বালবোধ
বালবোধ (মাৰাঠীঃ बाळबोध, অনুবাদঃ শিশুৰ দ্বাৰা বুজি পোৱা) হৈছে মাৰাঠী ভাষা আৰু কোৰ্কু ভাষা লিখিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা দেৱনাগৰী লিপিৰ সামান্য পৰিৱৰ্তিত শৈলী।[1][2][3][4][5] অন্যান্য ভাষাৰ বাবে ব্যৱহৃত দেৱনাগৰী লিপিৰ পৰা বালবোধক পৃথক কৰা কথাটো হ'ল ळ /ɭ/ (ৰেট্ৰ'ফ্লেক্স লেটাৰেল এপ্ৰোক্সিমেণ্ট) আৰু र् (যাক আইলেছ ৰেফ/ৰাফৰ) দুয়োটাৰে অধিক সঘনাই আৰু নিয়মীয়া ব্যৱহাৰ।[6] ইয়াৰ উপৰিও, বালবোধ শৈলীত ইংৰাজী-আধাৰিত শব্দত [æ] আৰু [ɒ] উচ্চাৰণৰ অভিযোজন হিচাপে ऍ/ॲ আৰু ऑ আছে। আন এটা বিশেষ বৈশিষ্ট্য হ'ল অনুস্বৰৰ ব্যৱহাৰ ট্ৰেইলিঙ अ-ৰ ওপৰত, যি ট্ৰেইলিঙ্গ স্বৰধ্বনিৰ দৈৰ্ঘ্যক সূচায়।
ব্যুৎপত্তি
[সম্পাদনা কৰক]বালবোধা শব্দটো ‘बाळ’ /baːɭ/ and ‘बोध’ /boːd̪ʱ/. ‘बाळ’ শব্দৰ সংমিশ্ৰণ। ‘बाळ’ হৈছে সংস্কৃত শব্দ বালা "শিশু"ৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা এক উভয়লিঙ্গক বুজোৱা বিশেষ্য।[7] ‘बोध’ হৈছে এটা পুংলিংগক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা বিশেষ্য আৰু ইয়াৰ তৎসমৰ অৰ্থ হৈছে "ধাৰণা।" [7]
মাৰাঠী সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত, বালবোধ "বালা" অৰ্থাৎ প্ৰাথমিক আৰু "বোধ" অৰ্থ জ্ঞানৰ দ্বাৰা গঠিত বুলি ধৰিব পাৰি। সেয়েহে মাৰাঠী বালবোধক মাৰাঠী ভাষাৰ প্ৰাথমিক জ্ঞান হিচাপে বুজিব পাৰি। প্ৰাথমিক জ্ঞানত, মূলাক্ষৰে (মৌলিক আখৰসমূহ) ১২টা স্বৰ আৰু अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ अं अः (যেনে ইংৰাজীত A, E, I, O, and U) আৰু পাঁচটা গোটত ৩৬টা ব্যঞ্জনবৰ্ণ (क वर्ग, च वर्ग, ट वर्ग, त वर्ग আৰু प वर्ग) আৰম্ভ কৰা হয় আৰু ১১টা ব্যক্তিগত ব্যঞ্জনবৰ্ৰণ সৈতে শিশু আৰু নিৰক্ষৰ লোকসকলক স্লেটত আবৃত্তি আৰু লিখনিৰ জৰিয়তে শিকোৱা হয়।
বৈশিষ্ট্যসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]ৰেট্ৰ'ফ্লেক্স পাৰ্শ্বীয় আনুমানিক
[সম্পাদনা কৰক]ইণ্ডো-আৰ্য ভাষাসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]ঐতিহাসিকভাৱে, ৰেট্ৰ'ফ্লেক্স পাৰ্শ্বীয় আনুমানিক (ळ /ɭ/) বৈদিক সংস্কৃতত বিদ্যমান আছিল আৰু ধ্ৰুপদী সংস্কৃতত হেৰাই গৈছিল। বৰ্তমান ইণ্ডো-আৰ্য ভাষাসমূহত মাৰাঠী আৰু কোংকণী ভাষাৰ প্ৰচলন আছে। ইয়াৰ ভিতৰত, কোংকণী, ৰাজস্থানী, ভিলি, আৰু কুমাওঁনী, হাৰিয়ানাৱী, আৰূ চহৰাণপুৰ উপভাষাত দেৱনাগৰী লিপি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আন বেছিভাগ ইণ্ডো-আৰ্য ভাৰতীয় ভাষাত ৰেট্ৰ'ফ্লেক্স পাৰ্শ্বীয় আনুমানিক অস্তিত্ব নাই।[6]
দক্ষিণ ভাৰতীয় ভাষাসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]চকুৰ পতাৰ ৰেফ/ৰাফৰ
[সম্পাদনা কৰক]চকুৰ পতা ৰেফ/ৰাফৰ (रेफ/ रफार) (र्) মাৰাঠীৰ লগতে নেপালী ভাষাতো আছে। আইলেছ ৰেফ/ৰাফৰ (र्) ইউনিক'ডত[ra र ] + [virāma ्] + [ZWJ] and [rra ऱ ]+ [virāma ्] + [ZWJ]।[8] মাৰাঠীত, যেতিয়া ‘र’ এটা ব্যঞ্জনবৰ্ণ গোট প্ৰথম ব্যঞ্জনবৰ্ণ হয় আৰু এটা শব্দাংশৰ আৰম্ভণিতে ঘটে, ইয়াক চকুৰ পতা ৰেফ/ৰাফৰ হিচাপে লিখা হয়।[9]
| উদাহৰণ |
|---|
| तर्हा |
| वाऱ्याचा |
| ऱ्हास |
| ऱ्हस्व |
| सुऱ्या |
| दोऱ्या |
Minimal pairs
[সম্পাদনা কৰক]| (Simple) ৰেফ/ৰাফৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে | আইল্যাছ ৰেফ/ৰাফৰ ব্যৱহাৰ কৰা |
