নিৰুপমা ৰাঘৱন
| নিৰুপমা ৰাঘৱন | |
|---|---|
[[File: |225px|alt=]] | |
| ক্ষেত্ৰ | জ্যোতিৰ্পদাৰ্থবিজ্ঞান, জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান। |
| কৰ্মস্থান | নেহৰু প্লেনেটেৰিয়াম (পৰিচালক) |
| শিক্ষানুষ্ঠান | ভাৰতীয় জ্যোতিৰ্পদাৰ্থ বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠান |
| ডক্তৰেল পৰামৰ্শদাতা | ৱাইন বাপ্পু |
নিৰুপমা ৰাঘৱন (ইংৰাজী: : Nirupama Raghavan ; ১৯ জুলাই ১৯৪০, মাদ্ৰাজ – ২৩ ফেব্ৰুৱাৰী ২০০৭, চেন্নাই) এগৰাকী ভাৰতীয় জ্যোতিৰ্পদাৰ্থবিজ্ঞানী, বতৰ বিজ্ঞানী, বিজ্ঞানৰ ইতিহাসবিদ আৰু শিক্ষাবিদ। লগতে তেখেত নতুন দিল্লীৰ নেহৰু প্লেনেটেৰিয়ামৰ সঞ্চালিকা আছিল।
প্ৰাৰম্ভিক জীৱন আৰু শিক্ষা
[সম্পাদনা কৰক]নিৰুপমাই ১৯৪০ চনৰ ১৯ জুলাইত মাদ্ৰাজত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল ।[1]
১৯৫৯ চনত মাদ্ৰাজৰ মহিলা খ্ৰীষ্টান কলেজৰ পৰা পদাৰ্থ বিজ্ঞানত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰে।[2] প্ৰেচিডেন্সি কলেজৰ পৰা স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল, তাৰ পিছত খৰগপুৰৰ ভাৰতীয় প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠান আৰু ভাৰতীয় জ্যোতিৰ্পদাৰ্থ বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানৰ কোডাইকানাল সৌৰ মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰত কাম কৰি জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানত ডক্টৰেট ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল।
খড়গপুৰৰ ধাতুবিদ ৰাঘৱনক বিয়া কৰাই তেওঁৰ সৈতে আমেৰিকালৈ গুচি যায়।[3]
তেওঁৰ থিছিছৰ উপদেষ্টা আছিল ভাইনু বাপ্পু।[1] তেওঁৰ গৱেষণা পত্ৰখনে (১৯৬৮) সূৰ্য্যৰ দাগ আৰু কাৰ্বন অণুৰ ৰেখাৰ প্ৰফাইলত ৰেখা বিষমতাৰ অনুসন্ধান কৰিছিল।[4]
২০০৭ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত চেন্নাইত কৰ্কট ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ তেওঁৰ মৃত্যু হয়।[1] বিশেষকৈ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ সৈতে যোগাযোগ স্থাপনৰ ক্ষেত্ৰত তেখেতৰ কৃতিত্বক সন্মান জনাই ২০০৭ চনৰ মাৰ্চ মাহত দিল্লীৰ নেহৰু প্লেনেটেৰিয়ামত এখন মহাকাশ মেলা অনুষ্ঠিত কৰা হৈছিল।[5]
কৰ্মজীৱন
[সম্পাদনা কৰক]নিৰুপমা ৰাঘৱন ভাৰতৰ পৰ্যবেক্ষণ জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰথম মহিলা।[6]
১৯৮২ চনত আমেৰিকাৰ পৰা পৰিয়াল ভাৰতলৈ উভতি অহাৰ পিছত তেওঁ নতুন দিল্লীৰ নেহৰু প্লেনেটেৰিয়ামত যোগদান কৰে।[3][1]
১৯৮৫ চনত তেওঁ নতুন দিল্লীত এমেচাৰ এষ্ট্ৰ'নমাৰ্ছ এছ'চিয়েচন আৰম্ভ কৰে।[7] ছাত্ৰ হিচাপে জ্যোতিৰ্পদাৰ্থবিজ্ঞানী প্ৰিয়মবাদ নটৰাজন আৰু সংগীতা মালহোত্ৰা এই সংস্থাত সক্ৰিয় হৈ তেওঁৰ সৈতে গৱেষণা কৰাসকলৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল।[8] ১৯৯০ চনত তেওঁ নতুন দিল্লীৰ বিদ্যালয়সমূহৰ বাবে চন্দৰ দেৱগুনৰ সৈতে টেলিস্কোপ নিৰ্মাণ কৌশলৰ এক কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰে।[9]
তেওঁ কানপুৰ আৰু দিল্লীৰ ভাৰতীয় প্ৰযুক্তি প্ৰতিষ্ঠানত জ্যোতিৰ্পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ অধ্যাপনা কৰিছিল।[10]
