বিমলা মন্দিৰ

বিমলা মন্দিৰ ইংৰাজী: Bimala Temple or Vimala Temple হৈছে ভাৰতৰ ওড়িশা ৰাজ্যৰ পুৰীৰ জগন্নাথ মন্দিৰ চৌহদৰ ভিতৰত অৱস্থিত বিমলা বা বিমলা (ବିମଳା) দেৱীৰ প্ৰতি সমৰ্পিত এক হিন্দু মন্দিৰ। ইয়াক সাধাৰণতে শাক্তপীঠ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, হিন্দু দেৱীৰ প্ৰতি সমৰ্পিত আটাইতকৈ পৱিত্ৰ মন্দিৰবোৰৰ ভিতৰত এটা। মন্দিৰটো জগন্নাথ মন্দিৰ চৌহদৰ ভিতৰৰ বেষ্টনীৰ দক্ষিণ-পশ্চিম কোণত আৰু পৱিত্ৰ পুখুৰী ৰোহিণী কুণ্ডৰ কাষত জগন্নাথৰ টাৱাৰৰ পশ্চিম কোণত অৱস্থিত। মন্দিৰটো পূবৰ ফালে মুখ কৰি আছে আৰু চেণ্ডষ্টন আৰু লেটাৰেইটেৰে নিৰ্মিত। ইয়াক চাৰিটা উপাদানৰ সৈতে দেউল শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা হয়, বিমান (গৰ্ভগৃহ থকা গাঁথনি), জগমোহন (সভা গৃহ), নাট্য-মণ্ডপ (উৎসৱ গৃহ) আৰু ভোগ-মণ্ডপ (নৈবেদ্যৰ হল)। মন্দিৰটো ২০০৫ চনৰ আশে পাশে পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু ভাৰতীয় পুৰাতাত্ত্বিক জৰীপ ভুৱনেশ্বৰ চক্ৰৰ দ্বাৰা ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰা হয়। যদিও মন্দিৰ চৌহদটো সৰু, বিমলা মন্দিৰ দেৱীমুখী শাক্ত আৰু তান্ত্ৰিক উপাসকসকলৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। সেয়ে ভক্তসকলে ইয়াক মুখ্য জগন্নাথ মন্দিৰতকৈও অধিক সন্মান কৰে। বিমলাক জগন্নাথৰ তান্ত্ৰিক সহধৰ্মিনী আৰু মন্দিৰ চৌহদৰ অভিভাৱক বুলি গণ্য কৰা হয়। ভক্তসকলে মূল মন্দিৰত জগন্নাথৰ পূজা কৰাৰ আগতে বিমলাক শ্ৰদ্ধা কৰে। জগন্নাথক আগবঢ়োৱা খাদ্য বিমলাক আগবঢ়োৱা নোহোৱালৈকে মহাপ্ৰসাদ হিচাপে পবিত্ৰ নহয়। হিন্দু আহিন মাহত (অক্টোবৰ) দুৰ্গা পূজাৰ দেৱী-মুখী উৎসৱ বিমলা মন্দিৰত ষোল্ল দিনৰ বাবে উদযাপন কৰা হয় আৰু বিজয়দশমীৰ সৈতে সমাপ্ত হয়।

ইতিহাস

বিমলা মন্দিৰৰ কেন্দ্ৰীয় অংশটো ষষ্ঠ শতিকাত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।^[1] বৰ্তমানৰ গাঁথনি ইয়াৰ স্থাপত্যৰ ওপৰত আধাৰিত নৱম শতিকাত পূব গংগা ৰাজবংশৰ অধীনত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। সম্ভৱতঃ আগৰ মন্দিৰৰ ধ্বংসাৱশেষৰ ওপৰত। ইয়াৰ স্থাপত্য নৱম শতিকাৰ জগন্নাথ মন্দিৰ চৌহদৰ মুক্তি-মণ্ডপ (এটা মন্দিৰ গৃহ)ৰ ওচৰৰ নৰসিংহৰ মন্দিৰৰ দৰে একে।^[1]

