মায়া পৌৰাণিক কাহিনী
মায়া পৌৰাণিক কাহিনী বা মায়া পৌৰাণিক কাহিনী মেছ'আমেৰিকান পৌৰাণিক কাহিনীৰ অংশ আৰু ইয়াত সকলো মায়া কাহিনী সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে য’ত প্ৰকৃতিৰ ব্যক্তিত্বপ্ৰাপ্ত শক্তি, দেৱতা আৰু এইবোৰৰ সৈতে যোগাযোগ কৰা নায়কসকলে মূল ভূমিকা পালন কৰে। সেই যুগৰ কিংবদন্তিবোৰ আইকন’গ্ৰাফীৰ পৰা পুনৰ নিৰ্মাণ কৰিব লাগিব। মায়া মৌখিক পৰম্পৰাৰ অন্যান্য অংশ (যেনে প্ৰাণী কাহিনী, লোককথা, আৰু বহুতো নৈতিকতাবাদী কাহিনী) ইয়াত বিবেচনা কৰা হোৱা নাই।
গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰম্ভণি-ঔপনিৱেশিক আৰু শেহতীয়া আখ্যানমূলক বিষয়বস্তু
[সম্পাদনা কৰক]মানৱ জাতি আৰু ইয়াৰ পৰিৱেশৰ মাজৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ সম্পৰ্ক সংজ্ঞায়িত কৰাৰ নৈতিক লক্ষ্যৰে মায়া কিংবন্তিত বহুতো প্ৰাকৃতিক আৰু সাংস্কৃতিক পৰিঘটনাৰ উৎপত্তিৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে। এনেদৰে স্বৰ্গীয় বিষয়বস্তুৰ উৎপত্তিৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা পোৱা যায়, (সূৰ্য্য আৰু চন্দ্ৰ, কিন্তু শুক্ৰ, প্লেইডছ, ক্ষুদ্ৰপথও); পাহাৰৰ প্ৰাকৃতিক দৃশ্য; ডাৱৰ, বৰষুণ, বজ্ৰপাত আৰু বিজুলী; বন্য আৰু বশ জীৱ-জন্তু; কুঁহিয়াৰৰ ৰং; ৰোগ আৰু ইয়াৰ নিৰাময়কাৰী বনৌষধি; কৃষি সঁজুলি; তলত দিয়া অধিক সামৰি লোৱা বিষয়বস্তুসমূহ বিবেচনা কৰিব পাৰি।
সৃষ্টি তত্ত্ব
[সম্পাদনা কৰক]পপল ৱুহ (Popol Vuh)ত সৃষ্টিকৰ্তা দেৱতাৰ এটা দলে পৃথিৱী সৃষ্টি কৰাৰ লগতে ইয়াৰ ছিকুৱেলৰ বিষয়েও বৰ্ণনা কৰা হৈছে। চুমায়েলৰ চিলাম বালামৰ কিতাপত আকাশৰ পতন আৰু জলপ্লাৱনৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছে, তাৰ পিছত পৃথিৱীৰ কুমিৰক বধ কৰা, আকাশৰ উত্থান আৰু পাঁচটা বিশ্ব গছ স্থাপনৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছে।[1] লাকাণ্ডন পৰিয়ালে পাতালৰ সৃষ্টিৰ কাহিনীও জানিছিল।[2]
মানৱ জাতিৰ সৃষ্টি
