সংবিধান


সংবিধান হৈছে কোনো এটা ৰাজনৈতিক একক, সংগঠন বা আন কোনো ধৰণৰ আইনী সত্তা চলাবলৈ প্ৰযোজ্য মৌলিক নীতিসমূহ বা স্থাপিত পূৰ্বনীতিসমূহৰ সংহিতা, যিয়ে সাধাৰণতে সেই সত্তাটোৰ শাসনৰ ধৰণ নিৰ্ধাৰণ কৰে।[1]
এই নীতিসমূহ লিখিত ৰূপত এখন একক নথি বা আইনী নথিসমূহৰ সংহিতাত অন্তৰ্ভুক্ত হ’লে, সেই নথিসমূহক লিখিত সংবিধান বুলি কোৱা হয়; যদি সেইবোৰ এখনেই ব্যাপক নথিত সংহত থাকে, তেন্তে তাক সংহত সংবিধান বুলি কোৱা হয়। যুক্তৰাজ্যৰ সংবিধান হৈছে এখন অসংহত সংবিধানৰ উল্লেখযোগ্য উদাহৰণ; ইয়াত বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ আইন, আদালতৰ ৰায় আৰু সন্ধিসমূহৰ সৈতে লিখিত ৰূপত সংবদ্ধ হৈছে।[2]
সংবিধানে বিভিন্ন স্তৰৰ সংগঠনসমূহৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য হয় — সাৰ্বভৌম দেশৰ পৰা আৰম্ভ কৰি কোম্পানী আৰু অ-অন্তৰ্ভুক্ত সংঘলৈকে। কোনো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠন স্থাপন কৰা এখন সন্ধিও তাৰ সংবিধানৰ সমান, কাৰণ সেই নথিতেই সংগঠনটোৰ গঠন আৰু ব্যৱস্থা নিৰ্ধাৰণ কৰে। এখন ৰাজ্যৰ ক্ষেত্ৰত সংবিধানে তাত আধাৰিত নীতি, আইন প্ৰণয়নৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰু কাক দ্বাৰা সেই আইন প্ৰণয়ন কৰা হ’ব ই আদি নিৰ্ধাৰণ কৰে। কিছুমান সংবিধান, বিশেষকৈ সংহত সংবিধানে, ৰাজ্যিক ক্ষমতাৰ সীমা নিৰ্ধাৰণো কৰে, যেনে মৌলিক অধিকাৰৰ ৰূপত শাসকৰ ক্ষমতাৰ সীমা নিৰ্ধাৰণ। সংবিধানত সংশোধনী সাধন কৰিবলৈ সাধাৰণতে ব্যাপক একমততা বা অধিকাংশৰ অধিক প্ৰয়োজন হয়।[3]
বিশ্বৰ যিকোনো দেশৰ ভিতৰত ভাৰতৰ সংবিধান হৈছে আটাইতকৈ দীঘল লিখিত সংবিধান,[4] ইয়াৰ ইংৰাজী ভাষাৰ সংস্কৰণত ১,৪৬,৩৮৫টা শব্দ আছে।[5] [6] আনহাতে মোনাকোৰ সংবিধান হৈছে বিশ্বৰ আটাইতকৈ সৰু লিখিত সংবিধান, য’ত মাত্ৰ ৩,৮১৪টা শব্দ আছে।[7][5] ছান মৰিনোৰ সংবিধান সম্ভৱত বিশ্বৰ আটাইতকৈ পুৰণি সক্ৰিয় লিখিত সংবিধান, কাৰণ ইয়াৰ কিছু মৌলিক নথি ১৬০০ চনৰ পৰাই কাৰ্যকৰী হৈ আছে; আনহাতে যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ সংবিধান হৈছে বিশ্বৰ আটাইতকৈ পুৰণি সক্ৰিয় সংহত সংবিধান। ১৭৮৯ চনৰ পৰাই সংবিধানসমূহৰ গড় আয়ুসকাল প্ৰায় ১৯ বছৰ।[8]
ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]সংবিধান শব্দটো ফৰাচী ভাষাত লেটিন শব্দ constitutio-ৰ পৰা আহিছে, যি নিয়ম আৰু আদেশৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে সাম্ৰাজ্যবাদী আইন (constitutiones principis : edicta, mandata, decreta, rescripta)।[9] পিছলৈ এই শব্দটো এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ নিৰ্ণয়ৰ বাবে কেনন আইনত ব্যাপকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, বিশেষকৈ পোপে জাৰি কৰা ডিক্ৰী, যাক এতিয়া এপষ্টোলিক সংবিধান বুলি কোৱা হয়।
উইলিয়াম ব্লেকষ্টোনে এই শব্দটো জনসাধাৰণৰ আস্থাৰ উল্লেখযোগ্য আৰু গুৰুতৰ উলংঘাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিছিল, যাৰ প্ৰকৃতি আৰু পৰিসৰ যে এই উলংঘাই বৈপ্লৱিক সঁহাৰিৰ ন্যায্যতা প্ৰদান কৰিব। ব্লেকষ্টোনে ব্যৱহাৰ কৰা শব্দটো কোনো আইনী পাঠ্যৰ বাবে নাছিল, আৰু তেওঁ পিছৰ আমেৰিকান ন্যায়িক পৰ্যালোচনাৰ ধাৰণাটো অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ উদ্দেশ্য নাছিল : "কাৰণ তেনেকৈয়ে ন্যায়িক ক্ষমতাক বিধায়িনী দলৰ তুলনাত ওপৰত স্থাপন কৰা হ'ব, যিটোৱে সকলো চৰকাৰক বিধ্বংসী হ'ব।" [10]
সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]সাধাৰণতে প্ৰতিখন আধুনিক লিখিত সংবিধানে কোনো সংস্থা বা প্ৰতিষ্ঠানিক সত্তাক নিৰ্দিষ্ট ক্ষমতা প্ৰদান কৰে, যিটো সংবিধানৰ সীমাবদ্ধতাসমূহ মানি চলাৰ প্ৰাথমিক চৰ্তত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়। স্কট গৰ্ডনৰ মতে, এটা ৰাজনৈতিক সংগঠন ইমানেই সাংবিধানিক যে ইয়াত "নাগৰিকসকলৰ স্বাৰ্থ আৰু স্বাধীনতা সুৰক্ষাৰ বাবে ক্ষমতা নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰতিষ্ঠানিক ব্যৱস্থা থাকে, য'ত সংখ্যালঘু হ'ব পৰা ব্যৱস্থাসমূহো অন্তৰ্ভুক্ত।"[11]
কোনো সংস্থা বা ৰাজনীতিৰ ভিতৰৰ বিষয়াসকলৰ কাৰ্য্যকলাপ যিবোৰ সেই বিষয়াসকলৰ সাংবিধানিক বা বিধিগত কৰ্তৃত্বৰ ভিতৰত পৰে, সেইবোৰক "ক্ষমতাৰ ভিতৰত" (বা লেটিন ভাষাত intra vires ) বুলি কোৱা হয়; যদি নকৰে, তেন্তে ইয়াক "শক্তিৰ বাহিৰত" (বা লেটিন ভাষাত ultra vires ) বুলি কোৱা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, ছাত্ৰ সংঘক সংস্থা হিচাপে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে জড়িত নহয় কাৰ্য্যকলাপত লিপ্ত হোৱাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হ’ব পাৰে; যদি ইউনিয়নটো অ-ছাত্ৰ কাৰ্য্যকলাপৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে, তেন্তে এই কাৰ্য্যকলাপসমূহ ইউনিয়নৰ চনদৰ আল্ট্ৰা ভাইৰ বুলি গণ্য কৰা হয়, আৰু চনদৰ দ্বাৰা কাকো এইবোৰ অনুসৰণ কৰিবলৈ বাধ্য নহ'ব। সাৰ্বভৌম ৰাষ্ট্ৰৰ সাংবিধানিক আইনখনৰ পৰা এটা উদাহৰণ হ’ব ফেডাৰেল ৰাজ্যৰ প্ৰাদেশিক সংসদে সংবিধানে একান্তভাৱে ফেডাৰেল সংসদলৈ আবণ্টন দিয়া অঞ্চলত আইন প্ৰণয়ন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা, যেনে সন্ধি অনুমোদন কৰা। ক্ষমতাৰ বাহিৰত যেন লগা কাৰ্য্যক ন্যায়িকভাৱে পুনৰীক্ষণ কৰিব পাৰি আৰু যদি ক্ষমতাৰ বাহিৰত বুলি ধৰা পৰে তেন্তে বন্ধ কৰিব লাগিব। ক্ষমতাৰ বাহিৰত থকা আইন প্ৰণয়ন "অবৈধ" হ'ব আৰু কোনো শক্তিৰ নহ'ব; এইটো প্ৰাথমিক আইন প্ৰযোজ্য, সাংবিধানিক অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন, আৰু গৌণ আইন, সাধাৰণতে বিধিগত অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন। এই প্ৰসংগত "ক্ষমতাৰ ভিতৰত", intra vires, "অনুমোদিত" আৰু "বৈধ"ৰ অৰ্থ একে; "শক্তিৰ বাহিৰত", ultra vires, "অনুমোদিত নহয়" আৰু "অবৈধ"ৰ দৰে।
বেছিভাগ আধুনিক ৰাজ্যতে কিন্তু সকলোতে নহয়, সাধাৰণ বিধিগত আইনতকৈ সংবিধানৰ আধিপত্য আছে; এনে ৰাজ্যত যেতিয়া কোনো চৰকাৰী আইন অসাংবিধানিক হয়, অৰ্থাৎ ই সংবিধানে চৰকাৰক প্ৰদান কৰা ক্ষমতা নহয়, তেতিয়া সেই আইন বাতিল হয়, আৰু বাতিল কৰাটো ab initio, অৰ্থাৎ আৰম্ভণিৰ পৰাই হয়, তথ্য পোৱাৰ তাৰিখৰ পৰা নহয়। ই কেতিয়াও "আইন" নাছিল, যদিও, যদি ই এটা বিধি বা বিধিগত বিধান হ'লহেঁতেন, তেন্তে ইয়াক আইন গ্ৰহণৰ পদ্ধতি অনুসৰি গ্ৰহণ কৰা হ'লহেঁতেন। কেতিয়াবা সমস্যাটো এইটো নহয় যে কোনো বিধি অসাংবিধানিক, বৰঞ্চ ইয়াৰ প্ৰয়োগ, এটা বিশেষ অনুষ্ঠানত, আৰু আদালতে সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰে যে ইয়াক প্ৰয়োগ কৰাৰ উপায় আছে যদিও সাংবিধানিক, সেই দৃষ্টান্ত অনুমোদিত বা বৈধ নাছিল। এনে ক্ষেত্ৰত কেৱল সেই আবেদনকে অসাংবিধানিক বুলি ৰায় দিব পাৰি। ঐতিহাসিকভাৱে এনে উলংঘাৰ প্ৰতিকাৰ হৈছে সাধাৰণ আইন ৰিটৰ বাবে আবেদন, যেনে quo warranto.
