সমাজ বিজ্ঞান
সামাজ বিজ্ঞান হৈছে জ্ঞনৰ এটা শাখা, যিয়ে সমাজ আৰু মানুহৰ আচৰণৰ ওপৰত আলোচনা কৰে।[1] সামাজিক বিজ্ঞানক সাধাৰণতে জ্ঞনৰ এখন বিস্তৃত ক্ষেত্ৰ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, যাৰ অন্তৰ্গত নৃবিজ্ঞান, প্ৰত্নতত্ত্ব, অপৰাধ বিজ্ঞান, অৰ্থনীতি, শিক্ষা, ইতিহাস, ভাষাবিজ্ঞান, ৰাজনীতি বিজ্ঞান, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক, সমাজ বিজ্ঞান, মানৱ ভূগোল, আৰু মনোবিজ্ঞান আছে। আনহাতে, আইন, পৰিবেশ বিজ্ঞান, সমাজসেৱা আৰু তুলনামূলক সংস্কৃতি অধ্যয়নৰ দৰে বিষয়সমূহো কেতিয়াবা সামাজিক বিজ্ঞানৰ অন্তৰ্গত বুলি বিবেচিত হয়।
কেতিয়াবা বিশেষ ক্ষেত্ৰত সামাজিক বিজ্ঞান বুলিলে কেৱল সমাজবিজ্ঞানকো বুজোৱা হয়। এমিল ডুৰ্খেইম, কাৰ্ল মাৰ্ক্স আৰু মাস্ক ৱেবাৰক সাধাৰণতে আধুনিক সামাজিক বিজ্ঞানৰ মুখ্য স্থপতি হিচাপে গণ্য কৰা হয়।[2] দৃষ্টবাদী সামাজিক বিজ্ঞানীসকলে বিজ্ঞানক আধুনিক দৃষ্টিভংগীৰে চায় আৰু সমাজ বুজিবলৈ প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞানৰ সদৃশ পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰে। আনহাতে, ব্যাখ্যাবাদী সামাজিক বিজ্ঞানীসকলে অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত যাচাইযোগ্য তত্ত্ব প্ৰতিষ্ঠাৰ পৰিৱৰ্তে সামাজিক সমালোচনা বা প্ৰতীকমূলক ব্যাখ্যা আগবঢ়ায়। তেওঁলোকে বিজ্ঞানক এটা ব্যাপক অৰ্থত ধৰে। আধুনিক গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত গৱেষকসকলে সাধাৰণতে বহুদৰ্শনবাদী হয় আৰু পৰিমাণগত আৰু গুণগত পদ্ধতিৰ সংমিশ্ৰণ কৰে। বিভিন্ন বিভাগৰ লোকসকলে এতিয়া সামাজিক গৱেষণাৰ লক্ষ্য আৰু পদ্ধতিৰ ওপৰত কাম কৰি আছে, যিয়ে সামাজিক গৱেষণাক এটা স্বতন্ত্ৰ চৰিত্ৰ দিছে। সেয়া বাবে ব্যাপক অৰ্থত সামাজিক বিজ্ঞান বুলিলে ক'ব পাৰি — এইটো হৈছে মানুহৰ সমাজ সম্পৰ্কীয় এটা বস্তুনিষ্ঠ, যুক্তিসিদ্ধ আৰু নিয়মভিত্তিক চৰ্চা।
সংজ্ঞা
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক বিজ্ঞান হৈছে বিজ্ঞানৰ এটা শাখা, যি সমাজ আৰু মানুহৰ আচৰণৰ অধ্যয়ন কৰে। সামাজিক বিজ্ঞানত সমাজৰ গঠন, প্ৰকৃতি, বিকাশ আৰু মানুহৰ সামাজিক সম্পৰ্কসমূহৰ বিশ্লেষণ কৰা হয়। এই শাখাখনে গৱেষণাৰ দ্বাৰা সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যা বুজিবলৈ আৰু সমাধান দিবলৈ চেষ্টা কৰে। সামাজিক বিজ্ঞানৰ অন্তৰ্গত শাখাসমূহৰ ভিতৰত অৰ্থনীতি, ৰাজনৈতিক বিজ্ঞান, সমাজ বিজ্ঞান, মানৱবিদ্যা, মনোবিজ্ঞান, আৰু ভূগোল অন্যতম। [3]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক বিজ্ঞানৰ ইতিহাস বহু পুৰণি। ই ইউৰোপৰ পুনৰ্জাগৰণ কালৰ সময়তে আধুনিক ৰূপ পায়। ইবনে খালদুনক সামাজিক বিজ্ঞানৰ পিতা বুলি কোৱা হয়। তেওঁৰ মুকাদ্দিমা গ্ৰন্থত সমাজৰ গঠন আৰু বিকাশৰ গভীৰ বিশ্লেষণ কৰা হৈছে। আধুনিক যুগতএমিল দূৰ্খেইম, কাৰ্ল মাৰ্ক্স আৰু ম্যাক্স ভেবাৰক সামাজিক বিজ্ঞানৰ আধুনিক স্থপতি বুলি গণ্য কৰা হয়।[4]
শাখাসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক বিজ্ঞান বহুবিধ শাখাৰ সমষ্টি। ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত:
- অৰ্থনীতি – সম্পদৰ উৎপাদন, বিতৰণ আৰু ব্যৱহাৰ অধ্যয়ন কৰে।
- সমাজ বিজ্ঞান – সমাজৰ গঠন আৰু সামাজিক আচৰণৰ অধ্যয়ন।
- ৰাজনৈতিক বিজ্ঞান – ৰাজনীতি, চৰকাৰ আৰু নীতি নিৰ্মাণৰ বিশ্লেষণ।
- মানৱবিদ্যা – মানুহ আৰু তেওঁৰ সংস্কৃতিৰ অধ্যয়ন।
- মনোবিজ্ঞান – মানুহৰ মন আৰু আচৰণৰ বৈজ্ঞানিক অধ্যয়ন।
- ভূগোল – মানুহ আৰু তেওঁলোকৰ পৰিবেশৰ মাজৰ সম্পৰ্ক।
পদ্ধতি
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক বিজ্ঞানত গৱেষণাৰ বাবে দুটা প্ৰধান পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰা হয়:
- পৰিমাণাত্মক পদ্ধতি – পৰিসংখ্যা আৰু সংখ্যাত্মক তথ্যৰ দ্বাৰা বিশ্লেষণ।
- গুণগত পদ্ধতি – ক্ষেত্ৰগৱেষণা, সাক্ষাৎকাৰ আৰু সমাজৰ গভীৰ ব্যাখ্যা।
সমকালীন গৱেষণাত এই দুয়ো পদ্ধতিৰ সমন্বয় ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[5]
সমালোচনা
[সম্পাদনা কৰক]কিছু সমাজ বিজ্ঞানী সামাজিক বিজ্ঞানৰ বস্তুনিষ্ঠতা লৈ সন্দেহ প্ৰকাশ কৰে। তেওঁলোকৰ মতে, সমাজ অধ্যয়নত ব্যক্তি, সংস্কৃতি আৰু পৰিপ্ৰেক্ষিতৰ গুৰুত্ব অধিক। তথাপি, অধিকাংশ গৱেষক বিজ্ঞানসুলভ পদ্ধতিত বিশ্বাস কৰে আৰু সমাজৰ ক্ষেত্ৰত নীতি নিৰ্ধাৰণ আৰু উন্নয়নলৈ অবদান দিয়ে।
পৰিসৰ আৰু প্ৰয়োগ
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক বিজ্ঞানৰ প্ৰয়োগ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত দেখা যায় — শিক্ষা, স্বাস্থ্য, ৰাজনীতি, পৰিকল্পনা, ব্যৱসায় আৰু আইন। আধুনিক যুগত সামাজিক বিজ্ঞানৰ জ্ঞান সমাজৰ উন্নয়ন আৰু সমস্যা সমাধানত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Malcolm Williams. 1999. Science and Social Science: An Introduction. Psychology Press
- ↑ Max Weber - Stanford Encyclopaedia of Philosophy
- ↑ Williams, Malcolm (1999). Science and Social Science: An Introduction. Psychology Press.
- ↑ Max Weber - Stanford Encyclopedia of Philosophy
- ↑ Durkheim, Émile (1895). The Rules of Sociological Method.