|---|---|
| आचार्यास (শিক্ষকলৈ) | आचार्यास (ৰান্ধনীলৈ) |
| दर्या (মহাসাগৰীয়) | दर्या (উপত্যকা) |
যদিও সাধাৰণ কম্পিউটাৰ ফণ্টবোৰে চকুৰ পতা আৰু সৰল ৰেফ/ৰাফৰ দুয়োটা প্ৰদান নকৰে বা কিউৱেৰটি-কিব'ৰ্ড আধাৰিত টাইপিঙত সাধাৰণ ৰাফৰলৈ ডিফল্ট প্ৰদান কৰিব নোৱাৰে, "ry" ব্যঞ্জনবৰ্ণ ক্লাষ্টাৰৰ বাবে হাতেৰে লিখাৰ সময়ত এক সাধাৰণ নিৰ্দেশ বিশেষভাৱে সৰল ৰাফৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল (সংস্কৃতৰ সৈতে সাধাৰণ) তৎসম আৰু আন ভাষাৰ সেই শব্দবোৰ যাৰ মনোনীত ক্ষেত্ৰত আধা-আৰ আছে (আৰবী "দৰিয়া" বা "দৰিয়াহ", অৰ্থাৎ সাগৰ, ওপৰত দেখুওৱাৰ দৰে) আনহাতে চকুৰ পতা ৰেফ (যাক "পেট"ৰ ৰূপ বুলিও জনা যায়, ৱাইৰ "পেট" ৰ খংৰ দৰেই), কথ্যভাষাত ব্যৱহাৰৰ বাবে বহুবচন আৰু ৰেণ্ডিঙৰ শব্দৰ সৈতে ব্যৱহাৰ হয়।
ছপা
[সম্পাদনা কৰক]মাৰাঠী ভাষাত পূৰ্বে গদ্য ছপা কৰিবলৈ লিখিবলৈ মোদী লিপি আৰু কবিতা লিখিবলৈ বালবোধ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। মাৰাঠী ভাষাত যেতিয়া ছপা কৰাটো সম্ভৱ হৈছিল, তেতিয়া মোদী আৰু বালবোধৰ মাজৰ এটা বাছনি কৰাটো এক সমস্যা আছিল। ১৮০৫ চনত উইলিয়াম কেৰীয়ে মাৰাঠী ব্যাকৰণৰ প্ৰথমখন কিতাপ প্ৰকাশ কৰিছিল য'ত বালবোধ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল, কিয়নো মোদী লিপিত ছপা কৰা কিতাপখন তেওঁৰ বাবে বংগৰ শ্ৰীৰামপুৰত উপলব্ধ নাছিল। সেই সময়ত মাৰাঠী গ্ৰন্থসমূহ সাধাৰণতে বালবোধ ভাষাত লিখা হৈছিল। অৱশ্যে, ১৮১০ চনৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা মাৰাঠী ব্যাকৰণ বিষয়ক উইলিয়াম কেৰীৰ কিতাপখনৰ পৰৱৰ্তী সংস্কৰণবোৰত মোদী লিপি ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[11][12]
প্ৰাথমিক শৈলী হিচাপে
[সম্পাদনা কৰক]১৯১৭ চনৰ ২৫ জুলাইত ব'ম্বে প্ৰেচিডেন্সিয়ে প্ৰশাসনৰ প্ৰাথমিক লিপি হিচাপে মোদী লিপিক সলনি কৰি বালবোধ ব্যৱহাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয় যাতে প্ৰেচিডেন্সিৰ অন্যান্য ক্ষেত্ৰৰ সৈতে সুবিধা আৰু একাত্মতা থাকে। কেইবা দশকৰ পিছতো বিদ্যালয়সমূহত মোদী লিপিৰে শিক্ষা প্ৰদান অব্যাহত আছিল আৰু ইয়াক বালবোধৰ বিকল্প লিপি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ১৯৪০ চনলৈকে, পুৰণি প্ৰজন্মৰ লোকসকলে ব্যক্তিগত আৰু আৰ্থিক দেনদেনৰ বাবে লিপিটো ব্যাপকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
কিন্তু তেতিয়াৰ পৰা মোদী লিপিৰ ব্যৱহাৰ কমি আহিছিল আৰু এতিয়া মাৰাঠী লিখিবলৈ ব্যৱহৃত হোৱা প্ৰাথমিক লিপি হৈছে বালবোধ।[13][14]
কোৰ্কু ভাষা
[সম্পাদনা কৰক]মাৰাঠীৰ উপৰিও মুণ্ডা উপশাখাৰ অষ্ট্ৰো-এছিয়াটিক ভাষা পৰিয়ালৰ কোৰ্কু ভাষা লিখিবলৈও বালবোধ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিটো মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু মধ্যপ্ৰদেশ কিছু অংশত বাস কৰা কোৰ্কু লোকসকলে কয়।[5]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Campbell, George L.; King, Gareth (2013). Compendium of the World's Languages. Routledge. পৃষ্ঠা. 1071. ISBN 9781136258466. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207081705/https://books.google.co.uk/books?id=DWAqAAAAQBAJ.
