বাৰ্টলমিউ ডিয়াজ
| বাৰ্টলমিউ ডিয়াজ | |
|---|---|
.JPG) লণ্ডনৰ দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ উচ্চ আয়োগত ডায়েছৰ মূৰ্তি | |
| জন্ম | আনুমানিক ১৪৫০ ফাৰো জিলা, পৰ্টুগাল |
| মৃত্যু | ২৯ মে', ১৫০০ (মোটামুটি ৫০ বছৰ) দক্ষিণ আটলাণ্টিক মহাসাগৰ, কেপ অৱ গুড হোপৰ ওচৰত |
| ৰাষ্ট্ৰীয়তা | পৰ্টুগীজ |
| অন্য নাম | বাৰ্থোলমিউ ডিয়াজ |
| পেচা | নাৱিক আৰু আৱিস্কাৰক |
| জনা যায় | আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ প্ৰান্ত ভ্ৰমণ কৰা প্ৰথমজন ইউৰোপীয় নাৱিক |
বাৰ্টলমিউ ডিয়াজ (ইংৰাজী: Bartolomeu Dias; আনুমানিক ১৪৫০ – ২৯ মে' ১৫০০) এগৰাকী পৰ্তুগীজ নাৱিক আৰু অভিযাত্ৰী আছিল। ১৪৮৮ চনত তেওঁ আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ প্ৰান্ত পৰিভ্ৰমণ কৰা আৰু জাহাজৰ বাবে দক্ষিণ দিশৰ আটাইতকৈ ফলপ্ৰসূ পথটো আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ বহু পশ্চিমে মুকলি সাগৰত অৱস্থিত বুলি প্ৰমাণ কৰা প্ৰথমজন ইউৰোপীয় নাৱিক হিচাপে পৰিগণিত হয়। তেওঁৰ আৱিষ্কাৰসমূহ পিছত ভাস্কো দা গামাই ইউৰোপ আৰু এছিয়াৰ মাজত সাগৰীয় পথ স্থাপনৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰে।
প্ৰাথমিক জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]১৪৫০ চনৰ আশে-পাশে পৰ্তুগালৰ ফাৰো জিলাত বাৰ্টলমিউ ডায়েছৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ পৰিয়ালৰ সৈতে সাগৰৰ সম্পৰ্ক আছিল আৰু তেওঁৰ অন্যতম পূৰ্বপুৰুষ ডিনিছ ডায়েছে ১৪৪০ চনত আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ সন্ধান কৰিছিল আৰু ১৪৪৫ চনত আজিৰ চেনেগালত কেপ-ভাৰ্ট উপদ্বীপ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।[1] তেওঁৰ জীৱনী বিচাৰি উলিওৱাটো জটিল কাৰণ একে নামৰ কেইবাজনো সমসাময়িক পৰ্তুগীজ নাৱিকৰ অস্তিত্ব পোৱা গৈছিল।[2]
১৪৮১ চনত ডিয়জে ডিঅ'গো ডি আজাম্বুজাৰ নেতৃত্বত গিনি উপসাগৰত চাও জৰ্জ দা মিনা নামৰ এটা দুৰ্গ আৰু বাণিজ্যিক চকী নিৰ্মাণৰ বাবে অভিযান চলায়।[3]
পৰোক্ষ প্ৰমাণেও ডিঅ'গো কাওৰ প্ৰথম অভিযানত (১৪৮২–১৪৮৪) আফ্ৰিকা উপকূলৰ পৰা কংগো নদীলৈ তেওঁৰ সম্ভাৱ্য অংশগ্ৰহণৰ কথাও আঙুলিয়াই দিয়ে।[4]
আফ্ৰিকাৰ চতুৰ্দিশ ভ্ৰমণ
