যোগাযোগ
যোগাযোগ বুলিলে সাধাৰণতে তথ্যৰ সম্প্ৰসাৰণক সংজ্ঞায়িত কৰা হয়। ইয়াৰ নিৰ্দিষ্ট সংজ্ঞা সম্পৰ্কে মতানৈক্য আছে। যোগাযোগৰ আৰ্হিসমূহ হৈছে ইয়াৰ মূল উপাদানসমূহ আৰু ইয়াৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ সৰলীকৃত আভাস। বহুতো আৰ্হিত এই ধাৰণাটো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে যে এটা উৎসই বাৰ্তাৰ আকাৰত তথ্য প্ৰকাশ কৰিবলৈ ক'ডিং ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰে। বাৰ্তাটো এটা মাধ্যমৰ জৰিয়তে এজন গ্ৰহণকৰ্তালৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়।[2] যোগাযোগৰ অনুসন্ধান কৰা মূল ক্ষেত্ৰখনক যোগাযোগ অধ্যয়ন বোলা হয়।[3]
যোগাযোগৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ এটা সাধাৰণ উপায় হ'ল মানুহ, অন্য প্ৰজাতিৰ সদস্য বা কম্পিউটাৰৰ দৰে অজীৱিত সত্তাৰ মাজত তথ্য বিনিময় কৰা হয় নে নহয়। মৌখিক যোগাযোগৰ লগত ভাষিক ৰূপত বাৰ্তাৰ আদান-প্ৰদান জড়িত হৈ থাকে, য'ত কথিত আৰু লিখিত বাৰ্তাৰ লগতে সাংকেতিক ভাষাও অন্তৰ্ভুক্ত।[4] অকথিত যোগাযোগ ভাষিক ব্যৱস্থাৰ ব্যৱহাৰ অবিহনে হয়, যেনে শৰীৰৰ ভাষা, স্পৰ্শ, আৰু মুখৰ অভিব্যক্তি ব্যৱহাৰ কৰি। আন এটা পাৰ্থক্য হ'ল আন্তঃব্যক্তিগত যোগাযোগ, যিটো সুকীয়া ব্যক্তিৰ মাজত ঘটে, আৰু আন্তঃব্যক্তিগত যোগাযোগ, যিটো হৈছে নিজৰ সৈতে যোগাযোগ। যোগাযোগৰ দক্ষতা হৈছে ভালদৰে যোগাযোগ কৰাৰ ক্ষমতা আৰু ই বাৰ্তা প্ৰণয়ন আৰু বুজি পোৱাৰ দক্ষতাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য।[5]
অমানৱীয় যোগাযোগৰ ৰূপসমূহৰ ভিতৰত প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ যোগাযোগ অন্তৰ্ভুক্ত। এই ক্ষেত্ৰৰ গৱেষকসকলে প্ৰায়ে যোগাযোগমূলক আচৰণৰ সংজ্ঞাটো পৰিশোধন কৰে, এই মাপকাঠীসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰি যে পৰ্যবেক্ষণযোগ্য সঁহাৰিসমূহ উপস্থিত থাকে আৰু অংশগ্ৰহণকাৰীসকলে বিনিময়ৰ পৰা লাভৱান হয়।[6] প্ৰেমৰ সম্পৰ্ক, পিতৃ-মাতৃ–সন্তানৰ সম্পৰ্ক, নেভিগেচন, আত্মৰক্ষা আদি ক্ষেত্ৰত জীৱ-জন্তুৰ যোগাযোগ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তুলনামূলকভাৱে নিশ্চল উদ্ভিদৰ বাবে ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ জৰিয়তে যোগাযোগ বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ। উদাহৰণস্বৰূপে, মেপেল গছে তথাকথিত অস্বাভাৱিক জৈৱ যৌগ বতাহত নিৰ্গত কৰি আন উদ্ভিদক তৃণভোজীৰ আক্ৰমণৰ বিষয়ে সতৰ্ক কৰি দিয়ে।[7] বেছিভাগ যোগাযোগ একে প্ৰজাতিৰ সদস্যৰ মাজত হয়। কাৰণটো হ’ল ইয়াৰ উদ্দেশ্য সাধাৰণতে কোনো ধৰণৰ সহযোগিতা, যিটো বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ মাজত ইমান সাধাৰণ নহয়। আন্তঃপ্ৰজাতিৰ যোগাযোগ মূলতঃ সহজীৱী সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত ঘটে। উদাহৰণস্বৰূপে, বহু ফুলে অমৃত ক’ত আছে তাত পোক-পৰুৱাক সংকেত দিবলৈ প্ৰতিসম আকৃতি আৰু সুকীয়া ৰং ব্যৱহাৰ কৰে।[8] পোহনীয়া জন্তু আৰু কৰ্মৰত প্ৰাণীৰ সৈতে যোগাযোগ কৰাৰ সময়ত মানুহে আন্তঃপ্ৰজাতিৰ যোগাযোগত লিপ্ত হয়।
