ধোলা মাৰু
| ধোলা মাৰু | |
|---|---|
| সাধু কথা | |
| নাম: | ধোলা মাৰু |
| তথ্য | |
| দেশ: | ভাৰত |
| অঞ্চল: | ৰাজস্থান পাঞ্জাৱ |
ধোলা মাৰু ইংৰাজী: Dhola Maru এটা ভাৰতীয় লোক কাহিনী তথা ধোলা আৰু মাৰুৰ ৰোমাণ্টিক কাহিনী। ৰাজস্থানী সংস্কৰণটো ছত্তীশগড়ত পোৱা এটা সংস্কৰণতকৈ সম্পূৰ্ণ পৃথক। লোককাহিনীটো পঞ্জাৱতো পোৱা যায়। [1][2]
সাহিত্য
[সম্পাদনা কৰক]ঢোলা মাৰু কাহিনীটো লোককাহিনী আৰু মৌখিক পৰম্পৰাত গভীৰভাৱে নিহিত হৈ আছে। [3]লোক কাহিনীটো গদ্য আৰু কবিতাৰ লগতে মিশ্ৰিত ৰূপতো পোৱা যায়। ১৬১৭ চনত জৈন সন্ন্যাসী কুশল্লাভৰ দ্বাৰা ৰচিত 'ঢোলা মাৰু ৰি চৌপাই' নামৰ এখন কিতাপ আছে, য'ত তেওঁ লিখিছে যে কাহিনীটো পুৰণি। ১৪৭৩ চনৰ কিছুমান পাণ্ডুলিপিয়েও কাহিনীটো বৰ্ণনা কৰিছে। 'ধোলা মাৰুৰ দোহা' হৈছে কাশী নগৰী প্ৰচাৰিনী সভাৰ সম্পাদিত পাঠ। কাহিনীটোত ৰাজপুত আৰু ৰাজস্থানৰ ইতিহাসৰ আটাইতকৈ মন্ত্ৰমুগ্ধ অধ্যায়বোৰৰ এটা দেখুওৱা হৈছে।
কাহিনীৰ বিষয়বস্তু
[সম্পাদনা কৰক]কাহিনীৰ বিষয়বস্তু হ'ল ধোলা আৰু মাৰুৰ প্ৰেমকাহিনী। যদিও ঠাই ভেদে কাহিনীটোৱে অলপ বেলেগ ৰূপ লৈছে।
ৰাজস্থানী সংস্কৰণ
[সম্পাদনা কৰক].jpg)
কাহিনীটো নৰৱাৰৰ কচৱা ৰাজকুমাৰ ধোলা আৰু পুগল ৰাজকুমাৰী মাৰুৰ প্ৰেমকাহিনী। ৰজা পিংগলে পুগল নামৰ এখন সৰু ৰাজ্যত বাস কৰিছিল। এদিন তেওঁ তেওঁৰ কেঁচুৱা ছোৱালী মাৰুক নৰৱাৰৰ ৰজা আৰু তেওঁৰ ভাল বন্ধু নলৰ পুত্ৰ ধোলাৰ সৈতে বিয়া কৰাবলৈ সিদ্ধান্ত লয়। সেয়েহে ঢোলা আৰু মাৰুৰ শৈশৱতে বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈছিল। কিন্তু তেওঁলোক প্ৰাপ্তবয়স্ক হোৱাৰ আগতেই নলৰ মৃত্যু হয় আৰু ধোলাই জন্মৰ সময়ত মাৰুৰ সৈতে বিনিময় কৰা বিবাহৰ প্ৰতিজ্ঞা পাহৰি যায়। সেয়েহে ধোলাই মালৱানীৰ সৈতে পুনৰ বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হয় আনহাতে মাৰুৱে তেওঁৰ বাবে আঁতৰি যায় কিয়নো তেওঁৰ দেউতাক ৰজা পিংগলে ঢোলালৈ উমৈহতীয়া বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল যিবোৰ তেওঁ কেতিয়াও পোৱা নাছিল কিয়নো তেওঁৰ পত্নী মালৱানীয়ে সকলো বাৰ্তাবাহকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰিছিল বা খুন্দা মাৰিছিল।[4]
