ফেচিবাদ
ফেচিবাদ (ইংৰাজী: Fascism) হৈছে এক স্বৈৰাচাৰী, উগ্ৰ জাতীয়তাবাদ-ভিত্তিক ৰাজনৈতিক মতবাদ, যি সাধাৰণতে গণতন্ত্ৰ, ব্যক্তি-স্বাধীনতা আৰু সমাজবাদৰ বিপৰীতত অৱস্থিত।[1] ফেচিবাদত ৰাজ্যক কেন্দ্ৰীয় শক্তি হিচাপে গণ্য কৰা হয় আৰু এজন একনায়ক নেতাক ধৰ্মীয় আস্থাৰ দৰে পূজা কৰা হয়। এই মতবাদই ৰাজনৈতিক প্ৰতিপক্ষ, সংখ্যালঘু গোট, সংবাদ মাধ্যম আৰু স্বাধীন চিন্তাক কঠোৰভাৱে দমন কৰে।[2]
শব্দৰ উৎপত্তি
[সম্পাদনা কৰক]"ফেচিবাদ" শব্দটো ইটালীয় fascismo (ফাচিছমো) পৰা আহিছে, যাৰ মূল শব্দ fasces হৈছে—এইটো এটি ৰোমান যুগৰ কাঠিৰ মুঠ যি ঐক্য আৰু শাস্তিৰ প্ৰতীক আছিল।[3]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]ফেচিবাদৰ আধুনিক ৰূপৰ জন্ম ২০শ শতিকাৰ আৰম্ভণিত হৈছিল। বেনিটো মুছোলিনীই ১৯১৯ চনত ইটালীত ফাচিছ্ট দল গঠন কৰিছিল আৰু ১৯২২ চনত ইটালীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে ক্ষমতা লাভ কৰি ফেচিবাদী শাসনৰ আৰম্ভণি কৰে।[4] ইয়াৰ পিছতেই আডলফ হিটলাৰে জাৰ্মানীত ন্যাচনেল চচিয়েলিষ্ট জাৰ্মান ৱাৰ্কাৰ্ছ পাৰ্টি (নাৎসী পাৰ্টি)ৰ নেতৃত্ব লৈ ফেচিবাদৰ এক উগ্ৰ ৰূপ ৰূপায়ণ কৰে, যাক নাজীবাদ বোলা হয়।[5] এই দুয়োটা ফেচিবাদী আন্দোলনে দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ জন্ম দিছিল।[6]
বৈশিষ্ট্য
[সম্পাদনা কৰক]ফেচিবাদৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য হ’ল:
- একনায়কতন্ত্ৰ – এজন শক্তিশালী নেতাক কেন্দ্ৰীয়ভাৱে পূজা কৰা হয়।[7]
- উগ্ৰ জাতীয়তাবাদ – নিজৰ ৰাষ্ট্ৰক সকলোতকৈ উচ্চ স্থানত ৰাখে।
- ৰাজনৈতিক প্ৰতিপক্ষৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা।
- সংবাদমাধ্যম আৰু মুক্ত মতামত দমন।
- সামৰিক শক্তিৰ প্ৰশংসা আৰু আগ্ৰাসনবাদ।
- সংখ্যালঘু গোট আৰু বিদেশীৰ প্ৰতি ঘৃণা।[8]
উল্লেখযোগ্য ফেচিবাদী শাসক
[সম্পাদনা কৰক]- বেনিটো মুছোলিনী – ইটালী
- আডলফ হিটলাৰ – জাৰ্মানী (নাজীবাদ)
- ফ্ৰেঞ্চো – স্পেইন
- আন্তোনিয়’ ডি অ’লিভেইৰা চালাজাৰ – পৰ্তুগাল।[9]
দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ আৰু ফেচিবাদৰ পতন
[সম্পাদনা কৰক]১৯৪৫ চনত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ অন্ত পৰাৰ লগে লগে ইউৰোপৰ অধিকাংশ ফেচিবাদী চৰকাৰৰ পতন ঘটে। মুছোলিনী আৰু হিটলাৰৰ মৃত্যুৰ লগে লগে ফেচিবাদৰ মূল ধাৰাই অন্ত পায়, যদিও ইয়াৰ আদৰ্শ আৰু চিন্তাধাৰা কিছুমান গোট আৰু নেতাৰ মাজত এতিয়াও দেখা যায়।[10]
নব্য-ফেচিবাদ
