পিতৃপক্ষ: বিভিন্ন সংশোধনসমূহৰ মাজৰ পাৰ্থক্য

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
Content deleted Content added
No edit summary
24 নং শাৰী: 24 নং শাৰী:
[[হিন্দু পুৰাণ]] অনুযায়ী, জীবিত ব্যক্তিৰ পূৰ্বৰ তিনি পুৰুষ পৰ্যন্ত পিতৃলোকত বাস কৰে। এই লোক স্বৰ্গ আৰু মৰ্ত্যৰ মাজত অৱস্থিত। পিতৃলোকৰ শাসক মৃত্যুদেৱতা [[যম]]। তেওঁ সদ্যমৃত ব্যক্তিৰ আত্মাক মৰ্ত্যৰ পৰা পিতৃলোকলৈ লৈ যায়। পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজনৰ মৃত্যু হ’লে পূৰ্ববৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজন পিতৃলোকৰ পৰা স্বৰ্গলৈ গমন কৰে আৰু পৰমাত্মাত (ঈশ্বৰ) লীন হয় আৰু এই প্ৰক্ৰিয়াৰে তেওঁ [[ শ্ৰাদ্ধ|শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানৰ]] উপৰলৈ উঠে। এই কাৰণে, জীবিত ব্যক্তিৰ মাত্ৰ পূৰ্ববৰ্তী তিনি প্ৰজন্মৰহে শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান হৈ থাকে; আৰু এই শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানত যমে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।<ref name="Kutch">{{cite book|last=Dilipsingh|first=K S|title=Kutch in festival and custom|publisher=Har-Anand Publications|year=2004|pages=61–64|url=http://books.google.com/?id=oPUFiGRH07IC&pg=PA66&dq=pitru+paksha&q=pitru%20paksha | isbn=9788124109984}}</ref>
[[হিন্দু পুৰাণ]] অনুযায়ী, জীবিত ব্যক্তিৰ পূৰ্বৰ তিনি পুৰুষ পৰ্যন্ত পিতৃলোকত বাস কৰে। এই লোক স্বৰ্গ আৰু মৰ্ত্যৰ মাজত অৱস্থিত। পিতৃলোকৰ শাসক মৃত্যুদেৱতা [[যম]]। তেওঁ সদ্যমৃত ব্যক্তিৰ আত্মাক মৰ্ত্যৰ পৰা পিতৃলোকলৈ লৈ যায়। পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজনৰ মৃত্যু হ’লে পূৰ্ববৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজন পিতৃলোকৰ পৰা স্বৰ্গলৈ গমন কৰে আৰু পৰমাত্মাত (ঈশ্বৰ) লীন হয় আৰু এই প্ৰক্ৰিয়াৰে তেওঁ [[ শ্ৰাদ্ধ|শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানৰ]] উপৰলৈ উঠে। এই কাৰণে, জীবিত ব্যক্তিৰ মাত্ৰ পূৰ্ববৰ্তী তিনি প্ৰজন্মৰহে শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান হৈ থাকে; আৰু এই শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানত যমে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।<ref name="Kutch">{{cite book|last=Dilipsingh|first=K S|title=Kutch in festival and custom|publisher=Har-Anand Publications|year=2004|pages=61–64|url=http://books.google.com/?id=oPUFiGRH07IC&pg=PA66&dq=pitru+paksha&q=pitru%20paksha | isbn=9788124109984}}</ref>


