প্ৰণামী সম্প্ৰদায়
| প্ৰতিষ্ঠাপক | |
|---|---|
| দেৱচন্দ্ৰ | |
| সৰ্বাধিক জনসংখ্যা বিশিষ্ট অঞ্চল | |
| ভাৰত, নেপাল | |
| ধৰ্ম | |
| হিন্দু ধৰ্ম | |
| ধৰ্মগ্ৰন্থ | |
| তৰ্ত্তম সাগৰ | |
| ভাষা | |
| গুজৰাটী, হিন্দী, নেপালী |
প্ৰণামী সম্প্ৰদায়, যাক প্ৰণামী (আক্ষৰিক অৰ্থত ‘প্ৰণাম কৰা লোক’) বা প্ৰণামী পন্থ বুলিও কোৱা হয়; কৃষ্ণক পৰম ঈশ্বৰ হিচাপে পূজা কৰা এক হিন্দু সম্প্ৰদায়। ই মহামতী প্ৰাণনাথ আৰু দেৱচন্দ্ৰৰ শিক্ষা আৰু তেওঁলোকৰ পৱিত্ৰ গ্ৰন্থ তৰ্ত্তম সাগৰৰ ওপৰত আধাৰিত।[1][2][3][4][5][6]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰণামী পন্থা কবীৰপন্থী, দাদুপন্থী আৰু শিখসকলৰ দৰে সন্ত ঐতিহ্যৰ অন্তৰ্গত।[7]
১৭ শতিকাত পশ্চিম ভাৰতত প্ৰণামী সম্প্ৰদায়ৰ ভক্ত সাধু দেৱচন্দ্ৰ মেহতা আৰু তেওঁৰ অগ্ৰণী শিষ্য মেহৰাজ ঠাকুৰ ওৰফে প্ৰাণনাথৰ মতবাদৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি উত্থান ঘটিছিল। দেৱচন্দ্ৰ (১৫৮১–১৬৫৫)ৰ জন্ম হৈছিল সিন্ধৰ উমাৰকোটৰ এটা ধনী কায়স্থ পৰিয়ালত আৰু তেওঁ ৰাধাবল্ল্ভা সম্প্ৰদায়ত দীক্ষিত হৈছিল। সাম্প্ৰদায়িক পৰম্পৰা অনুসৰি কৃষ্ণই দেৱচন্দ্ৰৰ ওচৰলৈ গৈ তাৰ্তম মন্ত্ৰ দিছিল, যাৰপৰা কৃষ্ণৰ লীলাসমূহৰ বিষয়ে জনাত সুবিধা প্ৰদান কৰে। তেওঁৰ শিষ্য মেহৰাজ ঠাকুৰ ওৰফে প্ৰাণনাথৰ জন্ম হৈছিল সৌৰাষ্ট্ৰৰ জামনগৰৰ এটা ম্হাকুৰ পৰিয়ালত। প্ৰাণনাথে সৌৰাষ্ট্ৰত চৰকাৰী বিষয়া হিচাপে কাম কৰিছিল আৰু আৰব, পাৰস্য আৰু ইৰাক ভ্ৰমণ কৰি কোৰান, বাইবেল আৰু অন্যান্য ইছলামিক-খ্ৰীষ্টান গ্ৰন্থ অধ্যয়ন কৰিছিল। ভাৰতত তেওঁ চুৰাটত মহামংগলপুৰী মন্দিৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰে। ১৬৭৭ চনত হৰিদ্বাৰৰ কুম্ভমেলাত তেওঁ বৈষ্ণৱ আৰু শৈৱ পন্থীসকলক পৰাস্ত কৰি ধৰ্মীয় বিতৰ্কত জয়ী হৈ মহামতী উপাধি লাভ কৰে। জামনগৰত তেওঁক ৰাজহুৱা ধন আত্মসাৎ কৰাৰ অভিযোগত কেইবাবাৰো গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল।[7]
