মামি ৱাটা
মামি ৱাটা (ইংৰাজী: Mami Wata), মেমি ৱাটাৰ বা অনুৰূপ হৈছে পশ্চিম আফ্ৰিকা, পূব আফ্ৰিকা আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ কিছু অংশৰ লোককথাত জলপৰী, জল আত্মা আৰু/বা দেৱী। ঐতিহাসিকভাৱে পণ্ডিতসকলে তেওঁৰ উৎপত্তি ১৫ শতিকাত ইউৰোপীয় আৰু পশ্চিম আফ্ৰিকানসকলৰ মাজত হোৱা প্ৰাৰম্ভিক মুখামুখিৰ পৰাই অনুসন্ধান কৰে, য'ত ইউৰোপীয় জলপৰীৰ চিত্ৰণৰ পৰা মামি ৱাটাৰ বিকাশ ঘটিছিল। পৰৱৰ্তী সময়ত মামি ৱাটাই আফ্ৰিকাৰ কিছু অংশত দেৱতা আৰু আত্মাৰ থলুৱা প্যান্থেয়নত যোগদান কৰে।
ঐতিহাসিকভাৱে মামি ৱাটাক ইউৰোপ বা আন ঠাইৰ পৰা অহা এগৰাকী বিদেশী নাৰী সত্তা হিচাপে কল্পনা কৰা হয়, প্ৰায়ে এগৰাকী বগা ৰঙৰ মহিলা যিয়ে পশ্চিম আফ্ৰিকানসকলৰ বাবে বিদেশী বস্তুৰ প্ৰতি বিশেষ আগ্ৰহ ৰাখে যিবোৰ তেওঁৰ অনুগামীসকলে তেওঁৰ মন্দিৰত ৰাখে। ১৯ শতিকাৰ মাজভাগত ইউৰোপৰ পৰা বিয়পি পৰা সাপৰ মোহিনী নলা দমাজন্তীৰ প্ৰতিচ্ছবিৰ দ্বাৰা মামি ৱাটাৰ আইকনগ্ৰাফী বিশেষভাৱে প্ৰভাৱিত হয়। এই সাপৰ চাৰ্মাৰ প্ৰিন্টটোৱে অতি সোনকালেই মামি ৱাটাৰ পূৰ্বৰ জলপৰী আইকনগ্ৰাফীক অতিক্ৰম কৰিলে আৰু আফ্ৰিকাৰ কিছুমান অঞ্চলত জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিলে।
ইয়াৰ উপৰিও ভাৰতীয় ব্যৱসায়ীসকলৰ পৰা হিন্দু চিত্ৰকল্পই কিছুমান অঞ্চলত মামি ৱাটাৰ চিত্ৰণক প্ৰভাৱিত কৰিছে। কেতিয়াবা হিন্দু দেৱতা হনুমানৰ আৰ্হি হিচাপে চিত্ৰিত কৰা মামি ৱাটাৰ পুৰুষ পত্নী বা প্ৰতিফলন পাপি ৱাটাক কিছুমান মামি ৱাটাৰ পৰম্পৰাত পোৱা যায়, কেতিয়াবা হিন্দু চিত্ৰকল্পৰ প্ৰভাৱত।
বিশেষকৈ আফ্ৰিকাৰ কিছু অংশ আৰু আটলাণ্টিক প্ৰব্ৰজনকাৰী অঞ্চলত মামি ৱাটাক পূজা কৰা হয় আৰু অঞ্চলটোৰ কিছুমান আফ্ৰিকান খ্ৰীষ্টান আৰু ইছলামিক সম্প্ৰদায়তো তেওঁক দানৱীকৰণ কৰা হৈছে। মামি ৱাতাই বিভিন্ন সংবাদ মাধ্যমৰ চিত্ৰণ আৰু সাহিত্যিক ৰচনাত অভিনয় কৰিছে।
ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]ইংৰাজী ভাষাৰ বিশেষ্য mammy আৰু water ৰ পৰা Mami Wata, Mami Wota বা Mammy Wata নাম দুটাৰ উদ্ভৱ হৈছে। এই নামটো ক্ৰীও লোককথাত জলপৰীক বুজায় ক্ৰীও শব্দ মামি ৱাটাৰ সৈতে জড়িত।[1] ক্ৰীঅ' হৈছে পশ্চিম আফ্ৰিকাৰ কিছু অংশত ব্যৱহাৰ কৰা ইংৰাজী ভিত্তিক ক্ৰিয়েল ভাষা।
মামি উপাদানটো ইংৰাজী মাতৃৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে। অৱশ্যে মামি ৱাটাৰ কোনো ধৰণৰ সন্তান বা পৰিয়াল নাই। তেওঁক সাধাৰণতে কোনো ধৰণৰ সামাজিক বন্ধনৰ পৰা মুক্ত আৰু বিদেশী সত্তা হিচাপে প্ৰতিনিধিত্ব কৰা হয় আৰু "যিকোনো আফ্ৰিকান জনগোষ্ঠী বা পূৰ্বপুৰুষৰ পৰিৱৰ্তে ইউৰোপীয়সকলৰ সৈতে ব্যাপকভাৱে চিনাক্ত কৰা হয়"।[2]