[সম্পাদনা কৰক]পপল ৱুহে সৃষ্টিৰ চাৰিটা ধাৰাৰ ক্ৰম দিছে: প্ৰথমে আছিল জীৱ-জন্তু, তাৰ পিছত ভিজা মাটি, কাঠ আৰু তাৰ পিছত শেষত মাকৈৰ গুৰিৰ পৰা প্ৰথম পূৰ্বপুৰুষৰ সৃষ্টি। ইয়াৰ লগত লেকাণ্ডনসকলে মূল আত্মীয় গোট আৰু তেওঁলোকৰ 'ট'টেমিক' প্ৰাণীৰ সৃষ্টি যোগ কৰে।[3] লাছ কাছাছে তেওঁৰ 'এপ'ল'জেটিকা হিষ্ট'ৰিয়া ছুমাৰিয়া'[4]ত সংৰক্ষিত কৰা এটা ভেৰাপাজ মিথত মানৱ জাতিৰ সৃষ্টিৰ কাম পপ'ল ৱুহ বান্দৰ ভাইসকলৰ দৰেই শিল্পী দেৱতাৰ ওপৰত ন্যস্ত কৰা হৈছে। মানৱতাৰ সৃষ্টিৰ সামৰণি পৰে বিজুলী দেৱতাসকলে মাকৈ (বা পৰিপুষ্টি) পৰ্বত মুকলি কৰাৰ মেছ'আমেৰিকান কাহিনীৰ দ্বাৰা।[5]
নায়কসকলৰ কাৰ্য্য: পৃথিৱীৰ ব্যৱস্থা কৰা
[সম্পাদনা কৰক]পপল ৱুহত অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা আটাইতকৈ পৰিচিত নায়কৰ কাহিনীটো নায়ক যমজ হুনাহপু আৰু এক্সবালাংকে এটা চৰাইৰ দানৱ আৰু ৰোগ আৰু মৃত্যুৰ দেৱতাক পৰাস্ত কৰাৰ বিষয়ে। কুঁহিয়াৰৰ নায়কে ধুমুহা আৰু বিজুলীৰ দেৱতাক পৰাস্ত কৰি তেওঁলোকৰ সৈতে চুক্তি স্থাপন কৰাৰ সমান্তৰাল আখ্যানটোও যথেষ্ট আকৰ্ষণীয়।[6] যদিও ইয়াৰ বৰ্তমানৰ বিস্তাৰ উপসাগৰীয় উপকূলৰ অঞ্চলত সীমাবদ্ধ, বিভিন্ন তথ্যই প্ৰকাশ কৰে যে এই কাহিনীটো এসময়ত মায়াসকলৰ মৌখিক পৰম্পৰাৰ অংশও আছিল।[7] জাগুয়াৰৰ বীৰত্বপূৰ্ণ হ্ৰাস আৰু জাগুয়াৰ শক্তি আহৰণৰ বিষয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ পৌৰাণিক খণ্ডসমূহ ট্জ'টজিল[8] আৰু চ'ল মায়াসকলে সংৰক্ষণ কৰিছে।[9]
পৃথিৱীৰ সৈতে যুদ্ধ
[সম্পাদনা কৰক]এই পৌৰাণিক প্ৰকাৰে মানৱ জাতি আৰু খেল আৰু শস্যৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ সংজ্ঞা দিয়ে। এজন পূৰ্বপুৰুষৰ নায়ক - কেকচি পৰম্পৰাত এক্সবালাংকে - বয় থকাৰ সময়ত পৃথিৱী ঈশ্বৰৰ কন্যাক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ বা অপহৰণ কৰিবলৈ হামিংবাৰ্ডলৈ সলনি হয়; নায়কৰ পত্নীয়ে অৱশেষত খেল, মৌমাখি, সাপ আৰু পোক-পৰুৱা বা কুঁহিয়াৰলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। নায়কে যদি ওপৰৰ হাত পায় তেন্তে তেওঁ সূৰ্য্য, পত্নী চন্দ্ৰ হৈ পৰে।[10] নৈতিকতাবাদী ট্জ'টজিল সংস্কৰণত এজন মানুহক বৰষুণৰ দেৱতাৰ কন্যাৰ সৈতে পুৰস্কৃত কৰা হৈছে, মাথোঁ বিবাহ বিচ্ছেদ হৈ পুনৰ হেৰুৱাই পেলায়।[11]
সূৰ্য্য আৰু চন্দ্ৰৰ উৎপত্তি
