ৰাজতন্ত্ৰ
ৰাজতন্ত্ৰ (ইংৰাজী: Monarchy) হৈছে একপ্ৰকাৰ শাসন ব্যৱস্থা, য'ত এজন ব্যক্তি, অৰ্থাৎ ৰজা বা ৰাণীয়ে নিজৰ জীৱনকালৰ শেষলৈকে, বা পদত্যাগ নকৰা পৰ্যন্ত, ৰাষ্ট্ৰপ্ৰমুখ হিচাপে শাসন কৰে। ৰাজতন্ত্ৰৰ ক্ষমতাৰ পৰিসৰ সীমিত আৰু প্ৰায় প্ৰতীকী (সংবিধানিক ৰাজতন্ত্ৰ) হ'ব পাৰে, বা সম্পূৰ্ণৰূপে স্বৈৰাচাৰী (নিৰপেক্ষ ৰাজতন্ত্ৰ) হ'ব পাৰে, আৰু এই ক্ষমতাত প্ৰতিনিধিত্বমূলক, কাৰ্যনিৰ্বাহী, বিধানমূলক আৰু বিচাৰকৰ ভূমিকাও থাকিব পাৰে।[1]
ৰাজতন্ত্ৰত উত্তৰাধিকাৰ সাধাৰণতে বংশগত ৰূপে চলি আহিছে, যাৰ ফলত "বংশ" (dynasty) গঢ় লৈ উঠে; যদিও কেতিয়াবা ৰজা-ৰাণীসকল নিৰ্বাচিত ৰাজতন্ত্ৰৰ জৰিয়তে নিৰ্বাচিত হ’ব পাৰে বা নিজকে স্ব-ঘোষিত ৰাজা হিচাপেও প্ৰতিষ্ঠা কৰিব পাৰে।[2] আৰিষ্ট’ক্ৰেটসকল, যদিও সকলো ৰাজতন্ত্ৰত বাধ্যতামূলক নহয়, তেওঁলোকেই সাধাৰণতে ৰাজাৰ নিৰ্বাচন বা ৰাজ্যিক সংগঠনৰ বিভিন্ন পদ পূৰণৰ উৎস হৈ থাকে (যেনে সভা বা দৰবৰ)। ৰাজতন্ত্ৰৰ ৰাজনৈতিক বৈধতা সাধাৰণতে মানুহ বা ভূমিৰ প্ৰতিনিধিত্বৰ দাবিত আধাৰিত থাকে, যি সম্পৰ্ক কুটুম্বতা বা ঈশ্বৰৰ অধিকাৰ বা অন্য কোনো উপাৰ্জিত অৱস্থানৰ জৰিয়তে বিবৃত কৰা হয়।
ৰাজতন্ত্ৰত বহুবিধ উপাধি থাকিব পাৰে, যেনে যদি, বাদশাহ, সম্ৰাট, সম্ৰাজ্ঞী, নবাব, ৰজা, ৰাণী আদি। ৰাজতন্ত্ৰসমূহে সংঘ, ব্যক্তিগত মিল, আৰু ৰাজ্য গঠন কৰিব পাৰে, য'ত ৰাজতন্ত্ৰৰ ব্যক্তিগত সম্পৰ্কৰ জৰিয়তে উপৰাজ্য থাকে। এই সম্পৰ্কৰ ফলত বহু ৰাজতন্ত্ৰই একাধিক উপাধি গ্ৰহণ কৰিব পাৰে। কিছুমান দেশত “ৰাজ্য” (kingdom) শব্দটো ৰক্ষা কৰি ৰখা হৈছে যদিও তাত কাৰ্যকৰী ৰাজতন্ত্ৰ নাই (যেন ফ্ৰাংক’ইষ্ট স্পেইন, ১৯৪৭–১৯৭৫), বা দীৰ্ঘকালীন ৰিজেঞ্চি (regency) ব্যৱস্থা চলি আছিল (যেন হৰ্থী যুগৰ হাংগেৰী, ১৯২০–১৯৪৪)।
বিংশ শতিকালৈকে ৰাজতন্ত্ৰই বিশ্বৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ শাসন ব্যৱস্থা আছিল, কিন্তু প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ শেষৰ ফালে গণতন্ত্ৰই বহু ৰাজতন্ত্ৰক অপসাৰণ কৰে। 2024 অনুসৰি[update], বিশ্বৰ ৪৩খন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰত মাত্ৰ এখনত ৰাজতন্ত্ৰ আছে, যাৰ ভিতৰত ১৫খন কমনৱেলথ দেশত ৰজা চাৰ্লছ তৃতীয়ই ৰাষ্ট্ৰপ্ৰমুখ হিচাপে কাম কৰি আছে। ইয়াৰ উপৰিও বহু উপ-ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজতান্ত্ৰিক এককো বিদ্যমান। অধিকাংশ আধুনিক ৰাজতন্ত্ৰ হৈছে সংবিধানিক ৰাজতন্ত্ৰ, য'ত ৰাজতন্ত্ৰৰ কাৰ্যনিৰ্বাহী ক্ষমতা সীমিত বা নাথাকে, আৰু তেওঁসকলে সংবিধানৰ অধীনত কেবল আইনগত আৰু আনুষ্ঠানিক ভূমিকাত থাকে (যেন সংসদীয় গণতন্ত্ৰৰ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰমুখ)।
ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞান
[সম্পাদনা কৰক]ইংৰাজী "মনাৰ্ক" শব্দটো (লেটিন: monarchia) আহিছে প্ৰাচীন গ্ৰীক শব্দ μονάρχης (monárkhēs)-ৰ পৰা, যিটো μόνος (mónos, অৰ্থাৎ "এজন, একক") আৰু ἄρχω (árkhō, অৰ্থাৎ "শাসন কৰা")-ৰ পৰা উদ্ভূত হৈছে।
বৰ্তমান ব্যৱহাৰত, "ৰাজতন্ত্ৰ" শব্দই সাধাৰণতে বংশগত শাসনৰ এটা পৰম্পৰাগত ব্যৱস্থাক বুজায়, কিয়নো ঐচ্ছিক ৰাজতন্ত্ৰ যথেষ্ট বিৰল।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Monarchy | Definition, Examples, & Facts | Britannica" (en ভাষাত). Britannica.com. https://www.britannica.com/topic/monarchy। আহৰণ কৰা হৈছে: 2023-02-28.
- ↑ "The Polish-Lithuanian Commonwealth". In Our Time. 14 October 2021. BBC Radio 4. Retrieved 29 March 2023.