[[হিন্দু মহাকাব্য]] ( হিন্দুশাস্ত্ৰৰ মাজত যি ''ইতিহাস'' নামেৰে পৰিচিত) অনুযায়ী, সূৰ্য কন্যাৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে পিতৃপক্ষ সূচিত হয়। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী, এই সময়তে পূৰ্বপুৰুষগণে পিতৃলোক পৰিত্যাগ কৰি তেওঁসৱৰ উত্তৰপুৰুষসকলৰ ঘৰত অৱস্থান কৰে। ইয়াৰ পিছত সূৰ্য বৃশ্চিক ৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে, তেখেতসকল পুনৰায় পিতৃলোকলৈ ঘুৰি যায়। পিতৃগণৰ অৱস্থানেৰ প্ৰথম পক্ষত হিন্দুসকলে পিতৃপুৰুষগণৰ উদ্দেশ্যে তৰ্পণাদি কৰে।<ref name="underhill"/><ref name="sastri">{{cite book|last=Sastri|first=S. M. Natesa|title=Hindu feasts, fasts and ceremonies|publisher=Asian Educational Services|year=1988|pages=15–17|url=http://books.google.com/?id=_ibsEj8ihuoC&pg=PA15&dq=mahalaya&q=mahalaya | isbn=9788120604025}}</ref>
[[হিন্দু মহাকাব্য]] ( হিন্দুশাস্ত্ৰৰ মাজত যি ''ইতিহাস'' নামেৰে পৰিচিত) অনুযায়ী, সূৰ্য কন্যাৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে পিতৃপক্ষ সূচিত হয়। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী, এই সময়তে পূৰ্বপুৰুষগণে পিতৃলোক পৰিত্যাগ কৰি তেওঁসৱৰ উত্তৰপুৰুষসকলৰ ঘৰত অৱস্থান কৰে। ইয়াৰ পিছত সূৰ্য বৃশ্চিক ৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে, তেখেতসকল পুনৰায় পিতৃলোকলৈ ঘুৰি যায়। পিতৃগণৰ অৱস্থানৰ প্ৰথম পক্ষত হিন্দুসকলে পিতৃপুৰুষগণৰ উদ্দেশ্যে তৰ্পণাদি কৰে।<ref name="underhill"/><ref name="sastri">{{cite book|last=Sastri|first=S. M. Natesa|title=Hindu feasts, fasts and ceremonies|publisher=Asian Educational Services|year=1988|pages=15–17|url=http://books.google.com/?id=_ibsEj8ihuoC&pg=PA15&dq=mahalaya&q=mahalaya | isbn=9788120604025}}</ref>


[[মহাভাৰত]] অনুযায়ী, প্ৰসিদ্ধ দাতা [[কৰ্ণ|কৰ্ণেৰ]] মৃত্যু হ’লে তেখেতৰ আত্মা স্বৰ্গে গমন কৰলে, তেঁওক স্বৰ্ণ ও ৰত্ন খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হয়। কৰ্ণ [[ইন্দ্ৰ|ইন্দ্ৰকে]] এৰ কাৰণ জিজ্ঞাসা কৰলে ইন্দ্ৰ কৈ্ছিল, কৰ্ণ সাৰা জীৱন স্বৰ্ণই দান কৰিছে, তেওঁ পিতৃগণেৰ উদ্দেশ্যে কোনোদিন খাদ্য প্ৰদান কৰেি। তাই স্বৰ্গে তেঁওক স্বৰ্ণই খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হৈছে। কৰ্ণ কৈ্ছিল, তেওঁ যেহেতু তেখেতৰ পিতৃগণেৰ সম্পৰ্কে অবহিত আছিল না, তাই তেওঁ ইচ্ছাকৃতভাবে পিতৃগণকে স্বৰ্ণ প্ৰদান কৰেি। এই কাৰণে কৰ্ণকে ষোলো দিনেৰ বাবে মৰ্ত্যে গিয়ে পিতৃলোকেৰ উদ্দেশ্যে অন্ন জল প্ৰদান কৰাৰ অনুমতি দেওয়া হয়। এই পক্ষই পিতৃপক্ষ নামে পৰিচিত হয়।<ref>{{cite book|last=Chauturvedi|first=B K|title=Tales from the Vedas and other Scriptures|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|year=2006|pages=192–193|chapter=The Best Charity: Food and water|url=http://books.google.com/?id=Z8zjLliIBGQC&pg=PA193&dq=pitru+paksha&q= | isbn=9788128811999}}</ref> এই কাহিনিৰ কোনো কোনো পাঠান্তৰে, ইন্দ্ৰেৰ বদলে যমকে দেখা যায়।<ref name="toi">{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/opinion/edit-page/Speaking-Tree-Mahalaya-Amavasya-Navaratri-Legend-of-Karna/articleshow/5023627.cms|title=Speaking Tree: Mahalaya Amavasya & Navaratri: Legend of Karna|last=Chatterjee|first=Deepam|date=18 September 2009|work=[[The Times of India]]|accessdate=2009-09-27}}</ref>
[[মহাভাৰত]] অনুযায়ী, প্ৰসিদ্ধ দাতা [[কৰ্ণ|কৰ্ণৰ]] মৃত্যুৰ পিছত তেখেতৰ আত্মাই স্বৰ্গ গমন কৰাৰ পিছত, তেঁওক স্বৰ্ণ ও ৰত্ন খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হয়। কৰ্ণই [[ইন্দ্ৰ|ইন্দ্ৰক]] ইয়াৰ কাৰণ সোধাত কৰলে ইন্দ্ৰই কৈছিল যে কৰ্ণই গোটেই জীৱন স্বৰ্ণই দান কৰিছে, তেওঁ পিতৃগণৰ উদ্দেশ্যে কোনোদিন খাদ্য প্ৰদান কৰা নাই। এতেকে স্বৰ্গত তেঁওক স্বৰ্ণহে খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হৈছে। কৰ্ণ কৈছিল, তেওঁ যিহেতু তেখেতৰ পিতৃগণৰ সম্পৰ্কে অৱগত নাছিল, গতিকে তেওঁ ইচ্ছাকৃতভাবে পিতৃগণক স্বৰ্ণ প্ৰদান কৰা নাছিল। এই কাৰণে কৰ্ণক ষোল্ল দিনেৰ বাবে মৰ্ত্যলৈ গৈ পিতৃলোকৰ উদ্দেশ্যে অন্ন আৰু জল প্ৰদান কৰাৰ অনুমতি দিয়া হয়। এই পক্ষই পিতৃপক্ষ নামেৰে পৰিচিত হয়।<ref>{{cite book|last=Chauturvedi|first=B K|title=Tales from the Vedas and other Scriptures|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|year=2006|pages=192–193|chapter=The Best Charity: Food and water|url=http://books.google.com/?id=Z8zjLliIBGQC&pg=PA193&dq=pitru+paksha&q= | isbn=9788128811999}}</ref> এই কাহিনীৰ কোনো কোনো পাঠত, ইন্দ্ৰৰ সলনি যমক দেখা যায়।<ref name="toi">{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/opinion/edit-page/Speaking-Tree-Mahalaya-Amavasya-Navaratri-Legend-of-Karna/articleshow/5023627.cms|title=Speaking Tree: Mahalaya Amavasya & Navaratri: Legend of Karna|last=Chatterjee|first=Deepam|date=18 September 2009|work=[[The Times of India]]|accessdate=2009-09-27}}</ref>