[সম্পাদনা কৰক]সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰৰ উৎপত্তি সদায় পৃথিৱীৰ সৈতে হোৱা যুদ্ধৰ পৰিণতি নহয়। চিয়াপাছ আৰু পশ্চিম গুৱেটামালাৰ হাইলেণ্ডৰ পৰা কনিষ্ঠ ভাই আৰু তেওঁৰ ঈৰ্ষাপৰায়ণ জ্যেষ্ঠ ভাইসকলৰ কাহিনী আহিছে: সৰুজন সূৰ্য, মাক চন্দ্ৰ আৰু ডাঙৰ ভাইসকল বনৰীয়া গাহৰি আৰু অন্যান্য বনপ্ৰাণীলৈ ৰূপান্তৰিত হয়।[12] তুলনামূলকভাৱে প’পল ৱুহ টুইন মিথৰ এলডাৰ ব্ৰেথ্ৰেনসকল বান্দৰলৈ ৰূপান্তৰিত হয়, তেওঁলোকৰ সৰু ভাইসকল সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰলৈ পৰিণত হয়। মায়া অঞ্চলৰ পশ্চিমে দুজন ভাতৃৰ সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰলৈ ৰূপান্তৰ বহু কাহিনীৰ মূল বিষয়বস্তু।[13]
প্ৰাক-স্পেনিছ পৌৰাণিক কাহিনীৰ পুনৰ্গঠন
[সম্পাদনা কৰক]পৌৰাণিক আখ্যানসমূহ যে কেতিয়াবা সম্পূৰ্ণৰূপে হাইৰ’গ্লিফিকভাৱে অনুবাদ কৰা হৈছিল, সেয়া সন্দেহজনক, যদিও এসময়ত এক প্ৰকাৰৰ ‘ষ্ট্ৰিপ বুক’ৰ অস্তিত্ব আছিল। এতিয়ালৈকে প্ৰাপ্ত মায়ান লিপিসমূহ মূলতঃ এটা আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ আৰু লগতে (পেৰিছ কোডেস্কৰ ক্ষেত্ৰত) ঐতিহাসিক প্ৰকৃতিৰ, আৰু ইয়াত পৌৰাণিক দৃশ্য কম। ফলস্বৰূপে মন্দিৰৰ দেৱাল, ষ্টেলা আৰু চলনশীল বস্তু (বিশেষকৈ তথাকথিত ‘চিৰামিক কোডেস্ক’)ত চিত্ৰণ ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰাক-স্পেনিছ মায়া পৌৰাণিক কাহিনীৰ পুনৰ্গঠনত সহায়ক হয়। চিত্ৰণৰ এটা মূল সমস্যা হ’ল পৌৰাণিক দৃশ্য এটাক কিহৰ দ্বাৰা গঠন কৰা হয়, সেইটো সংজ্ঞায়িত কৰা, কিয়নো যিকোনো দৃশ্যই এটা আচাৰ ব্যৱহাৰৰ ক্ৰমৰ এটা মুহূৰ্ত, মৌখিক সাহিত্যৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা দৃশ্যগত উপমা, লৌকিক জীৱনৰ দৃশ্য বা কোনো ঐতিহাসিক পৰিঘটনাকো প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব পাৰে। এই সমস্যা সমাধানৰ আটাইতকৈ সহজ উপায় হ’ল পৰিচিত পৌৰাণিক অভিনেতাসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰা দৃশ্যসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া। ১৯৭০ চনৰ আৰম্ভণিতেহে এইটো সম্ভৱ হৈছিল, যেতিয়া অধ্যয়নৰ বাবে উপলভ্য মায়া কলহৰ সংখ্যা বিপুলভাৱে বৃদ্ধি পাইছিল।
সত্তৰৰ দশকত আগশাৰীৰ মায়া পণ্ডিত মাইকেল ডি ক’ৱে চিৰামিকৰ ওপৰত পপল ৱুহৰ নায়ক আখ্যানৰ কেইবাজনো নায়কক চিনাক্ত কৰে, যিসকল এই হুনাহপু, এক্সবালাংক আৰু হাউলাৰ বান্দৰ ভাতৃদ্বয় (হান বাট্জ আৰু হান চ'ভেন)ৰ ভিতৰত প্ৰধান[14]। ইয়াৰ ফলত পণ্ডিতসকলৰ মাজত কলহৰ দৃশ্যসমূহৰ ব্যাখ্যা প্ৰায় একচেটিয়াভাৱে পপল ৱুহৰ দ্বাৰা লোৱাৰ প্ৰৱণতা আৰম্ভ হয়। এই ক্ষেত্ৰত বিশেষভাৱে প্ৰভাৱশালী আছিল ক'ৰ এজন ছাত্ৰ কাৰ্ল টাউবে, যিয়ে তথাকথিত "টনছুৰড কুঁহিয়াৰৰ দেৱতা"ক পপল ৱুহ নায়ক ভাতৃদ্বয়ৰ পিতৃ হুন-হুনাহপুৰ সৈতে সমান কৰিছিল।