নিৰুপমা ৰাঘৱনে বায়ুমণ্ডল বিজ্ঞানৰ গ্ৰন্থ প্ৰকাশ কৰিছিল, বিশেষকৈ প্ৰদূষকৰ বিস্তাৰৰ সম্পৰ্কত।
তেখেতৰ আন এটা প্ৰধান আগ্ৰহ আছিল প্ৰত্নতাত্ত্বিক জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান। ইয়াত তেওঁৰ অৱদানৰ ভিতৰত অৰুদ্ৰ (শিৱ দেৱতাৰ ৰঙা তৰা)ক বেটেলগেউজৰ সৈতে চিনাক্ত কৰা আৰু ডিচেম্বৰ মাহত অৰিয়ান আৰোহণৰ সৈতে চিদাম্বৰমত অৰুদ্ৰ দৰ্শনাম উৎসৱৰ কাকতলীয়া হোৱা আদিও অন্যতম।[11] তেওঁ এই কথাও প্ৰমাণ দেখুৱাইছিল যে অৰিয়ানৰ নক্ষত্ৰীয় ব্যৱস্থাই নটৰাজৰ চোলা ব্ৰঞ্জৰ ভাস্কৰ্য্যৰ আৰ্হি প্ৰদান কৰিছিল।[12] আন এটা পৰ্যবেক্ষণ আছিল চেন্নাইৰ মাইলাপুৰৰ ভেলেশ্বাৰ মন্দিৰৰ পবিত্ৰকৰণৰ সম্ভাৱনা ১৭৬১ চনৰ ৬ জুনত, ঠিক শুক্ৰৰ ট্ৰেনজিটৰ সময়ত (Valle গ্ৰহটোৰ তামিল নাম, যাৰ বাবে মন্দিৰটো উৎসৰ্গিত কৰা হৈছিল)।[13]
নিৰ্বাচিত ৰচনা
[সম্পাদনা কৰক]জ্যোতিৰ্পদাৰ্থ বিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]- এম কে ভি বাপ্পু; নিৰুপমা ৰাঘৱন (১ ফেব্ৰুৱাৰী ১৯৬৯)। "চেফেইড ভেৰিয়েবল আৰ টি অৰিগেৰ এটা বিশ্লেষণ"। ৰয়েল এষ্ট্ৰ’নমিকেল ছ’চাইটিৰ মাহেকীয়া জাননী। ১৪২(৩):২৯৫–৩১৬। doi:১০.১০৯৩/mnras/১৪২.৩.২৯৫।
- এডগাৰ এভাৰহাৰ্ট; নিৰুপমা ৰাঘৱন (১৯৭০)। "৩৯২ টা দীৰ্ঘকালীন ধুমকেতুৰ বাবে মুঠ শক্তিৰ পৰিৱৰ্তন, ১৮০০-১৯৭০"। জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান জাৰ্নেল। ৭৫(৩):২৫৮.বিবকোড:১৯৭০এজে.....৭৫..২৫৮ই। doi:১০.১০৮৬/১১০৯৭৪।
- নিৰুপমা ৰাঘৱন; জৰ্জ এল উইথব্ৰ’ (১৯৭৫)। "এটা সক্ৰিয় অঞ্চলৰ ইউভি বিশ্লেষণ" সৌৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞান। ৪৩(১): ১১৭–১২৮। বিবকোড:১৯৭৫SoPh...৪৩..১১৭R. doi:১০.১০০৭/বিএফ০০১৫৫১৪৯। S2CID ১১৯৭৬১৬২৪।
- নিৰুপমা ৰাঘৱন (১৯৮৩)। "Ca II নেটৱৰ্ক জ্যামিতিৰ এটা পৰিমাণগত অধ্যয়ন"। সৌৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞান। ৮৯(১):৩৫–৪২। বিবকোড:১৯৮৩SoPh...৮৯...৩৫R। doi:১০.১০০৭/বিএফ০০২১১৯৫০। S2CID ১১৯৫৮৫৫৯৩।
- নিৰুপমা ৰাঘৱন (১৯৯৭)। চেলেষ্টিয়েল হাইড এণ্ড ছিক: গ্ৰহণৰ খেল। নেচনেল বুক ট্ৰাষ্ট।
বতৰ বিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]- নিৰুপমা ৰাঘৱন; প্ৰমিলা গোৱাল; স্বাতী বসু (১৯৮৩)। "আগ্ৰা চহৰত SO2 ঘনত্বৰ ভৱিষ্যদ্বাণীৰ বাবে এটা গাউছিয়ান মডেল"। বায়ুমণ্ডলীয় পৰিৱেশ। ১৭ (দ্বিতীয়)।
- স্বাতী বসু; নিৰুপমা ৰাঘৱন (১৯৮৬)। "এটা 1-D নিশাৰ সীমা স্তৰ মডেলৰ পৰা ওলোটা শক্তি আৰু উচ্চতাৰ ভৱিষ্যদ্বাণী"। সীমা-স্তৰ বতৰ বিজ্ঞান। ৩৫ (১–২): ১৯৩–২০৪। বিবকোড:১৯৮৬BoLMe..৩৫..১৯৩B. doi:১০.১০০৭/বিএফ০০১১৭৩০৮। S2CID ১২১৬৯৩৪১৫।
- নিৰুপমা ৰাঘৱন; স্বাতী বসু (১৯৮৮)। "উচ্চ ষ্টেকৰ বাবে নিৰপেক্ষ অৱস্থাৰ অধীনত বতাহৰ গতি, দিশ আৰু বিস্তাৰ ক্ষমতাৰ ভৱিষ্যদ্বাণী"। জাৰ্নেল অৱ এপ্লাইড মেটিঅ’ৰ’লজি এণ্ড ক্লাইমেট’লজি। ২৭ (৩)।
বিজ্ঞানৰ ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]- নিৰুপমা ৰাঘৱন (২০০৬)। "শিৱ আইকন'গ্ৰাফী ষ্টাৰছৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত নেকি?" (পিডিএফ)। ইণ্ডিয়ান জাৰ্নেল অৱ হিষ্ট্ৰী অৱ চাইন্স। ৪১ (৩)।
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Obituaries". CHAMA Newsletter খণ্ড 6 (2). 2008. http://isaw.nyu.edu/members/alexander.jones-40nyu.edu/chama/CHAMAnews_6_2_200812.pdf.
