মহিলা উন্নয়ন অধ্যয়ন কেন্দ্ৰ
| মহিলা উন্নয়ন অধ্যয়ন কেন্দ্ৰ Centre for Women's Development Studies | |
|---|---|
| স্থাপিত | ১৯৮০ |
| ধৰণ | ICSSR সমৰ্থিত গবেষণা ইনষ্টিটিউট |
| চেয়াৰমেন | বসন্তী ৰমন |
| সঞ্চালক | এন. মানিমেকালাই |
| স্থান | নতুন দিল্লী, দিল্লী, ভাৰত |
| ৱেবছাইট | www |
মহিলা উন্নয়ন অধ্যয়ন কেন্দ্ৰ হ'ল ভাৰতৰ দিল্লীৰ এটা বেচৰকাৰী সংস্থা।[1] ১৯৮০ চনত লিংগ গৱেষণা আৰু সমাজ বিজ্ঞানৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ স্থান আৰু কাৰ্যকলাপ আগুৱাই নিয়াৰ বাবে কাম কৰি থকা গৱেষক আৰু কৰ্মীৰ এটা দলে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই কেন্দ্ৰটো প্ৰতিষ্ঠা কৰাটো বহুলাংশে ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাপকসকলৰ অভিজ্ঞতাৰ ফল। ইয়াৰে কিছুমান ভাৰতৰ মহিলাৰ মৰ্যাদা সম্পৰ্কীয় ঐতিহাসিক প্ৰতিবেদন সমতাৰ দিশত (ভাৰতত মহিলাৰ স্থিতি সমিতিৰ প্ৰতিবেদন, ১৯৭৪)ৰ সৈতে জড়িত আছিল আৰু কিছুমানে ১৯৭৬-৮০ চনত ভাৰতীয় সমাজ বিজ্ঞান গৱেষণা পৰিষদে মহিলাৰ অধ্যয়ন জনপ্ৰিয় কৰাৰ পদক্ষেপত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।[2] ইয়াৰ অন্যতম প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল বীণা মজুমদাৰ।[3] তেওঁ এই কেন্দ্ৰৰ প্ৰথম পৰিচালিকো আছিল।
কেন্দ্ৰটোৱে গৱেষণা, কাৰ্য্যকলাপ, নথিপত্ৰ, প্ৰশিক্ষণ, আৰু নেটৱৰ্কিঙৰ জৰিয়তে মহিলা আৰু লিংগ সম্পৰ্কীয় ধাৰা আৰু বিষয়সমূহৰ গভীৰ বিশ্লেষণ বিকশিত কৰি আহিছে। ইয়াৰ অনুষদে নাৰীবাদী অধ্যয়নৰ নতুন দিশ অন্বেষণ কৰিবলৈ বহুবিষয়ক গৱেষণা আৰম্ভ কৰিছে আৰু চলাই আছে। তেওঁলোকে নতুন প্ৰতিষ্ঠানিক অংশীদাৰ বিচাৰি উলিয়াইছে আৰু গৱেষক আৰু কৰ্মীৰ ক্ৰমবৰ্ধমান নেটৱৰ্কৰ সৈতে তেওঁলোকৰ গৱেষণা জ্ঞান ভাগ-বতৰা কৰিছে। একবিংশ শতিকাত উদ্ভৱ হোৱা বৃহৎ অৰ্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱৰ্তন আৰু অভাৱনীয় প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই চি ডব্লিউ ডি এছে পুৰণি চিন্তা আৰু নতুন প্ৰয়োজনীয়তাৰ মাজত এক প্ৰকাৰৰ সহযোগিতা সৃষ্টি কৰিছে।