মানুহৰ যোগাযোগৰ ইতিহাস বহু পুৰণি আৰু মানুহে কেনেকৈ তথ্য বিনিময় কৰে সেই বিষয়ে সময়ৰ লগে লগে পৰিৱৰ্তন হৈছে। এই পৰিৱৰ্তন সাধাৰণতে নতুন যোগাযোগ প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ ফলত হৈছিল। উদাহৰণস্বৰূপে লিখাৰ ব্যৱস্থাৰ আৱিষ্কাৰ, ছপাশালৰ বিকাশ, ৰেডিঅ' আৰু টেলিভিছনৰ ব্যৱহাৰ, ইণ্টাৰনেটৰ আৱিষ্কাৰ।[9] প্ৰযুক্তিৰ উন্নতিৰ ফলত যোগাযোগৰ নতুন ৰূপো আৰম্ভ হয়, যেনে কম্পিউটাৰৰ মাজত তথ্যৰ বিনিময়।[10]
সংজ্ঞা
[সম্পাদনা কৰক]যোগাযোগ শব্দটোৱে সাধাৰণতে এটা উৎসৰ পৰা এটা গ্ৰহণকৰ্তালৈ তথ্য, ভাব, চিন্তা, অনুভৱ বা বাৰ্তা আদান-প্ৰদান কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াক বুজায়। এই আদান-প্ৰদান মৌখিক, লিখিত, সাংকেতিক, ভৌতিক (যেনে স্পৰ্শ), বা নানান প্ৰযুক্তিৰ মাধ্যমে হ’ব পাৰে।[11] বিভিন্ন পণ্ডিত আৰু ক্ষেত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি ইয়াৰ সংজ্ঞাত পৰিৱৰ্তন দেখা যায়, কিন্তু প্ৰধান উদ্দেশ্য হৈছে তথ্য আদান-প্ৰদান আৰু পৰস্পৰ বুজাপৰা নিশ্চিত কৰা।
যোগাযোগৰ আৰ্হি
[সম্পাদনা কৰক]যোগাযোগক ধাৰণাৰূপে বুজিবলৈ বিভিন্ন আৰ্হি (Model) প্ৰস্তুত কৰা হৈছে, যাৰ জৰিয়তে এই প্ৰক্ৰিয়াটোৰ মূল উপাদানসমূহ বুজি পাব পাৰি। আটাইতকৈ প্ৰসিদ্ধ আৰ্হিসমূহৰ ভিতৰত 'শ্যেনন আৰু ৱিৱাৰ মডেল' (Shannon & Weaver Model) অন্যতম। এই মডেলত এটা উৎসে তথ্য প্ৰস্তুত কৰে আৰু ই এটা সংকেতৰ ৰূপত 'চেনেল' বা মাধ্যমৰ জৰিয়তে গ্ৰহণকৰ্তালৈ প্ৰেৰণ কৰে।[12] এই প্ৰক্ৰিয়াত 'নয়েজ' বা ব্যাহতকাৰী উপাদান থাকিব পাৰে যি তথ্য বুজাত বিঘ্ন ঘটাব পাৰে।
আধুনিক মডেলসমূহ, যেনে 'বাৰ্নলুণ মডেল' (Berlo's SMCR Model) বা 'শ্ৰোতা-কেন্দ্ৰিক মডেল'ত প্ৰেৰণ আৰু গ্ৰহণ উভয়েই সক্ৰিয়ভাৱে অংশ গ্ৰহণ কৰে বুলি ধৰা হয়, য’ত 'ফিডবেক' বা প্ৰতিক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে সমানুভূতি আৰু বুজাবুজি বৃদ্ধি পায়।[13]
কম্পিউটাৰ
[সম্পাদনা কৰক]কম্পিউটাৰ নেটৱৰ্ক (ইংৰাজী: computer network) হৈছে এনে এক ব্যৱস্থা য’ত একাধিক কম্পিউটাৰ আৰু হাৰ্ডৱেৰ উপাদানসমূহ যোগাযোগ মাধ্যমৰ দ্বাৰা ইটো সিটোৰ লগত সংযুক্ত হৈ থাকে। এনে কম্পিউটাৰ নেটৱৰ্ক ব্যৱহাৰকাৰীসকলে সম্পদ (ৰিচ’ৰ্চ) আৰু তথ্য আদান-প্ৰদান কৰিব পাৰে।[14]
যোগাযোগ অধ্যয়ন
[সম্পাদনা কৰক]যোগাযোগ অধ্যয়ন হৈছে এক আন্তঃবিষয়ক ক্ষেত্ৰ, য’ত মানুহৰ, সংগঠন আৰু প্ৰাণীৰ মাজত তথ্য, বাৰ্তা আৰু অৰ্থৰ আদান-প্ৰদানৰ প্ৰক্ৰিয়া অধ্যয়ন কৰা হয়। এই ক্ষেত্ৰই ভাষা বিজ্ঞান, সমাজবিদ্যা, মনোবিজ্ঞান, নৃতত্ত্ব, ৰাজনীতি বিজ্ঞান, আৰু গণযোগাযোগ আদি শাখাৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ পৰে।[15] যোগাযোগ অধ্যয়নৰ লক্ষ্য হৈছে কেনেদৰে ব্যক্তি আৰু গোটে বাৰ্তা সৃষ্টি, প্ৰেৰণ, গ্ৰহণ আৰু ব্যাখ্যা কৰে সেয়া বুজি পোৱা।
বিশ্ববিদ্যালয় সমূহত যোগাযোগ অধ্যয়নত মৌলিক তত্ত্ব, যোগাযোগৰ প্ৰকাৰ (যেনে আন্তঃব্যক্তিগত, আন্তঃসাংস্কৃতিক, সাংগঠনিক, আৰু গণ-যোগাযোগ), আৰু তথ্য প্ৰসাৰণৰ প্ৰযুক্তি আদি বিষয় সামৰি লোৱা হয়। আধুনিক সময়ত এই ক্ষেত্ৰটো সামাজিক মাধ্যম, ডিজিটেল যোগাযোগ আৰু কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ সৈতে অধিক প্ৰাসংগিক হৈ পৰিছে।[16]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]মানুহৰ যোগাযোগৰ ইতিহাস অতি প্ৰাচীন। মৌলিকভাৱে ই গুহাচিত্ৰ, ইঙ্গিত আৰু মৌখিক প্ৰথাৰে আৰম্ভ হৈছিল বুলি ধৰা হয়। লিখন পদ্ধতিৰ উদ্ভৱ প্ৰায় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩২০০ চনৰ আশে-পাশে মেছ’পটেমিয়া অঞ্চলত হৈছিল।[17]