[সম্পাদনা কৰক]১৪৮৬ চনত তেওঁ সম্ভৱ ৰজাৰ ঘৰৰ অশ্বাৰোহী আৰু ৰাজকীয় গুদামৰ অধীক্ষক আছিল; সেই বছৰৰ ১০ অক্টোবৰত তেওঁ পৰ্তুগালৰ ৰজা দ্বিতীয় জনৰ পৰা "আগন্তুক সেৱা"ৰ বাবে ৬০০০ ৰেইছৰ বাৰ্ষিকী লাভ কৰে; আৰু ইয়াৰ পিছত কোনোবা এটা সময়ত (সম্ভৱতঃ পৰম্পৰাগত তাৰিখ ১৪৮৬ চনৰ পৰিৱৰ্তে ১৪৮৬ চনৰ জুলাই বা আগষ্ট মাহত) তেওঁ তিনিখন জাহাজ লৈ লিছবন এৰি ডিঅ'গো কাওৱে উল্লেখযোগ্যভাৱে আগুৱাই নিয়া অভিযান আফ্ৰিকাৰ অন্বেষণৰ কাম আগবঢ়াই নিলে। ডিয়াজৰ বিৰুদ্ধেও প্ৰেষ্টাৰ জন নামৰ এজন কিংবদন্তি ব্যক্তিক বিচাৰি উলিওৱাৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰা হৈছিল, যিজনক ইউৰোপৰ বাহিৰৰ কোনোবা এটা ৰাজ্যৰ শক্তিশালী খ্ৰীষ্টান শাসক বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, সম্ভৱতঃ আফ্ৰিকাৰ অভ্যন্তৰীণ অঞ্চলত। ডিয়াজক প্ৰায় ৫০ টনকৈ ওজনৰ দুখন কেৰাভেল (চাও ক্ৰিষ্টোভাও আৰু চাও পাণ্টেলিয়াও) আৰু তেওঁৰ ভাতৃ ডিঅ’গোৰ অধিনায়কত্বত বৰ্গক্ষেত্ৰাকাৰ ৰিগযুক্ত যোগান জাহাজ যোগান ধৰা হৈছিল। তেওঁ সেই সময়ৰ কিছুমান আগশাৰীৰ পাইলট নিযুক্তি দিয়ে, য'ত আছিল পেৰো ডি এলেনকুৱেৰ আৰু জোয়াও ডি চেণ্টিয়াগো, যিসকলে পূৰ্বে কাওৰ সৈতে জাহাজ চলাইছিল।[5][6]
এই ঐতিহাসিক যাত্ৰাৰ বিশদ বিৱৰণৰ কোনো সমসাময়িক নথি পোৱা নাই, কিয়নো ১৭৫৫ চনৰ লিছবন ভূমিকম্প আৰু তাৰ পিছৰ চুনামীত প্ৰায় সকলো সামুদ্ৰিক ৰেকৰ্ড ধ্বংস হৈছিল। উপলব্ধ তথ্যৰ বহুখিনি ষোড়শ শতিকাৰ ইতিহাসবিদ জোয়াও ডি বাৰোছৰ পৰা পোৱা গৈছে, যিয়ে ষাঠি বছৰৰ পিছত এই যাত্ৰাৰ বিষয়ে লিখিছিল।[7]
১৪৮৭ চনৰ জুলাই মাহত বা তাৰ আশে-পাশে এই সৰু বহৰখনে লিছবন এৰি থৈ যায়। তেওঁৰ পূৰ্বৰ কাওৰ দৰেই ডিয়াজেও পেড্ৰ'ৰ এটা গোট কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছিল, উল্লেখযোগ্য স্থলপথত তেওঁৰ অগ্ৰগতি চিহ্নিত কৰিবলৈ শিলৰ খুঁটা খোদিত কৰিছিল। লগতে জাহাজখনত আছিল কাওৱে অপহৰণ কৰি পৰ্তুগীজ ভাষা শিকাই থকা ছয়জন আফ্ৰিকান আছিল। ডিয়াজে তেওঁলোকক আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ বিভিন্ন স্থানত থৈ যোৱাৰ পৰিকল্পনা কৰিছিল যাতে তেওঁলোকে পৰ্তুগীজ ৰাজ্যৰ ভৱিষ্যৎৰ সাক্ষ্য দিব পাৰে আৰু প্ৰেষ্টাৰ জনৰ সম্ভাৱ্য অৱস্থানৰ বিষয়ে অনুসন্ধান কৰিব পাৰে।[8]
