মোস্তাফা কামাল আতাতুৰ্ক
 |
মুস্তাফা কেমাল আতাতুৰ্ক (প্ৰায় ১৮৮১[1] – ১০ নৱেম্বৰ ১৯৩৮[2]) এজন তুৰ্কী ফিল্ড মাৰ্শ্বাল আৰু বিপ্লৱী ৰাষ্ট্ৰনেতা আছিল, যিয়ে তুৰ্কী গণৰাজ্যৰ প্ৰতিষ্ঠাপক পিতৃ হিচাপে পৰিচিত। ১৯২৩ চনৰ পৰা মৃত্যুলগ্ন ১৯৩৮ চনলৈকে তেওঁ গণৰাজ্যৰ প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। মতাদৰ্শগতভাৱে ধৰ্মনিৰপেক্ষ আৰু জাতীয়তাবাদী হিচাপে তেওঁৰ নীতি আৰু আৰ্থ-ৰাজনৈতিক তত্ত্বসমূহ “কেমালিজম” নামেৰে জনাজাত। [3]
প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত গালিপলি যুদ্ধত (১৯১৫) অটোমান বিজয় নিশ্চিত কৰাৰ ভূমিকাত তেওঁ বিশেষ খ্যাতি লাভ কৰে। [4] এই সময়ছোৱাত অটোমান সাম্ৰাজ্যই গ্ৰীক, আৰ্মেনিয়ান আৰু অচূৰীয়া প্ৰজাৰ বিৰুদ্ধে গণহত্যা সংঘটিত কৰে; যদিও আতাতুৰ্কে কেতিয়াও সৰাসৰি জড়িত নাছিল, তথাপি তেওঁ এই হত্যাসমূহ নিন্দা কৰিছিল আৰু ১৯২০ চনৰ মাজভাগত বহু অপৰাধীক ফাঁচী দিয়াৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছিল, যাতে পিছত বাকী অপৰাধীসকলক ৰক্ষা প্ৰদান কৰিব পৰা যায়। [5][6]
প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ অন্ত পৰাৰ পিছত অটোমান সাম্ৰাজ্য পৰাজিত হয়। এই সময়ত আতাতুৰ্কে তুৰ্কী জাতীয় আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিয়ে, যিয়ে বিজয়ী মিত্ৰশক্তিৰ মাজত সাম্ৰাজ্য বিভাজনৰ প্ৰচেষ্টা প্ৰতিহত কৰে। তেওঁ বৰ্তমানৰ তুৰ্কীৰ ৰাজধানী আংকাৰাত অস্থায়ী চৰকাৰ স্থাপন কৰে আৰু মিত্ৰশক্তিৰ বাহিনী প্ৰত্যাহাৰ কৰাবলৈ সফল হয়। এই সংঘৰ্ষৰ ফলত যি সংগ্ৰাম “তুৰ্কীৰ স্বাধীনতা যুদ্ধ” নামেৰে পৰিচিত, সেইটোত তুৰ্কীয় বাহিনী বিজয়ী হয়। ১৯২২ চনত তেওঁ অটোমান চুলতানতন্ত্ৰ বিলুপ্ত কৰিবলৈ আগবাঢ়ে আৰু ১৯২৩ চনত তুৰ্কী গণৰাজ্য প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
নৱগঠিত তুৰ্কী গণৰাজ্যৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে আতাতুৰ্কে ৰিপাব্লিকান আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষ জাতি-ৰাষ্ট্ৰ গঢ়ি তোলাৰ লক্ষ্যৰে ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক সংস্কাৰৰ এক বিস্তৃত কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰে। তেওঁ প্ৰাথমিক শিক্ষাক বিনামূলীয়া আৰু বাধ্যতামূলক কৰি দেশজুৰি হাজাৰ হাজাৰ নতুন বিদ্যালয় স্থাপন কৰে। তেওঁ লেটিন-ভিত্তিক তুৰ্কী বৰ্ণমালাও প্ৰৱৰ্তন কৰে। তেওঁৰ শাসনকালত তুৰ্কী মহিলাসকলে সমান নাগৰিক আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰ লাভ কৰে। তেওঁৰ চৰকাৰে তুৰ্কীকৰণ নীতি ৰূপায়ণ কৰি এক ঐক্যবদ্ধ, ধৰ্মনিৰপেক্ষ আৰু সমজাতীয় জাতি গঢ়ি তোলাৰ চেষ্টা কৰিছিল।
আধুনিক তুৰ্কী গঢ়ি তোলাত তেওঁৰ ভূমিকা স্বীকৃতিস্বৰূপ ১৯৩৪ চনত তুৰ্কী সংসদে তেওঁক “আতাতুৰ্ক” উপাধি প্ৰদান কৰে, যাৰ অৰ্থ “তুৰ্কীসকলৰ পিতৃ।” ১৯৩৮ চনৰ ১০ নৱেম্বৰত ইস্তানবুলৰ ডলমাবাহচে প্ৰাসাদত ৫৭ বছৰ বয়সত তেওঁৰ মৃত্যু হয়। তেওঁৰ পাছত ইছমেট ইননুৱে ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে।
১৯৮১ চনত আতাতুৰ্কৰ জন্মৰ শতবাৰ্ষিকী উপলক্ষে ৰাষ্ট্ৰসংঘ আৰু ইউনেস্কোৱে তেওঁক সন্মান জনায়। ইউনেস্কোৱে ১৯৮১ বছৰটো “আতাতুৰ্ক বছৰ” হিচাপে ঘোষণা কৰে আৰু তেওঁক “ঔপনিৱেশিকতা আৰু সাম্ৰাজ্যবাদৰ বিৰুদ্ধে দিয়া প্ৰথম সংগ্ৰামৰ নেতা” হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে।
আতাতুৰ্কক তেওঁৰ শান্তিমুখী বৈদেশিক নীতিৰ বাবে, আৰু ইৰাণ, যুগোশ্লাভিয়া, ইৰাক আৰু গ্ৰীচৰ সৈতে বন্ধুত্ব গঢ়ি তোলা আৰু ফেচিষ্ট ইটালী তথা জাৰবাদী বুলগেৰিয়াৰ আগ্ৰাসনক প্ৰতিহত কৰাৰ উদ্দেশ্যে গঠন কৰা বাল্কন চুক্তিৰ বাবে বিশেষ কৃতিত্ব দিয়া হয়।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press. pp. 274–276. ISBN 978-0-521-29163-7.
- ↑ ”Atatürk”. Encyclopædia Britannica. Retrieved 13 July 2024.
- ↑ Zürcher, Erik J. (2004). Turkey: A Modern History. I.B.Tauris. pp. 181–183. ISBN 978-1-86064-958-4.
- ↑ Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. Greenwood Publishing Group. p. 87. ISBN 978-0-313-31516-9.
- ↑ Akçam, Taner (2004). From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide. Zed Books. p. 137. ISBN 978-1-84277-527-1.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (2015). ‘They Can Live in the Desert but Nowhere Else’: A History of the Armenian Genocide. Princeton University Press. p. 353. ISBN 978-1-4008-6558-1.