ব্যক্তিত্ব মনোবিজ্ঞান
ব্যক্তিত্ব মনোবিজ্ঞান (ইংৰাজী: Personality Psychology) হৈছে মনোবিজ্ঞানৰ এটা শাখা যিয়ে ব্যক্তিত্ব আৰু ব্যক্তিৰ মাজত ইয়াৰ তাৰতম্য পৰীক্ষা কৰে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে মানসিক শক্তিৰ বাবে মানুহ কেনেকৈ ব্যক্তিগতভাৱে বেলেগ বেলেগ হয় তাক দেখুৱাব পৰা। [1]
ইয়াৰ গুৰুত্ব দিয়া ক্ষেত্ৰসমূহৰ ভিতৰত আছে:
- ব্যক্তি আৰু তেওঁলোকৰ প্ৰধান মানসিক প্ৰক্ৰিয়াসমূহৰ এক সুসংহত ছবি নিৰ্মাণ কৰা
- ব্যক্তিগত মানসিক পাৰ্থক্যৰ অনুসন্ধান
- মানৱ প্ৰকৃতি আৰু ব্যক্তিৰ মাজত মানসিক সাদৃশ্যৰ অনুসন্ধান
ব্যক্তিত্ব হৈছে এজন ব্যক্তিৰ হাতত থকা বৈশিষ্ট্যৰ এক গতিশীল আৰু সংগঠিত সমষ্টি যিয়ে তেওঁলোকৰ পৰিৱেশ, জ্ঞান, আৱেগ, প্ৰেৰণা, আৰু আচৰণক বিভিন্ন পৰিস্থিতিত অনন্যভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে। ব্যক্তিত্ব শব্দটোৰ উৎপত্তি লেটিন personaৰ পৰা হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে "মাস্ক"।
দাৰ্শনিক ধাৰণা[সম্পাদনা কৰক]
ঐতিহাসিক আৰু আধুনিক ব্যক্তিত্ব তত্ত্ববিদসকলে ধাৰণা কৰা বহুতো দৃষ্টিভংগী তেওঁলোকে ধৰি ৰখা মৌলিক দাৰ্শনিক ধাৰণাসমূহৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে। ব্যক্তিত্বৰ অধ্যয়ন কোনো বিশুদ্ধ অভিজ্ঞতাভিত্তিক শাখা নহয়, কিয়নো ইয়াৰ বাবে সাধাৰণ সিদ্ধান্ত ল’বলৈ শিল্প, বিজ্ঞান আৰু দৰ্শনৰ উপাদানৰ প্ৰয়োজন হয়। তলত উল্লেখ কৰা পাঁচটা শ্ৰেণীত তত্ত্ববিদসকলৰ মতানৈক্যৰ কিছুমান মৌলিক দাৰ্শনিক ধাৰণা আছে:[2]
স্বাধীনতা বনাম নিৰ্ধাৰিতবাদ : এইটো মানুহৰ নিজৰ আচৰণৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ আছে নে নাই আৰু ইয়াৰ আঁৰৰ উদ্দেশ্য বুজি পাইছে নে নাই, নে তেওঁলোকৰ আচৰণ তেওঁলোকৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰৰ শক্তিৰ দ্বাৰা কাৰণগতভাৱে নিৰ্ধাৰিত হয় নেকি সেই বিষয়ে। আচৰণক বিভিন্ন তত্ত্বৰ দ্বাৰা অচেতন, পৰিৱেশগত বা জৈৱিক বুলি শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়।[2]
বংশগততা (প্ৰকৃতি) বনাম পৰিৱেশ (লালন-পালন) – ব্যক্তিত্ব বহুলাংশে জিনীয় আৰু জীৱবিজ্ঞানৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত বুলি ভবা হয়। সমসাময়িক গৱেষণাৰ পৰা দেখা গৈছে যে বেছিভাগ ব্যক্তিত্বৰ বৈশিষ্ট্যই জিনীয় আৰু পৰিৱেশৰ যৌথ প্ৰভাৱৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠে। এই ক্ষেত্ৰখনৰ অন্যতম পূৰ্বসূৰী হৈছে চি ৰবাৰ্ট ক্লনিংগাৰ, যি টেম্পেৰামেণ্ট আৰু কেৰেক্টাৰ মডেলৰ পথ প্ৰদৰ্শক আছিল।[2]