- ↑ Bhimraoji, Rajendra (28 February 2014). "Reviving the Modi Script". Typoday. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207082007/http://www.typoday.in/2014/spk_papers14/rajendrathakre-typo14.pdf.
- ↑ "Languages of India". RBC Radio. Marathi. Archived from the original on 10 September 2013. https://web.archive.org/web/20130910125546/http://www.rbcradio.com/knowlanguages.html.
- ↑ Savargaonkar, Nilesh. "Marathi Language". Marathi Script. Archived from the original on 14 July 2014. https://web.archive.org/web/20140714092126/http://marathi.tripod.com/marathi.html.
- ↑ 5.0 5.1 Sebeok, Thomas Albert, ed (1971). Current Trends in Linguistics. Walter de Gruyter. পৃষ্ঠা. 425. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207082534/https://books.google.co.uk/books?id=JqYMTdBws40C&q=balabodha.
- ↑ 6.0 6.1 Masica, Colin P. (1993). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 97 and 437. ISBN 9780521299442. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207082658/https://books.google.co.uk/books?id=Itp2twGR6tsC.
- ↑ 7.0 7.1 Molesworth, James Thomas (1857). A Dictionary, Marathi and English. প্ৰকাশক Bombay [sic]: Bombay Education Society's Press. পৃষ্ঠা. 593. Archived from the original on December 7, 2014. https://archive.today/20141207232809/http://dsalsrv02.uchicago.edu/cgi-bin/romadict.pl?query=%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%A7&display=utf8&table=molesworth.
- ↑ Indic Working Group (7 November 2004). "Devanagari Eyelash Ra". The Unicode Consortium. Archived from the original on 27 May 2014. https://web.archive.org/web/20140527105648/http://unicode.org/~emuller/iwg/p8/utcdoc.html.
- ↑ Kalyan, Kale; Soman, Anjali (1986). Learning Marathi. প্ৰকাশক Pune: Shri Vishakha Prakashan. পৃষ্ঠা. 26.
- ↑ Naik, B.S. (1971). Typography of Devanagari-1. প্ৰকাশক Bombay: Directorate of Languages.
- ↑ Rao, Goparaju Sambasiva (1994). Language Change: Lexical Diffusion and Literacy. Academic Foundation. পৃষ্ঠা. 48 and 49. ISBN 9788171880577. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207082805/https://books.google.co.uk/books?id=8Ben0lE61msC.
- ↑ Carey, William (1805). A Grammar of the Marathi Language. প্ৰকাশক Serampur [sic]: Serampore Mission Press. ISBN 9781108056311.
- ↑ Chhatrapati, Shahu; Sangave, Vilas Adinath; Khane, B. D. (1997). Rajarshi Shahu Chhatrapati papers. 7. Shahu Research Institute. Archived from the original on 7 December 2014. https://web.archive.org/web/20141207083216/https://books.google.com/books?id=w6RHAAAAMAAJ.
- ↑ "History Of Modi Lipi". Modi Lipi. Archived from the original on 25 October 2013. https://web.archive.org/web/20131025183435/http://www.modilipi.in/2011/02/modi-script-of-maharashtra-script-which.html#.VIQQuhrj66w.