নাৰী অধ্যয়নৰ তত্ত্ব আৰু অনুশীলন আৰু লিংগ ন্যায়ৰ ওপৰত কাম কৰা অঞ্চলটোৰ অন্যতম পৰিচিত প্ৰতিষ্ঠান চি ডব্লিউ ডি এছ। বিভিন্ন গৱেষণা ক্ষেত্ৰৰ প্ৰতি আগ্ৰহী অধ্যাপক সদস্যৰে গঠিত। ই সক্ৰিয়ভাৱে নীতি নিৰ্ধাৰণ আৰু পোষকতামূলক কাৰ্য্যকলাপ পৰিচালনা কৰে আৰু এটা সমৃদ্ধ পুথিভঁৰাল আৰু আৰ্কাইভ কেন্দ্ৰ পৰিচালনা কৰে। নতুন দিল্লীৰ মাজমজিয়াত অৱস্থিত হোৱাৰ বাবে ই ভাৰতৰ লগতে বিদেশৰ পৰাও গৱেষক, ছাত্ৰ-ছাত্ৰী, শ্ৰমিক আৰু আন বহুতো লোকক আকৰ্ষণ কৰে। যিসকলে ইয়াত সম্পদ আৰু বহুমুখী দক্ষতাক কামত লগায়।
মূল কাৰ্য্যসূচী
[সম্পাদনা কৰক]কেন্দ্ৰটোৰ মূল কাৰ্য্যকলাপসমূহ হ’ল: ইয়াৰ গঠনৰ আৰম্ভণিতে চিডব্লিউডিএছৰ মূল প্ৰতিশ্ৰুতি আছিল অনুঘটকীয় ভূমিকা গ্ৰহণ কৰা, এনে প্ৰক্ৰিয়াক উদ্দীপিত কৰা যিয়ে মহিলাৰ সমতা নিশ্চিত কৰাৰ সাংবিধানিক লক্ষ্য আৰু জাতীয় জীৱনৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে তেওঁলোকৰ অংশগ্ৰহণক আগুৱাই নিব। কেন্দ্ৰটোৰ প্ৰাথমিক গৱেষণা প্ৰকল্পসমূহ—যেনে ভূমিৰ অধিকাৰ, মহিলাৰ নিয়োগ, প্ৰাকৃতিক সম্পদ, আইন, আৰু পৰিয়াল কৌশল (দুইটাৰ নাম ল’ব পাৰি)—আৰু পশ্চিম বংগত ইয়াৰ কাৰ্যসূচীমূলক প্ৰকল্পসমূহে মহিলাসকলৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা, বিশেষকৈ প্ৰান্তীয় মহিলাসকলৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা ভাৰতীয় সমাজৰ কাৰ্য্যকলাপৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে বুজাৰ প্ৰচেষ্টাক প্ৰতিফলিত কৰে।
তেতিয়াৰ পৰাই কেন্দ্ৰটোৰ কৰ্মচাৰীৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পোৱাৰ লগতে ইয়াৰ কাৰ্যকলাপৰ পৰিসৰ আৰু গৱেষণাৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি পাইছে। বৰ্তমানৰ অধ্যাপকৰ কিছুমান মূল গৱেষণা ক্ষেত্ৰ হ’ল-
- বিশ্বায়ন, মহিলা আৰু কৰ্মসংস্থাপন
- গণতন্ত্ৰ, ৰাজনীতি আৰু শাসন ব্যৱস্থা
- শিশুৰ অধিকাৰ
- আইন আৰু ন্যায় ব্যৱস্থা
- পৰিসংখ্যা আৰু লিংগ সূচক
- অনুপ্ৰৱেশ আৰু নাগৰিকত্ব
- স্বাস্থ্যৰ ওপৰত তুলনামূলক বিশ্লেষণ
- হিংসা আৰু অক্ষমতা
- লিংগ আৰু সংঘাত
- লিংগ আৰু শিক্ষা
- নাৰী আন্দোলনৰ ইতিহাস
- নাৰী অধ্যয়ন আৰু নাৰীবাদ
কৰ্ম গৱেষণা
[সম্পাদনা কৰক]আৰম্ভণিৰে পৰাই কেন্দ্ৰটোৰ লক্ষ্য হৈছে বিশুদ্ধ গৱেষণা আৰু শৈক্ষিক নিৰপেক্ষতাৰ গতানুগতিক নীতি-নিয়মৰ বাহিৰলৈ গৈ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে কাম কৰা। এই কৌশলৰ প্ৰত্যক্ষ ফল আছিল কাৰ্য্য গৱেষণা আৰু ইয়াক পশ্চিম বংগত প্ৰকল্পটোত সম্পূৰ্ণৰূপে কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে। উন্নত জীৱিকা দক্ষতাৰ সৈতে মহিলাৰ তৃণমূল পৰ্যায়ৰ সৱলীকৰণৰ সংমিশ্ৰণ ঘটাই এই প্ৰকল্পটোৱে প্ৰান্তীয় গ্ৰাম্য মহিলাসকলক তেওঁলোকৰ আৰু তেওঁলোকৰ সম্প্ৰদায়ৰ কণ্ঠক শক্তিশালী কৰিবলৈ শক্তিশালী কৰিছে। এই কাৰ্য্য গৱেষণা প্ৰকল্পসমূহে দেখুৱাইছে যে উচ্চ শিক্ষানুষ্ঠানৰ পৰা আটাইতকৈ দূৰৈৰ মহিলাসকলৰ জীৱন আৰু সংগ্ৰামৰ বিষয়ে জ্ঞান উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত তৃণমূল পৰ্যায়ৰ মহিলা সংগঠনসমূহে কেনেদৰে অংশীদাৰ হ’ব পাৰে।
পুথিভঁৰাল সেৱা
[সম্পাদনা কৰক]চি ডব্লিউ ডি এছ পুথিভঁৰাল হৈছে এক বিশেষ সম্পদ কেন্দ্ৰ, য’ত ভাৰতৰ মহিলাৰ সৈতে জড়িত প্ৰকাশিত আৰু অপ্ৰকাশিত সামগ্ৰীৰ আটাইতকৈ বিস্তৃত সংগ্ৰহ আছে। ইয়াৰ বিশাল সম্পদসমূহৰ ভিতৰত আছে কিতাপ, আলোচনী, সন্মিলনৰ নথিপত্ৰ, বাতৰি কাকত, বাতৰি কাকতৰ টুকুৰাৰ বিস্তৃত সংগ্ৰহ। লাইব্ৰেৰীয়ে নিয়মীয়া তথ্য সেৱাও প্ৰদান কৰে, য’ত মাহেকীয়া বৰ্তমান সজাগতা সেৱা বুলেটিন, লাইব্ৰেৰী পঢ়া তালিকা শৃংখলা, সাময়িকীসমূহৰ বৰ্তমানৰ বিষয়বস্তুৰ তালিকা, আৰু বিশ্লেষণাত্মক সতৰ্কতা সেৱা অন্তৰ্ভুক্ত। যিয়ে ব্যৱহাৰকাৰীসকলক লাইব্ৰেৰীত পোৱা সম্পাদিত ভলিউমসমূহৰ বিষয়বস্তুৰ বিষয়ে অৱগত কৰে। ইয়াৰ উপৰিও বিভিন্ন বিষয়ৰ বিষয়ভিত্তিক গ্ৰন্থতালিকাও প্ৰস্তুত কৰে।
২০০০ চনৰ জানুৱাৰী মাহত চি ডব্লিউ ডি এছ লাইব্ৰেৰীয়ে দক্ষিণ এছিয়াত লিংগ সম্পৰ্কীয় ইলেক্ট্ৰনিক আলোচনা তালিকা বি অ’ এল মুকলি কৰে। যোৱা কেইবছৰমানৰ পৰা পুথিভঁৰালটোৱে ইলেক্ট্ৰনিক প্ৰসাৰ আৰু আধুনিকীকৰণৰ ক্ষেত্ৰত নতুন ফৰ্মেট সক্ৰিয়ভাৱে বিকশিত কৰি আহিছে। এই পুথিভঁৰালটোৰ ৱেবছাইটৰ জৰিয়তে মহিলা অধ্যয়নৰ গৱেষকসকলৰ বাবে আৰ্কাইভ তৈয়াৰ কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াত আছে।
প্ৰকাশন
[সম্পাদনা কৰক]চি ডব্লিউ ডি এছে সদায় বিভিন্ন মাধ্যমৰ জৰিয়তে নিজৰ কামৰ প্ৰচাৰৰ গুৰুত্বক মূল্য দি আহিছে। কেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা চলি থকা গৱেষণামূলক কাম-কাজ মাজে মাজে কাগজ শৃংখলা আৰু মনোগ্ৰাফৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰাৰ উপৰিও নিয়মীয়াকৈ গ্ৰন্থ, প্ৰবন্ধ আৰু প্ৰতিবেদনৰ জৰিয়তে অৱদানৰ যোগেদি প্ৰকাশ কৰা হয়। ১৯৮৮ চনৰ পৰা ১৯৯৪ চনলৈ চি ডব্লিউ ডি এছৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত প্ৰথম মহিলা গৱেষণা আলোচনী “সম্য শক্তি”। পিছলৈ ইয়াৰ নাম সলনি কৰা হয় দ্য ইণ্ডিয়ান জাৰ্নেল অৱ জেণ্ডাৰ ষ্টাডিজ। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত প্ৰশংসিত এই আলোচনীখন এতিয়া বছৰত তিনিবাৰকৈ প্ৰকাশ পায় আৰু ইয়াক বিতৰণ কৰে SAGE পাব্লিকেচনে।