লোক বিশ্বাস
[সম্পাদনা কৰক]১৯৬৫ চনৰ পৰা ১৯৬৬ চনলৈকে লাইবেৰিয়াৰ কেথেৰিন মিলছ পুনৰ্বাসন কেন্দ্ৰত কৰা গৱেষণাৰ পৰা লিখি প্ৰাক্তন পৰিচালক ৰ’নাল্ড উইণ্ট্ৰবে এই অঞ্চলৰ মামি ৱাটাক পূজা কৰা ব্যক্তিসকলৰ মাজত বিশ্বাস লিপিবদ্ধ কৰিছিল। উইণ্ট্ৰবে লিপিবদ্ধ কৰিছে যে "মেমি ৱাটাৰৰ ওপৰত বিশ্বাস লাইবেৰিয়ানৰ বিপুল সংখ্যক লোকৰ"।.[3] উইণ্ট্ৰবে লিপিবদ্ধ কৰিছে যে "নিশ্চিত কৰিলে যে মানসিক বিকাৰৰ বাবে আন্তঃৰোগীৰ চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন হোৱা প্ৰায় দহ শতাংশ পুৰুষ ৰোগীয়ে মেমি ৱাটাৰৰ দখলৰ সৈতে জড়িত মোহৰ ব্যৱস্থা উন্মোচন কৰে"।[4]
উইনট্ৰবে সেই সময়ত লাইবেৰিয়াত মেমি ৱাটাৰৰ ধাৰণাটোৰ সাৰাংশ তলত উল্লেখ কৰিছে:
মেমী ৱাটাৰ অসাধাৰণ শক্তিৰ জল আত্মা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, যাক সাধাৰণতে অতি দীঘল, পাতল ৰঙৰ চুলিৰ ধুনীয়া পাতল চালৰ মহিলা বুলি বৰ্ণনা কৰা হয়। সাধাৰণতে তেওঁক বগা মহিলা হিচাপে ধাৰণা কৰা হয়। কেতিয়াবা বৰ্ণনাত নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় যে তাইৰ তলৰ অৰ্ধেক অংশটো মাছৰ দৰে, জলপৰী শৈলীৰ দৰে। তাইৰ চুলিখিনি তাইৰ আটাইতকৈ গৌৰৱৰ বৈশিষ্ট্য বুলি ভবা হয়। মানুহে বিশ্বাস কৰে যে তাই পানীৰ তলত থকা এটা অট্টালিকাত থাকে, য’ৰ পৰা তাই কেতিয়াবা পাৰলৈ ওলাই গৈ সোণৰ কম্বলৰে দীঘল চুলিখিনি চিঙি উলিয়াবলৈ সাহস কৰে। এই কম্বলখন তাইৰ আটাইতকৈ মূল্যৱান সম্পত্তি বুলি ভবা হয়।[4]
উইণ্ট্ৰবে লিপিবদ্ধ কৰিছে যে লাইবেৰিয়াৰ মেমি ৱাটাৰ লোকবিশ্বাসত যিকোনো ব্যক্তিয়ে তেওঁৰ সৈতে সংস্পৰ্শলৈ আহিলে ধনী হ’ব আৰু সৌভাগ্য লাভ কৰিব। তেওঁৰ এজন তথ্যদাতা, ভাই জনগোষ্ঠীৰ এজন ব্যক্তিয়ে তলত দিয়া বিৱৰণী আগবঢ়াইছে:
যদি কেতিয়াবা শিলৰ তলত বহি চুলি চেপি থকা মেমী ৱাটাৰৰ সন্মুখীন হয়, তেন্তে আপুনি তাইক চিঞৰি থকা উচিত। তাইৰ চুলিখিনি চেপি থাকোঁতে যদি আপুনি চিঞৰি উঠে, তেন্তে তাই হয়তো সোণৰ কম্বলখন পেলাই দিব। আপুনি তুলি লৈ সোণৰ কম্বলখন লগত ঘৰলৈ লৈ যায়। মেমী ৱাটাৰ আপোনাৰ পিছে পিছে অলপ সময়ৰ বাবে আহিব কিন্তু আপুনি আপোনাৰ ইচ্ছা নোপোৱালৈকে তাইক কম্বলটো দিব নালাগে। তেতিয়াও আপুনি আৰু কিবা এটা কামনা কৰি থাকিব লাগে। যেতিয়া আপুনি তাইৰ পৰা টকা বিচাৰিব তেতিয়া আপুনি ধনী হ’ব।[5]
সাধাৰণতে মেমী ৱাটাৰে ৰাতি টোপনিতে মানুহৰ ওচৰলৈ যায় বুলি বিশ্বাস কৰা হৈছিল। আন এজন তথ্যদাতা, কিছি জনগোষ্ঠীৰ এজন পুৰুষৰ মতে, তাই যৌন বৈবাহিকতাৰ বিনিময়ত ধন-সম্পত্তি প্ৰদান কৰে:[6]
