লেডী
লেডী (ইংৰাজী: Lady) ভদ্ৰ আচৰণ কৰা মহিলাক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা শব্দ।[1] এসময়ত কেৱল উচ্চ সামাজিক শ্ৰেণী বা মৰ্যাদাৰ মহিলাক বুজাবলৈহে এই শব্দ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল, প্ৰভুৰ সমকক্ষ মহিলা, এতিয়া ইয়াৰ দ্বাৰা যিকোনো প্ৰাপ্তবয়স্ক মহিলাক বুজাব পাৰি, কিয়নো ভদ্ৰলোক শব্দ পুৰুষৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
"লেডী" যুক্তৰাজ্যত আনুষ্ঠানিক উপাধিও। "লেডী" আভিজাত্য বা সন্মানীয় উপাধি (নিজৰ অধিকাৰত) থকা মহিলাৰ পৰিয়ালৰ নাম বা peerage আগত ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে অৰ্ডাৰ অৱ দ্য গাৰ্টাৰ আৰু অৰ্ডাৰ অৱ দ্য থিষ্টলৰ মহিলা সদস্য, বা এজন লৰ্ড, এজন বেৰনেট, স্কটিছ সামন্তীয় বেৰন, layrd, বা নাইটৰ পত্নী, আৰু ড্যুক, মাৰ্কেছ বা নাইটৰ কন্যাৰ প্ৰথম নামৰ আগতেও ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰ্ল।
শব্দৰ উৎস
[সম্পাদনা কৰক]লেডী শব্দটো পুৰণি ইংৰাজী hlǣfdige ৰ পৰা আহিছে; শব্দটোৰ প্ৰথম অংশটো হ'ল hlāf ৰ এটা পৰিৱৰ্তিত ৰূপ, "ৰুটি বা লোফ", সংশ্লিষ্ট hlāford, "lord" তো দেখা যায়। দ্বিতীয় অংশটো সাধাৰণতে মূলৰ পৰা লোৱা হয় dig-, "to knead", পিঠাগুড়িত লডাতো দেখা যায়; ব্ৰেড-নিডাৰ বা ব্ৰেড-মেকাৰ বা ব্ৰেড-শ্বেপাৰৰ পৰা সাধাৰণ অৰ্থৰ ইন্দ্ৰিয়লৈ বিকাশ, যদিও ঐতিহাসিকভাৱে স্পষ্টভাৱে অনুসন্ধান কৰা হোৱা নাই, ইয়াক "প্ৰভু"ৰ দ্বাৰা বুজাব পাৰি।[1][2]
ব্যৱহাৰ
[সম্পাদনা কৰক]
"গৃহিণী"ৰ প্ৰাথমিক অৰ্থ এতিয়া বেছিভাগেই অচল,[2] "গৃহিণী" শব্দটো আৰু "ঘৰৰ গৃহিণী"ৰ দৰে নিৰ্দিষ্ট বাক্যাংশৰ বাহিৰে। এই অৰ্থ আমেৰিকাৰ দক্ষিণ ৰাজ্যসমূহত ধৰি ৰখা হৈছে। কিছুমান প্ৰসংগত "ভদ্ৰমহিলা" পুৰণি কালৰ "জেণ্টলৱমেন" শব্দটোৰ সমাৰ্থক, অৰ্থাৎ জন্ম আৰু লালন-পালনৰ দ্বাৰা উচ্চ সামাজিক মৰ্যাদাৰ কোনোবা, কিন্তু উপাধি থকাটো বাধ্যতামূলক নহয়। প্ৰথম মহিলা আৰু মহিলা মেয়ৰছ, নিৰ্বাচিত বা নিযুক্তিপ্ৰাপ্ত বিষয়াৰ পত্নী আদি উপাধিতো এই শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
