প্ৰকাশ কৌৰ
| প্ৰকাশ কৌৰ | |
|---|---|
| জন্মৰ নাম | প্ৰকাশ কৌৰ |
| জন্ম | ১৯ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯১৯ |
| মূল | লাহোৰ, ব্ৰিটিছ ভাৰত |
| মৃত্যু | ০২ নৱেম্বৰ, ১৯৮২ (৬৩ বছৰ) |
| সংগীতৰ প্ৰকাৰ | লোকসংগীত, বোলছবিৰ গীত |
| পেচা | গায়িকা, নেপথ্য গায়িকা |
| কাৰ্যকাল | ১৯৪০–১৯৮২ (বয়স ৪২) |
প্ৰকাশ কৌৰ (ইংৰাজী: Prakash Kaur; ১৯ ছেপ্টেম্বৰ ১৯১৯ – ২ নৱেম্বৰ ১৯৮২) এগৰাকী প্ৰবীণ ভাৰতীয় গায়ক।[1]
প্ৰাৰম্ভিক জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]_Deedar_Singh_Pardesi_%26_Surinder_Kaur-Nairobi-1967.jpg)
তেতিয়াৰ ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ অংশ লাহোৰত কৌৰৰ জন্ম হৈছিল পাঞ্জাবী-শিখ পৰিয়ালত। বিখ্যাত পাঞ্জাবী গায়ক-গীতিকাৰ সুৰিন্দৰ কৌৰৰ তেওঁ জ্যেষ্ঠ ভগ্নী। যি বছৰত অমৃতসৰৰ জালিয়ানৱালা বাগত গণহত্যা সংঘটিত হৈছিল সেই বছৰত অৰ্থাৎ ১৯১৯ চনৰ ১৯ ছেপ্টেম্বৰত লাহোৰ চহৰত তেওঁৰ জন্ম। কৌৰ আছিল এজন সেহাজধাৰী শিখ বিষাণ দাসৰ জ্যেষ্ঠ কন্যা। পৰিয়ালটো লাহোৰৰ দেৱালযুক্ত অংশৰ ভিতৰত মহল্লা ভাটি গেটত বাস কৰিছিল। কৌৰে বিবাহ আৰু উৎসৱৰ সময়ত ৰাবাবী মহিলাসকলে গান গোৱা শুনিছিল। অতি কম বয়সতে তেওঁ সুৰৰ প্ৰতিটো বিতংভাৱে প্ৰতিষ্ঠিত গায়কসকলক নকল কৰিছিল।
কেৰিয়াৰ
[সম্পাদনা কৰক]১৯৪০ চনৰ আশে-পাশে কৌৰক ভাৰতীয় ৰেডিঅ’ত গান গাবলৈ অনুমোদন দিয়া হয়।[2] ১৯৪১ চনত 'পেছাৱৰ ৰেডিঅ'ত লাইভ পৰিৱেশন কৰি পেছাদাৰীভাৱে অভিষেক ঘটায় আৰু তাৰ পিছত ১৯৪৩ চনৰ ৩১ আগষ্টত এইচ এম ভি লেবেলৰ বাবে দুয়োগৰাকী ভগ্নীয়ে প্ৰথম যুটি গীত "মাৱন'তে ধীন ৰাল বৈথিয়ান" পৰিবেশন কৰে।
কৌৰ ইতিমধ্যে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ লাহোৰৰ স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত শিল্পী আছিল। ১৯৪৩ চনত কৌৰে নিজৰ তেৰ বছৰীয়া ভগ্নী সুৰিন্দৰ কৌৰক লগত লৈ অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ লাহোৰৰ ষ্টুডিঅ’লৈ লৈ যায়। ৰেডিঅ’ ষ্টেচনৰ সকলোকে আচৰিত কৰি সুৰিন্দৰ কৌৰেও অডিচন টেষ্টত উত্তীৰ্ণ হ’ল। ১৯৪৩ চনৰ আগষ্টৰ পিছত সুৰিন্দৰ কৌৰ আল কৌৰ আৰু সুৰিন্দৰ কৌৰে দীদাৰ সিং পাৰদেসোৰ সৈতে কৌৰৰ সৈতে ৰেডিঅ' ষ্টেচনলৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু বেছিভাগ সময়তে তেওঁলোকে ডুৱেট গাইছিল, যিটো অতি জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছিল। এআইআৰ লাহোৰৰ সংগীত শাখাৰ তেতিয়াৰ মুৰব্বী জীৱন লাল মাট্টুৰ সহায়ক হিচাপে কৰ্মৰত বুধ সিং তানে দুয়ো ভগ্নীক লঘু গায়কীৰ প্ৰশিক্ষণ দিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কিন্তু প্ৰকাশৰ গায়কীৰ পথ শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গ’ল। এইদৰেই কৌৰে হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ জটিলতাৰ সৈতে প্ৰথম পৰিচয় লাভ কৰে।
