ৰাগ দৰবাৰী

দৰবাৰী কানাড়া

ঠাট	আশাৱৰী
দিনটোৰ সময়	মধ্যৰাতি
আৰোহণ	S R (M)g, M P (n)d n S'
অৱৰোহণ	S' (n)d n P M P (M)g, M R S
বাদী	R
সমবাদী	P
সমাৰ্থক	দৰবাৰী
একে ৰাগ	Kaunsi Kanada আড়ানা

হিন্দুস্তানী ধ্ৰুপদী সংগীত
ধাৰণা
স্বৰ ঠাট শ্ৰুতি ৰাগ স্বৰগম তাল লয় বন্দিশ ঘৰানা স্বৰলিপি অলংকাৰ
প্ৰকাৰ
শাস্ত্ৰীয় ধ্ৰুপদ ধামাৰ খেয়াল তৰানা সাদৰা শিখ সংগীত অৰ্ধ-শাস্ত্ৰীয় ঠুমৰী দাদৰা টপ্পা কাজৰী চৈতী ভাটিয়ালী সাৱনী হোৰি ভজন অভংগ সংগীত নাটক কাৱালী গজল
ঠাট
বিলাৱল খামাজ কাফী আশাৱৰী ভৈৰৱ ভৈৰৱী তোড়ী পূৰ্বী মাৰৱা কল্যাণ
অলংকাৰ
মীড় কান খটকা আন্দোলন গমক মুৰকী
বাদ্যযন্ত্ৰ
তান কণ্ঠ চেতাৰ সৰোদ সুৰবাহাৰ ৰূদ্ৰ বীণা বেহেলা সাৰংগী এছৰাজ/দিলৰুবা বাঁহী চেহনাই সন্তুৰ হাৰমনিয়াম জলতৰংগ লয় তবলা পখাৱজ Drone তানপুৰা Shruti box স্বৰমণ্ডল

দৰবাৰী কানাড়া, বা সহজভাৱে ৰাগ দৰবাৰী (উচ্চাৰণ দৰবাৰী কানাড়া), হৈছে হিন্দুস্তানী সংগীতৰ এক ৰাগ। ই ২০শ মেলকৰ্তা ৰাগ নটভৈৰৱীৰ এক জন্য ৰাগম (উৎপন্ন স্বৰগ্ৰাম)। বিশ্বাস কৰা হয় যে মোগল সম্ৰাট আকবৰৰ দৰবাৰৰ বিখ্যাত ষোড়শ শতাব্দীৰ সুৰকাৰ মিয়া তানসেনে ইয়াক হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতত আনিছিল। ই কানাড়া পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত। বিশ্বাস কৰা হয় যে মোগল সম্ৰাট আকবৰ এই ৰাগটো অতি ভাল পাইছিল। সেয়েহে প্ৰায়ে মিয়া তানসেনক তেওঁৰ দৰবাৰত এই ৰাগ গাবলৈ কৈছিল। ইয়াৰ নামতেই ইয়াৰ প্ৰতিফলন দেখা যায়; দৰবাৰ হৈছে ফাৰ্চী ভাষাৰ পৰা হিন্দীলৈ অহা শব্দ যাৰ অৰ্থ "দৰবাৰ"। কানাড়া পৰিয়ালৰ আটাইতকৈ পৰিচিত ৰাগ হিচাপে ইয়াক কেতিয়াবা শুদ্ধ কানাড়া বা বিশুদ্ধ কানাড়া বুলিও কোৱা হয়। ই আশাৱৰী ঠাটৰ অন্তৰ্গত। কৰ্ণাটকৰ যক্ষগান নৃত্যত এই ৰাগক ৰাগ কানাড়া বুলি কোৱা হয়। ইয়াক কেতিয়াবা দৰবাৰী আৰু দৰবাৰী কানাড়া বুলিও লিখা হয়।

হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতত

হিন্দুস্তানী সংগীতত, দৰবাৰীয়ে কৰ্ণাটক সংগীতৰ পৰা অহা প্ৰায় মূল শৈলী অনুসৰণ কৰে। ই এটা গম্ভীৰ ৰাগ, গভীৰ নিশাত বজোৱা হয়, আয়ত্ত কৰাটো অধিক কঠিন বুলি গণ্য কৰা হয়, আৰু গভীৰ আৱেগিক প্ৰভাৱৰ সম্ভাৱনা ৰাখে।