কিন্তু মাৰুৱে অৱশেষত লোক গায়কৰ এটা দলৰ জৰিয়তে ধোলাক মনত পেলাই দিছিল আৰু ধোলাই তেওঁৰ প্ৰথম পত্নীৰ বিষয়ে জানিব পাৰি লগে লগে পুগললৈ যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল। অৱশ্যে ধূৰ্ত মালৱানীয়ে দুয়োজন প্ৰেমিকক লগ হ'বলৈ নিদিছিল যদি তাই ইয়াক সহায় কৰিব পাৰে। ঢোলা যাত্ৰা আৰম্ভ হোৱাৰ লগে লগে তাই এজন বাৰ্তাবাহকৰ জৰিয়তে বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল যে তাইৰ মৃত্যু হৈছে আৰু ধোলাই সোনকালে উভতি আহিব লাগিব। ধোলাই মালৱানীৰ পথৰ বিষয়ে অৱগত নাছিল আৰু আগবাঢ়ি গৈছিল। তেওঁৰ পুগালৰ যাত্ৰা ঘটনাবিহীন আছিল ডকাইতৰ এটা দলৰ নেতা উমাৰ চুমাৰৰ সৈতে হোৱা অপ্ৰয়োজনীয় সাক্ষাতৰ বাহিৰে যিয়ে তেওঁক বুজাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যে তেওঁৰ পত্নী মাৰুক আন কাৰোবাৰ সৈতে বিয়া কৰাই দিয়া হৈছে। উমাৰ চুমাৰ নিজে মাৰুৰ প্ৰতি অতি আগ্ৰহী আছিল। তেওঁ পুগলত এক অস্থিৰ আদৰণিৰ বাবে উপস্থিত হৈছিল আৰু ধোলা মাৰু শেষত একত্ৰিত হৈছিল। তেওঁলোক একত্ৰিত হোৱাৰ পাছতো সমস্যা শেষ হোৱা নাছিল।
নৰৱাৰলৈ উভতি যাওঁতে মাৰুক মৰুভূমিৰ সাপে দংশন কৰিছিল আৰু মৃত্যুবৰণ কৰিছিল। দুখত অভিভূত ধোলাই তেওঁৰ পত্নীৰ অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়াত উঠি ৰাজপুত ইতিহাসৰ প্ৰথম 'পুৰুষ সতী' হোৱাৰ সিদ্ধান্ত লয়। কিন্তু সময়ৰ মুৰত এজন যোগী আৰু যোগীয়ে ৰক্ষা কৰিছিল যিয়ে দাবী কৰিছিল যে তেওঁলোকে মাৰুক পুনৰ জীৱিত কৰিব পাৰে। তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ বাদ্যযন্ত্ৰ বজাইছিল আৰু মাৰুক জীৱন্ত কৰি তুলিছিল। উমাৰ চুমাৰে আকৌ এবাৰ দৃশ্যটোত প্ৰৱেশ কৰিলে। সি মাৰুৰ প্ৰতি থকা মোহৰ পৰা নিজকে আঁতৰাই নিছিল আৰু ভোলা দম্পতীহালক তেওঁলোকৰ সৈতে এটা সন্ধিয়া কটোৱাৰ বাবে আমন্ত্ৰণ জনাইছিল। অৱশ্যে তেওঁলোকক পুনৰ ডকাইতৰ অশুভ উদ্দেশ্যৰ বিষয়ে সতৰ্ক কৰি দিয়া হৈছিল, এইবাৰ কিছুমান লোক গায়কে। য'ত দম্পতীহালে তেওঁলোকৰ উটৰ ওপৰেৰে জঁপিয়াইছিল আৰু দুগুণ দ্ৰুত সময়ত মালৱালৈ গৈছিল আৰু মালৱানীৰ সৈতে দম্পতীহালে সুখেৰে বাস কৰিছিল।
ছত্তিশগড়ৰ সংস্কৰণ
