বান্ধ
 |
বান্ধ (Dam) হ’ল পৃষ্ঠীয় পানী বা ভূগৰ্ভস্থ ধাৰাসমূহৰ প্ৰবাহত বাধা দিয়া ব্যৱস্থা। বান্ধৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা জলাশয়সমূহে কেৱল বানপানী দমন কৰাই নহয়, জলসিঞ্চন, মানুহৰ ব্যৱহাৰ, ঔদ্যোগিক ব্যৱহাৰ, জলজ কৃষি, আৰু নাও চলাচলৰ দৰে কাৰ্য্যকলাপৰ বাবেও পানী যোগান ধৰে। জলবিদ্যুৎ প্ৰায়ে বান্ধৰ লগত সংগতি ৰাখি বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰা হয়। বান্ধৰ সহায়ত পানী সংগ্ৰহ বা সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি যিটো স্থানৰ মাজত সমানে বিতৰণ কৰিব পাৰি। বান্ধসমূহে সাধাৰণতে পানী ধৰি ৰখাৰ প্ৰধান উদ্দেশ্য কাম কৰে, আনহাতে অন্যান্য গঠন যেনে বানপানীৰ গেট বা বান্ধ (ডাইক বুলিও জনা যায়) নিৰ্দিষ্ট ভূমি অঞ্চললৈ পানীৰ প্ৰবাহ পৰিচালনা বা প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
বান্ধ শব্দটো মধ্য ইংৰাজী[1] আৰু তাৰ আগতে মধ্য ডাচ ভাষাৰ পৰা পোৱা যায়, যিটো বহুতো পুৰণি চহৰৰ নামত দেখা যায়,[2] যেনে আমষ্টাৰডাম আৰু ৰটাৰডাম।
পানী নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে মেছ’পটেমিয়া আৰু মধ্যপ্ৰাচ্যত প্ৰাচীন বান্ধ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। আটাইতকৈ আগতীয়াকৈ জনাজাত বান্ধটো হৈছে জৰ্ডানৰ জৱা বান্ধ, খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩,০০০ চনৰ। ইজিপ্তৰ লোকসকলে বান নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে ছাদ্-এল-কাফাৰা বান্ধৰ দৰে বান্ধো নিৰ্মাণ কৰিছিল। আধুনিক ভাৰতত ধোলাভিৰাত ১৬টা জলাশয় আৰু বান্ধৰ সৈতে এক জটিল জল-ব্যৱস্থাপনা ব্যৱস্থা আছিল। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৭৫০ চনৰ পৰা ১৭০০ চনৰ ভিতৰত নিৰ্মিত য়েমেনৰ মাৰিবৰ মহান বান্ধটো অভিযান্ত্ৰিক আশ্চৰ্য্য আছিল আৰু তুৰস্কৰ হিট্টী বান্ধ আৰু বসন্ত মন্দিৰ এফলাটুন পিনাৰ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৫ আৰু ১৩ শতিকাৰ। খৃষ্টাব্দৰ দ্বিতীয় শতিকাত নিৰ্মিত দক্ষিণ ভাৰতৰ কল্লনাই বান্ধটো এতিয়াও ব্যৱহৃত আটাইতকৈ পুৰণি পানী নিয়ন্ত্ৰণকাৰী গঠনসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম।
ৰোমান অভিযন্তাসকলে উন্নত কৌশল আৰু সামগ্ৰী যেনে হাইড্ৰলিক মৰ্টন আৰু ৰোমান কংক্ৰিটৰ সহায়ত বান্ধ নিৰ্মাণ কৰিছিল, যাৰ ফলত বৃহৎ গঠনৰ সুবিধা হৈছিল। তেওঁলোকে জলাশয় বান্ধ, আৰ্ক-গ্ৰেভিটি বান্ধ, আৰ্ক বান্ধ, বাট্ৰেছ বান্ধ, আৰু একাধিক আৰ্ক বাট্ৰেছ বান্ধ আদিৰ প্ৰৱৰ্তন কৰে। ইৰাণত জলবিদ্যুৎ আৰু পানী উত্থাপন ব্যৱস্থাৰ বাবে দলং বান্ধ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।
মধ্যযুগত নেদাৰলেণ্ডত পানীৰ স্তৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সাগৰৰ অনুপ্ৰৱেশ ৰোধ কৰিবলৈ বান্ধ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ১৯ শতিকাত ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ চাৰিওফালে বৃহৎ পৰিসৰৰ তোৰণ বান্ধ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত বান্ধ অভিযান্ত্ৰিক কৌশলৰ অগ্ৰগতি ঘটিছিল। ১৯০২ চনত ইজিপ্তত আছোৱান নিম্ন বান্ধ নিৰ্মাণৰ পৰাই বৃহৎ নদীবান্ধৰ যুগ আৰম্ভ হয়। ১৯৩১ চনৰ পৰা ১৯৩৬ চনৰ ভিতৰত ক'লৰাডো নদীত হুভাৰ বান্ধ, এটা বিশাল কংক্ৰিটৰ খিলান-মাধ্যাকৰ্ষণ বান্ধ নিৰ্মাণ কৰা হয়। ১৯৯৭ চনলৈকে বিশ্বজুৰি প্ৰায় ৮ লাখ বান্ধ আছিল বুলি অনুমান কৰা হৈছে, ইয়াৰে প্ৰায় ৪০,০০০টা মথাউৰি ১৫ মিটাৰৰ ওপৰত উচ্চতা আছিল।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Bartleby.com: Great Books Online – Quotes, Poems, Novels, Classics and hundreds more". bartleby.com. http://www.bartleby.com/61/45/D0014500.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 November 2015.http://www.bartleby.com/
- ↑ Source: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (Magazine for Dutch Language and Literature), 1947