মহালয়া পক্ষেৰ পনেৰোটি তিথিৰ নাম হ’ল প্ৰতিপদ, দ্বিতীয়া, তৃতীয়া, চতুৰ্থী, পঞ্চমী, ষষ্ঠী, সপ্তমী, অষ্টমী, নৱমী, দশমী, একাদশী, দ্বাদশী, ত্ৰয়োদশী, চতুৰ্দশী ও অমাবস্যা। হিন্দু বিশ্বাস অনুযায়ী, যে ব্যক্তি তৰ্পণে ইচ্ছুক হন, তেঁওক তেখেতৰ পিতাৰ মৃত্যুৰ তিথিতে তৰ্পণ কৰতে হয়।
মহালয়া পক্ষেৰ পনেৰোটি তিথিৰ নাম হ’ল প্ৰতিপদ, দ্বিতীয়া, তৃতীয়া, চতুৰ্থী, পঞ্চমী, ষষ্ঠী, সপ্তমী, অষ্টমী, নৱমী, দশমী, একাদশী, দ্বাদশী, ত্ৰয়োদশী, চতুৰ্দশী ও অমাবস্যা। হিন্দু বিশ্বাস অনুযায়ী, যে ব্যক্তি তৰ্পণে ইচ্ছুক হন, তেঁওক তেখেতৰ পিতাৰ মৃত্যুৰ তিথিতে তৰ্পণ কৰতে হয়।

