ৰোধক
 | |
| প্ৰকাৰ | নিষ্ক্ৰিয় |
|---|---|
| কাৰ্যনীতি | বৈদ্যুতিক প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা |
| বৈদ্যুতিক প্ৰতীক | |
  | |
ৰোধক বা ৰেজিষ্টৰ (Resistor) হৈছে এটা নিষ্ক্ৰিয়, দুটা টাৰ্মিনেলযুক্ত ইলেক্ট্ৰনিক উপাদান, যিয়ে বৈদ্যুতিক ৰেজিষ্টেন্স (প্ৰতিৰোধ) প্ৰদান কৰে। ইলেক্ট্ৰনিক বৰ্তনত, ৰেজিষ্টৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয় বিদ্যুৎ প্ৰবাহ হ্ৰাস কৰিবলৈ, সংকেতৰ মাত্ৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ, ভল্টেজ বিভাজন কৰিবলৈ, সক্ৰিয় উপাদানসমূহক বায়াছ (bias) দিবলৈ, আৰু সংবহন লাইন বন্ধ কৰিবলৈ। উচ্চ-শক্তিৰ ৰেজিষ্টৰ বহু পৰিমাণৰ বৈদ্যুতিক শক্তি তাপ ৰূপে অপচয় কৰিব পাৰে, যাক মটৰ নিয়ন্ত্ৰণ, শক্তি বিতৰণ প্ৰণালী বা জেনেৰেটৰৰ বাবে পৰীক্ষামূলক বোজা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফিক্সড ৰেজিষ্টৰৰ ৰেজিষ্টেন্স সাধাৰণতে স্থিৰ থাকে আৰু উষ্ণতা, সময় বা অপাৰেটিং ভল্টেজৰ লগত সৰহ পৰিমাণে সলনি নহয়। ভেৰিয়েবল ৰেজিষ্টৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয় বৰ্তনীৰ উপাদান (যেনে আয়তন নিয়ন্ত্ৰণ বা লেম্প ডিমাৰ) সামঞ্জস্য কৰিবলৈ বা তাপ, পোহৰ, আৰ্দ্ৰতা, বল বা ৰাসায়নিক প্ৰতিক্ৰিয়াৰ প্ৰতি সংবেদনশীল উপাদান হিচাপে।
ৰেজিষ্টৰসমূহ বৈদ্যুতিক নেটৱৰ্ক আৰু ইলেক্ট্ৰনিক বৰ্তনৰ অতি সাধাৰণ উপাদান আৰু ইলেক্ট্ৰনিক সঁজুলিত সৰ্বত্ৰ ব্যৱহৃত। এইবোৰ বিচ্ছিন্ন উপাদান হিচাপে বিভিন্ন সামগ্ৰী আৰু আকাৰত প্ৰস্তুত কৰা হয়। তদুপৰি, ৰেজিষ্টৰসমূহ সংহত বৰ্তনৰ ভিতৰতো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
এখন ৰেজিষ্টৰৰ বৈদ্যুতিক কাৰ্যক্ষমতা ইয়াৰ ৰেজিষ্টেন্স দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত হয়। সাধাৰণ বাণিজ্যিক ৰেজিষ্টৰ বিভিন্ন আদৰ্শ মান আৰু সহনশীলতাৰ সীমাৰ ভিতৰত উৎপাদন কৰা হয়, আৰু এই মানটো উপাদানত উল্লেখ থাকে। উল্লেখ কৰা।
ইলেক্ট্ৰনিক চিহ্ন আৰু সংকেত
[সম্পাদনা কৰক]দুটা সাধাৰণ আঁচনিমূলক চিত্ৰ চিহ্ন তলত দিয়া ধৰণৰ:
-
ANSI-শৈলী: (a) ৰেজিষ্টৰ, (b) ৰিঅ'ষ্টেট (ভেৰিয়েবল ৰেজিষ্টৰ), আৰু (c) পটেনচ'মিটাৰ -
IEC ৰেজিষ্টৰ চিহ্ন
,_and_Potentiometer_symbols.svg){kind=small}