মোগল সাম্ৰাজ্যৰ অৱনতি ঘটাৰ পিছত, অ-মুছলমানসকলৰ ওপৰত ঔৰংজেৱে ধৰ্মীয় নিৰ্যাতন কৰাৰ পাছত, যেতিয়া হিন্দু বিদ্ৰোহৰ ফলত নতুন ৰাজ্যৰ সৃষ্টি হয়, তেতিয়া এই পৰম্পৰা বাঢ়ি আহিল। বুণ্ডেলখণ্ডৰ ৰজা ছত্ৰশালে প্ৰাণানাথক পৃষ্ঠপোষকতা কৰিছিল আৰু ১৬৯৪ চনত মৃত্যুৰ আগলৈকে তেওঁ গোটেই জীৱন ইয়াৰ ৰাজধানী পান্নাত বাস কৰিছিল। প্ৰণামী পৰম্পৰাই সকলো জাতি-ধৰ্মকে পৰম সত্য শ্ৰীকৃষ্ণ পূজা পৰম্পৰাত যোগদান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছিল। ধৰ্মান্তৰকৰণৰ দীক্ষাত প্ৰাণানাথে নতুন সদস্যসকলক কোনো সনাতন পটভূমিৰপৰা অহা হওক বা নহওক একেলগে ভোজন কৰিবলৈ নিমন্ত্ৰণ কৰিছিল। হিন্দু আৰু ইছলামিক গ্ৰন্থৰ উদ্ধৃতি দি তেওঁৰ শিক্ষা সম্ভৱ ধৰ্মান্তৰকৰণৰ পটভূমিৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰি প্ৰণামী ধাৰণাসমূহৰ ব্যাখ্যা দিছিল।[8][7]
প্ৰণামী সম্প্ৰদায়ক নিজানন্দ সম্প্ৰদায় বুলিও কোৱা হয়, আক্ষৰিক অৰ্থত 'নিজ' অৰ্থাৎ নিজ বা নিজৰ আৰু 'আনন্দ' অৰ্থাৎ আনন্দ বা আনন্দ।[9] প্ৰণামী সম্প্ৰদয়ৰ শিক্ষাই পূব আৰু পশ্চিমীয়া ধৰ্ম দুয়োটাই একেজন সৰ্বশক্তিমান দেৱতাৰ কথা কয় বুলি উল্লেখ কৰি পূব ধৰ্ম আৰু পশ্চিমীয়া ধৰ্মৰ মাজৰ ব্যৱধান দূৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।[10]
ইছলামিক শাসনৰ যুগত বিকশিত হোৱা প্ৰণামী পন্থা ইছলামৰদ্বাৰা প্ৰচণ্ডভাৱে প্ৰভাৱিত হৈছিল। প্ৰাণনাথে দাবী কৰিছিল যে, হিন্দু আৰু ইছলাম দুয়োটাতে একেধৰণৰ গুপ্ত সত্য আছে আৰু কোৰাণ আৰু বেদ দুয়োটাই একে সত্যকে প্ৰকাশ কৰিছে। সাম্প্ৰদায়িক পৰম্পৰা অনুসৰি প্ৰাণনাথ বিষ্ণুৰ শেষ অৱতাৰ আৰু মাহদী আৰু ছত্ৰশালক আলীৰ সৈতে তুলনা কৰা হয়। তেওঁৰ জীৱনকালত প্ৰাণনাথক হিন্দু সন্ত আৰু মুছলিম ফকীৰ দুয়োটা বুলি গণ্য কৰা হৈছিল।[7]
প্ৰণামী পন্থ, অন্যান্য ভক্তি আন্দোলনৰ সন্ত পৰম্পৰাৰ দৰেই মধ্য, পশ্চিম আৰু উত্তৰ ভাৰতত পোৱা স্থানীয় হিন্দী, গুজৰাটী আৰু সিন্ধী ভাষাৰ এক বৰ্ণিল মিশ্ৰণ।[11][12][7]
২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিলৈকে প্ৰণামীসকলক ক্ৰিপ্টো-মুছলমান বুলি অভিযোগ কৰা হৈছিল। তেওঁলোকক আন লোকে সন্দেহজনক বুলি ব্যৱহাৰ কৰিছিল আৰু কৰে আৰু তেওঁলোকক বহিষ্কৃত বুলি গণ্য কৰা হৈছিল। শেহতীয়া দশকবোৰত এই পন্থাই হিন্দুকৰণ/বৈষ্ণৱীকৰণৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈছে আৰু পুৰণি ইছলামিক উপাদানসমূহ বাদ দিয়া হৈছে।[7]
আন আন উল্লেখযোগ্য ব্যক্তিসকলৰ ভিতৰত – মহাত্মা গান্ধীৰ মাতৃ পুতলীবাই প্ৰণামী পন্থাৰ অন্তৰ্গত আছিল।[13][14]