19:41, 15 October 2012ৰ সংস্কৰণ

পিতৃপক্ষ
পিতৃপক্ষ
পিতৃপক্ষ প্ৰেততৰ্পণ অনুষ্ঠান, ৭ ছেপ্তেম্বৰ, ২০০৭ ( পশ্চিম বংগৰ কোনো ঘাটত)
পালন কৰে হিন্দু
প্ৰকাৰ হিন্দু
আৰম্ভ হয় ভাদ্ৰ পূৰ্ণিমা তিথি
শেষ হয় মহালয়া (সৰ্বপিতৃ অমাবস্যা তিথি)
তাৰিখ ছেপ্তেম্বৰ-অক্টোবৰ
উদযাপন ১৬ চান্দ্ৰ দিৱস
আচাৰ পিতৃপুৰুষৰ উদ্দেশ্যে জলতৰ্পণ (পিণ্ড)
সম্পৰ্কিত পূৰ্বপুৰুষ পূজন

হিন্দুধৰ্ম মতে, পিতৃপক্ষ (সংস্কৃত: पितृ पक्ष) পূৰ্বপূৰুষৰ তৰ্পণাদিৰ বাবে প্ৰশস্ত এক বিশেষ পক্ষ। এই পক্ষ পিত্ৰুপক্ষ, ষোলা শ্ৰাদ্ধ, কানাগাত, জিতিয়া, মহালয়া পক্ষ আৰু অপৰপক্ষ নামেৰেও পৰিচিত।[1][2][3]

হিন্দু বিশ্বাস অনুযায়ী, পিতৃপক্ষত প্ৰেতকৰ্ম (শ্ৰাদ্ধ), তৰ্পণ ইত্যাদি মৃত্যু-সংক্ৰান্ত আচাৰ-অনুষ্ঠান পালিত হোৱা হেতুকে এই পক্ষ শুভকাৰ্যৰ বাবে প্ৰশস্ত নহয়। দক্ষিণ আৰু পশ্চিম ভাৰতত গণেশ উৎসৱৰ পৰৱৰ্তী পূৰ্ণিমা (ভাদ মাহৰ পূৰ্ণিমা) তিথিত এই পক্ষ আৰম্ভ হৈ সৰ্বপিতৃ অমাবস্যা, মহালয়া অমাবস্যা বা মহালয়াৰ দিনা সমাপ্ত হয় । উত্তৰ ভাৰত আৰু নেপালত ভাদৰ পৰিবৰ্তে আহিন মাহৰ কৃষ্ণপক্ষক পিতৃপক্ষ বোলে।

কিংবদন্তি

হিন্দু পুৰাণ অনুযায়ী, জীবিত ব্যক্তিৰ পূৰ্বৰ তিনি পুৰুষ পৰ্যন্ত পিতৃলোকত বাস কৰে। এই লোক স্বৰ্গ আৰু মৰ্ত্যৰ মাজত অৱস্থিত। পিতৃলোকৰ শাসক মৃত্যুদেৱতা যম। তেওঁ সদ্যমৃত ব্যক্তিৰ আত্মাক মৰ্ত্যৰ পৰা পিতৃলোকলৈ লৈ যায়। পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজনৰ মৃত্যু হ’লে পূৰ্ববৰ্তী প্ৰজন্মৰ এজন পিতৃলোকৰ পৰা স্বৰ্গলৈ গমন কৰে আৰু পৰমাত্মাত (ঈশ্বৰ) লীন হয় আৰু এই প্ৰক্ৰিয়াৰে তেওঁ শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানৰ উপৰলৈ উঠে। এই কাৰণে, জীবিত ব্যক্তিৰ মাত্ৰ পূৰ্ববৰ্তী তিনি প্ৰজন্মৰহে শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান হৈ থাকে; আৰু এই শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানত যমে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।[4]

হিন্দু মহাকাব্য ( হিন্দুশাস্ত্ৰৰ মাজত যি ইতিহাস নামেৰে পৰিচিত) অনুযায়ী, সূৰ্য কন্যাৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে পিতৃপক্ষ সূচিত হয়। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী, এই সময়তে পূৰ্বপুৰুষগণে পিতৃলোক পৰিত্যাগ কৰি তেওঁসৱৰ উত্তৰপুৰুষসকলৰ ঘৰত অৱস্থান কৰে। ইয়াৰ পিছত সূৰ্য বৃশ্চিক ৰাশিত প্ৰৱেশ কৰিলে, তেখেতসকল পুনৰায় পিতৃলোকলৈ ঘুৰি যায়। পিতৃগণৰ অৱস্থানৰ প্ৰথম পক্ষত হিন্দুসকলে পিতৃপুৰুষগণৰ উদ্দেশ্যে তৰ্পণাদি কৰে।[2][5]