দৰবাৰী অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাগ আৰু সেয়েহে, ধীৰ আৰু বিস্তাৰিত মীণ্ড আৰু আন্দোলন সাধাৰণতে মুৰ্কী বা খটকাৰ দৰে লঘু আৰু ফূৰ্তিভৰা অলংকাৰতকৈ অধিক পছন্দৰ। দৰবাৰীৰ তৎক্ষণাত সৃষ্টি মন্দ্ৰ সপ্তকত, বা নিম্ন অক্টেভত অধিক কৰা হয়। আৰোহণৰ উত্থান নিম্ন আৰু মধ্য অক্টেভত। অৱৰোহণত গা (গান্ধাৰ) কোমল স্বৰটো এই স্বৰত ধীৰ কম্পন (আন্দোলন) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। একেদৰে, কোমল ‘ধা’ও আন্দোলনৰ দ্বাৰা ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কোমল ‘গা’ আৰু কোমল ‘ধা’ৰ আন্দোলনে ৰাগৰ গাম্ভীৰ্য্য বৃদ্ধি কৰে। ‘নি’ আৰু ‘পা’ স্বৰৰ সংযোগ শুৱলা হ’ব লাগে। ইয়াৰ বাদী স্বৰ হৈছে ৰে আৰু সম্বাদী হৈছে পা।

আৰোহণ: S R (R)g, (R)g M P d n S'

অৱৰোহণ: S' d n P M P (M)g, (M)g M (S)R, S

উল্লেখৰ বাবে, আশাৱৰী ঠাটৰ স্বৰসমূহ হৈছে S R g M P d n, আৰু দৰবাৰীৰ বাবে, কোমল গান্ধাৰৰ ভূমিকা অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ, আৰু তলৰ কোমল ধৈৱতত কিছু সময় ধৰি থকাটোও। কানাড়া পৰিয়ালৰ আন ৰাগসমূহৰ ভিতৰত আভোগী কানাড়া, শাহানা কানাড়া, আৰু আড়ানা (আড়ানা কানাড়া ৰাগ গোটৰ অংশ) আছে।

গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰেকৰ্ডিংসমূহ

• ওস্তাদ আমিৰ খান, ৰাগ মাৰৱা আৰু দৰবাৰী, অডিয়ন এলপি ৰেকৰ্ড (Long Playing), ODEON-MOAE 103, পাছত হিজ মাষ্টাৰ'জ ভইচে EMI-EALP1253 হিচাপে পুনৰ প্ৰকাশ কৰে, মাৰৱা আৰু দৰবাৰী দুয়োৰে বাবে এক মাপকাঠি বুলি সমালোচনামূলকভাৱে বিবেচিত।
• পণ্ডিত ডি. ভি. পলুস্কাৰ, ঝনক ঝনকৱা মোৰে বিটচুৱা, গোল্ডেন মাইলষ্টোনছ, ডি. ভি. পলুস্কাৰ। এইটো প্ৰকৃততে দৰবাৰীতকৈ ৰাগ আদানাৰ ওচৰ চপা।
• পূব আটলাণ্টাৰ ৰেপাৰ জেআইডিয়ে তেওঁৰ গান 151 Rum শীৰ্ষক গানত দৰবাৰী ৰাগৰ নমুনা ব্যৱহাৰ কৰে

কৰ্ণাটক সংগীতত

ই ২০শ মেলকৰ্তা ৰাগম নটভৈৰৱীৰ পৰা উৎপন্ন এক উভয় ৱক্ৰ সম্পূৰ্ণ ৰাগম। ই এটা অত্যন্ত মধুৰ ৰাগ। ই চৰম আৰু অতুলনীয় আৱেগিক প্ৰভাৱ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। কোৱা হয় যে ই শ্ৰোতাসকলৰ মাজত দুঃখ, আকাংক্ষা আৰু প্ৰেমৰ অনুভূতি জগাই তোলে। ইয়াৰ আৰোহণ-অৱৰোহণ গঠন তলত দিয়া ধৰণে (কৰ্ণাটক সংগীতত স্বৰসমূহ চাওক বিস্তাৰিত তথ্যৰ বাবে):

