লোপামুদ্ৰা
লোপামুদ্ৰা | |
|---|---|
 অগস্ত্য আৰু লোপামুদ্ৰা | |
| ব্যক্তিগত | |
| ধৰ্ম | হিন্দু |
| দাম্পত্যসংগী | অগস্ত্য |
| সন্তান | দৃধাস্যু |
লোপামুদ্ৰা, যাক কাবেৰী, কৌশিতকী আৰু বৰাপ্ৰদা বুলিও জনা যায়,[1] প্ৰাচীন বৈদিক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ এগৰাকী দাৰ্শনিক আছিল। প্ৰাচীন সাহিত্যৰ মতে ঋগ্বেদৰ যুগত (১৯৫০ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব-১১০০ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব)বাস কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা অগস্ত্য ঋষিৰ পত্নী আছিল কাৰণ এই বেদত তেওঁৰ অৱদান বুলি বহুতো গীতৰ আৰোপ কৰা হৈছে। হিন্দু ধৰ্মৰ শ্ৰীকুল শাক্ত পৰম্পৰাৰ "হাদি পঞ্চদাসী" মন্ত্ৰৰ কল্পনা কৰা সুপৰিচিত ঋষিকী হোৱাৰ বাবে তেওঁ অগস্ত্যৰ পত্নীয়েই নহয় নিজৰ অধিকাৰত এগৰাকী ঋষিকী আছিল। তেওঁ ব্ৰহ্মবাদিনীৰ অন্যতম বিশিষ্ট আছিল।[2][3]
লোপামুদ্ৰাৰ কিংবদন্তিৰ তিনিটা সংস্কৰণ আছে; এটা ঋগ্বেদ গীতত আছে; দ্বিতীয়টো মহাকাব্য মহাভাৰত (বাণপৰ্ব: তীৰ্থ-যাত্ৰা পৰ্ব)ত, য’ত অগস্ত্য ঋষিয়ে গংগাদ্বাৰত (হৰিদ্বাৰ) পত্নী লোপামুদ্ৰা (বিদৰ্ভৰ ৰাজকুমাৰী)ৰ সহায়ত তপস্যা কৰা বুলি উল্লেখ থকা বিশদ সংস্কৰণ আছে।[3][4] এই কিংবদন্তি অনুসৰি লোপামুদ্ৰক অগস্ত্য ঋষিয়ে জীৱ-জন্তুৰ অতি ৰূপৱতী অংশ যেনে হৰিণৰ চকু আদিৰে সৃষ্টি কৰিছিল।[5] তৃতীয় সংস্কৰণটো হৈছে গিৰিধৰা ৰামায়ণ।
ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]লোপামুদ্ৰা নামৰ “লোপ’’ মানে লয়, অগস্ত্যই সৃষ্টি কৰাৰ সময়ত জীৱ-জন্তু আৰু উদ্ভিদে নিজৰ স্বকীয় সৌন্দৰ্য্যৰ(মুদ্ৰাৰ) অংশ দি যি নিজৰ ক্ষতি (লোপ) ভোগ কৰিছিল তাকে বুজায়। তেওঁক সৃষ্টি কৰাৰ পাছত অগস্ত্যই বংশধৃ বিচাৰি তপস্যা কৰি থকা বিদৰ্ভৰ ৰজাক লোপামুদ্ৰাক দি দিলে। অগস্ত্যই লোপামুদ্ৰক বিয়াৰ উদ্দেশ্যেৰে সৃষ্টি কৰিছিল। ৰজাই লোপামুদ্ৰক কন্যা হিচাপে ডাঙৰ-দীঘল কৰিলে। ডাঙৰ হৈ অহাৰ সময়ত অগস্ত্যই বিয়াত তাইৰ হাতৰ দাবী কৰিছিল। লোপামুদ্ৰাই তেওঁক বিয়া কৰাবলৈ সন্মত হৈ ৰজাৰ ৰাজপ্ৰসাদ এৰি নিজৰ আশ্ৰমলৈ যায়। অৱশ্যে কিছু দিন পাছতে অগস্ত্যৰ গভীৰ তপস্যাত তেওঁ ভাগৰি পৰিল। স্বামীৰ মনোযোগ আৰু মৰম বিচাৰি তেওঁ ঋগবেদত গীত লিখিছিল। গীতটোৱে অগস্ত্যক পত্নীৰ প্ৰতি থকা কৰ্তব্য উপলব্ধি কৰাইছিল। দম্পতীহালৰ দৃধাস্যু নামৰ এজন পুত্ৰ আছিল আৰু তেওঁ কবি হৈ পৰিছিল।[3][4][6][7][8]
স্বামীৰ সৈতে মিলি ললিতা সহস্ৰানাম (দিশ্বৰী মাতৃৰ হাজাৰটা নাম)ৰ খ্যাতি বিয়পোৱাৰ বাবেও তেওঁক কৃতিত্ব দিয়া হয়। অগস্ত্যই ভগৱান বিষ্ণুৰ অৱতাৰ হয়গ্ৰীৱৰ পৰা ললিতা সহস্ৰানামৰ গীত শিকিছিল বুলিও বিশ্বাস কৰা হয়।
ঋগবেদত