মহাভাৰত অনুযায়ী, প্ৰসিদ্ধ দাতা কৰ্ণৰ মৃত্যুৰ পিছত তেখেতৰ আত্মাই স্বৰ্গ গমন কৰাৰ পিছত, তেঁওক স্বৰ্ণ ও ৰত্ন খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হয়। কৰ্ণই ইন্দ্ৰক ইয়াৰ কাৰণ সোধাত কৰলে ইন্দ্ৰই কৈছিল যে কৰ্ণই গোটেই জীৱন স্বৰ্ণই দান কৰিছে, তেওঁ পিতৃগণৰ উদ্দেশ্যে কোনোদিন খাদ্য প্ৰদান কৰা নাই। এতেকে স্বৰ্গত তেঁওক স্বৰ্ণহে খাদ্য হিচাপে প্ৰদান কৰা হৈছে। কৰ্ণ কৈছিল, তেওঁ যিহেতু তেখেতৰ পিতৃগণৰ সম্পৰ্কে অৱগত নাছিল, গতিকে তেওঁ ইচ্ছাকৃতভাবে পিতৃগণক স্বৰ্ণ প্ৰদান কৰা নাছিল। এই কাৰণে কৰ্ণক ষোল্ল দিনেৰ বাবে মৰ্ত্যলৈ গৈ পিতৃলোকৰ উদ্দেশ্যে অন্ন আৰু জল প্ৰদান কৰাৰ অনুমতি দিয়া হয়। এই পক্ষই পিতৃপক্ষ নামেৰে পৰিচিত হয়।[6] এই কাহিনীৰ কোনো কোনো পাঠত, ইন্দ্ৰৰ সলনি যমক দেখা যায়।[7]

মহালয়া পক্ষেৰ পনেৰোটি তিথিৰ নাম হ’ল প্ৰতিপদ, দ্বিতীয়া, তৃতীয়া, চতুৰ্থী, পঞ্চমী, ষষ্ঠী, সপ্তমী, অষ্টমী, নৱমী, দশমী, একাদশী, দ্বাদশী, ত্ৰয়োদশী, চতুৰ্দশী ও অমাবস্যা। হিন্দু বিশ্বাস অনুযায়ী, যে ব্যক্তি তৰ্পণে ইচ্ছুক হন, তেঁওক তেখেতৰ পিতাৰ মৃত্যুৰ তিথিতে তৰ্পণ কৰতে হয়।

গুৰুত্ব

পিতৃপক্ষে পুত্ৰ দ্বাৰা শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান হিন্দুধৰ্মে অবশ্য কৰণীয় এটা অনুষ্ঠান। এই অনুষ্ঠানেৰ ফলেই মৃতেৰ আত্মা স্বৰ্গে প্ৰবেশাধিকাৰ পান। এই প্ৰসঙ্গে গৰুড় পুৰাণ গ্ৰন্থে বলা হৈছে, "পুত্ৰ বিনা মুক্তি নাই।"[4] ধৰ্মগ্ৰন্থে গৃহস্থসকলৰ দেব, ভূত ও অতিথিসকলৰ সঙ্গে পিতৃতৰ্পণেৰ নিৰ্দেশ দেওয়া হৈছে।[1] মাৰ্কণ্ডেয় পুৰাণ গ্ৰন্থে বলা হৈছে, পিতৃগণ শ্ৰাদ্ধে তুষ্ট হ’লে স্বাস্থ্য, ধন, জ্ঞান ও দীৰ্ঘায়ু আৰু পৰিশেষে উত্তৰপুৰুষকে স্বৰ্গ ও মোক্ষ প্ৰদান কৰে।[2]