যোগাযোগৰ ইতিহাসত গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিবৰ্তন আহে ছপা কলাৰ আৱিষ্কাৰৰ লগে, বিশেষকৈ ১৫শ শতিকাৰ মাজত গুটেনবাৰ্গে ছপা যন্ত্ৰ উদ্ভাৱন কৰাৰ পিছত।[18] তাৰ পাছত, ৰেডিঅ', টেলিভিছন আৰু ইণ্টাৰনেটৰ বিকাশে যোগাযোগৰ ধাৰণা সম্পূৰ্ণ ৰূপে পৰিবৰ্তন কৰে। ২০শ শতিকাত 'যোগাযোগ অধ্যয়ন' এটা স্বতন্ত্ৰ একাডেমিক শাখা হিচাপে বিকাশ লাভ কৰে, য’ত তত্ত্বীয় আৰু প্ৰয়োগিক দৃষ্টিকোণে যোগাযোগৰ প্ৰকৃতি আৰু প্ৰভাৱ বিশ্লেষণ কৰা হয়।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Fiske, John (1990). Introduction to Communication Studies. Routledge. ISBN 9780415041412.
- ↑ Shannon, Claude E.; Weaver, Warren (1949). The Mathematical Theory of Communication. University of Illinois Press.
- ↑ McQuail, Denis (2010). McQuail's Mass Communication Theory. SAGE Publications. ISBN 9781849202923.
- ↑ Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press.
- ↑ Verderber, Rudolph F.; Verderber, Kathleen S. (2001). Inter-Act: Interpersonal Communication. Wadsworth Publishing.
- ↑ Hauser, Marc D. (1996). The Evolution of Communication. MIT Press. ISBN 9780262082506.
- ↑ Baldwin, Ian T. et al. (2006). "Volatile Signaling in Plant–Plant Interactions: “Talking Trees” in the Genomics Era". *Science*, 311(5762): 812–815.
- ↑ Raguso, R.A. (2008). "Wake Up and Smell the Roses: The Ecology and Evolution of Floral Scent". *Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics*. 39: 549–569.
- ↑ Innis, Harold A. (1951). The Bias of Communication. University of Toronto Press.
- ↑ Castells, Manuel (1996). The Rise of the Network Society. Wiley-Blackwell.
- ↑ Littlejohn, Stephen W.; Foss, Karen A. (2008). Theories of Human Communication. Waveland Press. ISBN 9781577667063.
- ↑ Shannon, Claude E.; Weaver, Warren (1949). The Mathematical Theory of Communication. University of Illinois Press.
- ↑ Berlo, David K. (1960). The Process of Communication: An Introduction to Theory and Practice. Holt, Rinehart and Winston.
- ↑ Computer network definition, archived from the original on 2012-01-21, https://web.archive.org/web/20120121061919/http://www.atis.org/glossary/definition.aspx?id=6555, আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-01-06
- ↑ Dance, Frank E.X.; Larson, Carl E. (1976). The Functions of Human Communication: A Theoretical Approach. Holt, Rinehart and Winston.
- ↑ McQuail, Denis (2010). McQuail's Mass Communication Theory. Sage Publications. ISBN 978-1849202923.
- ↑ Robinson, Andrew (2003). The Story of Writing: Alphabets, Hieroglyphs and Pictograms. Thames & Hudson. ISBN 978-0500286609.
- ↑ Febvre, Lucien; Martin, Henri-Jean (1976). The Coming of the Book: The Impact of Printing 1450–1800. Verso Books.