ফটো আৰ্কাইভ
[সম্পাদনা কৰক]ভাৰতত নাৰীৰ পৰিৱৰ্তিত ভূমিকা আৰু মৰ্যাদাৰ বুজাবুজি বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত দৃশ্যমান আৰ্কাইভৰ ভূমিকাৰ ক্ৰমবৰ্ধমান প্ৰশংসাৰ ফলস্বৰূপে প্ৰাক স্বাধীনতা যুগত নাৰীৰ ওপৰত এখন ফটোগ্ৰাফিক আৰ্কাইভ স্থাপন কৰা হৈছিল। ১৮৭৫-১৯৪৭ চনৰ সময়ছোৱাত মহিলাৰ ওপৰত প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ ফটোগ্ৰাফিক আৰ্কাইভে একাধিক ৰূপ ধাৰণ কৰিছে, ভ্ৰমণকাৰী প্ৰদৰ্শনী, কেলেণ্ডাৰৰ শৃংখলা আৰু এখন ডাঙৰ কিতাপৰ জৰিয়তে।
মহিলা শিক্ষা প্ৰদান
[সম্পাদনা কৰক]কেন্দ্ৰটোৰ অধ্যাপকসকলে বক্তৃতা আৰু কৰ্মশালাৰ জৰিয়তে বিভিন্ন প্ৰেক্ষাপটত মহিলা শিক্ষাৰ পাঠদান, শিক্ষণ, পাঠ্যক্ৰম বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত সক্ৰিয়ভাৱে অৰিহণা যোগাই আহিছে। ১৯৯০ চনৰ শেষৰ ফালে চি ডব্লিউ ডি এছে কলেজ আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ শিক্ষকসকলৰ মাজত মহিলা শিক্ষাৰ পৰিচয় দিবলৈ ইউ জি চি ৰিফ্ৰেশ্বাৰ পাঠ্যক্ৰমৰ কাঠামো ব্যৱহাৰ কৰাৰ ধাৰণা আৰম্ভ কৰে। যিটো পিছলৈ দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত যথেষ্ট সফলতাৰে গ্ৰহণ কৰা হয়। এই কেন্দ্ৰটোৱে মহিলা অধ্যয়নৰ চুটি অৰিয়েণ্টেচন পাঠ্যক্ৰমও আগবঢ়ায় আৰু ২০১০ চনত এই ক্ষেত্ৰত ডক্টৰেট বা গৱেষণামূলক কাম কৰা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ বাবে ছয় সপ্তাহৰ নিবিড় গৱেষণা প্ৰশিক্ষণ পাঠ্যক্ৰমৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়।
দিল্লীৰ আম্বেদকাৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সহযোগত চি ডব্লিউ ডি এছে এই কেন্দ্ৰত মহিলা শিক্ষাৰ পূৰ্ণাংগ পি এইচ ডি কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছে। লক্ষ্য হৈছে এক কঠোৰ আন্তঃশাখা পদ্ধতিগত ভেটি আৰু নতুন প্ৰজন্মৰ গৱেষকৰ বাবে এক অনুকূল পৰিৱেশ।
ওকালতি আৰু নেটৱৰ্কিং