অনন্যতা বনাম সাৰ্বজনীনতা – এই প্ৰশ্নটোত প্ৰতিজন মানুহৰ ব্যক্তিত্ব (অনন্যতা) বা প্ৰকৃতিৰ সাদৃশ্য (সাৰ্বজনীনতা)ৰ পৰিসৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। গৰ্ডন অলপ’ৰ্ট, আব্ৰাহাম মাছলো, কাৰ্ল ৰজাৰ্ছ আদি সকলোৱেই ব্যক্তিৰ স্বকীয়তাৰ সমৰ্থক আছিল। ইয়াৰ বিপৰীতে আচৰণবিদ আৰু জ্ঞানমূলক তত্ত্ববিদসকলে সাৰ্বজনীন নীতিৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, যেনে: শক্তিশালীকৰণ আৰু আত্ম-কাৰ্যক্ষমতা।[2]
সক্ৰিয় বনাম প্ৰতিক্ৰিয়াশীল – এই প্ৰশ্নটোৱে মানুহে মূলতঃ ব্যক্তিগত উদ্যোগৰ জৰিয়তে (সক্ৰিয়) বা বাহিৰৰ উদ্দীপকৰ জৰিয়তে কাম কৰে নেকি সেই বিষয়ে অন্বেষণ কৰে। পৰম্পৰাগত আচৰণ তত্ত্ববিদসকলে সাধাৰণতে বিশ্বাস কৰিছিল যে মানুহৰ পৰিৱেশৰ দ্বাৰা নিষ্ক্ৰিয়ভাৱে গঢ় দিয়া হয়, আনহাতে মানৱতাবাদী আৰু জ্ঞানমূলক তত্ত্ববিদসকলে মানুহে অধিক সক্ৰিয় ভূমিকা পালন কৰে বুলি বিশ্বাস কৰে।[2]প্ৰায়বোৰ আধুনিক তত্ত্ববিদে এই কথাত একমত যে দুয়োটা গুৰুত্বপূৰ্ণ, য'ত সামগ্ৰিক আচৰণ মূলতঃ বৈশিষ্ট্যৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত হয় আৰু পৰিস্থিতিগত কাৰকসমূহ হ্ৰস্বম্যাদী আচৰণৰ প্ৰাথমিক পূৰ্বানুমানক।[3][4][5]
আশাবাদী বনাম নিৰাশাবাদী – মানুহ নিজৰ ব্যক্তিত্বৰ পৰিৱৰ্তনত অবিচ্ছেদ্য অংগ হয় নে নহয় সেই সম্পৰ্কে ব্যক্তিত্ব তত্ত্বৰ মাজত পাৰ্থক্য আছে। যিবোৰ তত্ত্বই শিক্ষণৰ ওপৰত যথেষ্ট গুৰুত্ব দিয়ে, সেইবোৰ তত্ত্ব প্ৰায়ে নিদিয়া তত্ত্ববোৰতকৈ অধিক আশাবাদী। [2]
তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ Friedman, Howard; Schustack, Miriam (2016). Personality: Classic theories and modern research. USA: Pearson. ISBN 978-0-205-99793-0.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Engler, Barbara (2008). Personality theories : an introduction (8th সম্পাদনা). প্ৰকাশক Boston, MA: Houghton Mifflin. ISBN 9780547148342.
- ↑ Fleeson, W. (2004). "Moving personality beyond the person-situation debate: The challenge and the opportunity of within-person variability". Current Directions in Psychological Science খণ্ড 13 (2): 83–87. doi:10.1111/j.0963-7214.2004.00280.x.
- ↑ Zayas, V; Shoda Y (2009). "Three decades after the personality paradox: Understanding situations". Journal of Research in Personality খণ্ড 43 (2): 280–281. doi:10.1016/j.jrp.2009.03.011.
- ↑ Tapu, C.S. (2001). Hypostatic personality: psychopathology of doing and being made. Premier. পৃষ্ঠা. 28–31. ISBN 978-9738030596.