বহু ইউৰোপীয় ভাষাত সমতুল্য শব্দটোৱে ইংৰাজী মিচেছ (ফ্ৰেন্স মেডাম, স্পেনিছ চেনোৰা, ইটালীয় চিগনোৰা, জাৰ্মান ফ্ৰাউ, পোলিছ পানি আদি)ৰ সমতুল্য ঠিকনাৰ সাধাৰণ ৰূপ হিচাপে কাম কৰে। সেই ভাষাবোৰত যিগৰাকী মহিলাৰ নাম অজ্ঞাত মহিলাক মেডাম, চেনোৰা আদি বুলি সম্বোধন কৰাটো শুদ্ধ, কিন্তু ভদ্ৰ ইংৰাজী ব্যৱহাৰত অসমীয়া ভাষাৰ “আইদেউ’’ শব্দৰ দৰে "লেডী" শতিকাজুৰি সাধাৰণতে বহুবচনত সম্বোধনৰ শব্দহে হৈ আহিছে,[3] যিটো "ভদ্ৰলোক"ৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰযোজ্য। একক ভোকেটিভ ব্যৱহাৰ (অৰ্থাৎ কাৰোবাক প্ৰত্যক্ষভাৱে সম্বোধন কৰা) এসময়ত সাধাৰণ আছিল যদিও ই বেছিভাগেই কবিতাত সীমাবদ্ধ হৈ পৰিছে।[3] কিছুমান উপভাষাত ইয়াক এতিয়াও কোনো অচিনাকি মহিলাক ব্ৰুস্কভাৱে সম্বোধন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হ'ব পাৰে, প্ৰায়ে আৱশ্যকীয় বা প্ৰশ্নবোধক প্ৰসংগত, অচিনাকি পুৰুষৰ বাবে "মিষ্টাৰ"ৰ সৈতে সাদৃশ্যপূৰ্ণ: যেনে, “হেৰা, ভদ্ৰমহিলা, আপোনাক ইয়াত সোমাবলৈ দিয়া হোৱা নাই! ’’[4] এই ব্যৱহাৰত "ভদ্ৰমহিলা" শব্দটো লিখাৰ সময়ত অতি কমেইহে ডাঙৰ আখৰ দিয়া হয়। মহিলাক ভদ্ৰভাৱে সম্বোধন কৰাৰ সাধাৰণ ইংৰাজী শব্দটো হ’ল মেডাম বা ইয়াৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ মেম।
ইংৰাজীত তুলনামূলকভাৱে কম সংখ্যক চাকৰিৰ পদবী লিংগহীন। চাকৰিৰ কিছুমান নাম লিংগ নিৰপেক্ষ, যেনে- মেইল কেৰিয়াৰ (ডাক কৰ্মী), কিন্তু য'ত -মান প্ৰত্যয়ৰ সৈতে সাধাৰণ শব্দ থাকে, কেতিয়াবা -লেডিক সমতুল্য হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, যেনে- ডাকঘৰৰ মানুহ (পোষ্টমেন) আৰু (কেতিয়াবা) ডাকঘৰৰ মহিলা (পোষ্টলেডী)। পূৰ্বতে পুৰুষৰ সংৰক্ষিত স্থানত থকা পেছাদাৰী চাকৰিৰ পদবীত "লেডী" ব্যৱহাৰ কৰাটো দ্বিতীয় নাৰীবাদী ঢৌৰ (লেডী ডাক্তৰ, লেডী ইঞ্জিনিয়াৰ, লেডী জজ)ৰ অনুকূলতাৰ বাহিৰত পৰিল, যদিও গ্ৰুপ প্ৰেকটিছ হেল্থ চেণ্টাৰত এপইণ্টমেণ্ট বুকিং কৰাৰ সময়ত লেডী ডাক্তৰক কেতিয়াবা স্বাস্থ্যসেৱা ৰিচেপচনিষ্টে ব্যৱহাৰ কৰে, যাতে ৰোগীৰ বাবে পৰিস্থিতি স্পষ্ট হয়। ইয়াক এতিয়াও আন কিছুমান বৃত্তিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়, মৰ্যাদা আৰু সন্মান প্ৰকাশ কৰিবলৈ কম দক্ষ কাম যেনে কাৰ্যালয় আৰু চিকিৎসালয়ত চাহ মহিলা, স্কুলৰ কেণ্টিনত দুপৰীয়াৰ আহাৰ গ্ৰহণ কৰা মহিলা (বা ৰাতিৰ আহাৰ গ্ৰহণ কৰা মহিলা), ব্যক্তিগত ঘৰ আৰু ব্যৱসায়িক চৌহদত চাফাই কৰা মহিলা, আৰু মহিলা স্বাস্থ্যসেৱা সহায়কৰ বাবে স্বাস্থ্যসেৱা মহিলা।
