনাৰ পিছত বিলাই উপলব্ধি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে পিতৃৰ ঐশ্বৰিক শক্তি। তাৰ পিছত তেওঁ দেৱনাৰায়ণৰ প্ৰথমটো মন্দিৰ চোৱাচিতা কৰিবলৈ সন্মত হয় আৰু দেৱনাৰায়ণৰ প্ৰথম পুৰোহিত হ’বলৈ সন্মত হয় যাৰ পৰা পুৰোহিতৰ বংশ অনুসৰণ কৰে। তাৰ পিছত পূজাৰ স্থান, পুৰোহিতৰ বংশ আৰু ভক্তৰ এটা সম্প্ৰদায় স্থাপন কৰি অৱশেষত দেৱনাৰায়ণে আকাশী ৰথেৰে বৈকুণ্ঠলৈ উভতি যায়।[3]

মহাকাব্যখনৰ মতে কেঁচুৱা দেৱনাৰায়ণক এগৰাকী সিংহনীয়ে স্তনপান কৰাইছিল। তাৰ পৰাই বিখ্যাত ৰাজস্থানী প্ৰবাদ গুৰজাৰী জয়ান, নাহৰী জয়নৰ জন্ম হ’ল, যাৰ অনুবাদ হ’ল গুৰজাৰৰ পুত্ৰ সিংহতকৈ কম নহয়।

দেৱনাৰায়ণ মন্দিৰ আৰু ফাদ

[সম্পাদনা কৰক]

বাগ্ৰাৱত ভাৰতৰ যুদ্ধক্ষেত্ৰ অসিন্দ চহৰৰ সমীপৱৰ্তী ছাৱাই ভূজত অৱস্থিত দেৱনাৰায়ণৰ মূল মন্দিৰ। আন আন উল্লেখযোগ্য মন্দিৰসমূহ হ’ল ডেমালীত, যিটো দেৱনাৰায়ণে নিজে প্ৰতিষ্ঠা কৰা আদিম মন্দিৰ আৰু দেৱনাৰায়ণৰ জন্ম হোৱা মালাছাৰীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা আদিম মন্দিৰ বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। এই মন্দিৰবোৰত ডাঙৰ আকাৰৰ ইটাৰ উলম্ব শাৰীৰ ৰূপত দেৱনাৰায়ণক পূজা কৰা হয়। ইটাবোৰ প্ৰায়ে উদং কৰি ৰখা হয় যদিও কেতিয়াবা ইয়াৰ ওপৰত বহুৰঙী টিনচেল আঠা লগাই দিয়া হয়।

টংক জিলাৰ মাছি বান্ধৰ সমীপৰ যোধপুৰীয়াত অৱস্থিত দেৱনাৰায়ণৰ আন এক উল্লেখযোগ্য মন্দিৰ। এই মন্দিৰৰ ওচৰত প্ৰতি বছৰে দুখনকৈ মেলাৰ আয়োজন কৰা হয়।

মেৱাৰৰ মহাৰাণ সংগ শ্ৰী দেৱনাৰায়ণৰ মহান ভক্ত আছিল আৰু তেওঁ দেওজীৰ স্মৃতিত মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা বুলি কোৱা হয়।[10]

দেৱনাৰায়ণ ফাদ

[সম্পাদনা কৰক]

দেৱনাৰায়ণক দেৱনাৰায়ণৰ জীৱনৰ আখ্যানৰ বিভিন্ন খণ্ডৰ চিত্ৰণ কৰা ফাদ নামেৰে জনাজাত এখন পুস্তিকাৰ সহায়ত পুৰোহিত-গায়কসকলেও দেৱনাৰায়ণক পূজা কৰে। দেৱনাৰায়ণ ফাদ নামৰ এই গ্ৰন্থখন ভ্ৰাম্যমাণ মন্দিৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু ভোপাসকলে ইয়াক লগত লৈ ফুৰে। ভীলৱাৰা আৰু শ্বাহপুৰাৰ যোশী পৰিয়াল দেৱনাৰায়ণ ফাদৰ পৰম্পৰাগত শিল্পী। ফাদত দেৱনাৰায়ণৰ প্ৰতিমূৰ্তি থাকে যিয়ে নিজৰ দৰবাৰত নিজৰ "পাইথন" সিংহাসনত বহি থকা ৰজাৰ সাজ-পোছাক পিন্ধি কেন্দ্ৰত সৰ্প ৰজা বাছাক আৰু তেওঁৰ চাৰিজন খুলশালীয়েকৰ সন্মুখত থাকে। গোটেই ফাদটো পৰম্পৰাগত আঁচনি অনুসৰি দেৱনাৰায়ণৰ আখ্যানৰ সৈতে জড়িত বিভিন্ন দৃশ্যৰে অংকন কৰা হৈছে। কোনো ঠাই খালী হৈ নাথাকে। এই ফেডবোৰ সাধাৰণতে প্ৰায় ৩০ ফুট দীঘল হয় যোধপুৰৰ ৰাজস্থান লোককথা প্ৰতিষ্ঠান, ৰূপায়ণ প্ৰতিষ্ঠানৰ সংগ্ৰহত আছে জীৱিত দেৱনাৰায়ণ ফাদৰ অন্যতম পুৰণি। এই ফাদত সুৰজমল আৰু বাগতাৱৰ্চন্দৰ স্বাক্ষৰ আছে আৰু ই বিক্ৰম সংভাত ১৯২৪ (১৮৬৭)ৰ।[11]

