পৰিৱেশ সমাজতত্ত্ব
 |
পৰিৱেশ সমাজতত্ত্ব (ইংৰাজী: Environmental sociology) হ'ল সমাজ আৰু ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশৰ মাজত হোৱা পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ অধ্যয়ন৷ এই ক্ষেত্ৰখনে পৰিৱেশ সম্পদ ব্যৱস্থাপনাক প্ৰভাৱিত কৰা আৰু পৰিৱেশজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰা সামাজিক কাৰকসমূহ, এই পৰিৱেশজনিত সমস্যাসমূহ সামাজিকভাৱে গঢ়ি তোলা আৰু সামাজিক সমস্যা হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা প্ৰক্ৰিয়াসমূহ আৰু এই সমস্যাসমূহৰ প্ৰতি সমাজৰ সঁহাৰিসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।[1]
১৯৬০ চনত পৰিৱেশ আন্দোলনৰ উত্থানৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই ১৯৭০ চনৰ শেষৰ ফালে সমাজতত্ত্বৰ এক শাখা হিচাপে পৰিৱেশ সমাজতত্ত্বই আত্মপ্ৰকাশ কৰে৷ ই সামাজিক কাৰকৰ সৈতে জড়িত ভৌতিক প্ৰসংগক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ জৰিয়তে পূৰ্বৰ সমাজতত্ত্বৰ সম্প্ৰসাৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি তুলনামূলকভাৱে নতুন অনুসন্ধানৰ ক্ষেত্ৰক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।[2]
সংজ্ঞা
[সম্পাদনা কৰক]পৰিৱেশ সমাজতত্ত্বক সাধাৰণতে সামাজিক-পৰিৱেশৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ সমাজতত্ত্বসন্মত অধ্যয়ন বুলি সংজ্ঞায়িত কৰা হয় যদিও এই সংজ্ঞাই মানৱ সংস্কৃতিক পৰিৱেশৰ বাকী অংশৰ সৈতে একত্ৰিত কৰাৰ সমস্যাটো তৎক্ষণাত উপস্থাপন কৰে।[3] প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশৰ সৈতে মানুহৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ বিভিন্ন দিশ পৰিৱেশ সমাজবিজ্ঞানীসকলে জনসংখ্যা আৰু জনগাঁথনি, সংস্থা আৰু প্ৰতিষ্ঠান, বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি, স্বাস্থ্য আৰু অসুস্থতা, উপভোগ আৰু বহনক্ষমতাৰ পদ্ধতি,[4] সংস্কৃতি আৰু পৰিচয়,[5] আৰু সামাজিক বৈষম্য আৰু পৰিৱেশ ন্যায়কে ধৰি অধ্যয়ন কৰে।[6] যদিও এই ক্ষেত্ৰখনৰ কেন্দ্ৰবিন্দু সাধাৰণতে সমাজ আৰু পৰিৱেশৰ মাজৰ সম্পৰ্ক, পৰিৱেশ সমাজবিজ্ঞানীসকলে সাধাৰণতে পৰিৱেশজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰা সামাজিক কাৰকসমূহ, সেই সমস্যাসমূহৰ সমাজত প্ৰভাৱ আৰু সমস্যাসমূহ সমাধানৰ প্ৰচেষ্টাসমূহৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। তদুপৰি কিছুমান পৰিৱেশৰ পৰিস্থিতি সামাজিকভাৱে সমস্যা হিচাপে সংজ্ঞায়িত হোৱা সামাজিক প্ৰক্ৰিয়াসমূহৰ প্ৰতিও যথেষ্ট গুৰুত্ব দিয়া হয়। পৰিৱেশ সমাজতত্ত্বৰ বেছিভাগ গৱেষণাই সমসাময়িক সমাজখনক পৰীক্ষা কৰে।
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]১৯৬০ চনৰ পৰা ১৯৭০ চনৰ আৰম্ভণিৰ পৰিৱেশ আন্দোলনৰ পাছত পৰিৱেশ সমাজতত্ত্ব অনুসন্ধানৰ এক সুসংহত শাখা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল। উইলিয়াম আৰ কেটন জুনিয়ৰ আৰু ৰাইলী ডানলেপৰ [7] ৰচনাসমূহে ধ্ৰুপদী সমাজতত্ত্বৰ সংকুচিত নৃকেন্দ্ৰিকতাক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল। ১৯৭০ চনৰ শেষৰ ফালে তেওঁলোকে নতুন সামগ্ৰিক বা ব্যৱস্থাৰ দৃষ্টিভংগীৰ আহ্বান জনায়, যিয়ে ক্ষেত্ৰখনৰ মনোযোগৰ লক্ষণীয় পৰিৱৰ্তন ঘটায়। ১৯৭০ চনৰ পৰা সাধাৰণ সমাজতত্ত্বৰ লক্ষণীয় পৰিৱৰ্তন ঘটে আৰু সামাজিক ব্যাখ্যাত পৰিৱেশ শক্তিক অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়৷ পৰিৱেশ সমাজতত্ত্ব এতিয়া শৈক্ষিক এক সন্মানীয়, আন্তঃশাখা অধ্যয়ন ক্ষেত্ৰ হিচাপে কঠিন হৈ পৰিছে।[8][9]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ E. R. Catton, Jr., Riley, Dunlap and William (1979). "Environmental Sociology". Annual Review of Sociology খণ্ড 5: 243–273. doi:10.1146/annurev.so.05.080179.001331. https://www.jstor.org/stable/2945955.
- ↑ Caves, R. W. (2004). Encyclopedia of the City. Routledge. পৃষ্ঠা. 234.
- ↑ Lockie, Stewart (3 July 2015). "What is environmental sociology?". Environmental Sociology খণ্ড 1 (3): 139–142. doi:10.1080/23251042.2015.1066084.
- ↑ Boström, Magnus (2 July 2020). "The social life of mass and excess consumption". Environmental Sociology খণ্ড 6 (3): 268–278. doi:10.1080/23251042.2020.1755001.
- ↑ Routledge Handbook of Ecocultural Identity. 2020. doi:10.4324/9781351068840. ISBN 978-1-351-06884-0.[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]
- ↑ Malin, Stephanie A.; Ryder, Stacia S. (2 January 2018). "Developing deeply intersectional environmental justice scholarship". Environmental Sociology খণ্ড 4 (1): 1–7. doi:10.1080/23251042.2018.1446711.
- ↑ Catton, William R.; Dunlap, Riley E. (1978). "Environmental Sociology: A New Paradigm". The American Sociologist খণ্ড 13 (1): 41–49.
- ↑ Hannigan, John A. (1995). Environmental Sociology: A Social Constructionist Perspective. Psychology Press. ISBN 978-0-415-11254-3.[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]
- ↑ Pellow, David N.; Nyseth Brehm, Hollie (30 July 2013). "An Environmental Sociology for the Twenty-First Century". Annual Review of Sociology খণ্ড 39 (1): 229–250. doi:10.1146/annurev-soc-071312-145558.