ব্ৰিটিছ আৰু আমেৰিকান দুয়োজন মন্তব্যকাৰীয়ে বিংশ শতিকাৰ মাজভাগত "লেডী"ৰ স্থানান্তৰিত ব্যৱহাৰ লক্ষ্য কৰিছিল। আমেৰিকাৰ সাংবাদিক উইলিয়াম এলেন হোৱাইটে ১৯৪৬ চনৰ আত্মজীৱনীখনত এটা অসুবিধাৰ কথা উল্লেখ কৰিছে। তেওঁ কয় যে, বেশ্যাবৃত্তিৰ বাবে জৰিমনা ভৰিবলগীয়া এগৰাকী মহিলাই তেওঁৰ কাকতলৈ প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ আহিছিল, তেওঁৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ খবৰ পোৱাৰ বিৰুদ্ধে নহয়, কিন্তু কাকতখনে তেওঁক "মহিলা" বুলি কোৱাতকৈ "তিৰোতা" বুলি উল্লেখ কৰিছিল। এই কাণ্ডৰ পিছত হোৱাইটে তেওঁৰ পাঠকসকলক আশ্বস্ত কৰে যে, তেওঁৰ গৱেষণা পত্ৰসমূহত মানৱ মহিলাক "মহিলা" বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে, আৰক্ষী আদালতৰ চৰিত্ৰসমূহৰ বাহিৰে, যিসকল সকলো "মহিলা" আছিল। ব্ৰিটিছ ইতিহাসবিদ নেন্সি মিটফোৰ্ডে ১৯৫৪ চনত "ইউ বনাম নন-ইউ" নামৰ এখন প্ৰভাৱশালী ৰচনা লিখিছিল, য'ত তেওঁ শ্ৰেণীগত পাৰ্থক্যসমূহ লক্ষ্য কৰিছিল: নিম্ন শ্ৰেণীৰ মহিলাসকলে "মহিলা" বুলি কোৱাটো প্ৰবলভাৱে পছন্দ কৰিছিল, আনহাতে উচ্চ সামাজিক পটভূমিৰ মহিলাসকলে "লেডী" বুলি চিনাক্ত কৰাত সন্তুষ্ট আছিল। ১৯৫৩ চনত এই শব্দটোৰ ওপৰত মন্তব্য কৰি চি এছ লুইছে লিখিছিল যে "হ'লৱেৰ গাৰ্ডে কৈছিল যে ই লেডিজ প্ৰিজন!" "এ বেগ লেডী" (vagabond) শব্দটো কঠিন সময়ত পৰি যোৱা মহিলাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা এটা ইউফেমিজম; "নিশাৰ ভদ্ৰমহিলা" হৈছে বেশ্যাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা এটা ভদ্ৰ শব্দ।
ব্ৰিটিছ ইংৰাজীত “লেডী’’ প্ৰায়ে, কিন্তু সদায় নহয়, কেৱল “মহিলা’’ৰ সৌজন্যমূলক প্ৰতিশব্দ। ৰাজহুৱা শৌচাগাৰসমূহক প্ৰায়ে কেৱল “লেডিজ’’ বা “জেণ্টলমেন’’ বুলি লিখা ফলকৰ দ্বাৰা পৃথক কৰা হয়। “ভদ্ৰমহিলা’’ৰ আনুষ্ঠানিক আৰু সন্মানজনক গুণ থাকিব পাৰে, বৃদ্ধা মহিলাক “বুঢ়ী মহিলা’’ বুলি বৰ্ণনা কৰিবলৈ বা শিশুক মহিলাৰ বিষয়ে কওঁতে ব্যৱহাৰ কৰা হয় (যেনে "ভদ্ৰমহিলাগৰাকীক টকাখিনি দিয়ক।" ) ই “ভদ্ৰলোক’’ৰ সমকক্ষ হিচাপে ব্যৱহাৰ হৈ থাকে, বহুবচন বাক্যাংশত “মহিলা আৰু ভদ্ৰলোক’’, আৰু সাধাৰণতে ইয়াৰ সৈতে বিনিময়যোগ্য (কঠোৰ অনানুষ্ঠানিক অৰ্থত)। “মহিলা’’ (যেনে, "ষ্ট'ৰৰ ভদ্ৰমহিলাগৰাকীয়ে কৈছিল যে মই এই বস্তুটো ত্ৰিশ দিনৰ ভিতৰত ঘূৰাই দিব পাৰিম")। কিন্তু কিছুমান মহিলাই নাৰীবাদৰ দ্বিতীয় ঢৌৰ উত্থানৰ পিছৰে পৰা শেষৰ উদাহৰণৰ দৰে প্ৰসংগত ব্যৱহৃত শব্দটোৰ বিৰুদ্ধে আপত্তি কৰি যুক্তি দিছে