[15] লিণ্ডা শ্বেলে আনকি এই "প্ৰথম পিতৃ"ৰ বাবে এটা কচমোগনিক মিথ ৰচনা কৰিছিল, যিটো এতিয়াও আইকন'গ্ৰাফিক নিশ্চিতকৰণৰ বাবে অপেক্ষা কৰি আছে। ই নিম্নলিখিত ধৰণে চলি থাকে:[16]
"প্ৰথম পিতৃৰ তত্ত্বাৱধানত, এক-মাকৈ-প্ৰকাশিত, 'Lying-down-sky' নামৰ ঠাইত তিনিটা শিল স্থাপন কৰি আকাশৰ প্ৰতিমূৰ্তি গঠন কৰা হৈছিল।" প্ৰথমে দেউতাই আকাশত প্ৰৱেশ কৰি তাত আঠটা কোঠাত বিভাজিত ঘৰ এটা সাজিছিল। তেওঁ ৱাকাহ-চান, বিশ্ব গছকো ডাঙৰ কৰিছিল যাতে ইয়াৰ মুকুট উত্তৰ আকাশত থিয় হৈ থাকে। আৰু শেষত, তেওঁ আকাশক বৃত্তাকাৰ গতি দিছিল, ৰাতিটোৰ ভিতৰত নক্ষত্ৰমণ্ডলবোৰক নিজৰ নৃত্যত স্থাপন কৰিছিল।"
শেহতীয়াকৈ অছৱাল্ডো চিনচিলা মাজাৰিয়েগোছৰ (২০১১, ২০১৭) দুখন ডাঙৰ ৰচনাই পপ’ল ৱুহৰ উপৰিও মায়া আৰু মেছ’আমেৰিকান কাহিনীৰ বহু পৰিমাণে বিবেচনা কৰি আইকন’গ্ৰাফিক ব্যাখ্যাৰ নতুন দিগন্ত মুকলি কৰিছে।
গুৰুত্বপূৰ্ণ লেট-প্ৰিক্লাছিক আৰু ক্লাছিক আখ্যানমূলক বিষয়বস্তু
[সম্পাদনা কৰক]পৌৰাণিক উপস্থাপনসমূহ ছান বাৰ্ট’লোৰ শেষৰ-প্ৰিক্লাছিক মিউৰেলৰ পৰা আৰম্ভ কৰি লেট-পষ্টক্লাছিক ক’ডিচলৈকে চলি আছে। তলত প্ৰাচীন মিথসমূহৰ এক আভাস দিয়া হ’ল যিবোৰে ওপৰত উল্লেখ কৰা আৰম্ভণিৰ ঔপনিৱেশিক আৰু অধিক শেহতীয়া মৌখিক পৰম্পৰাৰ বহল আখ্যানমূলক বিষয়বস্তুৰ সৈতে বৃহৎ অংশত সংযোগ কৰে।
কচমোগনি: মহান ঘঁৰিয়ালৰ পৰাজয়
[সম্পাদনা কৰক]ইউকেটেকৰ অগ্নি আচাৰ=ব্যৱহাৰ (Relación de Mérida)ৰ প্ৰাৰম্ভিক বৰ্ণনাত ঘঁৰিয়ালেই জলপ্লাৱন আৰু পৃথিৱীৰ প্ৰতীক; ইটজাম কেব আইন নামৰ কুম্ভীৰটোৱে বানপানীৰ সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰিছিল আৰু ডিঙি কাটি পৰাস্ত হৈছিল (মানী আৰু টিজিমিনৰ চিলাম বালামৰ কিতাপ)।[17] প্ৰাক-স্পেনিছ তথ্যই এইবোৰ পৰিঘটনাৰ ইংগিত দিয়ে। ড্ৰেছডেন কোডেক্সৰ ৭৪ নং পৃষ্ঠাত পানী উলিওৱা, হৰিণৰ খুৰা থকা সৰগীয় অজগৰ এটাই সাধাৰণতে বানপানীৰ সৃষ্টি কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। মায়াপানৰ পৰা পোৱা এটা উত্তৰ-ক্লাছিক চিত্ৰত পানীত বান্ধি থোৱা ঘঁৰিয়াল দেখা গৈছে,[18] আনহাতে পালেংকে (মন্দিৰ XIX)ৰ এটা ক্লাছিক শিলালিপিত ঘঁৰিয়ালৰ মূৰ কাটি পেলোৱাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।[19]