[সম্পাদনা কৰক]দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পাছত কিছুমান ৰাজনৈতিক গোটে "নব্য-ফেচিবাদ" (Neo-fascism)ৰ ধাৰণা আগবঢ়াইছে, যাৰ অধীনত ৰাষ্ট্ৰবাদ, স্বদেশপ্ৰেম, অভিবাসী-বিৰোধিতা, আৰু ধৰ্মীয় ঘৃণাৰ প্ৰচাৰ দেখা যায়।[11] এনে ধৰণৰ চিন্তাধাৰা বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত বিভিন্ন ৰূপত বিদ্যমান।
সংস্কৃতি আৰু প্ৰতীক
[সম্পাদনা কৰক]ফেচিবাদী চৰকাৰে সাধাৰণতে প্ৰচাৰ মাধ্যম, চলচ্চিত্ৰ, শিল্প আৰু শিক্ষাৰ জৰিয়তে নিজ মতবাদৰ প্ৰচাৰ কৰে। ইটালীত "ফ্যাসেছ" আৰু জাৰ্মানীত সোস্তিকা চিহ্ন ফেচিবাদৰ অন্যতম সাংস্কৃতিক চিহ্ন হিচাপে ব্যৱহৃত হৈছিল।[12]
সমালোচনা
[সম্পাদনা কৰক]বিশ্বজুৰি ফেচিবাদৰ তীব্ৰ সমালোচনা কৰা হয়। ইয়াক অধিকাংশত গণতন্ত্ৰৰ শত্ৰু, ব্যক্তি স্বাধীনতাৰ হৰণকাৰী আৰু যুদ্ধবাজ মতবাদ হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়। ইয়াৰ ফলত লক্ষ লক্ষ লোকৰ মৃত্যু, গণহত্যা, আৰু সাম্ৰাজ্যবাদী আগ্ৰাসনৰ ইতিহাস বিদ্যমান।[13]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Paxton, Robert O. (2004). The Anatomy of Fascism. Vintage Books. ISBN 978-1-4000-7525-4.
- ↑ Griffin, Roger (1991). The Nature of Fascism. Routledge. ISBN 0-415-06218-6.
- ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy – "Fascism", retrieved 2024.
- ↑ Encyclopædia Britannica – "Fascism", 2024 edition.
- ↑ Eatwell, Roger (1996). Fascism: A History. Penguin. ISBN 978-0-14-026786-8.
- ↑ Paxton, Robert O. (2004). The Anatomy of Fascism.
- ↑ Griffin, Roger (1991). The Nature of Fascism.
- ↑ Paxton, Robert O. (2004). The Anatomy of Fascism.
- ↑ Eatwell, Roger (1996). Fascism: A History.
- ↑ Encyclopædia Britannica – "Fascism", 2024 edition.
- ↑ Griffin, Roger (1991). The Nature of Fascism.
- ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy – "Fascism", retrieved 2024.
- ↑ Paxton, Robert O. (2004). The Anatomy of Fascism.
উৎস
[সম্পাদনা কৰক]- Paxton, Robert O. (2004). The Anatomy of Fascism. Vintage Books. ISBN 978-1-4000-7525-4.
- Griffin, Roger (1991). The Nature of Fascism. Routledge. ISBN 0-415-06218-6.
- Eatwell, Roger (1996). Fascism: A History. Penguin. ISBN 978-0-14-026786-8.
- Encyclopædia Britannica – "Fascism", 2024 edition.
- Stanford Encyclopedia of Philosophy – “Fascism”, retrieved 2024.