যে এই শব্দটো এইদৰে ব্যৱহাৰ কৰিলে পৃষ্ঠপোষকতামূলক আৰু পুৰণি যেন লাগে; একে প্ৰসংগত এজন মানুহক "ভদ্ৰলোক" বুলি কোৱা হ'বই লাগিব বুলি ক’ব নোৱাৰি। ভাষা সংস্কাৰৰ এগৰাকী নাৰীবাদী সমৰ্থক ৰবিন লেকফে তেওঁৰ গ্ৰন্থ লেংগুৱেজ এণ্ড উইমেনছ প্লেচ (১৯৭৫)ত বিশেষকৈ “ভদ্ৰমহিলা’’ক “ভদ্ৰলোক’’ৰ সমকক্ষ হিচাপে ব্যৱহাৰ নকৰাৰ বিষয়টো উত্থাপন কৰিছে। শিক্ষাবিদ এলিজাবেথ ৰিড বয়েডে মত প্ৰকাশ কৰিছে যে, একবিংশ শতিকাত “লেডী’’ শব্দটোৰ নাৰীবাদী ব্যৱহাৰ পুনৰ লাভ কৰা হৈছে।[5]
ব্ৰিটিছ উপাধি
[সম্পাদনা কৰক]আনুষ্ঠানিকভাৱে “লেডী’’ সমাজৰ উচ্চ পদবীৰ মহিলা সমকক্ষ, ভদ্ৰলোকৰ পৰা আৰম্ভ কৰি নাইটৰ মাজেৰে, ৰাজ্যখনৰ সমনীয়া সকলোলৈকে। মধ্যযুগত ৰজাৰ তেজৰ ৰাজকুমাৰী বা কন্যাক সাধাৰণতে "লেডী" উপসৰ্গৰে প্ৰথম নামেৰে জনা গৈছিল, যেনে- লেডী এলিজাবেথ; [2] যিহেতু পুৰণি ইংৰাজী আৰু মধ্য ইংৰাজীত ৰাজকুমাৰ বা আৰ্ল বা অন্যান্য ৰজা বা সম্ভ্ৰান্ত লোকৰ সমতুল্য মহিলা নাছিল। ৰাণীৰ বাহিৰেও ৰাজকীয় আৰু সম্ভ্ৰান্ত মৰ্যাদাৰ মহিলাসকলে কেৱল "লেডী" উপাধি বহন কৰিছিল।
আভিজাত্যৰ উপাধি হিচাপে ব্ৰিটেইনত "লেডী"ৰ ব্যৱহাৰ "লৰ্ড"ৰ সমান্তৰাল। এইদৰে ই মাৰ্চিয়নেছ, কাউণ্টেছ, ভিস্কাউণ্টেছ বা বেৰনেছৰ নিৰ্দিষ্ট পদবী দিয়া সম্পূৰ্ণ উপাধিৰ কম আনুষ্ঠানিক বিকল্প, সেয়া অধিকাৰ বা সৌজন্যৰ দ্বাৰা স্বামীৰ পদবীৰ উপাধি হিচাপেই হওক বা নিজৰ অধিকাৰত ভদ্ৰমহিলাগৰাকীৰ উপাধি হিচাপে হওক।[2] নিৰ্দিষ্ট প্ৰবন্ধটোৰ সৈতে এজন সমনীয়াৰ উপাধি ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে: লৰ্ড মৰিছৰ পত্নী হৈছে "লেডী মৰিছ।" স্বামীৰ পৰা আহৰণ কৰা বিধৱাৰ উপাধি বিধৱা হৈ পৰে, যেনে- দ্য ডৱেগাৰ লেডী স্মিথ। সৌজন্যৰে পিতৃৰ কোনো এটা সহযোগী উপাধি ব্যৱহাৰ কৰা পিৰেজৰ উত্তৰাধিকাৰীৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ পত্নীয়েও বস্তুনিষ্ঠ সমনীয়াৰ পত্নীৰ দৰেই তেওঁৰ সৌজন্য উপাধি ব্যৱহাৰ কৰে, মাথোঁ নিৰ্দিষ্ট প্ৰবন্ধটো ব্যৱহাৰ কৰা নহয়।
স্কটিছ সামন্তীয় বেৰন বা লেয়াৰ্ডৰ পত্নী হোৱা মহিলাৰ বাবেও "লেডী" উপাধি ব্যৱহাৰ কৰা হয়, বেৰনি বা লেয়াৰ্ডশ্বিপৰ নামৰ আগত "লেডী" উপাধি।[6] ড্যুক বা মাৰ্কেছৰ সৰু পুত্ৰৰ ক্ষেত্ৰত, যিসকলৰ প্ৰদত্ত আৰু পৰিয়ালৰ নামৰ আগত "লৰ্ড" সৌজন্য উপাধি থাকে, পত্নীয়ে স্বামীৰ প্ৰদত্ত আৰু পৰিয়ালৰ নামৰ আগত "লেডী" ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে, যেনে- লেডীজন স্মিথ।[2] অৱশ্যে স্বামীৰ উপাধিৰ উপসৰ্গ "লেডী" ব্যৱহাৰ নকৰিবও পাৰে। নতুবা আৰ্ল, মাৰ্কেছ বা ড্যুকৰ কন্যা হিচাপে নিজৰ জন্মৰ পৰাই তেনে কৰাৰ অধিকাৰ নাথাকিলে নিজৰ প্ৰদত্ত নামৰ আগত থকা উপাধিটোও ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰিব।