বাৎসৰিক শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানে যাঁৰা অপাৰগ, তেখেতৰা সৰ্বপিতৃ অমাবস্যা পালন কৰে পিতৃদায় পৰা মুক্ত হতে পাৰেন। শৰ্মাৰ মতে, শ্ৰাদ্ধ বংশেৰ প্ৰধান ধৰ্ মানুহ্ঠান। এই অনুষ্ঠানে পূৰ্ববৰ্তী তিন পুৰুষেৰ উদ্দেশ্যে পিণ্ড ও জল প্ৰদান কৰা হয়, তাঁসকলৰ নাম উচ্চাৰণ কৰা হয় আৰু গোত্ৰেৰ পিতাকে স্মৰণ কৰা হয়। এই কাৰণে এজন ব্যক্তিৰ পক্ষে বংশেৰ ছয় প্ৰজন্মেৰ নাম স্মৰণ ৰাখা সম্ভব হয় আৰু এৰ ফলে বংশেৰ বন্ধন দৃঢ় হয়।[1] ড্ৰেক্সেল বিশ্ববিদ্যালয়েৰ পুৰাতাত্ত্বিক উষা মেননেৰ মতেও, পিতৃপক্ষ বংশেৰ বিভিন্ন প্ৰজন্মেৰ মাজত সম্পৰ্ককে সুদৃঢ় কৰে। এই পক্ষে বংশেৰ বৰ্তমান প্ৰজন্ম পূৰ্বপুৰুষেৰ নাম স্মৰণ কৰে তাঁসকলৰ শ্ৰদ্ধা নিবেদন কৰে। পিতৃপুৰুষেৰ ঋণ হিন্দুধৰ্মে পিতৃমাতৃঋণ অথবা গুৰুঋণেৰ সমান গুৰুত্বপূৰ্ণ।[8]

শ্ৰাদ্ধেৰ নিয়ম

কাল ও স্থান

জীবিত ব্যক্তিৰ পিতা বা পিতামহ যে তিথিতে মাৰা যান, পিতৃপক্ষেৰ সেই তিথিতে তেখেতৰ শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান অনুষ্ঠিত হয়। তবে এই নিয়মেৰ কিছু ব্যতিক্ৰমও ৰৈছে। পূৰ্ববৰ্তী বছৰে মৃত ব্যক্তিৰ শ্ৰাদ্ধ হয় চতুৰ্থী (চৌথা ভৰণী) বা পঞ্চমী (ভৰণী পঞ্চমী) তিথিতে। সধবা নাৰীৰ মৃত্যু হ’লে, তেখেতৰ শ্ৰাদ্ধ হয় নৱমী (অবিধবা নৱমী) তিথিতে। বিপত্নীক ব্যক্তি ব্ৰাহ্মণী নাৰীসকলৰ শ্ৰাদ্ধে নিমন্ত্ৰণ কৰে। শিশু বা সন্ন্যাসীৰ শ্ৰাদ্ধ হয় চতুৰ্দশী (ঘট চতুৰ্দশী) তিথিতে। অস্ত্ৰাঘাতে বা অপঘাতে মৃত ব্যক্তিসকলৰও শ্ৰাদ্ধ হয় এই তিথিতেই (ঘায়েল চতুৰ্দশী)।[2][4]

মহালয়াৰ দিন দুৰ্গাপূজাৰ প্ৰকৃত সূচনা

সৰ্বপিতৃ অমাবস্যা দিৱসে তিথিৰ নিয়মেৰ বাইৰে সকল পূৰ্বপুৰুষেৰই শ্ৰাদ্ধ কৰা হয়।[2][4] যাঁৰা নিৰ্দিষ্ট দিনে শ্ৰাদ্ধ কৰতে ভুলে যান, তেখেতৰা এই দিন শ্ৰাদ্ধ কৰতে পাৰেন। এই দিন গয়ায় শ্ৰাদ্ধ কৰলে তা বিশেষ ফলপ্ৰসূ হয়। উল্লেখ্য, গয়ায় সমগ্ৰ পিতৃপক্ষ জুড়ে মেলা চলে।[3] বাংলায় মহালয়াৰ দিন দুৰ্গাপূজাৰ সূচনা হয়। লোকবিশ্বাস অনুযায়ী, এই দিন দেৱী দুৰ্গা মৰ্ত্যলোকে আবিৰ্ভূতা হন। মহালয়াৰ দিন অতি প্ৰত্যুষে চণ্ডীপাঠ কৰাৰ ৰীতি ৰৈছে।[9][10] আশ্বিন শুক্লা প্ৰতিপদ তিথিতে দৌহিত্ৰ মাতামহেৰ তৰ্পণ কৰে।[2][4]

