প্ৰতাৰ্দনা

প্ৰতাৰ্দনা
পিতৃ-মাতৃ	দিৱোদাস, (পিতা), মাধৱী (মাতা)
সন্তান	অষ্টক
হিন্দু পাঠ্য	উপনিষদ, পুৰাণ, ৰামায়ণ, মহাভাৰত
অঞ্চল	কাশী

প্ৰতাৰ্দনা হিন্দু সাহিত্যত প্ৰচলিত চন্দ্ৰবংশ (চন্দ্ৰ বংশ)ৰ এজন ৰজা। তেওঁক দ্যুমন, শত্ৰুজিত, বৎস, ঋতধ্বজ, কুৱলাশ্ব বুলিও কোৱা হয়। তেওঁ কাশীৰ ৰজা দিৱোদাস আৰু যযাতি ৰজাৰ কন্যা মাধৱীৰ পুত্ৰ। তেওঁ অষ্টকৰ পিতৃ।

কিম্বদন্তি

ৰামায়ণ

ৰামায়ণত প্ৰতাৰ্দনাক ৰামৰ মিত্ৰ হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে আৰু ভাৰতক ৰাজ অভিষেকৰ ব্যৱস্থাত সহায় কৰাৰ বাবে বিষ্ণুৰ অৱতাৰে তেওঁক প্ৰশংসা কৰা বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে।

ৰামায়ণৰ আখ্যান আধাৰিত এক কাহিনীত কোৱা হৈছে যে, এবাৰ প্ৰতাৰ্দনাই ৰজা ৰামক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জনাবলৈ অযোধ্যা (পৌৰাণিক নগৰ)লৈ যাত্ৰা কৰাৰ প্ৰস্তুতি চলাইছিল। এই যাত্ৰাত তেওঁ নাৰদ ঋষিৰ সন্মুখীন হয়। নাৰদে ৰজাক প্ৰতিশ্ৰুতি দিলে যে তেওঁ ৰাম দৰবাৰত বিশ্বামিত্ৰ ঋষিক প্ৰণাম নকৰে। দৰবাৰত উপস্থিত হোৱাৰ সময়ত প্ৰতাৰ্দনাই সেই অনুযায়ী কাম কৰিছিল। বিশ্বমিত্ৰই তেওঁক দেখুওৱা সন্মানৰ অভাৱত ক্ৰোধিত হৈ পৰিল, আৰু ৰামৰ ওচৰত অভিযোগ কৰিলে। ক্ৰোধিত ৰামে নিজৰ টূণৰপৰা তিনিডাল কাঁড় মাৰি সূৰ্যাস্তৰ আগতে কাশীৰ ৰজাৰ প্ৰাণ কাঢ়ি লোৱাৰ প্ৰতিজ্ঞা কৰিলে। পৰিণতিৰ প্ৰতি আতংকিত হৈ প্ৰতাৰ্দনাই নাৰদৰপৰা সুৰক্ষাৰ উপায় বিচাৰিলে আৰু নাৰদে তেওঁক হনুমানৰ মাতৃ অঞ্জনাৰ ওচৰলৈ নিৰ্দেশ দিলে। অঞ্জনাই পুত্ৰক ৰজাক সহায় কৰিবলৈ অনুৰোধ কৰিলে। হনুমানে প্ৰতাৰ্দনাক উৰুৱাই সৰযু নদীৰ পাৰলৈ লৈ গ’ল, আৰু তেওঁক কঁকালৰ গভীৰতালৈকে পানীত ডুব গৈ ৰামৰ নাম আওৰাই তাতেই থাকিবলৈ ক’লে। ইয়াৰ পিছত তেওঁ ৰামৰ ওচৰলৈ উৰা মাৰিলে, আৰু এটা অনুৰোধ কৰিলে যে, ৰাম নাম জপ কৰা যিকোনো ব্যক্তি তেওঁৰদ্বাৰা সুৰক্ষিত হ’ব, আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ কোনো শক্তি, আনকি স্বয়ং ঈশ্বৰেও এনে ব্যক্তিৰ ক্ষতি কৰিব নোৱাৰিব। ৰামে এই কথা সহজেই মঞ্জুৰ কৰিলে। এইদৰে ৰামে নিজৰ ৰাজপ্ৰাসাদৰপৰা প্ৰতাৰ্দনাৰ ওপৰত তিনি শৰ নিক্ষেপ কৰাৰ সময়তো ৰামৰ নাম জপ কৰাৰ কাৰণে হনুমানে তেওঁক ৰক্ষা কৰিলে। যেতিয়া ৰজাই বিশ্বামিত্ৰৰ সান্নিধ্যত ৰাম নাম জপ কৰি থাকিল, তেতিয়া ঋষিয়ে তেওঁৰ ধৰ্মপৰায়ণতাত আপ্লুত হৈ ৰামক প্ৰতিজ্ঞাৰপৰা মুক্ত কৰিলে।

মহাভাৰত

অষ্টকৰ অশ্বমেধ (অশ্ববলিদান) অনুষ্ঠানত প্ৰতাৰ্দনাই তেওঁৰ সতীৰ্থ ৰজা বসুমন আৰু শিৱিৰ সৈতে দেৱী ঋষি নাৰদক সুধিলে যে তেওঁলোকৰ ভিতৰত কোনে তেওঁলোকৰ মৃত্যুৰ পাছত প্ৰথমে স্বৰ্গত (দেৱতাৰ স্বৰ্গ) থকাৰ সুখৰপৰা আঁতৰি যাব লাগিব। নাৰদে তেওঁলোকক ক’লে যে, অষ্টক তেওঁৰ অহংকাৰৰ বাবে প্ৰথমে যাব লাগিব, আৰু যেতিয়া আৰু এবাৰ সোধা হ’ল, তেতিয়া তেওঁ কয় যে প্ৰতাৰ্দনা দ্বিতীয় হ’ব। কাৰণ সোধাত ঋষিয়ে কয় যে, তেওঁ এবাৰ প্ৰতাৰ্দনাৰ বাসগৃহত কিছুদিন বাস কৰিছিল আৰু দুয়োজনে ৰথত উঠি থাকোঁতে এজন ব্ৰাহ্মণে ৰজাৰপৰা ঘোঁৰা বিচৰাৰ এটা কাণ্ডৰ আমোদ দিছিল। ৰজাই মানুহজনক যাত্ৰাৰপৰা উভতি অহাৰ পাছত ঘোঁৰা এটা দিবলৈ ইচ্ছা কৰিছিল যদিও পিছৰজনে জোৰ দিছিল যে তেওঁ ঠিক তেতিয়াই ঘোঁৰা এটা আগবঢ়াব। প্ৰতাৰ্দনাই ব্ৰাহ্মণক তেওঁৰ বাহনৰ সোঁহাতৰ চকাত যোৰ লগোৱা ঘোঁৰাটো প্ৰদান কৰিলে। অলপ পাছতে আৰু কেইজনমান ব্ৰাহ্মণে ৰজাৰ বাকী ঘোঁৰা বিচাৰিবলৈ আবিৰ্ভাৱ হ’ল। ৰজাই মানুহবোৰক নিজৰ ঘোঁৰা প্ৰদান কৰি হাতেৰে ৰথখন আগলৈ টানিবলৈ ধৰিলে, তেওঁলোক যোৱাৰ পাছত তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে তেওঁ অৱজ্ঞাসূচক মন্তব্য কৰিছিল। নাৰদে কয় যে, এই কাৰণেই তেওঁ স্বৰ্গক দ্বিতীয় স্থানত এৰি যাব।