মানৱ জাতিৰ সৃষ্টি: বান্দৰ ভাই
[সম্পাদনা কৰক]কেইবাটাও ফুলদানিত পপ'ল ৱুৰ বান্দৰ ভাতৃ হান-বাট্জ ('এটা হাউলাৰ বান্দৰ') আৰু হান-চ'ভেনক হাউলাৰ বান্দৰ দেৱতা হিচাপে কিতাপ লিখা আৰু মানুহৰ মূৰ ভাস্কৰ্য্য নিৰ্মাণ কৰা দেখুওৱা হৈছে।[20] হাইৰ'গ্লিফিকভাৱে[21] আৰু ৰূপকভাৱে[22] লিখা আৰু ভাস্কৰ্য্য শিল্পৰ কাৰ্য্যই মানুহৰ সৃষ্টিক বুজাব পাৰে।[23] লাছ কাছাছে প্ৰেৰণ কৰা এটা মিথে এই কাৰ্য্যসমূহক ইয়াৰ সঠিক, অতিক্ৰমণীয় দৃষ্টিভংগীত ৰাখিছে, সৃষ্টিৰ পূৰ্বৰ প্ৰচেষ্টাসমূহ কেনেকৈ বিফল হৈছিল, সেই বিষয়ে বৰ্ণনা কৰি, যেতিয়ালৈকে দুজন শিল্পী ভাতৃ হুন-আহান আৰু হুন-চেভেনে তেওঁলোকৰ কৃত্ৰিমতাৰ জৰিয়তে মানৱজাতিক আৰু প্ৰকৃততে বৰ্তমানৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখন সৃষ্টি কৰাৰ অনুমতি নাপালে।[24]
নায়কসকলৰ কাৰ্য
[সম্পাদনা কৰক]যমজ নায়ক
[সম্পাদনা কৰক]পোপল ৱুহে হুনাহপু আৰু এক্সবালাংক বুলি কোৱা নায়ক ভাতৃসকলৰ বিষয়ে কাহিনী ইতিমধ্যে ক্লাছিক যুগত প্ৰচাৰিত কৰিছিল,[25] যদিও ষোড়শ শতিকাৰ আখ্যানৰ সৈতে মাত্ৰ আংশিকভাৱে মিল থকা সংস্কৰণসমূহতহে। উদাহৰণস্বৰূপে, তেওঁলোকক বল খেলুৱৈ হিচাপে পোৱাটো একেবাৰেই সাধাৰণ কথা নহয়। তাৰ পৰিৱৰ্তে আন দুটা বা তিনিটা খণ্ড পোৱা গৈছে। প্ৰথমটো, পপল ৱুহৰ বিচ্ছিন্ন ৱুকাব কেকিক্স কাহিনীৰ সৈতে মিল থকা, ইতিমধ্যে লেট-প্ৰিক্লাছিক ইজাপা আৰু কোপানৰ প্ৰাচীন বল ক’ৰ্টত চিত্ৰিত কৰা এটা চৰাইৰ দানৱৰ পৰাজয়, আৰু সমগ্ৰ মেছ'আমেৰিকাত পোৱা গৈছিল।[26] দ্বিতীয় খণ্ডটোত, যিটো পপল ৱুহত প্ৰতিনিধিত্ব কৰা হোৱা নাই, নায়ক ভাতৃদ্বয়ে কফনত আবৃত মৃত্যুমুখী হৰিণৰ প্ৰতি ক্ৰছ কৰা হাড়ৰ সৈতে প্ৰকাশ কৰে,[27] এনে এটা দৃশ্যত যিয়ে নায়কসকলৰ পিতৃক হৰিণলৈ ৰূপান্তৰিত কৰাটো প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব পাৰে। মায়া আৰু অমায়া নায়ক কাহিনী দুয়োটাতে এনে ৰূপান্তৰ মৃত্যু সৃষ্টিৰ সমতুল্য।[28] ছান বাৰ্ট'লোৰ পশ্চিমৰ দেৱালৰ চিত্ৰত আন এটা খণ্ড দেখা যাব পাৰে, য'ত হুনাহপুৱে বিশ্বৰ চাৰিটা চতুৰ্থাংশত প্ৰথম বলিদান আনিছে।[29] শেষত হেডবেণ্ড গডসকলে প্ৰায়ে টনছুৰেড মেইজ গড, মেইজ হিৰোৰ পৌৰাণিক কাহিনীত উপস্থিত থাকে।
