নৈতিকতা
নৈতিকতা হৈছে নৈতিক পৰিঘটনাৰ দাৰ্শনিক অধ্যয়ন। ইয়াক নৈতিক দৰ্শন বুলিও কোৱা হয়, ই মানুহে কি কৰা উচিত বা কোনটো আচৰণ নৈতিকভাৱে সঠিক সেই সম্পৰ্কে নীতিগত প্ৰশ্নসমূহৰ অনুসন্ধান কৰে। ইয়াৰ মূল শাখাসমূহৰ ভিতৰত আছে নীতিগত নৈতিকতা, প্ৰয়োগমূলক নৈতিকতা আৰু মেটানীতি।
নৰ্মেটিভ এথিক্সৰ লক্ষ্য হৈছে মানুহে কেনেকৈ কাম কৰিব লাগে সেইটো নিয়ন্ত্ৰণ কৰা সাধাৰণ নীতি বিচাৰি উলিওৱা। প্ৰয়োগমূলক নৈতিকতাই বাস্তৱ জীৱনৰ পৰিস্থিতিত থকা সুনিৰ্দিষ্ট নৈতিক সমস্যাসমূহ পৰীক্ষা কৰে, যেনে গৰ্ভপাত, জীৱ-জন্তুৰ চিকিৎসা আৰু ব্যৱসায়িক পদ্ধতি। মেটাএথিক্সে নৈতিকতাৰ অন্তৰ্নিহিত অনুমান আৰু ধাৰণাসমূহ অন্বেষণ কৰে। ইয়াত বস্তুনিষ্ঠ নৈতিক তথ্য আছে নেকি, নৈতিক জ্ঞান কেনেকৈ সম্ভৱ, আৰু নৈতিক বিচাৰে মানুহক কেনেকৈ প্ৰেৰণা দিয়ে, সেই বিষয়ে প্ৰশ্ন কৰা হৈছে। প্ৰভাৱশালী নীতিগত তত্ত্বসমূহ হ'ল পৰিণতিবাদ, নৈতিকতাবাদ আৰু গুণ নৈতিকতা। পৰিণতিবাদীসকলৰ মতে কোনো এটা কাৰ্য্যই যদি উত্তম পৰিণতিৰ দিশত আগুৱাই লৈ যায় তেন্তে সেয়া সঠিক। ডিঅ'ন'লজিষ্টসকলে নিজেই কাৰ্য্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, কয় যে তেওঁলোকে কৰ্তব্য পালন কৰিব লাগিব, যেনে সত্য কোৱা আৰু প্ৰতিশ্ৰুতি পালন কৰা। গুণ নৈতিকতাই সাহস আৰু কৰুণাৰ দৰে গুণৰ প্ৰকাশক নৈতিকতাৰ মৌলিক নীতি হিচাপে লয়।
মূল্যবোধ তত্ত্বৰ সৈতে নৈতিকতা ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত, যিয়ে মূল্যৰ প্ৰকৃতি আৰু প্ৰকাৰসমূহ অধ্যয়ন কৰে, যেনে অভ্যন্তৰীণ আৰু যন্ত্ৰগত মূল্যৰ মাজৰ বৈপৰীত্য। নৈতিক মনোবিজ্ঞান হৈছে ইয়াৰ সৈতে জড়িত অভিজ্ঞতাভিত্তিক ক্ষেত্ৰ আৰু ই নৈতিকতাৰ লগত জড়িত মানসিক প্ৰক্ৰিয়া যেনে যুক্তি আৰু চৰিত্ৰ গঠনৰ অনুসন্ধান কৰে। বৰ্ণনাত্মক নৈতিকতাই বিভিন্ন সমাজৰ প্ৰধান নৈতিক সংহিতা আৰু বিশ্বাসৰ বৰ্ণনা কৰে আৰু ইয়াৰ ঐতিহাসিক মাত্ৰা বিবেচনা কৰে।
প্ৰাচীন কালত প্ৰাচীন ইজিপ্ত, ভাৰত, চীন আৰু গ্ৰীচত নৈতিক নীতি আৰু তত্ত্বৰ বিকাশৰ লগে লগে নৈতিকতাৰ ইতিহাস আৰম্ভ হৈছিল। এই সময়ছোৱাত হিন্দু ধৰ্ম, বৌদ্ধ ধৰ্ম, কনফুচিয়াছ ধৰ্ম, দাও ধৰ্মৰ সৈতে জড়িত নৈতিক শিক্ষা আৰু চক্ৰেটিছ আৰু এৰিষ্টটলৰ দৰে দাৰ্শনিকৰ অৱদানৰ উত্থান ঘটে। মধ্যযুগীয় যুগত, নৈতিক চিন্তাধাৰা ধৰ্মীয় শিক্ষাৰ দ্বাৰা প্ৰবলভাৱে প্ৰভাৱিত হৈছিল। আধুনিক যুগত এই মনোযোগ নৈতিক অভিজ্ঞতা, অভিনয়ৰ কাৰণ আৰু কাৰ্য্যৰ পৰিণতিৰ সৈতে জড়িত অধিক ধৰ্মনিৰপেক্ষ দৃষ্টিভংগীলৈ স্থানান্তৰিত হয়। ২০ শতিকাৰ এটা প্ৰভাৱশালী বিকাশ আছিল মেটাএথিক্সৰ উত্থান।
পৰিভাষা