স্থাপত্যশৈলী

মন্দিৰটো জগন্নাথ মন্দিৰ চৌহদৰ ভিতৰৰ বেষ্টনীৰ দক্ষিণ-পশ্চিম কোণত আৰু পৱিত্ৰ পুখুৰী ৰোহিণী কুণ্ডৰ কাষত জগন্নাথৰ টাৱাৰৰ সোঁফালৰ পশ্চিম কোণত অৱস্থিত। ^[1]^[2]মন্দিৰটো পূবৰ ফালে মুখ কৰি আছে আৰু চেণ্ডষ্টন আৰু লেটাৰেইটেৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ইয়াক দেউলা শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে য'ত চাৰিটা উপাদান আছে, যেনে বিমান (গৰ্ভগৃহ থকা গাঁথনি), জগমোহন (এচেম্বলী হল), নাটা-মণ্ডপা (উৎসৱ গৃহ) আৰু ভোগ-মণ্ডপ (নৈবেদ্যৰ হল)। মন্দিৰটো ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰা হয় আৰু 2005 চনৰ আশে পাশে ভাৰতীয় পুৰাতাত্ত্বিক জৰীপ, ভুৱনেশ্বৰ চক্ৰৰ দ্বাৰা পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল

বিমান

বিমানৰ বাহিৰৰ দেৱালখন ৫ টা ভাগত বিভক্ত (আধাৰৰ পৰা ওপৰলৈ): পভগা, তালজানঘা, বন্ধনা, উপৰা জাংঘা আৰু বৰন্দা।

জগমোহন

জগমোহন বা মুখাচালা হৈছে পিৰামিড আকৃতিৰ চালৰ সৈতে এক পিধা দেউলা (বৰ্গ অট্টালিকা আৰু শীৰ্ষ ভাগ পিৰামিড আকৃতিৰ), ২৫ ফুট (৭.৬ মিটাৰ) বৰ্গ আধাৰৰ সৈতে ৩৫ ফুট (১১ মিটাৰ) উচ্চতা। ই ২ ফুট (০.৬১ মিটাৰ) ওখ প্লেটফৰ্মত থিয় হয়, যাক ফুলৰ ডিজাইন আৰু স্ক্ৰ'লৱৰ্কেৰে সজোৱা হয়। বাহিৰৰ বেৰখন ৫টা ভাগত বিভক্ত কৰা হৈছে, বিমানৰ দৰে।

নাট মণ্ডপ

নাটমণ্ডপ হৈছে এক পিধা দেউল, উচ্চতা ২২ ফুট (৬.৭ মিটাৰ) আৰু আয়তৰ আকৃতি ৩৫ ফুট (১১ মিটাৰ) দৈৰ্ঘ্য ১৮ ফুট (৫.৫ মিটাৰ)। এইটো সম্ভৱতঃ মূল মন্দিৰৰ পিছৰ সংযোজন, য'ত বিমান আৰু জগমোহন আছিল। বাহিৰৰ দেৱালৰ পাঁচটা বিভাজন অসজ্জিত। ইয়াক এটা সৰু পিৰামিডীয় শিখৰৰ সৈতে শীৰ্ষত ৰখা হৈছে।^[3]

ভোগমাণ্ডাপা

ভোগমাণ্ডাপা হৈছে এক পিধা দেউল, উচ্চতা 20 ফুট (৬.১ মিটাৰ) আৰু আকৃতি ১৫ ফুট (৪.৬ মিটাৰ) বৰ্গ। ই ৪ ফুট (১.২ মিটাৰ) প্লেটফৰ্মত থিয় হয়। পাঁচটা বাহিৰৰ দেৱাল বিভাজন অসজ্জিত। ইয়াক এটা সৰু শিখৰৰ সৈতে শীৰ্ষত ৰখা হৈছে। আঠখন হাতযুক্ত গণেশ আৰু এজন ১২খন হাতযুক্ত ছয় মূৰীয়া থিয় হৈ থকা কাৰ্ত্তিক(দুয়োজন পাৰ্বতী আৰু শিৱৰ পুত্ৰ) পশ্চিমৰ ভিতৰৰ দেৱালত দেখা যায়। চিলিংত ফুলৰ পেইণ্টিং আছে যাৰ মাজত পদুমৰ ডিজাইন আছে।