সংগীত পৰিচালক মাষ্টৰ ইনায়ত হুছেইনৰ সংগীত পৰিচালনাত দুয়োগৰাকী ভগ্নীয়ে ইজনে সিজনৰ সহযোগত কেইবাটাও ডুৱেট ৰেকৰ্ডিং কৰিছিল। আনকি সুৰিন্দৰ কৌৰৰ সৈতে কৌৰৰ প্ৰথম যুটি গীতবোৰো অতি জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছিল। প্ৰথম ৰেকৰ্ডিং কৰা কিছুমান যুটিৰ গীতৰ কথা আছিল “ঢোল ছিপাহিয়া ৱেহ কিথে গায়ন দিল লাকে”, “হায়ে না ভাছ ওয়ে না ৱাছ বদলা আজে না ৱাছ অয়ে কালিয়া” আৰু “মাৱন তে ধিয়ান ৰাল বৈঠিয়ান নি মায়ে কয়ি কৰ্দিয়ান গালোৰিয়ান, নিংকন নিস্ৰিয়ান ধিয়ান কিয়নো বিষ্ৰিয়ান মায়ে”। এই সকলোবোৰ ডুৱেট হৈ পৰিল তৎক্ষণাত হিট। কৌৰে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ লাহোৰতো কেইবাটাও “ছাবাদ” ৰেণ্ডাৰ কৰিছিল। অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ লাহোৰ শুনিবলৈ পোৱা সমগ্ৰ এলেকাত এই “ছাবাদ” জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছিল। সেই দিনবোৰত অনুষ্ঠানবোৰৰ ট্ৰান্সক্ৰিপচন কৰা হোৱা নাছিল। সেইবাবেই এই গীতবোৰ ৰেডিঅ’ৰ আৰ্কাইভতো উপলব্ধ নহয়। কৌৰে ছবিৰ বাবেও চমুকৈ গাইছিল। এনে এটা বা দুটা ৰেকৰ্ড বিশেষ শ্ৰেণীৰ সংগ্ৰাহকৰ ওচৰত উপলব্ধ।
১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত ভাৰতে ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক শাসনৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰে। বেছিভাগ ভাৰতীয়ৰ বাবে ই আছিল উদযাপনৰ অনুষ্ঠান, কিন্তু পাঞ্জাৱী আৰু বঙালীসকলৰ বাবে ই আছিল ৰক্তাক্ত সংঘৰ্ষ, অগ্নিসংযোগ আৰু ধ্বংসলীলাৰ সময়। জাতিগত শুদ্ধিকৰণৰ অনুশীলনৰ লগত জড়িত অৰ্থহীন হিংসাই কঢ়িয়াই অনা মৃত্যু আৰু ধ্বংসৰ পৰিসৰ পৃথিৱীৰ কোনো ঠাইতে কল্পনাতীত আছিল। যিহেতু লাহোৰ পাকিস্তানৰ অংশলৈ আহিছিল, সেয়েহে লাহোৰৰ হিন্দু আৰু শিখসকলক বলপূৰ্বকভাৱে পূব পঞ্জাৱলৈ স্থানান্তৰিত কৰিবলগীয়া হৈছিল। সাম্প্ৰদায়িক উন্মাদনাৰ নৃশংসতাৰ পৰা কৌৰ আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালৰ লোক বাচি থাকিল যদিও তেওঁলোকক খালী হাতেৰে লাহোৰ এৰি যাবলৈ বাধ্য কৰা হ’ল। তেওঁৰ কনিষ্ঠ ভগ্নী সুৰিন্দৰ কৌৰ প্ৰথমে ফিৰোজপুৰলৈ আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত বম্বেলৈ গুচি যায়। কৌৰ আৰু তাইৰ স্বামীয়ে সঠিক পদক্ষেপ ল’লে। অমৃতসৰত অলপ সময় থকাৰ পিছত কৌৰ পৰিয়ালে নতুন দিল্লীত বসতি স্থাপন কৰে। কাকতলীয়াকৈ দিল্লী সৰ্বাধিক শৰণাৰ্থী পাঞ্জাবী জনসংখ্যা থকা চহৰত পৰিণত হৈছিল, আৰু ই পাঞ্জাবী সংগীতৰ বাবে ৰেডিমেড বজাৰৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল। উত্তৰ ভাৰতৰ আটাইতকৈ পৰিচিত পাঞ্জাবী মহিলা গায়িকা হৈ পৰিছিল কৌৰ। প্ৰথম দিনাৰ পৰাই মহানগৰ দিল্লী আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলত তাইৰ যথেষ্ট চাহিদা আছিল। কাষৰীয়া ৰাজ্য পঞ্জাৱতো কৌৰৰ সংগীত আৰু লাইভ পৰিবেশনৰ বাবে যথেষ্ট চাহিদা আছিল। অমৃতসৰ, জলন্ধৰ, লুধিয়ানা, ফিৰোজপুৰ, আম্বালাকে ধৰি পঞ্জাৱৰ সকলো ডাঙৰ চহৰতে সঘনাই লাইভ অনুষ্ঠান পৰিৱেশন কৰিছিল। মাহত এবাৰ বা দুবাৰকৈ অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ জলন্ধৰতো কণ্ঠদান কৰিছিল।
১৯৪৮ চনৰ পৰা ১৯৫২ চনৰ ভিতৰত কৌৰৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় গীতবোৰ হ’ল সংঘটিতভাৱে “গৰি দিয়ান ঝঞ্জৰাণ বুলওন্দিয়ান গয়েয়ন” আৰু “চান ৱেহ কি শ্বোকান মেলে দি, পেয়াৰ ধো কে ঝঞ্জৰাণ পাওণ্ডি মেলদি আওণ্ডি কি শাওনক মেলে দি”। আন কিছুমান হ’ল “কিথে তে লানিয়ান তহলিয়ান ভে পট্টান ৱালিয়ান ভে মেৰা পাটলা মাহী, কিথে তে লাৱন শতূত বেছামঝ জীনু সমাজ না আয়ী” আৰু “আপ মাহী নে চুগ লায়ন নি মেৰিয়ান দুখন এইবোৰ দিয়ান ৱালিয়ান”। প্ৰথম অৱস্থাত দিল্লীত কৌৰে ত্ৰিলোক কাপুৰৰ সৈতে কেইবাটাও যুটি গীত গাইছিল য’ত “ঘুট পানী পিলাদে নি সোহনিয়ে ঘৰহা ভৰেণ্ডিয়ে নাৰে, জা হ’ৰ কিতে জা পি ৱেহ মুণ্ডিয়া খোহ ৱাগেন্দে ছাৰে” আৰু “বুহে তে মৰাংগী জান্দ্ৰে ৱে পেকে লাৱন গি ডেৰা, ৱে নৌকৰা পেকে লাৱংগী ডেৰা” আদি গীত গাইছিল।
বম্বেত যেতিয়া সুৰিন্দৰ কৌৰে প্লে বেক গায়ক হিচাপে অভিজাত গায়কৰ সৈতে কান্ধ মিলাই আছিল, তেতিয়া কৌৰে নতুন দিল্লীত বাস কৰা আন এগৰাকী কনিষ্ঠ ভগ্নী নৰিন্দৰ কৌৰক প্ৰশিক্ষণ দি আছিল। আনকি নৰিন্দৰ কৌৰে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ দিল্লীত ৰেডিঅ’ গায়ক হিচাপে অনুমোদন লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ কিছুমান গ্ৰামোফোন ৰেকৰ্ড ১৯৫০ চনৰ পৰাই পোৱা যায়। এটা আছিল বিখ্যাত সংগীতৰ পৰিচালক পণ্ডিত হুছান লাল ভগত ৰামৰ সংগীত পৰিচালনাত। কৌৰ আৰু নৰিন্দৰ কৌৰৰ সংগীত নিৰ্মাতাসকলৰ অধিকাংশই আছিল পণ্ডিত অমৰ নাথ, মুজাদ্দিদ নিয়াজী, কেছৰ সিং নাৰুলা আৰু কে পান্না লাল।
১৯৫২ চনত সুৰিন্দৰ কৌৰেও বম্বেৰ পৰা উত্তৰ দিশলৈ উভতি আহি নতুন দিল্লীত বসতি স্থাপন কৰে। এই পদক্ষেপে দুয়োগৰাকী ভগ্নীক পুনৰ একত্ৰিত কৰি লাহোৰৰ পুৰণি ভাল দিনৰ স্মৃতিবোৰ পুনৰ সজীৱ কৰি তুলিলে। ইয়াৰ পিছত পাঞ্জাৱী সংগীতে এই দুজন গায়কৰ জনপ্ৰিয় যুটি গীতৰ বানপানীৰ সাক্ষী হৈ পৰিল। প্ৰায়ে “হিজ মাষ্টাৰ’ছ ভইচ ৰেকৰ্ডিং কোম্পানী” আৰু অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ দিল্লীৰ বাবে একেলগে গান গালে। দুয়োগৰাকী ভগ্নীকে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ই বিশেষ শ্ৰেণীৰ ৰেডিঅ’ গায়ক