[সম্পাদনা কৰক]নৈতিকতা বা নীতিশাস্ত্ৰ হৈছে সেয়া শাস্ত্ৰ যিয়ে সঠিক আৰু ভুল, ভাল আৰু বেয়া আচৰণৰ ভিতৰৰ পাৰ্থক্যক অধ্যয়ন কৰে। ই মানুহৰ ব্যৱহাৰৰ নিয়ম আৰু আদৰ্শসমূহক স্পষ্ট কৰে। নৈতিকতা ব্যক্তিগত, সামাজিক আৰু বৈশ্বিক ক্ষেত্ৰত ন্যায়, অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্যৰ মাপকাঠি হিচাপে কাম কৰে।[1]
নিয়মমূলক নৈতিকতা
[সম্পাদনা কৰক]নিয়মমূলক নৈতিকতা সেই শাখা যিয়ে কিহৰ আচৰণ সঠিক আৰু কিহত দায়িত্ব আছে তাক নিৰ্দেশ কৰে। ইয়াৰ প্ৰধান তত্ত্বসমূহ হ'ল —
- প্ৰয়োজনবাদ: যিয়ে ফলাফলৰ ওপৰত আধাৰিত সিদ্ধান্ত লয়;
- কৰ্তব্যবাদ: যিয়ে নিয়ম আৰু কৰ্তব্যক গুৰুত্ব দিয়ে;
- গুণনৈতিকতা: যিয়ে ব্যক্তিগত গুণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰে।[2]
মেটা-নৈতিকতা
[সম্পাদনা কৰক]মেটা-নৈতিকতা নৈতিক বক্তব্যৰ অৰ্থ, সত্যতা আৰু উৎসক লৈ আলোচনা কৰে। ই প্ৰশ্ন কৰে: "নৈতিক মানদণ্ড কি বস্তুগত?" বা "নৈতিক সত্যতা কি ব্যক্তিগত মতামত নে সৰ্বজনীন বাস্তৱতা?।" ইয়াত ভাষাগত বিশ্লেষণ আৰু জ্ঞানতত্ত্বীয় আলোচনাও থাকে।
প্ৰয়োগিক নৈতিকতা
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰয়োগিক নৈতিকতা বাস্তৱ জীৱনৰ সমস্যা যেনে চিকিৎসা নৈতিকতা, পৰিবেশ নৈতিকতা, ব্যৱসায়িক নৈতিকতা আদিত নৈতিক নীতি প্ৰয়োগ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, চিকিৎসা ক্ষেত্ৰত ৰোগীৰ স্বায়ত্তশাসন আৰু সঠিক চিকিৎসা ব্যৱস্থা নিশ্চিত কৰাৰ প্ৰসঙ্গ আহে।[3]
সম্পৰ্কীয় শাখাসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]নৈতিকতাৰ সৈতে সম্পৰ্ক থকা শাখাসমূহ হ'ল —
- আইনশাস্ত্ৰ, যিয়ে সামাজিক নিয়মসমূহক ৰক্ষা কৰে;
- নীতি-দৰ্শন, যিয়ে ন্যায় আৰু সামাজিক ব্যৱস্থাৰ তত্ত্ব গঢ়ি তোলে;
- ধৰ্মশাস্ত্ৰ, যিয়ে ধৰ্মীয় নীতিবোৰ ব্যাখ্যা কৰে।
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]নৈতিকতাৰ ইতিহাস প্ৰাচীন সভ্যতাৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল। গ্ৰীচৰ চিন্তাবিদ সক্ৰেটিছ, প্লেটো আৰু আৰিষ্টট'ল নৈতিকতাৰ আধুনিক ভিত্তি স্থাপন কৰে। ভাৰতত উপনিষদ, গীতা আৰু বৌদ্ধ শাস্ত্ৰসমূহ নৈতিক আদৰ্শৰ কথা কয়। মধ্যযুগত ধৰ্মীয় নৈতিকতা প্ৰধান আছিল আৰু আধুনিক যুগত মানবতাবাদ আৰু যুক্তিতত্ত্বৰ ওপৰত আধাৰিত নৈতিক দৃষ্টিভংগী বিকাশ পায়।[4]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Blackburn, Simon. Oxford Dictionary of Philosophy. Oxford University Press.
- ↑ Shafer-Landau, Russ. The Fundamentals of Ethics. Oxford University Press.
- ↑ Beauchamp, Tom L., and Childress, James F. Principles of Biomedical Ethics. Oxford University Press.
- ↑ MacIntyre, Alasdair. A Short History of Ethics. Routledge.