এটা সাধাৰণ আঁচনি হৈছে IEC 60062 অনুসৰণ কৰা RKM ক'ড। এটা দশমিক বিভাজক ব্যৱহাৰ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে, এই সংকেতটোৱে অংশটোৰ ৰেজিষ্টেন্সৰ সৈতে সংগতি ৰাখি SI উপসৰ্গসমূহৰ সৈতে শিথিলভাৱে জড়িত এটা আখৰ ব্যৱহাৰ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, 8K2 এ পাৰ্ট মাৰ্কিং ক'ড হিচাপে, এটা চাৰ্কিট ডায়াগ্ৰামত বা এটা বিল অৱ মেটেৰিয়েলত (BOM) 8.2 kΩ ৰেজিষ্টৰৰ মান সূচায়। অতিৰিক্ত শূন্যই অধিক কঠোৰ সহনশীলতাক বুজায়, উদাহৰণস্বৰূপে তিনিটা উল্লেখযোগ্য সংখ্যাৰ বাবে 15M0। যেতিয়া মানটো উপসৰ্গৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ প্ৰকাশ কৰিব পাৰি (অৰ্থাৎ গুণক ১), তেতিয়া দশমিক বিভাজকৰ পৰিৱৰ্তে "R" ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, 1R2 য়ে 1.2 Ω বুজায়, আৰু 18R য়ে 18 Ω বুজায়।
অপাৰেচনৰ তত্ত্ব
[সম্পাদনা কৰক]ৰেজিষ্টৰে বৈদ্যুতিক প্ৰবাহক বাধা দিয়ে, ফলস্বৰূপে বিদ্যুৎ শক্তিৰ এক অংশ তাপ হিচাপে অপচয় হয়। ইয়াৰ ৰেজিষ্টেন্স (প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা) অনুসৰি, যিকোনো ৰেজিষ্টৰে প্ৰবাহিত কৰেণ্টৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। এই আচৰণ Ohm's law (ওহমৰ নিয়ম)-ৰ দ্বাৰা বৰ্ণনা কৰা হয়, যি কয়: V = IR।[1]
অনাদৰ্শ ধৰ্ম
[সম্পাদনা কৰক]ব্যৱহাৰিক ৰেজিষ্টৰৰ এটা ছিৰিজ ইণ্ডাক্টেন্স আৰু এটা সৰু সমান্তৰাল কেপাচিটেন্স থাকে; এই ধাৰ্য্যকৰণসমূহ উচ্চ-কম্পাঙ্ক প্ৰয়োগসমূহত গুৰুত্বপূৰ্ণ হ'ব পাৰে। আৰু যদিও এটা আদৰ্শ ৰেজিষ্টৰত জনছন শব্দ থাকে, কিছুমান ৰেজিষ্টৰৰ শব্দৰ বৈশিষ্ট্য বেয়া আৰু সেয়েহে কম শব্দৰ এম্প্লিফায়াৰ বা অন্যান্য সংবেদনশীল ইলেক্ট্ৰনিকছৰ বাবে এটা সমস্যা হ'ব পাৰে।
কিছুমান নিখুঁত প্ৰয়োগত ৰেজিষ্টেন্সৰ উষ্ণতা সহগও চিন্তাৰ বিষয় হ’ব পাৰে।
অবাঞ্চিত ইণ্ডাক্টেন্স, অতিৰিক্ত শব্দ আৰু উষ্ণতাৰ সহগ মূলতঃ ৰেজিষ্টৰ নিৰ্মাণত ব্যৱহৃত প্ৰযুক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। সাধাৰণতে কোনো বিশেষ প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰি নিৰ্মিত ৰেজিষ্টৰৰ এটা বিশেষ পৰিয়ালৰ বাবে ইহঁতক পৃথকে পৃথকে নিৰ্দিষ্ট কৰা নহয়।[2] বিচ্ছিন্ন ৰেজিষ্টৰৰ এটা পৰিয়ালক ইয়াৰ ফৰ্ম ফ্যাক্টৰ অনুসৰিও বৈশিষ্ট্যযুক্ত কৰিব পাৰি, অৰ্থাৎ ডিভাইচৰ আকাৰ আৰু ইয়াৰ লিড (বা টাৰ্মিনেল)ৰ অৱস্থান অনুসৰি। ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা বৰ্তনীসমূহৰ ব্যৱহাৰিক নিৰ্মাণত এইটো প্ৰাসংগিক।