স্বীকৃতি

[সম্পাদনা কৰক]

১৯৯২ চনৰ ২ ছেপ্টেম্বৰত ভাৰতীয় ডাকবিভাগে ৫ টকা মূল্যৰ এটা স্মৃতিচাৰণ ডাকটিকট জাৰি কৰিছিল।[12]

ইণ্ডিয়া পোষ্টে ২০১১ চনৰ ৩ ছেপ্টেম্বৰত ৫ টকাৰ এটা স্মৃতিচাৰণ ডাকটিকট জাৰি কৰিছিল।[13]

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ Nectar gaze and poison breath: an analysis and translation of the Rajasthani By Aditya Malik, Interpretations (Page 102 to 104). oxford university press. 24 February 2005. ISBN 978-0-19-803420-9. https://books.google.com/books?id=UyI6QWfi7oMC&pg=PA103. 
  2. ↑ 2.0 2.1 "The Rajasthani oral narrative of Devnarayan-Presentation mode, Synopsis of the epic, thematic content". Indira Gandhi National Centre for the Arts. http://www.ignca.nic.in/devnp005.htm#Syno. 
  3. ↑ 3.0 3.1 "The Rajasthani oral narrative of Devnarayan-Presentation mode, introduction". Indira Gandhi National Centre for the Arts. http://www.ignca.nic.in/devnp003.htm. 
  4. ↑ Amaresh Datta (2006). The Encyclopaedia Of Indian Literature (Volume One (A To Devo), Volume 1. Sahitya Akademi. পৃষ্ঠা. 322. আই.এচ.বি.এন. 978-81-260-1803-1. ISBN 81-260-1803-8. https://books.google.com/books?id=ObFCT5_taSgC&pg=PA322. 
  5. ↑ Of clowns and gods, Brahmans, and babus: humour in South Asian literature, Christina Oesterheld, Claus Peter Zoller pp. 157
  6. ↑ Ways of dying: death and its meanings in South Asia, Elisabeth Schömbucher, Claus Peter Zoller, pp.234
  7. ↑ Amaresh Datta (2006). The Encyclopaedia Of Indian Literature (Volume One (A To Devo), Volume 1. Sahitya Akademi. পৃষ্ঠা. 322. আই.এচ.বি.এন. 978-81-260-1803-1. ISBN 81-260-1803-8. https://books.google.com/books?id=ObFCT5_taSgC&pg=PA322. "Being the son of Baghji Bagrao, they were collectively known as bagaravat. They were Gurjar by caste." 
  8. ↑ Elisabeth Schömbucher; Claus Peter Zoller (1999). ways of dying: death and its meanings in South Asia. Manohar Publishers & Distributors. পৃষ্ঠা. 235. আই.এচ.বি.এন. 978-81-7304-243-0. ISBN 81-7304-243-8. 
  9. ↑ Anandaram Phagna. Devnarayan Ki Katha-Bagdawat Bharat. Archana Prakashan Ajmer. পৃষ্ঠা. 38. 
  10. ↑ (Republic) Office of the Registrar General, India (1972). Census of India, 1961, Volume 14, Issue 5. Manager of Publications. পৃষ্ঠা. 36. 
  11. ↑ Smith, John D. (2005). The Epic of Pabuji, New Delhi: Katha, আই.এচ.বি.এন. 81-87649-83-6, p.39
  12. ↑ "Stamp issued by govt in 1992.". Archived from the original on 2021-01-21. https://web.archive.org/web/20210121210123/http://postagestamps.gov.in/Stamps_List.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-02-02. 
  13. ↑ "Stamp issued by govt.". Archived from the original on 2018-06-22. https://web.archive.org/web/20180622004856/http://postagestamps.gov.in/Stamps2011.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-02-02. 
  1. Anandaram Phagana (1971, in Hindi Month Falgun Vikram samvat, 2027). Bagrawat Bharat -Veer Gurjar Utpatti, Archana Prakashan, Ajmer.
  2. Borana, Ramesh (2004). Bagrawat Mahabharat, Rajasthan Sangeet Natak Academy, Jodhpur.
  3. Chundawat, Laxmikumari (1977). Bagrawat Devnarayan Mahagatha, Rajkamal Prakashan, New Delhi.
  4. Malik, Aditya (1993). Rajasthani Oral Epic of Devnarayan, New Delhi.
  5. Malik, Aditya (2005). Nector Gaze and Poison Breath: An Analysis and Translation of Rajasthani Oral Narrative of Devnarayan, New York: Oxford University Press, আই.এচ.বি.এন. 0-19-515019-8.
  6. Miller, Joseph Charles, Jr. (1994). The Twenty-four Brothers and Lord Devnarayan: The Story and Performance of a Folk Epic of Rajasthan, India, University of Pennsylvania, Pennsylvania.

বাহ্যিক সংযোগ

[সম্পাদনা কৰক]
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত দেৱনাৰায়ণ সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=দেৱনাৰায়ণ&oldid=502773"ৰ পৰা অনা হৈছে