[সম্পাদনা কৰক]ছত্তীশগড় সংস্কৰণত ঢোলা হৈছে ৰজা নল আৰু মাতৃ দয়মন্তীৰ পুত্ৰ। তেওঁৰ অতীত জীৱনত ঢোলা এজন সুন্দৰ যুৱক আছিল যি ছত্তীশগড়ীত 'গৰী' নামৰ কোণৰ জৰিয়তে গাঁৱৰ পুখুৰীত মাছ ধৰি আছিল। ৰেৱা নামৰ এগৰাকী অসাধাৰণ ধুনীয়া মহিলা, যি তেওঁৰ বিগত জীৱনত গাওঁখনৰ কোনো পৰিয়ালৰ বোৱাৰী আছিল, তেওঁ সাতবাৰ পানী আনিবলৈ আহিছিল, ঢোলাই অন্ততঃ তাইক এটা কথা ক'ব বুলি আশা কৰিছিল। অৱ কিন্তু ঢোলাৰ পৰা কোনো সঁহাৰি নোপোৱাৰ ফলত তাই নীৰৱতা ভংগ কৰি মনৰ ভাৱ গীত বা কবিতাৰে প্ৰকাশ কৰিছিল য'ত লিখা আছে:[5][6]
আপুনি মাছমৰীয়াৰ দৰে কোণৰ মাজেৰে মাছ ধৰি আছে, আৰু দীঘলীয়া টোপ দিছে; মই সাতবাৰ পানী আনিবলৈ আহিছিলো, আৰু আপুনি এটা শব্দও ক'বলৈ ওলোৱা নাছিল!
ধোলাই কৈছিল:মই মাছমৰীয়াৰ দৰে কোণৰ মাজেৰে মাছ ধৰি আছোঁ, আৰু এটা দীঘল টোপ দিছোঁ; আৰু যিহেতু ঘৰত থকা মোৰ পত্নী আপোনাতকৈ বেছি ধুনীয়া, হে বাইদেউ, যে মই আপোনাক এটা শব্দও কোৱা নাছিলো!
এই উত্তৰটোৱে ৰেৱাৰ হৃদয়ক কাড় এডালৰ দৰে বিন্ধিছিল আৰু অনুশোচনাৰ সাগৰেৰে ভৰাই তুলিছিল। হৃদয় ৰখা উত্তৰ আৰু প্ৰত্যাখ্যানৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হৈ তাই নিজৰ ঘৰলৈ উভতি আহিছিল আৰু ছত্তীশগড়ৰ কোলা নামৰ তেওঁৰ পৰিয়ালৰ বাগিচাৰ কুঁৱাটোত জঁপিয়াই আত্মহত্যা কৰিছিল। যেতিয়া তাইৰ আত্মা স্বৰ্গত উপনীত হয়, তেতিয়া তাই তাত ঈশ্বৰৰ মুখামুখি হৈ কৈছিল কেনেকৈ তাই জীৱনকালৰ প্ৰকৃত ম্যাদ সম্পূৰ্ণ কৰাৰ আগতে স্বৰ্গলৈ ঘূৰি আহিছিল। তাই ঢোলাৰ দ্বাৰা প্ৰত্যাখ্যান হোৱাৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰিছে। গতিকে ঈশ্বৰে তাইক সুধিলে তাই কি বিচাৰে। ৰেৱাই উত্তৰ দিছিল যে তাই ঢোলাক তাইৰ স্বামী হিচাপে বিচাৰে। তাইৰ অনুৰোধৰ উত্তৰত ঈশ্বৰে কৈছিল যে ঢোলা ইতিমধ্যে মাৰুৰ স্বামী আৰু এনেদৰে ৰেৱাই ঢোলাক জীৱনকালৰ বাবে স্বামী হিচাপে নাপায় কিন্তু কেৱল ১২ বছৰৰ বাবে তেওঁক স্বামী হিচাপে ৰাখিব পাৰিব। কাহিনীটো ঢোলা, মাৰু আৰু ৰেৱাৰ জন্মৰ পিছলৈ ঘূৰি যায়, য'ত ঢোলা আৰু মাৰু শৈশৱতে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয়।
মাক দয়মন্তীয়ে তেওঁৰ পুত্ৰ ঢোলাক সতৰ্ক কৰি থাকে যে তেওঁ মালহিন পাৰাৰ বাহিৰে গাওঁখনৰ প্ৰতিটো পাৰা (জাতি-আধাৰিত এলেকা) ঘূৰি ফুৰিবলৈ যাব পাৰে (মালহিন হৈছে ফুল বিক্ৰী কৰা এটা জাতি আৰু তেওঁলোকৰ মুখ্য বৃত্তি হৈছে বাগিচা)। অৱশ্যে ঢোলাই মাকৰ কথা নুশুনি মালহিন পাৰাৰ চাৰিওফালে ঘূৰিবলৈ যায় আৰু তাত এটা ভাটৌৰ সৈতে মুখামুখি হয় আৰু ভাটৌৰ চৰাইটোৱে তেওঁক প্ৰত্যাহ্বান জনাই কয়:
আপোনাৰ দেউতাকৰ নাক সামান্য কটা হওক, আহক!