জাতিটোৰ "আত্মা"ৰ ফলত সংবিধান এখন স্বদেশী হ'ব লাগিব নেকি সেই বিষয়ে পণ্ডিতসকলে বিতৰ্ক কৰে। হেগেলে কৈছিল "এখন সংবিধান...যিটো শতিকাৰ কাম; ই হৈছে ধাৰণা, যুক্তিবাদৰ চেতনা যিমানদূৰলৈকে সেই চেতনা এটা বিশেষ জাতিত বিকশিত হয়।"[12]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ The New Oxford American Dictionary, Second Edn., Erin McKean (সম্পাদক), 2051 পৃষ্ঠা, 2005, Oxford University Press, আই.এচ.বি.এন. 0-19-517077-6।
- ↑ R (HS2 Action Alliance Ltd) v Secretary of State for Transport [2014] UKSC 3 Archived March 5, 2017, at the Wayback Machine, [207]
- ↑ King, Brett W. "The Use of Supermajority Provisions in the Constitution: The Framers, The Federalist Papers and the Reinforcement of a Fundamental Principle." Seton Hall Const. LJ 8 (1997): 363.
- ↑ Pylee, M.V. (1997). ভাৰতৰ সংবিধান. S. Chand & Co.. পৃষ্ঠা. 3. ISBN 978-81-219-0403-2.
- ↑ 5.0 5.1 "Constitution Rankings" (en-US ভাষাত). Comparative Constitutions Project. http://comparativeconstitutionsproject.org/ccp-rankings/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2016-06-05.
- ↑ "ভাৰতৰ সংবিধান". ভাৰতৰ আইন আৰু ন্যায় মন্ত্ৰণালয়. July 2008. http://indiacode.nic.in/coiweb/welcome.html। আহৰণ কৰা হৈছে: December 17, 2008.
- ↑ "Monaco 1962 (rev. 2002)". www.constituteproject.org. https://www.constituteproject.org/constitution/Monaco_2002। আহৰণ কৰা হৈছে: 2016-06-05.
- ↑ Elkins, Zachary; Ginsburg, Tom; Melton, James (2009), "Conceptualizing Constitutions", The Endurance of National Constitutions, প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge University Press, pp. 36–64, doi:10.1017/cbo9780511817595.004, ISBN 978-0-511-81759-5, http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511817595.004
- ↑ Mousourakis, George (December 12, 2003). The Historical and Institutional Context of Roman Law. Ashgate. ISBN 9780754621140. https://books.google.com/books?id=2MqfUsMiDbYC&q=%22constitutiones+principis%22&pg=PA243.
- ↑ Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law. Oxford University Press. May 17, 2012. পৃষ্ঠা. 17. ISBN 978-0-19-957861-0. https://books.google.com/books?id=uP3VWeTMnxsC.
- ↑ Gordon, Scott (1999). Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today. Harvard University Press. পৃষ্ঠা. 4. ISBN 978-0-674-16987-6. https://archive.org/details/controllingstate00gord_656.
- ↑ Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law. Oxford University Press. May 17, 2012. ISBN 978-0-19-957861-0. https://books.google.com/books?id=uP3VWeTMnxsC.