[সম্পাদনা কৰক]ঋগবেদত ২৭ গৰাকী মহিলা ঋষি বা ঋষিকাৰ দ্বাৰা ৰচনা কৰা গীতসমূহে নাৰী বুদ্ধিজীৱী হিচাপে তেওঁলোকৰ সফলতা আৰু প্ৰগতিৰ প্ৰতিফলন ঘটায়। এই গীতসমূহ তিনিটা শিতানৰ অধীনত উপস্থাপন কৰা হৈছে। প্ৰথম গোটত কেৱল নাৰী ঋষি বিশ্বৱৰ আৰু আপলে অৱদান আগবঢ়োৱা গীত আছে; বিশ্ববৰাৰ গীত অগ্নিৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত হোৱাৰ বিপৰীতে আপলেৰ গীত ইন্দ্ৰক লৈ। দ্বিতীয় গোটত কিছুমানৰ কাৰণ মহিলা ঋষি, বিশেষকৈ লোপামুদ্ৰা আৰু তৰন্তৰ পত্নী শছিয়াছি। লোপামুদ্ৰাৰ গীতটোত বিশেষকৈ ছটা পদ আছে যিবোৰৰ নাম উল্লেখ আছে আৰু দেৱী ৰাতিৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত। তেওঁৰ গীতত বৈবাহিক জীৱন অনুসৰণ কৰিবলৈ স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে বিশদভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে। লোপামুদ্ৰই ঋগবেদত ১৭৯ নম্বৰ গীত ৰচনা কৰাৰ কৃতিত্ব লাভ কৰে। তৃতীয়টো গোটৰ গীত, যদিও মহিলা ঋষিৰ বাবে বুলি কোৱা হয়, কোনো লেখককে চিনাক্ত কৰা নাই আৰু ইয়াত বেছিভাগেই পৌৰাণিক চৰিত্ৰ আৰু তাত্ত্বিক গুণৰ প্ৰতিনিধিত্বৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।[9] ঋগবেদত অগস্ত্য আৰু লোপামুদ্ৰক "মন্ত্ৰ দ্ৰষ্টা" (মন্ত্ৰৰ আৱিষ্কাৰক দৰ্শক) বুলি গণ্য কৰা হয়।[9] যজুৰ্বেদ (১৭:১১:৩৬:২০) বৃহদ্বেদ (৪:৫৭–৫৯) আৰু আগম গ্ৰন্থত[10] তেওঁৰ উল্লেখ আছে আৰু ঋগবেদত তেওঁক "মন্ত্ৰদ্ৰিকা" (মন্ত্ৰত সুপৰিচিত) বুলি প্ৰশংসা কৰা হৈছে।[11]
ঋগবেদৰ সংস্কৃত গ্ৰন্থৰ অনুবাদত ৰালফ টি.এইচ. গ্ৰীফিথ (১৮৯৬), অগস্ত্য, লোপামুদ্ৰা আৰু এজন শিষ্যৰ সৈতে জড়িত গীত বা সূত্ৰসমূহৰ শিৰোনাম "ৰাতি" অৰ্থাৎ প্ৰেম, যিবোৰ ছটা পদ, দুটা লোপামুদ্ৰৰ, দুটা অগস্ত্যৰ আৰু শেষৰ দুটা পদ শিষ্য বা অগস্ত্যৰ কৃতিত্ব।[12] এম বাৰ্গাইনে মন্তব্য কৰিছে যে গীতটোৰ ৰহস্যময় অৰ্থ আছে, অগস্ত্যক স্বৰ্গীয় সোম হিচাপে চিনাক্ত কৰা হৈছে আনহাতে লোপামুদ্ৰাই তেওঁৰ নাৰীসুলভ আকৰ্ষণক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে যিয়ে আগস্ত্যক তেওঁৰ "গোপন বাসস্থান"ৰ পৰা উলিয়াই অনাত ফলপ্ৰসূ হয়। ইয়াক স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজত নাটকীয় সংলাপ হিচাপে অধিক উপস্থাপন কৰা হৈছে য'ত ছাত্ৰজনে তেওঁৰ প্ৰশংসাৰ মন্তব্য কৰে।[12]প্ৰথম দুটা পদত লোপামুদ্ৰাৰ স্বামীৰ প্ৰতি থকা আবেগেৰে ভৰা দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰকাশ, য'ত তেওঁৰ বাৰ্ধক্য আৰু তেওঁৰ মোহনীয়তাৰ প্ৰতি অগস্ত্যৰ নিৰুদ্বেগ ব্যৱহাৰ উজ্জ্বল কৰি তোলা হৈছে।[12]