মাকৈ নায়ক
[সম্পাদনা কৰক]টনশ্বুৰেড মেইজ গডত বহুকেইটা খণ্ডৰ বিষয়বস্তু সন্নিৱিষ্ট, যাৰ মাত্ৰ এটা অংশহে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে। প্ৰায়ে তেওঁৰ লগত নায়ক যমজ সন্তান থাকে। কিছুমান পণ্ডিতে তেওঁক হিৰো টুইনছৰ পিতৃ ব্যৰ্থ নায়ক হুন-হুনাহপুৰ ক্লাছিক ৰূপ বুলি গণ্য কৰে আৰু সেই অনুসৰি কেক' গছৰ লগত সংলগ্ন মাকৈ দেৱতাৰ মূৰটোক কালাবছ গছত ওলমি থকা হুন-হুনাহপুৰ কটা মূৰ বুলি গণ্য কৰে।[30] কিন্তু টনছুৰেড মেইজ গডক নিজৰ অধিকাৰত এজেণ্ট হিচাপে গণ্য কৰাৰ প্ৰৱণতাও দেখা যায়। পণ্ডিতসকলে তেওঁক উপসাগৰীয় উপকূলৰ জনগোষ্ঠীসমূহৰ মাকৈ নায়কৰ সৈতে তুলনা কৰিছে আৰু মায়া শিল্পত এই দেৱতাৰ পৌৰাণিক কাহিনীৰ পৰা কেইবাটাও খণ্ড চিনাক্ত কৰিছে, যেনে তেওঁৰ জলজ জন্ম আৰু পুনৰ্জন্ম, পানী আৰু বৰষুণৰ দেৱতাসকলৰ প্ৰতি তেওঁৰ সংগীতৰ প্ৰত্যাহ্বান (ছান বাৰ্ট'লোৰ পশ্চিম দেৱালত) আৰু পিছৰজনৰ কচ্ছপৰ বাসস্থানৰ পৰা তেওঁৰ বিজয়ী উত্থান।[31] আন কিছুমানে অৱশ্যে 'সংগীতৰ প্ৰত্যাহ্বান'ক বৰষুণ সৃষ্টিৰ অনুষ্ঠান হিচাপে আৰু কচ্ছপৰ বাসস্থানৰ পৰা ওলাই অহাটোক মাকৈ পৰ্বতৰ মুকলি চাবলৈ ইচ্ছা কৰে।[32] আন এটা সঘনাই দেখা পোৱা দৃশ্য, নগ্ন মহিলাৰে আগুৰি থকা মাকৈৰ দেৱতা, এই কথাটোৰ সৈতে জড়িত হ’ব পাৰে যে টনছুৰড মাকৈৰ দেৱতাই চন্দ্ৰ দেৱতা হিচাপেও কাম কৰে; কাৰণ বহুতো মেছ'আমেৰিকান সূৰ্য্য আৰু চন্দ্ৰ কাহিনীত এজন চঞ্চল যুৱকে যুৱতীসকলৰ প্ৰলোভনত হাৰ মানি সূৰ্য্যতকৈ চন্দ্ৰ হৈ পৰে।[33] আন আন পণ্ডিতসকলে অৱশ্যে নাৰীসকলক ‘মাকৈৰ কুমাৰী’ হিচাপেও লয়, আনকি মাকৈৰ দেৱতাৰ ‘হাৰেম’ হিচাপেও লয়,[34] যিটো ধাৰণা অন্যথা প্ৰমাণিত হোৱা নাই।
জাগুয়াৰ হত্যাকাৰী
[সম্পাদনা কৰক]চিয়াপাছৰ মায়া গোটসমূহৰ মাজত প্ৰচলিত এটা ধাৰণা অনুসৰি, অতীতত জাগুয়াৰে মানৱ জাতিৰ বাবে এক নিৰন্তৰ ভাবুকিৰ সৃষ্টি কৰিছিল। সেয়েহে ট্জ’টজিল, চেলটাল আৰু চ’ল মায়াসকলে তেওঁলোকৰ মিথ আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰত শিলৰ আসনত ট্ৰেন্সফিক্স কৰা জাগুয়াৰক হত্যা কৰাৰ দৰে কাৰ্য্য; ‘শিলৰ ফান্দ’ত জাগুয়াৰ ধৰা; আৰু এটা নিৰ্দিষ্ট শিলত জ্বলাই দিয়া আদি কাৰ্যৰে জাগুয়াৰ হত্যা কৰা বীৰসকলৰ কৰ্মক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে। এই সকলোবোৰ জাগুয়াৰেই শত্ৰুতাপূৰ্ণ সামাজিক গোটৰ শক্তিক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।