গান্ধীয়ে তেওঁৰ গ্ৰন্থ “মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী’’(My Experiments With Truth)ত এই সম্প্ৰদায়ৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰিছে - "প্ৰণামী হৈছে গীতা আৰু কোৰআনৰ শ্ৰেষ্ঠত্ব আহৰণ কৰা এটা পন্থা, এটাই লক্ষ্যৰ সন্ধানত – শ্ৰী কৃষ্ণ।"[15]
তৰ্ত্তম সাগৰ
[সম্পাদনা কৰক]তৰ্ত্তম সাগৰ, যাক কুলজাম স্বৰূপ বুলিও কোৱা হয়,[16] প্ৰণামী পৰম্পৰাৰ পৱিত্ৰ গ্ৰন্থ। ১৪খন গ্ৰন্থৰ সংকলন; ৰাস, প্ৰকাশ, শত্ৰিতু, কলাশ, সনান্ধ, কিৰণতন, খুলাছা, খিলৱাত, পৰিক্ৰমা, সাগৰ, সিংগাৰ, সিন্ধী বানি, মাৰ্ফত সাগৰ, আৰু কয়ামত্নমা (সৰু আৰু ডাঙৰ)[17] ১৮,৭৫৮ টা পদৰে গঠিত। ১৯৬৫ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই গ্ৰন্থখন প্ৰকাশ পাইছিল। ইয়াত বৈদিক শাস্ত্ৰৰ প্ৰকাশৰ লগতে কৃষ্ণৰ পৰমধম বা গোলোক বৃন্দাবন নামৰ পৰম বাসস্থানৰ বৰ্ণনাও আছে বুলি ধৰা হয়। গ্ৰন্থখনক ঐশ্বৰিক বুলি গণ্য কৰা হয়, আৰু সেয়েহে কৃষ্ণৰ বুলি সমতুল্য পূজা কৰা হয়।
ৰীতি-নীতি আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰ
[সম্পাদনা কৰক]এই পৰম্পৰাৰ লোকসকল কঠোৰভাৱে নিৰামিষভোজী (অহিংসা, জীৱ-জন্তুৰ প্ৰতি অহিংসা), পৰম ভগৱানৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত অজাতীয় পৰম্পৰা, যাক তেওঁলোকে "ৰজ্জী" বুলিও কয়।[9][12] নিবেদিত প্ৰণামী মন্দিৰ যেনে কাঠিয়াৱাৰ আৰু কচ্চ উপসাগৰীয় অঞ্চলত আছে, কিন্তু প্ৰণামী পৰম্পৰাৰ অনুগামীসকলে ইয়াৰ বিকল্প হিচাপে ওচৰৰ যিকোনো সুবিধাজনক মন্দিৰত প্ৰাৰ্থনা আৰু আধ্যাত্মিক সাধনা কৰে।[9][8] প্ৰধানকৈ সমগ্ৰ উত্তৰ ভাৰতত, বিশেষকৈ গুজৰাট, ৰাজস্থান, পঞ্জাব, মধ্যপ্ৰদেশ, হাৰিয়ানা, উত্তৰ প্ৰদেশ, পশ্চিম বংগ (দাৰ্জিলিং, কালিম্পং আৰু ছিকিম), আৰু অসম ৰাজ্যৰ লগতে নেপালৰ পূব অঞ্চলত প্ৰায় ৫-১ কোটি প্ৰণামী পোৱা যায়।[9]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Pranami Faith". pranami.org. https://pranami.org/index.php?option=com_content&view=article&id=52&Itemid=157.
- ↑ Dalal, Roshen (2010). "Pranami Panth". Hinduism: An Alphabetical Guide. New Delhi: Penguin Books India. ISBN 978-0-14-341421-6.
- ↑ Toffin, Gérard (2011). The Politics of Belonging in the Himalayas: Local Attachments and Boundary Dynamics. SAGE Publishers. পৃষ্ঠা. 144–152. ISBN 978-81-321-0524-4.