ব্যৱহাৰিক ৰেজিষ্টৰসমূহক সৰ্বোচ্চ শক্তি ৰেটিং থকা বুলিও উল্লেখ কৰা হৈছে যিয়ে এটা বিশেষ বৰ্তনীত সেই ৰেজিষ্টৰৰ প্ৰত্যাশিত শক্তি অপচয়তকৈ বেছি হ'ব লাগিব: শক্তি ইলেক্ট্ৰনিক্স প্ৰয়োগত এইটো মূলতঃ চিন্তাৰ বিষয়। উচ্চ শক্তি ৰেটিং থকা ৰেজিষ্টৰসমূহ শাৰীৰিকভাৱে ডাঙৰ আৰু হিট ছিঙ্কৰ প্ৰয়োজন হ'ব পাৰে। উচ্চ ভল্টেজ বৰ্তনীত কেতিয়াবা ৰেজিষ্টৰৰ ৰেট কৰা সৰ্বোচ্চ কাম কৰা ভল্টেজৰ প্ৰতি মনোযোগ দিব লাগে। যদিও এটা নিৰ্দিষ্ট ৰেজিষ্টৰৰ বাবে কোনো ন্যূনতম কাম কৰা ভল্টেজ নাথাকে, এটা ৰেজিষ্টৰৰ সৰ্বোচ্চ ৰেটিঙৰ হিচাপ নিদিয়াটোৱে ৰেজিষ্টৰটো জ্বলিব পাৰে যেতিয়া ইয়াৰ মাজেৰে কাৰেণ্ট চলি থাকে।
ফিক্সড ৰেজিষ্টৰ
[সম্পাদনা কৰক]ফিক্সড ৰেজিষ্টৰ হৈছে এনে এটা উপাদান যাৰ ৰেজিষ্টেন্স মান স্থায়ী, আৰু যিটো সাধাৰণতে চলন্ত অংশ নথকা বৰ্তনীত ব্যৱহৃত হয়। ই বিভিন্ন মুল্যৰ ৰূপত উপলব্ধ থাকে, আৰু পৰিচিত মানসমূহ ই-চিৰিজৰ অধীনত শ্ৰেণীবদ্ধ।[3]
ভেৰিয়েবল ৰেজিষ্টৰ
[সম্পাদনা কৰক]ভেৰিয়েবল ৰেজিষ্টৰ, যেনে পটেনশ্যোমিটাৰ বা ৰীহোষ্টেট, এনে ৰেজিষ্টৰ যাৰ ৰেজিষ্টেন্স মান ব্যৱহাৰকাৰীয়ে ইচ্ছামতে সলনি কৰিব পাৰে। ই সাধাৰণতে আয়তন নিয়ন্ত্ৰণ, লাইট ডিমাৰ বা সংবেদনশীল উপাদান হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[4]
জোখ-মাখ
[সম্পাদনা কৰক]ৰেজিষ্টৰৰ মান ওমমিটাৰৰ সহায়ত জুখিব পাৰি, যিটো মাল্টিমিটাৰৰ এটা ফলন হ'ব পাৰে। সাধাৰণতে, পৰীক্ষা লিডৰ মূৰত থকা প্ৰ’বসমূহ ৰেজিষ্টৰৰ সৈতে সংযোগ হয়। এটা সৰল ওমমিটাৰে এটা বেটাৰীৰ পৰা অজ্ঞাত ৰেজিষ্টৰৰ ওপৰেৰে এটা ভল্টেজ প্ৰয়োগ কৰিব পাৰে (এটা জনা মানৰ এটা অভ্যন্তৰীণ ৰেজিষ্টৰৰ সৈতে শৃংখলাবদ্ধভাৱে) আৰু এটা কাৰেণ্ট উৎপন্ন কৰিব পাৰে যিয়ে এটা মিটাৰৰ গতি চলায়। ওমৰ নিয়ম অনুসৰি কাৰেণ্টটো পৰীক্ষা কৰা অভ্যন্তৰীণ ৰেজিষ্টেন্স আৰু ৰেজিষ্টৰৰ যোগফলৰ ওলোটা সমানুপাতিক হয়, যাৰ ফলত এটা এনালগ মিটাৰ স্কেল পোৱা যায় যিটো অতি অৰৈখিক, অসীমৰ পৰা ০ ওমলৈ মানাংকিত। সক্ৰিয় ইলেক্ট্ৰনিকছ ব্যৱহাৰ কৰি এটা ডিজিটেল মাল্টিমিটাৰে ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে পৰীক্ষাৰ ৰেজিষ্টেন্সৰ মাজেৰে এটা নিৰ্দিষ্ট কাৰেণ্ট পাৰ কৰিব পাৰে। সেই ক্ষেত্ৰত পৰীক্ষাৰ ৰেজিষ্টেন্সৰ ওপৰেৰে উৎপন্ন হোৱা ভল্টেজ ইয়াৰ ৰেজিষ্টেন্সৰ সৈতে ৰৈখিকভাৱে সমানুপাতিক হয়, যিটো জুখি আৰু প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। যিকোনো ক্ষেত্ৰতে মিটাৰৰ কম ৰেজিষ্টেন্স ৰেঞ্জে উচ্চ ৰেজিষ্টেন্স ৰেঞ্জতকৈ পৰীক্ষা লিডৰ মাজেৰে বহু বেছি কাৰেণ্ট পাৰ কৰে। ইয়াৰ ফলত উপস্থিত ভল্টেজসমূহ যুক্তিসংগত মাত্ৰাত (সাধাৰণতে ১০ ভল্টৰ তলত) কিন্তু তথাপিও জুখিব পৰা যায়।