এই অভিযানটোৱে পোনে পোনে কংগোলৈ যাত্ৰা কৰিছিল আৰু আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ তললৈ অধিক সাৱধানে আগবাঢ়িছিল, প্ৰায়ে কেথলিক গীৰ্জাৰ কেলেণ্ডাৰত সন্মানিত সন্তসকলৰ নামেৰে উল্লেখযোগ্য ভৌগোলিক অৱয়বসমূহৰ নামকৰণ কৰিছিল। যেতিয়া তেওঁলোকে আজিৰ এংগোলাৰ পৰ্টো আলেকজেণ্ডাৰত লংঘন কৰিছিল, তেতিয়া ডিয়াজে যোগান দিবলৈ ৰখা জাহাজখন এৰি থৈ গৈছিল যাতে পিছলৈ উভতি অহাৰ যাত্ৰাত ই তেওঁলোকক পুনৰ যোগান ধৰিব পাৰে। ডিচেম্বৰ মাহলৈকে ডিয়াজে কাওৱে পোৱা আটাইতকৈ দূৰৈৰ বিন্দুটো পাৰ হৈ গৈছিল আৰু ১৪৮৭ চনৰ ৮ ডিচেম্বৰত তেওঁ গলফো দা কনচেইচ' (বৰ্তমানৰ ৱালভিছ বে, নামিবিয়া)ত উপস্থিত হয়। নামিবিয়াৰ উপকূলৰ কাষেৰে লাহে লাহে আগবাঢ়ি যোৱাৰ পিছত জাহাজ দুখনে স্থলভাগৰ পৰা আঁতৰি দক্ষিণ-পশ্চিম দিশলৈ ঘূৰি গ’ল। ইতিহাসবিদসকলে অৱশ্যে এই বিষয় লৈ বিতৰ্ক কৰিছে যে, তেওঁলোকক ধুমুহাই সাগৰৰ পাৰলৈ ঠেলি দিয়াৰ বাবেই এনে হৈছিল নে তেওঁলোকে ইচ্ছাকৃতভাৱে অধিক অনুকূল বতাহ বিচাৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। কাৰণ যিয়েই নহওক কিয়, গতিপথৰ পৰিৱৰ্তনে তেওঁলোকৰ সফলতা কঢ়িয়াই আনিলে: জাহাজসমূহে আফ্ৰিকাৰ ডগাটোৰ চাৰিওফালে এটা বহল চাপ অনুসৰণ কৰে আৰু ১৪৮৮ চনৰ ৪ ফেব্ৰুৱাৰীত মুকলি সাগৰত ৩০ দিন থকাৰ পিছত মহাদেশখনৰ দক্ষিণ কেপত প্ৰৱেশ কৰে আৰু পিছলৈ মচেল বে নামেৰে জনাজাত হোৱা ঠাইখনত প্ৰৱেশ কৰে।[9]
কিছু সময়ৰ বাবে জাহাজবোৰে পূব দিশলৈ গৈ নিশ্চিত কৰিলে যে উপকূল ক্ৰমান্বয়ে উত্তৰ-পূব দিশলৈ ধাৰাবাহিকভাৱে আগবাঢ়িছে। ডিয়াজে উপলব্ধি কৰিলে যে, তেওঁলোকে আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ কেপটো পৰিভ্ৰমণ কৰা পৰ্তুগালৰ দীৰ্ঘদিনীয়া লক্ষ্যত উপনীত হৈছে। ১৪৮৮ চনৰ ১২ মাৰ্চত ডায়েছৰ অভিযানে আটাইতকৈ দূৰৈত উপনীত হয়, যেতিয়া ই ব’ছমেন্স নদীৰ মুখৰ ওচৰৰ কোৱাইহ’কত লংঘন কৰে—য’ত তেওঁলোকে পেড্ৰাও ডি চাও গ্ৰেগ’ৰিয়া স্থাপন কৰে। তেতিয়ালৈকে ক্ৰুসকল অস্থিৰ হৈ পৰিছিল, ডিয়াজক ঘূৰিবলৈ আহ্বান জনাইছিল। যোগান কম আছিল, আৰু জাহাজবোৰক আঘাত কৰা হৈছিল। যদিও ডিয়াজ আগবাঢ়ি যাব বিচাৰিছিল, বাকী বিষয়াসকলে সৰ্বসন্মতিক্ৰমে পৰ্তুগাললৈ উভতি যোৱাৰ পক্ষপাতী আছিল, গতিকে তেওঁ পিছুৱাই যাবলৈ সন্মত হৈছিল। উভতি অহা যাত্ৰাত তেওঁলোকে আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ-পশ্চিম উপকূলৰ যথেষ্ট ওচৰত জাহাজ চলাই ১৪৮৮ চনৰ মে’ মাহত প্ৰথমবাৰৰ বাবে কেপ অৱ গুড হোপৰ সন্মুখীন হয়। পৰম্পৰা অনুসৰি ডিয়াজে প্ৰথমে ইয়াৰ নাম কেপ অৱ ষ্টৰ্মছ (Cabo das Tormentas) ৰাখিছিল আৰু পিছলৈ ৰজা দ্বিতীয় জন ইয়াৰ নাম ৰাখিছিল কেপ অৱ গুড হোপ (Cabo da Boa Esperança) কাৰণ ই পশ্চিমৰ পৰা পূবলৈ সাগৰীয় পথ মুকলি কৰাৰ প্ৰতীক আছিল।[10][11]
ডিয়াজে তেওঁলোকৰ শেষৰটো পেডৰু কেপত স্থাপন কৰিলে আৰু তাৰ পিছত উত্তৰ দিশলৈ ৰাওনা হ’ল। ৯ মাহৰ অনুপস্থিতিৰ পিছত জুলাই মাহত তেওঁলোকে নিজৰ যোগান জাহাজখনত উপস্থিত হয় আৰু দেখিলে যে সেই জাহাজখনৰ নজন ক্ৰুৰ ভিতৰত ছয়জনৰ মৃত্যু হৈছে থলুৱা লোকসকলৰ সৈতে হোৱা সংঘৰ্ষত। পাত্ৰটো কৃমিৰে পচি গৈছিল, সেয়েহে তেওঁলোকে প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰীবোৰ নমাই সাগৰৰ পাৰত জ্বলাই দিছিল। যাত্ৰাৰ বাকী অংশৰ বিষয়ে কেইটামান সবিশেষ জনা যায়। জাহাজবোৰে প্ৰিন্সিপ, ৰিঅ' ডু ৰেছগেট (বৰ্তমানৰ লাইবেৰিয়াত) আৰু পৰ্তুগীজ ব্যৱসায়িক চকী চাও জৰ্জ দা মিনাৰ ষ্টপ কৰিছিল। ১৬ মাহৰ অনুপস্থিতিৰ পিছত ১৪৮৮ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ডায়েছে লিছবনলৈ উভতি আহে।[12][13]
ডিয়াজৰ অভিযানে পূৰ্বৰ অভিযানসমূহে পোৱাতকৈ আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ হাজাৰ মাইল বেছি অন্বেষণ কৰিছিল; ই মহাদেশখনৰ দক্ষিণ প্ৰান্তটো ঘূৰণীয়া কৰিছিল আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত হৈছিল যে দক্ষিণমুখী জাহাজৰ আটাইতকৈ ফলপ্ৰসূ পথটো আফ্ৰিকাৰ উপকূলৰ পশ্চিম দিশৰ মুকলি সাগৰত অৱস্থিত- যিটো পথ পৰ্তুগীজ নাৱিকৰ প্ৰজন্মই অনুসৰণ কৰিব। এই সফলতাৰ পিছতো আদালতত ডিয়াজৰ অভ্যৰ্থনা নিস্তব্ধ হৈ পৰিছিল। কোনো চৰকাৰী ঘোষণা কৰা হোৱা নাছিল আৰু সেই সময়ত ডায়েছে তেওঁৰ সাফল্যৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে কম লাভ কৰিছিল।[14]
ডিয়াজৰ বাবে কোনো পৰ্যাপ্ত পুৰস্কাৰৰ কোনো ৰেকৰ্ড এতিয়াও পোৱা হোৱা নাই: ইয়াৰ বিপৰীতে যেতিয়া মহান ভাৰতীয় অভিযানটো প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল (ভাস্কো দা গামাৰ ভৱিষ্যত নেতৃত্বৰ বাবে), বাৰ্টলমিউৱে কেৱল জাহাজসমূহৰ নিৰ্মাণ আৰু সাজ-পোছাকৰ তত্বাৱধানহে কৰিছিল; ১৪৯৭ চনত যেতিয়া বহৰখনে জাহাজ চলাইছিল, তেতিয়া তেওঁ কেৱল ডা গামাৰ লগত কেপ ভাৰ্ডে দ্বীপপুঞ্জলৈ গৈছিল আৰু ইয়াৰ পিছত তেওঁক চাও জৰ্জ দা মিনালৈ যাবলৈ নিৰ্দেশ দিয়া হৈছিল।
পৰৱৰ্তী জীৱন আৰু মৃত্যু
[সম্পাদনা কৰক].jpg)
পিছলৈ ডিয়াজক তেওঁৰ সাফল্যৰ বাবে সন্মান জনোৱা হৈছিল। ১৪৯৪ চনলৈকে তেওঁ দ্বিতীয় জন ৰজাৰ দৰবাৰত স্কোৱায়াৰ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ১৪৯৪ চনৰ পৰা ১৪৯৭ চনলৈকে তেওঁ ৰাজভঁৰালৰ অধীক্ষক হিচাপেও কাম কৰিছিল।[15]
আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ কেপৰ চাৰিওফালে সফল প্ৰথম যাত্ৰাৰ পৰা ডিয়াজ উভতি অহাৰ পিছত পৰ্তুগালে ভাৰত মহাসাগৰৰ অন্বেষণৰ পৰা দশকজোৰা বিৰতি লৈছিল। ৰজা জনৰ একমাত্ৰ পুত্ৰৰ মৃত্যু, মৰক্কোত যুদ্ধ আৰু স্বাস্থ্যৰ বিকলতা আদি অসংখ্য সমস্যাই সন্মুখীন হৈছিল। ১৪৯৭ চনতহে আন এখন যাত্ৰা আৰম্ভ কৰা হয় আৰু ডিয়াজক সহায় কৰিবলৈ কোৱা হয়।[16] সামুদ্ৰিক অন্বেষণৰ অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত ডিয়াজে চাও গেব্ৰিয়েল আৰু ইয়াৰ ভগ্নী জাহাজ চাও ৰাফেলৰ ডিজাইন আৰু নিৰ্মাণত অৰিহণা যোগাইছিল। এই দুখন জাহাজ ভাস্কো দা গামাই কেপ অৱ গুড হোপৰ চাৰিওফালে ঘূৰি ভাৰতলৈ আগবাঢ়িছিল। ডা গামাৰ যাত্ৰাৰ প্ৰথমাৰ্ধত ডিয়াজে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল যদিও কেপ ভাৰ্ডে দ্বীপপুঞ্জ পোৱাৰ পিছত পিছ পৰি থাকিল।[17]
দুবছৰৰ পাছত তেওঁ পেড্ৰ’ আলভাৰেছ কেব্ৰালৰ নেতৃত্বত দ্বিতীয় ভাৰতীয় অভিযানৰ অন্যতম অধিনায়ক আছিল। এই ফ্লটিলাখনে প্ৰথমে ব্ৰাজিল পাইছিল, ১৫০০ চনৰ ২২ এপ্ৰিলত তাত অৱতৰণ কৰাৰ পিছত পূব দিশলৈ ভাৰতলৈ গৈছিল। ১৫০০ চনৰ মে' মাহত কেপ অৱ গুড হোপৰ ওচৰত এখন জাহাজৰ কেপ্তেইন হিচাপে কাম কৰি থকা সময়ত ডিয়াজৰ মৃত্যু হয়: ডিয়াজৰ জাহাজকে ধৰি চাৰিখন জাহাজে কেপৰ পৰা বিশাল ধুমুহাৰ সম্মুখীন হয় আৰু ২৯ মে'ত হেৰাই যায়।[18]