• আৰোহণ : সা ৰে₂ গা₂ সা মা₁ পা ধা₁ নি₂ সা‌֯
• অৱৰোহণ : সা‌֯ ধা₁ নি₂ পা মা₁ পা গা₂ ৰে₂ সা

এই স্কেলত চতুশ্ৰুতি ঋষভম, সাধাৰণ গান্ধাৰম, শুদ্ধ মধ্যমম, শুদ্ধ ধৈৱতম, কৈশিকী নিষাদম স্বৰসমূহ ব্যৱহৃত হয়।

কৰ্ণাটক সংগীতৰ ৰচনাসমূহ

• পুৰন্দৰ দাসৰ চন্দ্ৰ চূড়া শিৱ শংকৰ পাৰ্বতী
• নাৰায়ণ তীৰ্থৰ গোৱৰ্ধন গিৰিধাৰ
• পেৰিয়াসামী থুৰানৰ নী নিনৈন্ধল^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}
• কল্যাণী ৱৰদৰাজনৰ পাদোধি কন্যকাম^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}
• স্বাতী তিৰুনলৰ দেৱান কে পতি ইন্দ্ৰ
• মীৰাবাঈৰ হৰি তুম হাৰো
• লালগুডি জয়ৰামনৰ তিল্লানা
• এছ. কল্যাণৰামনৰ তিল্লানা