কম মূল্যৰ ৰেজিষ্টৰ, যেনে ভগ্নাংশ-অম ৰেজিষ্টৰ, গ্ৰহণযোগ্য সঠিকতাৰে জুখিবলৈ চাৰি-টাৰ্মিনেল সংযোগৰ প্ৰয়োজন হয়। এটাযোৰ টাৰ্মিনেলে ৰেজিষ্টৰত এটা জনা, মানাংকিত কাৰেণ্ট প্ৰয়োগ কৰে, আনহাতে আনটো যোৰে ৰেজিষ্টৰৰ ওপৰেৰে ভল্টেজ হ্ৰাস অনুভৱ কৰে। কিছুমান পৰীক্ষাগাৰৰ মানদণ্ডৰ ওমমিটাৰ, মিলিঅ'মমিটাৰ, আৰু আনকি কিছুমান উন্নত ডিজিটেল মাল্টিমিটাৰে এই উদ্দেশ্যে চাৰিটা ইনপুট টাৰ্মিনেল ব্যৱহাৰ কৰা অনুভৱ কৰে, যিবোৰ কেলভিন ক্লিপ নামৰ বিশেষ পৰীক্ষা লিডৰ সৈতে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। ক্লিপ দুটাৰ প্ৰতিটোতে ইটোৱে সিটোৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হৈ থকা এযোৰ চোলা থাকে। প্ৰতিটো ক্লিপৰ এটা ফালে জোখৰ কাৰেণ্ট প্ৰয়োগ কৰা হয়, আনহাতে আন সংযোগবোৰে কেৱল ভল্টেজ হ্ৰাস অনুভৱ কৰিবলৈহে হয়। প্ৰয়োগ কৰা কাৰেণ্টেৰে ভাগ কৰা জুখি উলিওৱা ভল্টেজ হিচাপে ওমৰ নিয়ম ব্যৱহাৰ কৰি পুনৰ ৰেজিষ্টেন্স গণনা কৰা হয়।
মানদণ্ড
[সম্পাদনা কৰক]ৰেজিষ্টৰ উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন মানদণ্ড প্ৰয়োগ কৰা হয়, যেনে IEC 60063 যি নামমাত্ৰ মানৰ শ্ৰেণীবিভাগৰ বাবে দায়ী। ৰেজিষ্টৰক তাৰ সহনশীলতা, শক্তি সহনক্ষমতা আৰু তাপীয় গুণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হয়।[5]
ৰেজিষ্টৰ মাৰ্কিং
[সম্পাদনা কৰক]বহুল ব্যৱহৃত ৰেজিষ্টৰ মাৰ্কিং পদ্ধতি হৈছে ৰঙী বেণ্ড, য'ত ৰঙৰ দ্বাৰা ৰেজিষ্টেন্স মান, সহনশীলতা আৰু ক্ষেত্ৰবিশেষত তাপ গুণাংক প্ৰকাশ কৰা হয়। এই পদ্ধতি ইলেক্ট্ৰনিক ৰং কোড হিচাপে জনাজাত।[6]
সাধাৰণ ব্যৱহাৰৰ ধৰণ
[সম্পাদনা কৰক]ৰেজিষ্টৰ বহুলভাৱে বৈদ্যুতিক নেটৱৰ্ক, ইলেক্ট্ৰনিক বৰ্তনী আৰু সংকেত প্ৰসেসিঙৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহৃত হয়। ই বিদ্যুৎ প্ৰবাহ নিয়ন্ত্ৰণ, ভল্টেজ বিভাজন, সংকেত বায়াছ, ফিল্টাৰ চাৰ্কিট আৰু পৰীক্ষামূলক বোজা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[7]
বৈদ্যুতিক আৰু তাপীয় শব্দ
[সম্পাদনা কৰক]ক্ষীণ সংকেত বৃদ্ধি কৰাত ইলেক্ট্ৰনিক শব্দ কম কৰাটো প্ৰায়ে প্ৰয়োজনীয় হয়, বিশেষকৈ বৃদ্ধিৰ প্ৰথম পৰ্যায়ত। এটা অপচয়কাৰী মৌল হিচাপে, আনকি এটা আদৰ্শ ৰেজিষ্টৰেও স্বাভাৱিকতে ইয়াৰ টাৰ্মিনেলসমূহৰ মাজেৰে এটা যাদৃচ্ছিকভাৱে উঠা-নমা কৰা ভল্টেজ বা শব্দ উৎপন্ন কৰে। এই জনছন-নাইকুইষ্ট শব্দ এটা মৌলিক শব্দৰ উৎস যি কেৱল ৰেজিষ্টৰৰ উষ্ণতা আৰু ৰেজিষ্টেন্সৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল, আৰু ইয়াক উঠা-নমা–অক্ষয় উপপাদ্যৰ দ্বাৰা ভৱিষ্যদ্বাণী কৰা হয়। ৰেজিষ্টেন্সৰ বৃহৎ মান ব্যৱহাৰ কৰিলে এটা নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত বৃহৎ ভল্টেজৰ শব্দ উৎপন্ন হয়, আনহাতে ৰেজিষ্টেন্সৰ সৰু মানে অধিক কাৰেণ্ট শব্দ উৎপন্ন কৰে।
ব্যৱহাৰিক ৰেজিষ্টৰৰ তাপীয় শব্দও তাত্ত্বিক ভৱিষ্যদ্বাণীতকৈ ডাঙৰ হ’ব পাৰে আৰু সেই বৃদ্ধি সাধাৰণতে কম্পাঙ্ক-নিৰ্ভৰশীল। ব্যৱহাৰিক ৰেজিষ্টৰৰ অতিৰিক্ত শব্দ তেতিয়াহে দেখা যায় যেতিয়া ইয়াৰ মাজেৰে বিদ্যুৎ প্ৰবাহ প্ৰবাহিত হয়। ইয়াক μV/V/দশকৰ এককত নিৰ্দিষ্ট কৰা হয় – প্ৰতি দশকৰ কম্পাঙ্কত ৰেজিষ্টৰৰ ওপৰেৰে প্ৰয়োগ কৰা প্ৰতি ভল্টৰ শব্দ μV। μV/V/দশক মান সঘনাই dB ত দিয়া হয় যাতে 0 dB শব্দ সূচকাংক থকা এটা ৰেজিষ্টৰে প্ৰতিটো কম্পাঙ্ক দশকত ৰেজিষ্টৰৰ ওপৰেৰে প্ৰতিটো ভল্টৰ বাবে 1 μV (rms) অতিৰিক্ত শব্দ প্ৰদৰ্শন কৰে। অতিৰিক্ত শব্দ এইদৰে ১/ f শব্দৰ উদাহৰণ। ডাঠ ফিল্ম আৰু কাৰ্বন গঠন ৰেজিষ্টৰে কম কম্পাঙ্কত আন প্ৰকাৰতকৈ অধিক অতিৰিক্ত শব্দ উৎপন্ন কৰে। তাঁৰেৰে ঘাঁ কৰা আৰু পাতল ফিল্মৰ ৰেজিষ্টৰ শব্দৰ উন্নত বৈশিষ্ট্যৰ বাবে প্ৰায়ে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কাৰ্বন গঠন ৰেজিষ্টৰে 0 dB শব্দ সূচকাংক প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰে আনহাতে বাল্ক মেটাল ফয়েল ৰেজিষ্টৰৰ শব্দ সূচকাংক −40 dB হ'ব পাৰে, যাৰ ফলত সাধাৰণতে ধাতুৰ ফয়েল ৰেজিষ্টৰৰ অতিৰিক্ত শব্দ গুৰুত্বহীন হৈ পৰে।[8] পাতল ফিল্মৰ পৃষ্ঠত মাউণ্ট ৰেজিষ্টৰ সাধাৰণতে ডাঠ ফিল্মৰ পৃষ্ঠত মাউণ্ট ৰেজিষ্টৰতকৈ কম শব্দ আৰু উন্নত তাপীয় স্থিৰতা থাকে। অতিৰিক্ত শব্দও আকাৰ-নিৰ্ভৰশীল: সাধাৰণতে, এটা ৰেজিষ্টৰৰ ভৌতিক আকাৰ বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে অতিৰিক্ত শব্দ হ্ৰাস পায় (বা একাধিক ৰেজিষ্টৰ সমান্তৰালভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়), কাৰণ সৰু উপাদানসমূহৰ স্বতন্ত্ৰভাৱে উঠা-নমা কৰা ৰেজিষ্টেন্সসমূহে গড়ে আউট হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে।
"শব্দ"ৰ উদাহৰণ নহ'লেও, এটা ৰেজিষ্টৰে তাপযুগল হিচাপে কাম কৰিব পাৰে, যদি ইয়াৰ মূৰবোৰ বেলেগ উষ্ণতাত থাকে তেন্তে তাপবিদ্যুৎ প্ৰভাৱৰ বাবে ইয়াৰ ওপৰেৰে এটা সৰু ডিচি ভল্টেজৰ পাৰ্থক্য উৎপন্ন কৰিব পাৰে। এই প্ৰৰোচিত ডিচি ভল্টেজে বিশেষকৈ ইনষ্ট্ৰুমেণ্টেচন এম্প্লিফায়াৰৰ নিখুঁততা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। এনে ভল্টেজ ৰেজিষ্টৰ লিডৰ চাৰ্কিট বৰ্ডৰ সৈতে আৰু ৰেজিষ্টৰ বডিৰ সৈতে সংযোগস্থলত দেখা দিয়ে। সাধাৰণ ধাতুৰ ফিল্ম ৰেজিষ্টৰে প্ৰায় ২০ μV/°C মাত্ৰাত এনে প্ৰভাৱ দেখুৱায়। কিছুমান কাৰ্বন গঠন ৰেজিষ্টৰে ৪০০ μV/°C পৰ্যন্ত তাপবিদ্যুৎ অফছেট প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰে, আনহাতে বিশেষভাৱে নিৰ্মিত ৰেজিষ্টৰে এই সংখ্যা ০.০৫ μV/°C লৈ হ্ৰাস কৰিব পাৰে। য'ত তাপবৈদ্যুতিক প্ৰভাৱ গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিব পাৰে, তেনে প্ৰয়োগত উষ্ণতাৰ গ্ৰেডিয়েণ্ট এৰাই চলিবলৈ আৰু বৰ্ডৰ ওপৰেৰে বায়ুৰ প্ৰবাহক মনত ৰাখিবলৈ ৰেজিষ্টৰসমূহ অনুভূমিকভাৱে মাউণ্ট কৰাৰ সাৱধান হ'ব লাগে।[9]
বিফলতাৰ ধৰণসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]সঠিকভাৱে ডিজাইন কৰা বৰ্তনীত ৰেজিষ্টৰৰ বিকলতাৰ হাৰ অন্যান্য ইলেক্ট্ৰনিক উপাদান যেনে অৰ্ধপৰিবাহী আৰু ইলেক্ট্ৰ’লাইটিক কেপাচিটৰৰ তুলনাত কম। ৰেজিষ্টৰৰ ক্ষতি বেছিভাগেই অতি উত্তাপৰ বাবে হয় যেতিয়া ইয়ালৈ প্ৰদান কৰা গড় শক্তি ইয়াৰ তাপ বিসৰ্জন কৰাৰ ক্ষমতা (ৰেজিষ্টৰৰ শক্তি ৰেটিঙৰ দ্বাৰা নিৰ্দিষ্ট কৰা ) বহু পৰিমাণে অতিক্ৰম কৰে। ইয়াৰ কাৰণ হ'ব পাৰে বৰ্তনীৰ বাহিৰৰ কোনো দোষ কিন্তু সঘনাই ৰেজিষ্টৰৰ সৈতে সংযুক্ত বৰ্তনীত আন এটা উপাদান (যেনে শ্বৰ্ট আউট হোৱা ট্ৰেঞ্জিষ্টৰ) বিকল হোৱাৰ ফলত হয়। ৰেজিষ্টৰ এটা ইয়াৰ শক্তি ৰেটিঙৰ অতি ওচৰত চলালে ৰেজিষ্টৰৰ আয়ুস সীমিত হ'ব পাৰে বা ইয়াৰ ৰেজিষ্টেন্সত যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন হ'ব পাৰে। এটা নিৰাপদ ডিজাইনে সাধাৰণতে এই বিপদ এৰাই চলিবলৈ শক্তি প্ৰয়োগত অতিৰিক্ত ৰেজিষ্টৰ ব্যৱহাৰ কৰে।
কম শক্তিৰ পাতল ফিল্ম ৰেজিষ্টৰসমূহ দীৰ্ঘম্যাদী উচ্চ-ভোল্টেজ চাপৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত হ'ব পাৰে, আনকি সৰ্বোচ্চ নিৰ্দিষ্ট ভল্টেজৰ তলত আৰু সৰ্বোচ্চ শক্তি ৰেটিঙৰ তলত। এটা চুইচড-ম'ড পাৱাৰ চাপ্লাই ইণ্টিগ্ৰেটেড চাৰ্কিট ফিড কৰা ষ্টাৰ্টআপ ৰেজিষ্টৰৰ বাবে এইটো প্ৰায়ে হয়।
অতি উত্তাপ হ’লে কাৰ্বন-ফিল্ম ৰেজিষ্টৰৰ ৰেজিষ্টেন্স হ্ৰাস বা বৃদ্ধি হ’ব পাৰে।[10] কাৰ্বন ফিল্ম আৰু কম্পোজিচন ৰেজিষ্টৰ সৰ্বোচ্চ অপচয়ৰ ওচৰত চলিলে বিকল হ'ব পাৰে (মুকলি বৰ্তনী)। ধাতুৰ ফিল্ম আৰু তাঁৰ ঘাঁ ৰেজিষ্টৰৰ ক্ষেত্ৰতো এইটো সম্ভৱ যদিও কম সম্ভাৱনা থাকে।
যান্ত্ৰিক চাপ আৰু আৰ্দ্ৰতাকে ধৰি প্ৰতিকূল পৰিৱেশৰ কাৰকৰ বাবেও ৰেজিষ্টৰ বিকল হ’ব পাৰে। যদি আবদ্ধ নহয় তেন্তে তাঁৰৰ ঘাঁ হোৱা ৰেজিষ্টৰবোৰ জাৰণ হ’ব পাৰে।