ঢোলাই তাৰ খং বন্ধ কৰিব নোৱাৰিলে আৰু ভাটোটোক তীব্ৰযোৰে আঘাত কৰিলে। ভাটোতো তৎক্ষণাৎ মৰি যায় আৰু আচৰিত হৈ এগৰাকী অসাধাৰণ ধুনীয়া মহিলা এগৰাকী ধোলাৰ সন্মুখত থিয় দিছিল যি এই ভাটৌতোৰ গৰাকী আছিল। এই মহিলাগৰাকী ৰেৱা আছিল আৰু ভাগটো চৰাইটো তাইৰ যাদুৰ সৃষ্টি আছিল। তাই জোৰ দিছিল যে তাইৰ ভাটৌৰ চৰাইটো পুনৰ জীয়াই দিব লাগে অন্যথা ঢোলাই তাইৰ ঘৰত তাইৰ সৈতে থাকিব লাগিব। ৰেৱাৰ দেউতাক হিৰিয়া মালহিন আৰু গাওঁখনৰ আন সকলে তাইক বিষয়টো এৰি দিবলৈ সৈমান কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু তাই একেবাৰেই সন্মতি দিয়া নাছিল। ঢোলাক ৰেৱাৰ ঘৰত মৰমেৰে বন্দী কৰি ৰখা হৈছিল আৰু তাইৰ স্বামী হিচাপে থাকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।
ইফালে, মাৰুৱে যৌৱনৰ বয়সত উপনীত হয় আৰু ঢোলাক হেৰুৱাবলৈ আৰম্ভ কৰে। তাই ভাটৌৰ চৰাইৰ জৰিয়তে ঢোলালৈ আৰু পিছত ধাৰীৰ জৰিয়তে (সম্ভৱতঃ এজন মানৱ বাৰ্তাবাহক) বিভিন্ন বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰে। কিন্তু এই দুয়োজন বাৰ্তাবাহকক ৰেৱাই তাইৰ ছচান্দ (ঈগল)ৰ জৰিয়তে আৰু আন উপায়েৰে বাধা দিছিল। অৱশেষত, মাৰুৱে কাৰহা (তাইৰ পিতৃ-মাতৃয়ে তাইক দিয়া এটা উট বিয়াৰ উপহাৰ হিচাপে) প্ৰেৰণ কৰে। কাৰ্হা ৰেৱা গাঁৱত উপস্থিত হ'বলৈ সক্ষম হৈছিল, কিন্তু ৰেৱাৰ যাদুৰ জৰিয়তে ৰোগত আক্ৰান্ত হৈছিল আৰু বাৰ বছৰ আৰু তেৰটা পূৰ্ণিমা (পষেক) জলাভূমিত বাস কৰে। মাৰুৰ গিয়ান নামেৰে এগৰাকী মহিলা বান্ধৱী আছিল আৰু বান্ধৱী গৰাকী নৰৌৰ চহৰৰ এজন ব্যৱসায়ীৰ সৈতে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয় (সম্ভৱতঃ বৰ্তমানৰ নন্দৌৰ-কলন, ছত্তীশগড়) য'ত ঢোলা ৰেৱা সৈতে বাস কৰিছিল। বান্ধৱীগৰাকী এবাৰ পিংলাত (সম্ভৱতঃ ছত্তীশগড়ৰ মালহাৰউপনগৰৰ এটা) তাইৰ মাকৰ ঘৰলৈ গৈছিল তেতিয়া তাই মাৰুক লগ পাইছিল আৰু এই বান্ধৱী গৰাকীৰ হাতত মাৰুৱে ঢোলালৈ এখন প্ৰেম-পত্ৰ প্ৰেৰণ কৰিছিল। মাৰুৱে অনুৰোধ কৰিছিল যে এই পত্ৰখন ঢোলাৰ বাহিৰে আন কোনোৱে পঢ়িব নালাগে কিয়নো ইয়াত কিছুমান অতি ব্যক্তিগত বিৱৰণ আছে যিবোৰ তেওঁ কেৱল ঢোলাৰ সৈতে ভাগ বতৰা কৰিব বিচাৰিছিল। বিজয় দশমীৰ ( নৱমীৰ দিনা) আগদিনা, মাৰুৰ এই বান্ধৱী গৰাকীয়ে তাইৰ দীঘল চুলিকোচা ফণিয়াই খিৰিকীৰে বাহিৰলৈ চাই আছিল। ব্যৱসায়ী গিৰিয়েকে ওচৰতে বহি কিছু হিচাপৰ প্ৰতিবেদন চাই আছিল। মহিলাগৰাকীয়ে নৱমী দশেৰা উদযাপনৰ ঢোলৰ শব্দৰ মাজত কান্দোনৰ শব্দ শুনিছিল। তাই তাইৰ স্বামীক সুধিছিল যে সেই লোকসকল কোননো? তেওঁলোকে উৎসৱ উদযাপনৰ মাজত কান্দি থাকিব পাৰে। তেওঁৰ স্বামীয়ে উত্তৰ দিয়ে যে সেই লোকসকল ৰজা নল আৰু তেওঁৰ পত্নী দয়মন্তী, যি বৃদ্ধ বয়সত ৰথত চহৰৰ ৰাস্তাৰ মাজেৰে ঘূৰি ফুৰি আৰু নৰৌৰ চহৰৰ নাগৰিকসকলৰ পৰা ৰজাৰ হৈ জোহৰ (শুভেচ্ছা) গ্ৰহণ কৰিব বুলি ভাবি আছে কিয়নো তেওঁলোকৰ একমাত্ৰ পুত্ৰ ঢোলা ৰেৱাৰ প্ৰাসাদত গৃহবন্দী হৈ আছে। তাইৰ লগে লগে মাৰুৱে দিয়া চিঠিখনৰ কথা মনত পৰিল আৰু তাইৰ স্বামীক ঢোলালৈ বিতৰণ কৰিবলৈ অনুৰোধ কৰে। কিন্তু ঢোলাক কেতিয়াও বাহিৰলৈ যাবলৈ অনুমতি দিয়া নহয়। অৱশ্যে, যিহেতু ৰেৱাৰ সৈতে ১২ বছৰ শেষ হওঁ হওঁ হৈছে। সেয়ে ঢোলাইও ভিতৰৰ অস্থিৰতাৰ অনুভূতি অনুভৱ কৰিবলৈ ধৰিলে আৰু শুভেচ্ছা অভ্যৰ্থনা কৰিবলৈ বাহিৰলৈ যোৱাৰ সংকল্প লৈছে। একাধিক অনুৰোধৰ পিছত ৰেৱাই হাৰ মানি লয় আৰু তাইৰ ঘৰৰ বাহিৰত ঢোলাৰ ভ্ৰমণৰ বাবে সন্মত হয় কিন্তু চৰ্ত ৰাখে যে তাই ঢোলাৰ সৈতে খাদখাদিয়া ৰথত (ডাঙৰ ৰথৰ পিছফালে বান্ধি থোৱা সৰু ৰথ)যদি তাইকো যাবলৈ দিয়া হয়। ঢোলাই তাইক বিশ্বাস কৰায় যে ৰেৱাক তেওঁৰ ৰথৰ পিছফালে এনেদৰে যোৱা দেখিলে গাওঁখনৰ সকলোৱে তেওঁক হাঁহিব আৰু তেওঁৰ পুৰুষত্ব আৰু ৰজাৰ কৰ্তৃত্বৰ বিষয়ে উপহাস কৰিব। গতিকে অৱশেষত ৰেৱাই ঘৰত থাকিবলৈ সন্মত হয় আৰু ঢোলা দশেৰা উপলক্ষে শুভেচ্ছা অভ্যৰ্থনা কৰিবলৈ বাহিৰলৈ যাবলৈ সুযোগ পায়। মাৰুৰ বান্ধৱীগৰাকীৰ স্বামীয়ে কেৱল ঢোলা কোঁৱৰক কেনেবাকৈ লগ পোৱাৰ এই সুযোগটো বিচাৰি আছিল।
লোক নাট্য
[সম্পাদনা কৰক]ৰাজস্থানী লোক থিয়েটাৰ বা নাটকত ঢোলা-মাৰু পৰম্পৰাৰ জনপ্ৰিয়তা বহুত বেছি।[7] ৰাজস্থান 'খেয়ালৰ'ৰ লোক থিয়েটাৰ এই অঞ্চলৰ কলাৰ আটাইতকৈ কম গৱেষণা কৰা ক্ষেত্ৰসমূহৰ এটা।[8]
চিত্ৰনাট্য তথা বোলছবি ৰূপত
[সম্পাদনা কৰক]লোককাহিনীটো ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰসমূহলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছে: এন আৰ আচাৰ্যৰ দ্বাৰা ঢোলা মাৰু (১৯৫৬) আৰু মেহুল কুমাৰৰ ঢোলা মাৰু (১৯৮৩)। [9]
তথ্যৰ উৎস
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Kothiyal, Tanuja (2016). Nomadic Narratives: A History of Mobility and Identity in the Great Indian Desert. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 252. ISBN 9781316673898.