- ↑ "Distinguished alumni". Women's Christian College, Chennai. Archived from the original on 1 December 2017. https://web.archive.org/web/20171201035648/https://wccalumnae.wordpress.com/distinguished-alumni/। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2019.
- ↑ 3.0 3.1 V.R. Devika (17 May 2001). "Fascinated by the stars". The Hindu. https://www.thehindu.com/2001/05/17/stories/13170786.htm.[সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑ Jagdev Singh; Christina Birdie (2012). "Fifty Years of Solar Tower Telescope at Kodaikanal Observatory". IIA Newsletter খণ্ড 17 (1): 13.
- ↑ Madhur Tankha (3 March 2007). "A space journey of a different kind". The Hindu. https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-newdelhi/A-space-journey-of-a-different-kind/article14728374.ece.
- ↑ J.C. Bhattacharyya (1985). "Manali Kallat Vainu Bappu". Biographical Memoirs of Fellows of the Indian National Science Academy. 10. p. 22. Retrieved 5 February 2019.
- ↑ Dipak Kumar Dash (7 September 2009). "Celestial passion unites them". The Times of India. https://www.pressreader.com/india/the-times-of-india-new-delhi-edition/20090907/281642481204653.
- ↑ Dipak Kumar Dash (7 September 2009). "Celestial passion unites them". The Times of India. https://www.pressreader.com/india/the-times-of-india-new-delhi-edition/20090907/281642481204653.
- ↑ Mila Mitra (2018). "Chander Devgun: Astronomer, science populariser and a pioneer of astrophotography in India". Dream 2047 খণ্ড 21 (1). ISSN 0972-169X. Archived from the original on 4 October 2024. https://web.archive.org/web/20241004122008/https://vigyanprasar.gov.in/wp-content/uploads/dream-oct-2018-eng.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2019.
- ↑ G. Sundari (2 March 2007). "First female astrophysicist". The Hindu. https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/first-female-astrophysicist/article2271695.ece.
- ↑ V.R. Devika (3 August 2018). "A moment in a movement". The Hindu. https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/a-moment-in-a-movement/article24588910.ece.
- ↑ Sharada Srinivasan (2007). Cosmic Dance. পৃষ্ঠা. 133. https://www.researchgate.net/publication/241662863। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2019.
- ↑ R.C. Kapoor (2013). "Indian astronomy and the transit of Venus". Journal of Astronomical History and Heritage খণ্ড 16 (3): 281. doi:10.3724/SP.J.1440-2807.2013.03.04. http://prints.iiap.res.in/bitstream/2248/6448/1/Indian%20astronomy%20and%20the%20transits%20of%20Venus.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 February 2019.