তেওঁলোকে কয় যে মেমী ৱাটাৰ পানীৰ কাষৰ শিলৰ ওপৰত বহি থাকে। যদি আপুনি তাইক দেখে আৰু তাইৰ আপোনাৰ প্ৰতি আগ্ৰহ আছে, তেন্তে আপুনি তাইক মাজে মাজে দেখা পাব। মই f তাইৰ আগ্ৰহ আছে আপোনাক সঁচাকৈয়ে সহায় কৰিবলৈ, আপোনাক টকা দিবলৈ, তেতিয়া আপুনি তাইক সপোনত দেখিব আৰু আপুনি আৰু তাই এটা নিৰ্দিষ্ট কম্পেক্ট বনাব লাগিব। যদি আপুনি পুৰুষ হয় তেন্তে কোনো মহিলাক বিয়া কৰাব নালাগে। এই প্ৰতিশ্ৰুতি পালন কৰিলে তাই আপোনাৰ ওচৰলৈ প্ৰতিবাৰেই টকা লৈ আহে। কেতিয়াবা তাই সাপৰ ৰূপত কোঠাটোত প্ৰৱেশ কৰিব, তাৰ পিছত নিজকে এগৰাকী ধুনীয়া বগা মহিলালৈ সলনি কৰিব। তেওঁলোকে কয় যে আপোনালোকৰ মাজত যৌনতা হ’বই লাগিব। তেতিয়া আপুনি ধনী হ’ব। মানুহে ক’ব: ‘এই মানুহজন আগতে দুখীয়া মানুহ আছিল, এতিয়া ধনী হৈছে। মাথোঁ সি কেতিয়াও বিয়া নহয়। তেওঁৰ ঘৰত হয়তো মহিলা থাকিব পাৰে কিন্তু তেওঁৰ শোৱা কোঠাত কোনোৱেই কেতিয়াও শুব নোৱাৰিব’।[7]
উইনট্ৰবে লিপিবদ্ধ কৰিছে যে এইটো সদায় নহয়: কিছুমান ক্ষেত্ৰত লোকবিশ্বাসে নিৰ্দেশ দিছিল যে মেমী ৱাটাৰৰ সংস্পৰ্শ তেওঁৰ সৈতে বৈবাহিক হোৱাৰ প্ৰয়োজন নাই আৰু প্ৰকৃততে ইয়াৰ এটা বৃহৎ পৰিয়াল থাকিব পাৰে।[7]
মেমি ৱাটাৰে অতিৰিক্ত সংবেদনশীল উপলব্ধিও উপহাৰ দিব পাৰে, য'ত দূৰদৰ্শিতা আৰু আনে কৰিব নোৱাৰা বস্তুটো দেখাৰ ক্ষমতা, বা বিশেষকৈ দ্ৰুত ভ্ৰমণকে ধৰি। কিছুমান গোটৰ মতে মেমী ৱাটাৰে সকলোৰে সৈতে যোগাযোগ নকৰে বৰঞ্চ তেওঁৰ সৈতে যোগাযোগ কৰাৰ ক্ষমতা উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে পোৱা যায়।[7]
পাপি ৱাটা
[সম্পাদনা কৰক]কিছুমান পৰম্পৰাত মামি ৱাটাৰ গৌণ বিকাশ হৈছে মামি ৱাটাৰ সৈতে জড়িত পুৰুষ সত্তা পাপি ৱাটা। পশ্চিম আফ্ৰিকাৰ কিছু অংশত হনুমান নামৰ এজন ঐশ্বৰিক ব্যক্তিত্ব বা দেৱতাৰ হিন্দু চিত্ৰকল্পক পাপি ৱাটা বুলি ব্যাখ্যা কৰা হয়।[8]
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Oxford English Dictionary, s.v. “Mammy Water (n.), Etymology,” July 2023, https://doi.org/10.1093/OED/4033380279.
- ↑ Drewal 2002: 198.
- ↑ Wintrob 1970: 143.
- ↑ 4.0 4.1 Wintrob 1970: 144.
- ↑ Wintrob 1970: 144-145.
- ↑ Drewal, Henry John; Houlberg, Marilyn; Jewsiewicki, Bogumil; Nunley, John W.; Salmons, Jill (2008-06-22). "Mami Wata: Arts for Water Spirits in Africa and Its Diasporas" (English ভাষাত). African Arts খণ্ড 41 (2): 60–84. https://go.gale.com/ps/i.do?id=GALE%7CA179492429&sid=googleScholar&v=2.1&it=r&linkaccess=abs&issn=00019933&p=LitRC&sw=w&userGroupName=anon~c657d768&aty=open-web-entry.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Wintrob 1970: 145.
- ↑ Drewal 2013: 37.