মহালয়াৰ দিন পিতৃপুৰুষেৰ শ্ৰাদ্ধ অনুষ্ঠিত হয় দ্বিপ্ৰহৰে নদী বা হ্ৰসকলৰ তীৰে বা শ্ৰাদ্ধকৰ্তাৰ গৃহে।[4] অনেক পৰিবাৰ বাৰাণসী বা গয়ায় গিয়ে শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান কৰে।[2][3][11]

পূৰ্বপুৰুষ ও শ্ৰাদ্ধকৰ্তা

মৃত ব্যক্তিৰ পুত্ৰ (বহুপুত্ৰক হ’লে জ্যেষ্ঠ পুত্ৰ) বা পিতৃকুলেৰ কোনো পুৰুষ আত্মীয়ই শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠানেৰ অধিকাৰী আৰু শ্ৰাদ্ধ কেবলমাত্ৰ পূৰ্ববৰ্তী তিন পুৰুষেৰই হৈ থাকে। মাতাৰ কুলে পুৰুষ সদস্য না থাকলে সৰ্বপিতৃ অমাবস্যায় দৌহিত্ৰ মাতামহেৰ শ্ৰাদ্ধ কৰতে পাৰেন।[2][4] কোনো কোনো বৰ্ণে কেবলমাত্ৰ পূৰ্ববৰ্তী এক পুৰুষেৰই শ্ৰাদ্ধ কৰা হয়।[2]

খাদ্য

পূৰ্বপুৰুষকে যে খাদ্য উৎসৰ্গ কৰা হয়, তা সাধাৰণত ৰান্না কৰে ৰুপো বা তামাৰ পাত্ৰে কলাপাতাৰ উপৰ দেওয়া হয়। এই খাদ্যসমূহ হ’ল ক্ষীৰ, লপসি, ভাত, ডাল, গুড় ও কুমড়ো।[4]

শ্ৰাদ্ধানুষ্ঠান

শ্ৰাদ্ধকৰ্তাকে স্নান কৰে শুদ্ধ হৈ ধুতি পৰে শ্ৰাদ্ধ কৰতে হয়। শ্ৰাদ্ধেৰ পূৰ্বে তেওঁ কুশাঙ্গুৰীয় (কুশ ঘাসেৰ আঙটি) ধাৰণ কৰে। এৰপৰ সেই আঙটিতে পূৰ্বপুৰুষসকলৰ আবাহন কৰা হয়। শ্ৰাদ্ধ খালি গায়ে কৰতে হয়, কাৰণ শ্ৰাদ্ধ চলাকালীন যজ্ঞোপবীতেৰ অৱস্থান বাৰংবাৰ পৰিবৰ্তন কৰতে হয়। শ্ৰাদ্ধেৰ সময় সিদ্ধ অন্ন ও ময়দা ঘি ও তিল দিয়ে মাখিয়ে পিণ্ডেৰ আকাৰে উৎসৰ্গ কৰা হয়। একে পিণ্ডদান বলে। এৰপৰ দুৰ্বাঘাস, শালগ্ৰাম শিলা বা স্বৰ্ণমূৰ্তিতে বিষ্ণু আৰু যমেৰ পূজা কৰা হয়। এৰপৰ পিতৃপুৰুষেৰ উদ্দেশ্যে খাদ্য প্ৰদান কৰা হয়। এই খাদ্য সাধাৰণত ছাদে ৰেখে আসা হয়। যদি কোনো কাক এসে সেই খাদ্য খেয়ে যায়, তাহ’লে ধৰা হয় যে খাদ্য পিতৃগণ দ্বাৰা গৃহীত হৈছে। মনে কৰা হয়, পাখিটি আসলে যম বা পিতৃগণেৰ আত্মাৰ প্ৰতেওঁধি।[2] গোৰু ও কুকুৰসকলৰও খাওয়ানো হয়। ব্ৰাহ্মণসকলৰ ভোজন কৰানো হয়। পূৰ্বপুৰুষ (কাকেৰ বেশে) আৰু ব্ৰাহ্মণেৰা ভোজন কৰলেই তবে পৰিবাৰেৰ সদস্যৰা অন্নগ্ৰহণ কৰে।[4]