ব্যক্তিগত জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]ডিয়াজ বিবাহিত আছিল আৰু তেওঁৰ দুজন পুত্ৰ আছিল ছিমাও ডায়াছ ডি নোভাইছ আৰু এণ্টনিঅ' ডায়াছ ডি নোভাইছ।[19] তেওঁৰ নাতি পাউলো ডায়েছ ডি নোভাইছ পৰ্তুগীজ এংগোলাৰ প্ৰথম গৱৰ্ণৰ আৰু ১৫৭৬ চনত চাও পাউলো ডি লুয়াণ্ডাৰ প্ৰতিষ্ঠাপক হয়।[20]
সোঁৱৰণ
[সম্পাদনা কৰক].JPG)
পৰ্তুগীজ চৰকাৰে কেপ অৱ গুড হোপত উপনীত হোৱা প্ৰথম আধুনিক ইউৰোপীয় অভিযাত্ৰী ডিয়াজ আৰু ভাস্কো দা গামাৰ স্মৃতিত ডিয়াজ ক্ৰছ আৰু ডা গামা ক্ৰছ নামৰ দুটা নেভিগেচনেল বিকন স্থাপন কৰিছিল। শাৰীত অৱস্থান কৰিলে এই ক্ৰছবোৰে হুইটল ৰকলৈ আঙুলিয়াই দিয়ে, এটা বৃহৎ, স্থায়ীভাৱে ডুব যোৱা জাহাজৰ বিপদস্বৰূপ ফেলচ্ বে’লৈ।[21]
মচেল বে'ত অৱস্থিত বাৰ্টলমিউ ডিয়াজ মিউজিয়াম কমপ্লেক্স (বানান "বাৰ্থলমিউ"ও)[22] ত সাগৰীয় পথ আৱিষ্কাৰ কৰা আদিম ইউৰোপীয় সাগৰীয় যাত্ৰীসকলৰ ইতিহাস প্ৰদৰ্শন কৰা এখন প্ৰদৰ্শনী আছে। ১৯ শতিকাৰ সামগ্ৰীৰ স্থানীয় ইতিহাস আৰু ২০ শতিকাৰ ফটোগ্ৰাফো এই ভৱনটোত প্ৰদৰ্শিত হৈছে। ১৪৮৮ চনত মচেল বে’ত অৱতৰণ কৰাৰ সময়ত ব্যৱহাৰ কৰা বাৰ্টলমিউ ডিয়াজ আৰু তেওঁৰ দলটোৱে ব্যৱহাৰ কৰা জাহাজখনৰ জীৱন্ত আকাৰৰ প্ৰতিৰূপ এই ভৱনটোত আছে।
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Oakley 2003.
- ↑ Dutra 2007
- ↑ Ravenstein 2010 pp. 1–2
- ↑ Ravenstein 2010 p. 6
- ↑ Oakley 2003
- ↑ Crowley 2015, pp. 17–19
- ↑ Crowley 2015, pp. 17–19
- ↑ Crowley 2015, pp. 17–19
- ↑ Ravenstein 1900, pp. 644–645
- ↑ Ravenstein 1900, pp. 644–645
- ↑ Crowley 2015, pp. 21–23
- ↑ Ravenstein 1900, p. 648
- ↑ Crowley 2015, pp. 21–23
- ↑ Crowley 2015, p. 24
- ↑ Dutra 2007
- ↑ Crowley 2015, p. 26
- ↑ Livermore 2021
- ↑ Livermore 2021
- ↑ Ravenstein 2010, p. 1
- ↑ Livermore 2021
- ↑ "Da Gama Cross details". artefacts.co.za. https://artefacts.co.za/main/Buildings/bldgframes_mob.php?bldgid=12243। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 January 2025.
- ↑ "Dias Museum, Mossel Bay". SouthAfrica.net. http://www.southafrica.net/za/en/articles/entry/article-southafrica.net-dias-museum-mossel-bay। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 January 2014.