হিচাপে অনুমোদন জনাইছিল। এই শ্ৰেণীটো “ক” শ্ৰেণীতকৈ উচ্চ। কৌৰ আৰু সুৰিন্দৰ কৌৰে পৰিৱেশন কৰা কিছুমান বিখ্যাত ধৰ্মীয় গীতৰ ভিতৰত “চুম চুম ৰাখো নি এহ কলগী জুঝাৰ দি, ফুলন নাল গুণ্ডো লাৰহী হীৰিয়ান দে হৰ দি”, “কিথে মাতা তোৰিয়া অজীত তে জুঝাৰ নূ আৰু “মাচ্ছিৰে ৱিচ বৈঠা শ্বেহানশ্বাহ জাহান দা, হাথ উইচ খাণ্ডা পিচে ধছনা কামন দা” আদি। সকলো সংখ্যাই ক্লাছিক হৈ পৰিল।
১৯৫২ চনৰ পৰা ১৯৮২ চনলৈকে দুয়োগৰাকী ভগ্নীয়ে ইটোৰ পিছত সিটোকৈ অধিকাংশ জনপ্ৰিয় যুটি গীত ৰেকৰ্ড কৰিছিল। কৌৰে নিশ্চয় তেওঁৰ সমগ্ৰ জীৱনকালত প্ৰায় পাঁচশ ৰেকৰ্ডত ৰেকৰ্ড কৰিছিল। প্ৰায় মৃত্যুৰ সময়লৈকে সংগীত চৰ্চাত সক্ৰিয় আছিল। মৃত্যুৰ আগতে যথেষ্ট দিন ধৰি তেওঁৰ স্বাস্থ্য ভাল নাছিল। ১৯৮২ চনৰ ২ নৱেম্বৰত গুৰুতৰ দুৰ্ঘটনাৰ ফলত অক্ষমতাৰ বাবে কৌৰৰ মৃত্যু হয়। আনকি অসুস্থ অৱস্থাতো মৃত্যুৰ পূৰ্বে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ত তেওঁৰ যথেষ্ট চাহিদা আছিল। শ্ৰীমতী ইন্দিৰা গান্ধী হত্যাকাণ্ডৰ পিছৰ দাঙ্গাৰ সময়ত ১৯৮৪ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত তেওঁৰ ঘৰ জ্বলাই দিয়া হয়। তেওঁৰ পুত্ৰ জস্পল সিং ছুৰীয়ে হিংসাত্মক পৰিস্থিতিৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ ১৯৮৪ চনৰ পিছত আমেৰিকালৈ গুচি যায়।
দশক দশক ধৰি আমাৰ লগত নাই কৌৰ, কিন্তু তেওঁৰ অসাধাৰণ জনপ্ৰিয়তাৰ বাবেই তেওঁৰ সংগীত চিৰদিনৰ বাবে জীয়াই আছে। বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ দ্ৰুত অগ্ৰগতি আৰু ৰেকৰ্ডিং প্ৰযুক্তিৰ সামগ্ৰিক উন্নতিৰ বাবে কৌৰৰ কণ্ঠ সদায় তেওঁৰ লাখ লাখ প্ৰশংসক আৰু জন্ম নোহোৱা উত্তৰাধিকাৰৰ সৈতে সজীৱ হৈ থাকিব। তেওঁৰ স্মৃতিত আমাৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি হ’ব তেওঁৰ সংগীতক আগন্তুক সকলো সময়ৰ বাবে প্ৰচলিত কৰি ৰখা। ডিজিটেলাইজেশ্যনে পুৰণি ৰেকৰ্ডিং পৰিষ্কাৰ কৰি পুনৰ শুনিব পৰা কৰি পেলাইছে। ই কৌৰৰ পুৰণি ৰেকৰ্ডিংবোৰো উন্নত কৰিছে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Schreffler, Gibb (July 2012). "Migration Shaping Media: Punjabi Popular Music in a Global Historical Perspective" (en ভাষাত). Popular Music and Society খণ্ড 35 (3): 333–358. doi:10.1080/03007766.2011.600516. ISSN 0300-7766. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/03007766.2011.600516.
- ↑ Bhogal, Gurminder Kaur (3 April 2017). "Listening to female voices in Sikh kirtan" (en ভাষাত). Sikh Formations খণ্ড 13 (1–2): 48–77. doi:10.1080/17448727.2016.1147183. ISSN 1744-8727. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17448727.2016.1147183.