অন্যান্য প্ৰথা

কোনো কোনো পৰিবাৰে পিতৃপক্ষে ভাগবত পুৰাণ, ভগবদ্গীতা বা শ্ৰীশ্ৰীচণ্ডী পাঠ কৰা হয়।[4][12] অনেকে পূৰ্বপুৰুষেৰ মঙ্গল কামনায় ব্ৰাহ্মণসকলৰ দান কৰে।[12]

পাদটীকা

  1. 1.0 1.1 1.2 Sharma, Usha (2008). "Mahalaya". Festivals In Indian Society. 2. Mittal Publications. পৃষ্ঠা. 72–73. ISBN 9788183241137. http://books.google.com/?id=Z6OYRUEAF7oC&pg=PA72&dq=pitru+paksha&q=pitru%20paksha. 
  2. 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 Underhill, M M (2001). The Hindu religious year. Asian Educational Services. পৃষ্ঠা. 112–116. ISBN 9788120605237. http://books.google.com/?id=Fb9Zc0yPVUUC&pg=PA114&dq=mahalaya&q=sraddha. 
  3. 3.0 3.1 3.2 Vidyarathi, L P. The Sacred Complex in Hindu Gaya. Concept Publishing Company. পৃষ্ঠা. 13, 15, 33, 81, 110. http://books.google.com/?id=S4FidiusPr0C&pg=PA34&dq=mahalaya&q=mahalaya. 
  4. 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 Dilipsingh, K S (2004). Kutch in festival and custom. Har-Anand Publications. পৃষ্ঠা. 61–64. ISBN 9788124109984. http://books.google.com/?id=oPUFiGRH07IC&pg=PA66&dq=pitru+paksha&q=pitru%20paksha. 
  5. Sastri, S. M. Natesa (1988). Hindu feasts, fasts and ceremonies. Asian Educational Services. পৃষ্ঠা. 15–17. ISBN 9788120604025. http://books.google.com/?id=_ibsEj8ihuoC&pg=PA15&dq=mahalaya&q=mahalaya. 
  6. Chauturvedi, B K (2006). "The Best Charity: Food and water". Tales from the Vedas and other Scriptures. Diamond Pocket Books (P) Ltd.. পৃষ্ঠা. 192–193. ISBN 9788128811999. http://books.google.com/?id=Z8zjLliIBGQC&pg=PA193&dq=pitru+paksha&q=. 
  7. Chatterjee, Deepam (18 September 2009). "Speaking Tree: Mahalaya Amavasya & Navaratri: Legend of Karna". The Times of India. http://timesofindia.indiatimes.com/opinion/edit-page/Speaking-Tree-Mahalaya-Amavasya-Navaratri-Legend-of-Karna/articleshow/5023627.cms। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-09-27. 
  8. Menon, Usha (2003). "Morality and Context: A Study of Hindu Understandings". In Valsiner, Jaan; Connolly, Kevin J.. Handbook of developmental psychology. SAGE. পৃষ্ঠা. 446. ISBN 9780761962311. http://books.google.com/?id=4d7FOANFv00C&pg=PA446&dq=pitru+paksha&q=. 
  9. Sharma, S P; Gupta, Seema (2006). "Durga Puja: Mahalaya". Fairs and Festivals of India. Pustak Mahal. পৃষ্ঠা. 38. ISBN 9788122309515. http://books.google.com/?id=wPPr9HdmnHcC&pg=PA38&dq=mahalaya+Durga+Puja&q=mahalaya%20Durga%20Puja. 
  10. TNN (19 September 2009). "Mahalaya ushers in the Puja spirit". The Times of India. http://timesofindia.indiatimes.com/news/city/delhi/Mahalaya-ushers-in-the-Puja-spirit/articleshow/5028658.cms। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-09-27. 
  11. Justice, Christopher (1997). Dying the good death: the pilgrimage to die in India's Holy City. SUNY Press. পৃষ্ঠা. 43. ISBN 9780791432617. http://books.google.com/?id=TW4jG0hxHcUC&pg=PA244&dq=pitru+paksha&q=pitri%20paksh. 
  12. 12.0 12.1 Bryant, Clifton D. (2003). Handbook of Death and Dying. SAGE. পৃষ্ঠা. 647. ISBN 9780761925149. http://books.google.com/?id=3z9EpgisKOgC&pg=RA1-PA647&dq=pitru+paksha&q=paksha.