ৰেজিষ্টৰৰ অভ্যন্তৰীণ গঠনত চালফাৰৰ প্ৰৱেশৰ বাবে ছাৰ্ফেচ মাউণ্ট ৰেজিষ্টৰ বিকল হোৱা বুলি জনা গৈছে। এই চালফাৰে ৰূপৰ স্তৰৰ লগত ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া কৰি অপৰিবাহী ৰূপৰ ছালফাইড উৎপন্ন কৰে। ৰেজিষ্টৰৰ ইম্পিডেন্স অসীমলৈ যায়। চালফাৰ প্ৰতিৰোধী আৰু জাৰণ প্ৰতিৰোধী প্ৰতিৰোধকসমূহ অটোমোটিভ, ঔদ্যোগিক আৰু সামৰিক প্ৰয়োগত বিক্ৰী কৰা হয়। ASTM B809 হৈছে এটা উদ্যোগৰ মানদণ্ড যিয়ে এটা অংশৰ চালফাৰৰ প্ৰতি সংবেদনশীলতা পৰীক্ষা কৰে।
এটা বিকল্প বিফলতা ধৰণৰ সন্মুখীন হ'ব পাৰে য'ত বৃহৎ মূল্যৰ ৰেজিষ্টৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয় (শ শ কিলোহম আৰু তাতকৈ অধিক)। ৰেজিষ্টৰসমূহ কেৱল সৰ্বোচ্চ শক্তি অপচয়ৰ সৈতে নিৰ্দিষ্ট কৰা নহয়, কিন্তু সৰ্বোচ্চ ভল্টেজ হ্ৰাসৰ বাবেও নিৰ্দিষ্ট কৰা হয়। এই ভল্টেজ অতিক্ৰম কৰিলে ৰেজিষ্টৰটো লাহে লাহে অৱনতি ঘটে আৰু ৰেজিষ্টেন্স কমি যায়। বৃহৎ মূল্যৰ ৰেজিষ্টৰৰ মাজেৰে হ্ৰাস পোৱা ভল্টেজ শক্তি অপচয়ই ইয়াৰ সীমিত মান পোৱাৰ আগতেই অতিক্ৰম কৰিব পাৰি। যিহেতু সাধাৰণতে সন্মুখীন হোৱা ৰেজিষ্টৰৰ বাবে ধাৰ্য্য কৰা সৰ্বোচ্চ ভল্টেজ কেইশ ভল্ট, এইটো কেৱল এনে প্ৰয়োগসমূহতহে সমস্যা য'ত এই ভল্টেজসমূহৰ সন্মুখীন হয়।
ভেৰিয়েবল ৰেজিষ্টৰবোৰো বেলেগ ধৰণেৰে অৱক্ষয় হ’ব পাৰে, সাধাৰণতে ৱাইপাৰ আৰু ৰেজিষ্টেন্সৰ দেহৰ মাজত দুৰ্বল সংস্পৰ্শ জড়িত হৈ থাকে। ইয়াৰ কাৰণ হ'ব পাৰে মলি বা জাৰণৰ বাবে আৰু সাধাৰণতে সংস্পৰ্শ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ উঠা-নমা হোৱাৰ বাবে ইয়াক "ক্ৰেকলিং" বুলি ধৰা হয়; এইটো বিশেষকৈ লক্ষ্য কৰা হয় যেতিয়া ডিভাইচটো সামঞ্জস্য কৰা হয়। এইটো চুইচত দুৰ্বল সংস্পৰ্শৰ ফলত হোৱা ক্ৰেকলিঙৰ দৰেই, আৰু চুইচৰ দৰে, পটেনচ'মিটাৰ কিছু পৰিমাণে স্ব-পৰিষ্কাৰ: ৰেজিষ্টেন্সৰ ওপৰেৰে ৱাইপাৰ চলালে সংস্পৰ্শ উন্নত হ'ব পাৰে। বিশেষকৈ লেতেৰা বা কঠোৰ পৰিৱেশত যিবোৰ পটেনচিঅ’মিটাৰ কমেইহে সামঞ্জস্য কৰা হয়, সেইবোৰে এই সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰাৰ সম্ভাৱনা বেছি। যেতিয়া সংস্পৰ্শৰ স্ব-পৰিষ্কাৰ অপৰ্যাপ্ত হয়, তেতিয়া সাধাৰণতে সংস্পৰ্শ পৰিষ্কাৰক (যাক "টিউনাৰ ক্লিনাৰ" বুলিও কোৱা হয়) স্প্ৰে'ৰ ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে উন্নতি কৰিব পাৰি। অডিঅ' বৰ্তনীত (যেনে ভলিউম নিয়ন্ত্ৰণ) লেতেৰা পটেনচ'মিটাৰৰ খাদ ঘূৰোৱাৰ লগত জড়িত ক্ৰেকলিং শব্দ বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি পায় যেতিয়া এটা অবাঞ্চিত ডিচি ভল্টেজ থাকে, যিয়ে প্ৰায়ে বৰ্তনীটোত ডিচি ব্লক কৰা কেপাচিটৰৰ বিকলতাৰ ইংগিত দিয়ে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Horowitz, Paul; Hill, Winfield (2015). The Art of Electronics (3rd ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80926-9.
- ↑ ৰেজিষ্টৰৰ এটা পৰিয়ালক ইয়াৰ জটিল ৰেজিষ্টেন্স অনুসৰিও বৈশিষ্ট্যযুক্ত কৰিব পাৰি। জটিল ৰেজিষ্টেন্সতকৈ ডাঙৰ ৰেজিষ্টেন্সসমূহে সৰ্বোচ্চ ভল্টেজ ৰেটিং অতিক্ৰম কৰাৰ পৰা প্ৰথমে বিফল হয়। চাওক Middleton, Wendy; Van Valkenburg, Mac E. (2002). Reference data for engineers: radio, electronics, computer, and communications (9 সম্পাদনা). Newnes. পৃষ্ঠা. 5–10. ISBN 0-7506-7291-9.
- ↑ Boylestad, Robert; Nashelsky, Louis (2006). Electronic Devices and Circuit Theory. Prentice Hall. ISBN 978-0-13-118905-1.
- ↑ Malvino, Albert Paul (2006). Electronic Principles. McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-322277-6.
- ↑ IEC 60063: Preferred number series for resistors and capacitors. International Electrotechnical Commission.
- ↑ U.S. Department of Defense (2008). MIL-HDBK-200. Military Handbook: Electronic Color Code.
- ↑ Floyd, Thomas L. (2012). Electronic Devices (9th ed.). Pearson Education. ISBN 978-0-13-254986-0.
- ↑ Audio Noise Reduction Through the Use of Bulk Metal Foil Resistors – "Hear the Difference". Archived from the original on 2013-01-19. https://web.archive.org/web/20130119120843/http://www.c-c-i.com/sites/default/files/vse-an00.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-08-03., Application note AN0003, Vishay Intertechnology Inc, 12 July 2005.
- ↑ Jung, Walt (2005). "Chapter 7 – Hardware and Housekeeping Techniques". Op Amp Applications Handbook. Newnes. পৃষ্ঠা. 7.11. ISBN 0-7506-7844-5. http://www.analog.com/library/analogDialogue/archives/39-05/Web_Ch7_final_J.pdf.
- ↑ "Electronic components – resistors". Inspector's Technical Guide. US Food and Drug Administration. 1978-01-16. https://www.fda.gov/ora/Inspect_ref/itg/itg31.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2008-06-11.