- ↑ Toffin, Gérard (2012). "The Power of Boundaries: Transnational Links among Krishna Pranamis of India and Nepal". In John Zavos. Public Hinduisms. SAGE Publ. India. পৃষ্ঠা. 249–254. ISBN 978-81-321-1696-7. https://books.google.com/books?id=uuuICwAAQBAJ&pg=PT249.
- ↑ Shiri Ram Bakshi; S.R. Bakshi And O.P. Ralhan (2008). Madhya Pradesh Through the Ages. Sarup & Sons. পৃষ্ঠা. 205–206. ISBN 978-81-7625-806-7. https://books.google.com/books?id=Bt1XStNgHeEC&pg=PA205.
- ↑ Arvind Sharma (2013). Gandhi: A Spiritual Biography. Yale University Press. পৃষ্ঠা. 10–12. ISBN 978-0-300-18738-0. https://archive.org/details/gandhispiritualb0000shar.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 Toffin, Gérard (2020). "Praṇāmī Sampradāy". Brill's Encyclopedia of Hinduism Online. Brill.
- ↑ 8.0 8.1 Arvind Sharma (2013). Gandhi: A Spiritual Biography. Yale University Press. পৃষ্ঠা. 10–12. ISBN 978-0-300-18738-0. https://archive.org/details/gandhispiritualb0000shar.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Toffin, Gérard (2011). The Politics of Belonging in the Himalayas: Local Attachments and Boundary Dynamics. SAGE Publishers. পৃষ্ঠা. 144–152. ISBN 978-81-321-0524-4.
- ↑ Archana Sharma | TNN (November 19, 2006). "Where Krishna meets Mohammed" (en ভাষাত). The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/where-krishna-meets-mohammed/articleshow/474894.cms.
- ↑ Shiri Ram Bakshi; S.R. Bakshi And O.P. Ralhan (2008). Madhya Pradesh Through the Ages. Sarup & Sons. পৃষ্ঠা. 205–206. ISBN 978-81-7625-806-7. https://books.google.com/books?id=Bt1XStNgHeEC&pg=PA205.
- ↑ 12.0 12.1 Toffin, Gérard (2012). "The Power of Boundaries: Transnational Links among Krishna Pranamis of India and Nepal". In John Zavos. Public Hinduisms. SAGE Publ. India. পৃষ্ঠা. 249–254. ISBN 978-81-321-1696-7. https://books.google.com/books?id=uuuICwAAQBAJ&pg=PT249.
- ↑ Amalendu Misra (2004). Identity and Religion: Foundations of Anti-Islamism in India. Sage Publications. পৃষ্ঠা. 67. ISBN 978-0-7619-3227-7. https://books.google.com/books?id=aLgB8pZg0qsC&pg=PA67.
- ↑ Rajmohan Gandhi (2007). Mohandas: A True Story of a Man, His People, and an Empire. Penguin Books India. পৃষ্ঠা. 5. ISBN 978-0-14-310411-7. https://books.google.com/books?id=TEyXCoc76AEC&pg=PA5.
- ↑ Nagindas Sanghvi (2006). The Agony of Arrival: Gandhi, the South Africa Years. Rupa & Company. পৃষ্ঠা. 38. ISBN 978-81-291-0835-7. https://books.google.com/books?id=x-wNpAHzgfAC&pg=PT38.
- ↑ (hi ভাষাত) Mahāmati Prāṇanātha: Jāganī sañcayana, viśvadharma sadbhāva ko samarpita śodhagrantha, varsha 1994-95, aṅka 20-21 : viśvadharma preraka Vijayābhinanda Budha Mahāmati Prāṇanātha kī Tirodhāna Triśatābdī para prakāśita. Śrī Prāṇanātha Miśana. 1994. পৃষ্ঠা. 381. https://books.google.com/books?id=ynPkAAAAMAAJ.
- ↑ A. A. Abbasi (2001). Dimensions of Human Cultures in Central India: Professor S.K. Tiwari Felicitation Volume. Sarup & Sons. পৃষ্ঠা. 191. ISBN 978-81-7625-186-0. https://books.google.com/books?id=jUwFL3IipK0C&pg=PA191.