[35] ক’ডিকেল ফুলদানিবোৰেও একেধৰণৰ কৃতিত্ব দেখুৱায় যদিও ইয়াক চাৰিজন মানুহৰ বুলি কোৱা যেন লাগে। যুদ্ধ আৰু স্থলজ জুইৰ সৈতে জড়িত এজন তললৈ পৰি থকা জাগুয়াৰ দেৱতাৰ পেটত এটা শিল নিক্ষেপ কৰা হৈছে, হয়তো ফান্দৰ; বিকল্পভাৱে, তেওঁক বান্ধি টৰ্চৰ ওচৰত ৰখা হয়, এটা দৃশ্যত শিলৰ দৰে বেদীত বহি থকাৰ সময়ত। সম্ভৱতঃ জাগুয়াৰে শত্ৰু শাসক আৰু তেওঁলোকৰ যোদ্ধাসকলকো প্ৰতীক হ'ব পাৰে, সেয়েহে নাৰাঞ্জোৰ কিছুমান কীৰ্তিচিহ্ন শিলালিপিত,[36] লগতে টনিনাৰ শিল্পত (জাগুয়াৰ দেৱতাৰ বৈশিষ্ট্যৰে বন্দী হৈ বান্ধি ৰখা) পিছৰ খণ্ডটোৰ উল্লেখ কৰা হৈছে। একেবোৰ শিলালিপিয়েই ক্লাছিক জাগুয়াৰ স্লেয়াৰ থিমটোক ৰহস্যময় জাগুয়াৰ বেবীৰ সৈতে সংযোগ কৰিছে।
পৃথিৱীৰ লগত বিবাহ
[সম্পাদনা কৰক]হামিংবাৰ্ড চুইটাৰ
[সম্পাদনা কৰক]আগতে কোৱাৰ দৰে ‘হামিংবাৰ্ড’ প্ৰধান পৰ্বত দেৱতাৰ কন্যাক আকৰ্ষণ আৰু অপহৰণ সম্পৰ্কে এক ব্যাপক আখ্যানৰ নায়ক। যিহেতু কন্যাই পৃথিৱীৰ ‘কইনা-মূল্য’’ক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে, গতিকে এই কাহিনীটোও ছোৱালী এজনীৰ হাত বিচৰাৰ পদ্ধতিৰ অংশ হিচাপে চয়ন কৰা হৈছিল। সেই অনুসৰি এটা বিখ্যাত ক্লাছিক পাত্ৰত[37] হামিংবাৰ্ডৰ মুখা পিন্ধা এজন চুইটাৰে ওপৰৰ দেৱতা আৰু তেওঁৰ কন্যা চন্দ্ৰ যেন লগা বস্তুটোক কলহ উপহাৰ দিয়া দেখা গৈছে। একেটা প্ৰসংগতেই তাঁতশালত বহি এগৰাকী যুৱতীয়ে বয়ন কৰা দেখি থকা চৰাইৰ সুপৰিচিত মূৰ্তিটোও অন্তৰ্ভুক্ত।[38]
অপহৰণৰ খণ্ড
[সম্পাদনা কৰক]কেইবাটাও ক’ডিকেল কলহত শিংযুক্ত যুৱকক যুৱতী আৰু আমাজনৰ সৈতে একেলগে হৰিণত উঠি থকা দেখা গৈছে, এই সকলোবোৰে হৰিণৰ পৃষ্ঠপোষক দেৱতা এজন আহত বা মৃত্যুমুখত পৰা বুঢ়াক আগুৰি ধৰিছে।[39] অতিৰিক্ত দৃশ্যত উচ্চ দেৱতা ইটজামনাই হৰিণত উঠিছে আৰু নায়ক ভাতৃদ্বয়ে ওপৰৰ দেৱতাক আঁকোৱালি লৈ গাহৰি চিকাৰ কৰি আছে।[39] আহত বুঢ়া মানুহজনৰ সৈতে গোটটোক চিকাৰৰ সৈতে জড়িত ধাৰণা আৰু কাহিনীৰ দ্বাৰা ব্যাখ্যা কৰা হৈছে,[40] কিন্তু হামিংবাৰ্ড মিথৰ অপহৰণৰ খণ্ডটোৱেও, পুনৰ্গঠিত ক্লাছিক সংস্কৰণত। এনে এটা সংস্কৰণ এনেদৰে চলি থাকে:[41]