ড্যুক, মাৰ্কেছ আৰু আৰ্লৰ কন্যা সৌজন্যত "লেডিজ"; ইয়াত সেই উপাধিটো ভদ্ৰমহিলাগৰাকীৰ প্ৰদত্ত আৰু পৰিয়ালৰ নামৰ আগত দিয়া হয়, যেনে- লেডী জেন স্মিথ, আৰু যদি ভদ্ৰমহিলাগৰাকীয়ে সাধাৰণ মানুহক বিয়া কৰায়, যেনে- মিষ্টাৰজন আৰু লেডী জেন স্মিথ। "লেডী" বেৰনেট বা নাইটৰ পত্নীৰ প্ৰথাগত উপাধিও, কিন্তু এই ক্ষেত্ৰত খ্ৰীষ্টান নাম নোহোৱাকৈ: কেৱল স্বামীৰ উপাধিৰে "লেডী",[2] ছাৰজন আৰু লেডী স্মিথ। যেতিয়া কোনো মহিলাই নাইটৰ বিবাহ বিচ্ছেদ কৰে আৰু তেওঁ পুনৰ বিয়া হ'ব, তেতিয়া নতুন পত্নী লেডী স্মিথ হ'ব আৰু প্ৰাক্তন পত্নী জেন, লেডী স্মিথ হয় নিজৰ মৃত্যুৰ আগলৈকে বা পুনৰ বিবাহ নোহোৱালৈকে।[7]
অৰ্ডাৰ অৱ দ্য গাৰ্টাৰ আৰু অৰ্ডাৰ অৱ দ্য থিষ্টলৰ মহিলা সদস্যসকলেও যিসকলে উচ্চ শৈলী গ্ৰহণ নকৰে, তেওঁলোকেও "লেডী" উপসৰ্গ লাভ কৰে; ইয়াত সেই উপাধিটো ভদ্ৰমহিলাগৰাকীৰ প্ৰদত্ত আৰু পৰিয়ালৰ নামৰ আগত দিয়া হয়, যেনে- লেডী মেৰিয়ান ফ্ৰেজাৰ, এল টি, পদৰ নামমাত্ৰ এল জি বা এল টি, ক্ৰমে, আৰু এই ভদ্ৰমহিলাগৰাকীয়ে বিয়া হ'লে সংৰক্ষিত হয়।
অন্য অৰ্থ
[সম্পাদনা কৰক]ভাৰ্জিন মেৰী, সাধাৰণতে আৱাৰ লেডীৰ উপাধি হিচাপে শব্দটোৰ বিশেষ ব্যৱহাৰে লেটিন ডমিনা নষ্ট্ৰাক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। লেডী ডে আৰু লেডী চেপেলত এই শব্দটো সঠিকভাৱে এটা জেনিটিভ, যিয়ে “লেডী’’ৰ hlǣfdigan[2]ক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।
এই শব্দটো উইকান দেৱী দ্য লেডীৰ উপাধি হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
মাৰ্গাৰেট থেচাৰক যুক্তৰাজ্যৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ সময়ত তেওঁৰ বহু ৰাজনৈতিক সহকৰ্মীয়েও একেদৰেই অনানুষ্ঠানিকভাৱে উল্লেখ কৰিছিল। পিছলৈ তেওঁৰ স্বামীক বেৰনেটৰ সৃষ্টি কৰা হয়, যাৰ ফলত তেওঁক সঠিকভাৱে "লেডী থেচাৰ" কৰি তোলা হয়। অৱসৰৰ পিছত তেওঁক লিংকনশ্বাইৰ কাউন্টিৰ কেষ্টেভেনৰ বেৰনেছ থেচাৰ হিচাপে বেৰনী দিয়া হয় আৰু তাৰ পিছত তেওঁক "দ্য লেডী থেচাৰ" নামেৰে জনাজাত।