- ↑ Appadurai, Arjun; Korom, Frank J.; Mills, Margaret A. (2015). Gender, Genre, and Power in South Asian Expressive Traditions. South Asia Seminar. University of Pennsylvania Press. পৃষ্ঠা. 203. ISBN 9781512821321.
- ↑ "The Romantic Tale Dhola Maru". Archived from the original on 2009-04-30. https://web.archive.org/web/20090430074318/http://www.indiasite.com/rajasthan/jodhpur/mehrangarhfort.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-05-04.
- ↑ "Mehrangarh Fort,Mehrangarh Fort in Jodhpur India,Forts of Jodhpur Rajasthan". 2009-04-30. Archived from the original on 2009-04-30. https://web.archive.org/web/20090430074318/http://www.indiasite.com/rajasthan/jodhpur/mehrangarhfort.html#:~:text=The%20story%20of,all%20over%20Rajasthan.। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-06-02.
- ↑ "Epic traditions in the contemporary world: the poetics of community By Margaret H. Beissinger, Susanne Lindgren Wofford"
- ↑ "Raja Nal and the Goddess: the north Indian epic Dhola in performance By Susan Snow Wadley (Page 212)"
- ↑ "Rajhastani Puppets- The Dhola Maru Story". Archived from the original on 2008-05-09. https://web.archive.org/web/20080509142920/http://www.maxwell.syr.edu/moynihan/programs/sac/Outreach/rajhastan/dhola.asp। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-05-04.
- ↑ "Dhola-Maru The Love story of Rajasthan". Archived from the original on 15 July 2011. https://web.archive.org/web/20110715143501/http://www.radhika-online.com/prodetail.asp?code=RTC1061&catcode=47। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 May 2009.
- ↑ Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul (1999). Encyclopaedia of Indian cinema. British Film Institute. ISBN 9780851706696. https://archive.org/details/encyclopaediaofi0000raja। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 August 2012.