[সম্পাদনা কৰক]চি ডব্লিউ ডি এছ ইণ্ডিয়ান এছ’চিয়েশ্যন ফৰ উইমেনছ ষ্টাডিজ, ফ’ৰাম ফৰ ক্ৰেচ এণ্ড চাইল্ড কেয়াৰ চাৰ্ভিচেছ, দিল্লীস্থিত নেশ্যনেল নেটৱৰ্ক অৱ উইমেনছ অৰ্গেনাইজেচনকে ধৰি বিভিন্ন নেটৱৰ্কৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য। এই কেন্দ্ৰটো দিল্লী লাইব্ৰেৰী নেটৱৰ্ক আৰু উন্নয়নৰ তথ্যৰ বাবে ইলেক্ট্ৰনিক নেটৱৰ্ক ইনডেভৰ প্ৰতিষ্ঠানিক সদস্য। বিভিন্ন নেটৱৰ্ক আৰু সংগঠনৰ সহযোগত শিশুৰ অধিকাৰ, মহিলাৰ সংৰক্ষণ, খাদ্যৰ অধিকাৰ, বনবাসীৰ অধিকাৰ, জনসংখ্যা নীতিৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ, আইনী সংস্কাৰৰ প্ৰশ্ন ইত্যাদি বিভিন্ন বিষয়ত পোষকতা আৰম্ভ কৰিছে কেন্দ্ৰটোৱে।
আৰ্থিক সাহায্য
[সম্পাদনা কৰক]১৯৮৪ চনৰ পৰা চি ডব্লিউ ডি এছে মানৱ সম্পদ উন্নয়ন মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনস্থ ইণ্ডিয়ান কাউন্সিল অৱ ছ’চিয়েল ছায়েন্স ৰিচাৰ্চৰ পৰা সহায় লাভ কৰি আহিছে। এইচ আই ভি অ’ এছ, ফৰ্ড ফাউণ্ডেশ্যন, মহিলা আৰু শিশু উন্নয়ন মন্ত্ৰালয়, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়ন গৱেষণা কেন্দ্ৰ, অল ইণ্ডিয়া ইনষ্টিটিউট অৱ মেডিকেল ছায়েন্স ইত্যাদিকে ধৰি বহু সংগঠনৰ আৰ্থিক সহযোগত ইয়াৰ কাম অব্যাহত ৰাখিবলৈ সক্ষম হৈছে।
চি ডব্লিউ ডি এছত প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্ম, মতাদৰ্শগত অৱস্থান আৰু প্ৰতিষ্ঠানিক অৱস্থানৰ ব্যক্তিসকলক জড়িত কৰি বিভিন্ন ধাৰণা, বিতৰ্ক আৰু দৃষ্টিভংগীৰ ঘৰ। ভৱিষ্যতে নতুন প্ৰত্যাহ্বানৰ পৰা আঁতৰি থকাতকৈ বৰ্তমানৰ শক্তিসমূহৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰাৰ আশা কৰিছে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ India, NGOs (2014-02-19). "CWDS - Centre for Women's Development Studies, Delhi" (en-US ভাষাত). NGOs India and Funding Agencies. https://ngosindia.org/delhi-ngos/cwds-centre-for-womens-development-studies-delhi/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-02-09.
- ↑ "Centre for Women’s Development Studies – GracesList Delhi" (en-US ভাষাত). https://delhi.graceslist.org/directory/listing/centre-for-womens-development-studies। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-02-09.[সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑ Sharma, Deeksha (2017-09-20). "Vina Mazumdar: A Pioneer Of Women's Studies | #IndianWomenInHistory" (en-GB ভাষাত). Feminism in India. https://feminisminindia.com/2017/09/21/vina-mazumdar/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-02-09.