'বৃদ্ধ দেৱতা হুক ছিʼপ [হৰিণৰ প্ৰভু] অসুস্থ হৈ পৰিল। যমজ সন্তানৰ এজনে পত্নীক অপহৰণ কৰিবলৈ হৰিণলৈ সলনি হয়। হুক ছিʼপৰ পত্নীয়ে যমজ সন্তানৰ সৈতে পলায়ন কৰে। বৃদ্ধ দেৱতাই ইটজামনাজক কয় যে তেওঁ নিজৰ পত্নীক ঘূৰাই আনিব।এটা হৰিণত উঠি ইতজামনাজে যমজ সন্তানক খেদি যায়। যমজ সন্তানে ইটজামনাজক আক্ৰমণ কৰি তেওঁক আঘাত কৰে। ইতজামনাজ পেকাৰী [বন্য গাহৰি]ত উঠি নিজৰ পৰা ৰক্ষা কৰে।
আন এটা পুনৰ্গঠনে[43] অৱশ্যে এজন শিংযুক্ত মাকৈ দেৱতাক (‘মাকৈ-হৰিণৰ ঈশ্বৰ’) অনুমান কৰা অপহৰণকাৰীৰ ভূমিকাত নিক্ষেপ কৰে। ইয়াত এতিয়াও বহু কথাই জল্পনা-কল্পনামূলক
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Roys 1967: 98-107; Taube 1993: 69-74; Knowlton 2010: 53-85
- ↑ Boremanse 1986: 39-48
- ↑ Boremanse 1986: 30-38
- ↑ Chinchilla Mazariegos 2017: 30, 55-56
- ↑ Thompson 1970: 349-354; Bierhorst 1990: 86-90
- ↑ Foster 1945: 191-196; cf. Nicholson 1967: 61-64
- ↑ Chinchilla Mazariegos 2017
- ↑ Guiteras Holmes 1961: 182-183, 262
- ↑ Morales Bermúdez 1999: 61-62
- ↑ Braakhuis 2010; Danien 2004: 37-44; Thompson 1970: 363-366;
- ↑ Guiteras Holmes 1961: 191-193
- ↑ Bierhorst 1990: 110-111
- ↑ Chinchilla Mazariegos 2017: 164-168
- ↑ Coe 1973, 1977, 1978
- ↑ Taube 1983
- ↑ Schele 1993: 75
- ↑ Taube 1993: 69-70; Velásquez García 2006: 5-6; García Barrios 2015
- ↑ Taube 2010: Fig. 1
- ↑ Velásquez García 2006: 1-2
- ↑ Coe 1977
- ↑ Beliaev and Davletshin 2014
- ↑ Braakhuis 1987
- ↑ see the K717 vase
- ↑ Braakhuis 1987; cf. Chinchilla Mazariegos 2017: 162
- ↑ Coe 1989
- ↑ Guernsey 2006: 91-117; Nielsen and Helmke 2015; Chinchilla Mazariegos 2017: 130-157
- ↑ E.g., K2785 (the Calcehtok vase)
- ↑ Chinchilla 2017: 224-233
- ↑ Taube et al. 2010: 23
- ↑ Taube 1985, 1993
- ↑ Braakhuis 2014; Chinchilla Mazariegos 2017: 218-223
- ↑ Taube 2009
- ↑ Chinchilla Mazariegos 2017: 164-168, 202-207
- ↑ Coe and Houston 2015: 89
- ↑ Braakhuis 2009
- ↑ Schele and Mathews 1998: 148-149
- ↑ K504
- ↑ Chinchilla Mazariegos 2017: 82-93
- ↑ E.g., K1182, K2794
- ↑ K1991
- ↑ Beliaev and Davletshin 2006: 32