ল’ৰী এল পেটনে ঋগবেদৰ গীত ৭৯ৰ ব্যাখ্যা কৰিছে যে, ই লোপামুদ্ৰক "উগ্ৰ যৌনতা"ৰ অৱস্থাত প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। প্ৰথম অৱস্থাত অগস্ত্যই প্ৰতিহত কৰি শেষত তেওঁ “আপ্লুত হৈ পৰে।”[13] পেটনে এইটোও কৈছে যে "গীতৰ শেষৰ শাৰীত আগস্ত্যই শিশুৰ জৰিয়তে আৰু তপস্যাৰ দ্বাৰা অমৰত্ব লাভ কৰা বুলি উদযাপন কৰা হৈছে, আনহাতে লোপামুদ্ৰা যৌন কামাতুৰা হিচাপে চিহ্নিত হৈয়েই আছে।" [13] ড° ৰমেশচন্দ্ৰ মুখোপাধ্যায়ৰ মতে লোপামুদ্ৰাৰ সূত্ৰত পুৰুষে নাৰীৰ ওচৰলৈ যাব লাগে। আনকি দেৱতাৰ জ্ঞান লাভ কৰা অতীতৰ ঋষিসকলেও নাৰীক উপভোগ কৰিছিল আৰু "ইয়াৰ পৰা কেতিয়াও ভাগৰি পৰা নাছিল।" এই পদত লোপামুদ্ৰৰ হতাশাৰ প্ৰকাশ অগস্ত্যই পত্নীৰ সৈতে যৌন সম্পৰ্ক স্থাপনৰ পৰা বিৰত থকাৰ ফল। তাই বুঢ়া হৈ গৈছে বুলি কোৱাটো "পেথ'ছ"ৰ প্ৰকাশ। অগস্ত্যই উত্তৰত বুজাইছে যে এই সংযম দেৱতাৰ সৃষ্টি আছিল। অগস্ত্যই লোপামুদ্ৰাৰ অনুৰোধৰ ওচৰত বলি হৈ তাইৰ ওচৰত বশ হয়। শেষৰ দুটা পদত অগস্ত্যৰ শিষ্যই অগস্ত্যৰ "প্ৰেম আৰু তপস্যাৰ সম্পৰ্কীয় বিন্দু"ক মহিমামণ্ডিত কৰিছে।[14]
তথ্য সূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Garg 1992, পৃষ্ঠা. 200.
- ↑ Swami & Irāmaccantiraṉ 1993, পৃষ্ঠা. 242.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Pandharipande, Dr. Rajeshwari. "A Possible Vision of Lopamudra!". themotherdivine.com. http://www.themotherdivine.com/11/A-possible-vision-of-lopamudra.shtml। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 December 2015.
- ↑ 4.0 4.1 "Hinduism Mahabharata, Section XCVI". Sacredtext.com. http://www.sacred-texts.com/hin/m03/m03096.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 December 2015.
- ↑ "Encyclopedia for Epics of Ancient India: Lopamudra". http://www.mythfolklore.net/india/encyclopedia/lopamudra.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2006-12-24.
- ↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ
<ref>টেগ;Mahaনামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই - ↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ
<ref>টেগ;Sectionনামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই - ↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ
<ref>টেগ;Rishiনামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই - ↑ Kapoor 2002, পৃষ্ঠা. 1153.
- ↑ Prasoon 2009, পৃষ্ঠা. 70.
- ↑ Jain 2008, পৃষ্ঠা. 11.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Griffith (tr), Ralph T.H.. "RigVeda Book 1". Sacred Texts.com. http://www.sacred-texts.com/hin/rigveda/rv01179.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 December 2015.
- ↑ 13.0 13.1 Leslie 2014, পৃষ্ঠা. 28.
- ↑ Mukhopadhyaya 2014, পৃষ্ঠা. 49.