মাকৈ
মাকৈ (ইংৰাজী: Maize, হিন্দী: মক্কা, বাংলা: ভুট্টা) হৈছে একপ্ৰকাৰ গ্ৰীষ্মকালীন খাদ্যশস্য, যাক বৈজ্ঞানিকভাৱে Zea mays নামেৰে জনা যায়। ই ঘাঁহ পৰিয়ালৰ অন্তৰ্গত আৰু মানুহৰ খাদ্য, পশুখাদ্য, আৰু উদ্যোগিক কেঁচামাল হিচাপে বিশ্বজুৰি বহুলভাৱে ব্যৱহৃত। মাকৈৰ গৰাকী বুলি মায়াক কোৱা হয়। প্ৰাচীন কালত আমেৰিকাত এই শস্যৰ খেতি কৰিছিল।[1]
বৰ্গীকৰণ
[সম্পাদনা কৰক]- ৰাজ্য: Plantae
- পৰ্ব: Tracheophyta
- শ্ৰেণী: Liliopsida
- পৰিয়াল: Poaceae
- গণ: Zea
- প্ৰজাতি: Zea mays
উৎপত্তি আৰু ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]মাকৈৰ উৎপত্তি প্ৰায় ৯,০০০ বছৰৰ পূৰ্বে মেক্সিকোৰ দক্ষিণাংশত হৈছিল। ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক পূৰ্বসূৰি আছিল teosinte নামৰ এক বন্য ঘাঁহ। ১৫শ শতিকাত স্পেনীয় অভিযাত্ৰীৰ দ্বাৰা ইউৰোপলৈ আৰু তাৰপাছত পৃথিৱীৰ আন অংশলৈ বিস্তাৰ পায়।[2]
উৎপাদন
[সম্পাদনা কৰক]২০২১ চনত বিশ্বত মাকৈৰ উৎপাদন প্ৰায় ১,২০০ মিলিয়ন টন আছিল, য'ত আমেৰিকা আছিল সৰ্ববৃহৎ উৎপাদক। তাৰ পিছতে আছিল চীন আৰু ব্ৰাজিল।[3]
খাদ্য আৰু ব্যৱহাৰ
[সম্পাদনা কৰক]মাকৈ মানুহ আৰু পশুৰ খাদ্য হিচাপে বহুল ব্যৱহৃত। ইয়াৰ পৰা পিঠা, তেল, প'পক'ৰ্ণ, ক'ৰ্ণ চিৰাপ, ইথানল ইত্যাদি প্ৰস্তুত কৰা হয়। উন্নয়নশীল দেশসমূহত মাকৈৰ শস্য মানৱ খাদ্য হিচাপে ব্যাপকভাৱে খোৱা হয়।
পুষ্টিমান
[সম্পাদনা কৰক]মাকৈত কাৰ্ব'হাইড্ৰেট, আঁহ, ভিটামিন বি, আৰু সামান্য পৰিমাণে প্ৰটিন থাকে। ই শক্তিৰ উৎস হিচাপে ব্যৱহৃত হয়, যদিও প্ৰটিনৰ গুণমান চাউল বা গমতকৈ কম।[4]
ভাৰতত উৎপাদন
[সম্পাদনা কৰক]ভাৰতত মাকৈ খৰিফ আৰু ৰবি দুয়ো ধৰণৰ শস্য হিচাপে খেতি কৰা হয়। ভাৰতৰ কৰ্ণাটক, মধ্য প্ৰদেশ, বিহাৰ, আৰু অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ মাকৈ উৎপাদনত আগশাৰীৰ ৰাজ্য।
অসমত মাকৈ
[সম্পাদনা কৰক]অসমত মূলতঃ ওদালগুৰি, বঙাইগাঁও, কাৰ্বি আংলং, আৰু ধেমাজি জিলাত মাকৈ খেতি কৰা হয়। সাম্প্ৰতিক বছৰসমূহত অসমত খাদ্য আৰু পশুখাদ্য উৎপাদনৰ বাবে মাকৈৰ চাহিদা বাঢ়িছে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Maize". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/plant/maize-plant। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 May 2025.
- ↑ Doebley, John (2004). "The genetics of maize evolution". Annual Review of Genetics খণ্ড 38: 37–59. doi:10.1146/annurev.genet.38.072902.092425.
- ↑ "FAOSTAT – Crops and livestock products". UN Food and Agriculture Organization. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QC। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 May 2025.
- ↑ Ranum, Peter (2014). "Global maize production, utilization, and consumption". Annals of the New York Academy of Sciences খণ্ড 1312: 105–112. doi:10.1111/nyas.12396.