কমনৱেলথৰ আন ঠাইত এই শব্দটো ব্ৰিটেইনত অভিজাত শ্ৰেণীৰ ব্যৱহাৰৰ দৰেই ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে ঘানাত আশান্ত জনগোষ্ঠীৰ আছান্তেহেনেৰ পত্নীক লেডী জুলিয়া অচেই টুটু বুলি জনা যায়। নাইজেৰিয়াত ইয়োৰুবা অভিজাত কফোৱোৰোলা, লেডী আডেমোলা আৰু অয়িংকানছ’লা, লেডী আবায়োমিয়ে ব্ৰিটিছ নাইটৰ পত্নী হোৱাৰ বাবে এই উপাধিৰ ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "lady". Oxford English Dictionary (Online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/OED/1095698573. (Subscription or participating institution membership required.)
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Lady". Encyclopædia Britannica. 16 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 61–62.
- ↑ 3.0 3.1 Oxford English Dictionary
- ↑ Ruth, Walker (2 February 2007). "Hey, lady: Call her 'madam'". Christian Science Monitor. http://www.csmonitor.com/2007/0202/p18s02-hfes.html.
- ↑ Reid Boyd, Elizabeth (2012). "Lady: A Feminist Four Letter Word?". Women and Language খণ্ড 35 (2): 35–52. https://www.academia.edu/9400071.
- ↑ Titles and Forms of Address. Bloomsbury Publishing. 31 January 2007. ISBN 9781408148129. https://books.google.com/books?id=UZKrBAAAQBAJ&q=laird+title+of+wife+of&pg=PT88। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 January 2016. "The widow of a chief or laird continues to use the territorial style and the prefix Dowager may be used in the same circumstances ... In rural Scotland (laird's) wives are often styled Lady, though not legally except in the case of the wives of chiefs."
- ↑ "Titles and styles of knights and dames | Department of the Prime Minister and Cabinet (DPMC)" (en ভাষাত). প্ৰকাশক New Zealand Parliament, Wellington: New Zealand GovernmentDepartment of the Prime Minister and Cabinet. 7 November 2023. https://www.dpmc.govt.nz/our-programmes/new-zealand-royal-honours/honours-lists-and-recipients/information-honours-recipients/titles-styles-knights-dames। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 April 2024.