চলচ্চিত্ৰৰ গান

ভাষা: হিন্দী

গান	চলচ্চিত্ৰ	সুৰকাৰ	শিল্পী
দুনিয়া বননেৱালে	জিদ্দী	এছ. ডি. বৰ্মন	মান্না দে
মিতৱা লৌট আয়ে ৰি	সংগীত সম্ৰাট তানসেন	এছ. এন. ত্ৰিপাঠী	মান্না দে
উদ জা ভানৱাৰ মায়া কমল কা	ৰাণী ৰূপমতী (১৯৫৯ চলচ্চিত্ৰ)	এছ. এন. ত্ৰিপাঠী	মান্না দে
দিল জলতা হৈ তো জলানে দে	পহালি নজৰ (১৯৪৫ চলচ্চিত্ৰ)	অনিল বিশ্বাস	মুকেশ
নৈনহীন কো ৰাহ দিখা প্ৰভু	ভক্ত সুৰদাস	জ্ঞান দত্ত	মুকেশ
তেৰী দুনিয়া মেইন দিল লগতা নাহীন	বাউৰে নৈন	ৰোশন	মুকেশ
ৱোহ মহব্বত ৱোহ ৱফায়েন	নুৰ জাহান	ৰোশন	মহম্মদ ৰফি
কিতনা হাসিন হে মৌসম	আজাদ	চি. ৰামচন্দ্ৰ	লতা মংগেশকাৰ আৰু চি. ৰামচন্দ্ৰ
দৈয়া ৰে দৈয়া লাজ মোহে লাগে	লিডাৰ	নৌশাদ	আশা ভোঁচলে
দুনিয়া বদল গয়ী	বাবুল	নৌশাদ	তালাত মাহমুদ আৰু শামশাদ বেগম
গুজৰে হৈন আজ ইস্ক মে’	দিল দিয়া দৰ্দ লিয়া	নৌশাদ	মহম্মদ ৰফি
কভী দিল দিল ছে তাকৰাতা তো হোগা	আনোখি আদা	নৌশাদ	শামশাদ বেগম
মহব্বত কি ঝুঠি কাহানি পে ৰোয়ে	মোগল-ই-আজম	নৌশাদ	লতা মংগেশকৰ
অ' দুনিয়া কে ৰখৱালে	বাইজু বাউৰা	নৌশাদ	মহম্মদ ৰফি
সৰগম	বাইজু বাউৰা	নৌশাদ	আমিৰ খান
তুমছে হি ঘৰ ঘৰ কাহলায়া	ভাৱী কি চুড়িয়ান	সুধীৰ ফাড়কে	মুকেশ
আব মোৰী বিন্তি সুনো ভগৱান	তাজ(১৯৫৬ চলচ্চিত্ৰ)	হেমন্ত কুমাৰ	মহম্মদ ৰফি
আব কাহান জায়েন হাম	উজালা	শংকৰ-জয়কিশন	মান্না দে
হাম তুঝ ছে মুহব্বত কাৰ কে	আৱাৰা	শংকৰ-জয়কিশন	মুকেশ
ঝনক ঝনক তোৰি বাজে পায়েলিয়া	মেৰে হুজুৰ	শংকৰ-জয়কিশন	মান্না দে
কোই মতৱালা আয়া মেৰে দৱাৰে	লাভ ইন টকিঅ'	শংকৰ-জয়কিশন	লতা মংগেশকৰ
তু প্যাৰ কা সাগৰ হৈ	সীমা	শংকৰ-জয়কিশন	মান্না দে আৰু সমবেত কণ্ঠ
সৰফৰোশি কি তম্মানা	শ্বহীদ	প্ৰেম ধাৱান	মহম্মদ ৰফি আৰু মান্না দে আৰু ৰাজেন্দ্ৰ মেহতা
আগৰ মুঝছে মুহব্বত হৈ	আপ কি পৰছাইয়ান	মদন মোহন	লতা মংগেশকৰ
বস্তি বস্তি পৰ্বত পৰ্বত	ৰেলৱে প্লেটফৰ্ম	মদন মোহন	মহম্মদ ৰফি
মৈন নিগাহেন তেৰে চেহাৰে ছে	আপ কি পৰছাইয়ান	মদন মোহন	মহম্মদ ৰফি
তেৰে দৰ পে আয়া হুন	লাইলা মজনু	মদন মোহন	মহম্মদ ৰফি
তুঠে হুয়ে খোৱাবো নে	মধুমতী	সলিল চৌধুৰী	মহম্মদ ৰফি
ৰাহা গৰ্দিশোন মেইন হৰদম	দো বদন	ৰবি	মহম্মদ ৰফি
তোৰা মন দৰ্পণ কেহলায়	কাজল	ৰবি	আশা ভোঁচলে
চান্দি কি দিৱাৰ না তোড়ি	বিশ্বাস	কল্যাণজী-আনন্দজী	মুকেশ
তুমহে জিন্দগি কে উজালে মুবাৰক	পূৰ্ণিমা	কল্যাণজী-আনন্দজী	মুকেশ
সুহানী চান্দনী ৰাতে হমে শোনে নেহি দেতি	মুক্তি (১৯৭৭)	লক্ষ্মীকান্ত-প্যাৰেলাল	মুকেশ
সত্যম শিৱম সুন্দৰম	সত্যম শিৱম সুন্দৰম	লক্ষ্মীকান্ত-প্যাৰেলাল	লতা মংগেশকৰ
মেৰে মেহবুব ছায়াদ আজ কুচ	কিতনে পাছ কিতনে দূৰ (১৯৭৬)	চান্দ পৰদেছী	চন্দ্ৰানী মুখাৰ্জী
হম তুম ছে জুদা হোকে	এক সপেৰা এক লুটেৰা	ঊষা খান্না	Mohammed Rafi
পগ ঘুংগুৰু বান্ধ মীৰা নাচি থী	নমক হালাল	বাপ্পি লাহিড়ী	Kishore Kumar
দেখা হেই পেহেলী বাৰ	ছাজন	নাদীম-শ্ৰবণ	S. P. Balasubrahmanyam & Alka Yagnik
বহুত প্যাৰ কৰতে হেই	ছাজন	নাদীম-শ্ৰবণ	Anuradha Paudwal & S. P. Balasubrahmanyam
শায়াৰাণা ছি হেই জিন্দেগী কি ফজা	ফিৰ তেৰী কাহানী য়াদ আয়ী	অনু মালিক	অলকা য়াগ্নিক
হৰ তৰফ হৰ জগহ	ছায়া	অনু মালিক	Shreya Ghoshal, Kunal Ganjawala
যোগী আয়া	ব্লেক & হোৱাইট	সুখৱিন্দৰ সিং	সুখৱিন্দৰ সিং & Sadhana Sargam
তু জো নেহি হেই তো কুচ ভি নেহি হেই	ও লমহে	প্ৰীতম	গ্লেন জন