ধাৰ্মিক গুৰুত্বতা

complex with four different towers, with the tallest in the চাৰিটা পৃথক টাৱাৰৰ সৈতে অল্ট=বিকল্প কমপ্লেক্স, পৃষ্ঠভূমিত আটাইতকৈ ওখ‌ জগন্নাথ মন্দিৰ — জগন্নাথ মন্দিৰ

বিমলা মন্দিৰক শাক্ত পীঠসমূহৰ ভিতৰত এটা বুলি গণ্য কৰা হয়, যি হৈছে হিন্দু দেৱীৰ আটাইতকৈ পৱিত্ৰ মন্দিৰ, যাক পাৰ্বতী বা দুৰ্গাৰ সৈতে চিনাক্ত কৰা হয়। মন্দিৰটো উৰিষ্যাত শক্তি পৰম্পৰাৰ গুৰুত্বৰ এক মুখ্য উদাহৰণ বুলি গণ্য কৰা হয়। ^[4]শাক্ত পীঠৰ মুখ্য দেৱীৰ পুৰুষ সমকক্ষ বা অভিভাৱক ভৈৰৱৰ ৰূপত প্ৰতিজন শাক্ত পীঠত শিৱ (পাৰ্বতীৰ সহধৰ্মিনী) দেৱতাক উপাসনা কৰাৰ প্ৰথা আছে।^[5]

শাক্ত পীঠস্থানৰ তালিকাত

উপাসনা

উৰিষ্যাৰ মানুহে বিমলা মন্দিৰক লৈ গৌৰৱ কৰে। তেওঁলোকে ইয়াক দেৱীৰ বাবে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ মন্দিৰ আৰু ভ্ৰমণকৰিবই লাগিব বুলি বিবেচনা কৰে। ভক্তসকলে প্ৰতিদিনে ধৰ্মীয়ভাৱে মন্দিৰদৰ্শন কৰে আৰু দেৱী মাহাত্ম্যৰ পৰা ভজন পাঠ কৰে, যাৰ কাৰণ হৈছে আদি শংকৰৰ ঋষি মাৰ্কণ্ডেয়া, দেৱীপৰদক্ষশ্যামপানা ষ্টট্ৰাম আৰু পুৰুচোত্তম ৰাক্ষসিতে ৰচনা কৰা বিমালস্তাকম। মূল মন্দিৰত জগন্নাথৰ পূজা কৰাৰ আগতে ভক্তসকলে দেৱী বিমলাক শ্ৰদ্ধা জনাব বুলি নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে।^[6] বিমলাৰ তীৰ্থ (পৱিত্ৰ পুখুৰী ৰোহিণী কুণ্ডাৰ পানীকো পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।^[6] তান্ত্ৰিকসকলে প্ৰায়ে মন্দিৰলৈ যায়, যাক তেওঁলোকে কেন্দ্ৰীয় জগন্নাথ মন্দিৰতকৈ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি বিবেচনা কৰে।^[2]

মন্দিৰৰ ভোগ

সাধাৰণতে, বিমলা দেৱীৰ বাবে কোনো পৃথক খাদ্য নৈবেদ্য ৰন্ধা নহয়। দেৱীক জগন্নাথৰ আহাৰৰ অৱশিষ্টাংশত (উচ্ছিষ্ট) জীয়াই থকাৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। জগন্নাথক নিৰামিষ খাদ্য প্ৰদান বিমলাক আগবঢ়োৱা হয়। ইয়াৰ ৰ পিছত সেইবোৰ মহাপ্ৰসাদ হিচাপে পবিত্ৰ কৰা হয়। মহাপ্ৰসাদত শুকান চাউলৰ সৈতে নাৰিকল গুড়ি, চীজ, দৈ আৰু মাখন থাকে।

আনহাতে,দুৰ্গা পূজাৰ সময়ত বিমলা দেৱীক আমিষ খাদ্য আৰু পশু বলি প্ৰদান কৰা হয়, পৰম্পৰাগতভাৱে হিন্দু মাতৃ দেৱীক আগবঢ়োৱা হয়। উৎসৱৰ সময়ত দেৱীয়ে এক ধ্বংসাত্মক ৰূপ ধাৰণ কৰা বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু মাংস দেৱীক সন্তুষ্ট কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় বুলি গণ্য কৰা হয়। প্ৰাক-পুৱা সময়ত কঠোৰ গোপনীয়তাৰে মন্দিৰত এটা পঠা ছাগলী বলি প্ৰদান কৰা হয়, আনহাতে পৱিত্ৰ মাৰ্কন্দা মন্দিৰৰ পুখুৰীৰ মাছ বোৰ ৰন্ধা হয় আৰু তান্ত্ৰিক ৰীতি-নীতি অনুসৰি বিমলা দেৱীক আগবঢ়োৱা হয়।

তথ্যৰ উৎস

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Tripathy, Shrinibas (September 2009). "Goddess Bimala at Puri". Odisha Review (Government of Odisha e-Magazine): 66–69. Archived from the original on July 9, 2021. https://web.archive.org/web/20210709185307/http://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/2009/September/engpdf/66-69.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: July 4, 2021.
↑ ^2.0 ^2.1 Mahapatra, Ratnakar (September–October 2005). "Vimala Temple at the Jagannath Temple Complex, Puri". Odisha Review (Government of Odisha e-Magazine): 9–14. Archived from the original on 31 March 2018. https://web.archive.org/web/20180331210326/http://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/sept-oct-2005/sep-octreview.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 November 2012.
↑ https://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/sept-oct-2005/sep-octreview.htm
↑ Lal 1992, পৃষ্ঠা. 4294.
↑ Jones, Constance; Ryan, James D. (2007). Encyclopedia of Hinduism. Infobase Publishing. পৃষ্ঠা. 401–402. ISBN 978-0-8160-7564-5. https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA545। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 November 2012.
↑ ^6.0 ^6.1 Starza 1993, পৃষ্ঠা. 10.

[Bimala-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Tripathy, Shrinibas (September 2009). "Goddess Bimala at Puri". Odisha Review (Government of Odisha e-Magazine): 66–69. Archived from the original on July 9, 2021. https://web.archive.org/web/20210709185307/http://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/2009/September/engpdf/66-69.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: July 4, 2021.

[mahapatra-2] 2.0 ^2.1 Mahapatra, Ratnakar (September–October 2005). "Vimala Temple at the Jagannath Temple Complex, Puri". Odisha Review (Government of Odisha e-Magazine): 9–14. Archived from the original on 31 March 2018. https://web.archive.org/web/20180331210326/http://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/sept-oct-2005/sep-octreview.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 November 2012.

[3] ttps://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/sept-oct-2005/sep-octreview.htm

[FOOTNOTELal19924294-4] Lal 1992, পৃষ্ঠা. 4294.

[Jones_2007-5] Jones, Constance; Ryan, James D. (2007). Encyclopedia of Hinduism. Infobase Publishing. পৃষ্ঠা. 401–402. ISBN 978-0-8160-7564-5. https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA545। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 November 2012.

[FOOTNOTEStarza199310-6] 6.0 ^6.1 Starza 1993, পৃষ্ঠা. 10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]