কলা (জীৱবিজ্ঞান)
 | এই প্ৰবন্ধটোত কোনো কোনো স্থানত তথ্যসূত্ৰ বা প্ৰসংগৰ উল্লেখ প্ৰয়োজন। অনুগ্ৰহ কৰি বিশ্বাসযোগ্য উৎস দেখুৱাই এই প্ৰবন্ধটো উন্নত কৰাত সহায় কৰক। বিশ্বাসযোগ্য তথ্য উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধৰ বিশ্বাসযোগ্যতা কমে আৰু অনেক ক্ষেত্ৰত ই ইয়াক বিশ্বাস কৰি লোৱা পঢ়ুৱৈৰ ক্ষতি সাধনো কৰিব পাৰে। সেয়ে তথ্য-উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হ'ব পাৰে। আনহাতে পঢ়ুৱৈসকলেও প্ৰবন্ধটোত য’ত প্ৰয়োজন যেন দেখে সেই বাক্যৰ পাছত {{উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন}} বুলি লিখি ৰাখিও ৱিকিপিডিয়াত উৎসৰ উল্লেখৰ ক্ষেত্ৰত ৰাইজক সজাগ কৰিব পাৰে। |
জীৱবিজ্ঞানত কলা হৈছে নিৰ্দিষ্ট শৈলীৰে সজ্জিত উৎকৃষ্ট কাৰ্য দক্ষতাৰে কোনো কাম সম্পন্ন কৰা কোষৰ সমষ্টি। কলাক প্ৰায়ে একে ভ্ৰূণৰ উৎপত্তিৰ একে ধৰণৰ কোষ আৰু ইয়াৰ বহিঃকোষীয় মেট্ৰিক্সৰ সমাবেশ বুলি ভবা হয় যিয়ে একেলগে এটা নিৰ্দিষ্ট কাম কৰে। তাৰ পিছত একাধিক কলাৰ কাৰ্য্যকৰী গোটৰ দ্বাৰা অংগ গঠন হয়।
জৈৱিক জীৱই এই স্তৰ অনুসৰণ কৰে:
কোষ < কলা < অংগ < অংগ ব্যৱস্থা < জীৱ
কলাৰ ইংৰাজী প্ৰতিশব্দ ''tissue'', ফ্ৰান্স শব্দ ''tissu''ৰ অনুৰূপ। যাৰ অৰ্থ হৈছে বোৱা।
মানুহ আৰু অন্য পশু ইত্যাদিৰ কলা সম্পৰ্কীয় অধ্যয়নক হিষ্ট'লজি আৰু চিকিৎসাবিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াক হিষ্ট'পেথালজি বুলি কোৱা হয়। জেভিয়াৰ বিচাটক "হিষ্ট'লজীৰ পিতৃ" বুলি গণ্য কৰা হয়। উদ্ভিদৰ ক্ষেত্ৰত এই অধ্যয়নক প্লেণ্ট এনাটমী বুলি কোৱা হয়। সাধাৰণতে কলা সম্বন্ধীয় অধ্যয়নৰ বাবে খনিজ মমৰ সজ্জা আহিলা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, য'ত কলা সমূহ দৃঢ়ভাৱে সংলগ্ন কৰা হয় আৰু পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত ইয়াক বিভক্ত কৰা হয়।
উদ্ভিদ কলা
[সম্পাদনা কৰক]
১. মজ্জা
২. সংবহন গুচ্ছ
৩. জাইলেম
৪. ফ্লোৱেম
৫. ক্ল'ৰেণকাইমা
৬. কৰ্টেক্স
৭. বৰ্হিস্ত্বক
উদ্ভিদবোৰ স্থিৰ। উদ্ভিদৰ সৰহসংখ্যক কলাই আন কলাক শক্তি প্ৰদান কৰাৰ বাবে সহায়কাৰী কলা হিচাপে কাম কৰে। উদ্ভিদ দেহৰ সৰহখিনি কলাই হ'ল মৃত। উদ্ভিদৰ ক্ষেত্ৰত মৃত কোষেও জীৱিত কোষৰ দৰে শাৰীৰিক শক্তি প্ৰদান কৰে। এই মৃত কোষবোৰক সামান্য পৰিচৰ্যাৰ প্ৰয়োজন হয়। উদ্ভিদ দেহৰ বৃদ্ধি কোনো এক অঞ্চলত সীমাবদ্ধ হৈ থাকে। ইহঁতৰ গোটেই জীৱন জুৰি একেখিনি কলাই বিভাজিত হৈ থাকে। উদ্ভিদৰ শৰীৰ বিজ্ঞানত কলাসমূহক বহলভাবে তিনিটা কলা ব্যৱস্থাত ভাগ কৰা হয়- এপিডাৰ্মিছ,মাটিৰ কলা আৰু ভেছকুলাৰ কলা।
- এপিডাৰ্মিছ:-পাতৰ আৰু কণমানি উদ্ভিদৰ শৰীৰৰ বাহিৰৰ পৃষ্ঠভাগ গঠন কৰা কোষ।
- ভেছকুলাৰ কলা:– ভেছকুলাৰ কলাৰ প্ৰধান উপাদান হ’ল জাইলেম আৰু ফ্ল’ইম। এইবোৰে তৰল পদাৰ্থ আৰু পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ আভ্যন্তৰীণভাৱে পৰিবহণ কৰে।
- মাটিৰ কলা:- মাটিৰ কলা আন কলাতকৈ কম পৃথক। মাটিৰ কলাবোৰে সালোক সংশ্লেষণৰ দ্বাৰা পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ প্ৰস্তুত কৰে আৰু সংৰক্ষিত পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ সংৰক্ষণ কৰে।
উদ্ভিদৰ কলাবোৰকো বেলেগ বেলেগ ধৰণে দুটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি:
- ভাজক কলা
- স্থায়ী কলা।
ভাজক কলা(Meristematic Tissue)
[সম্পাদনা কৰক]উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি কেৱল মাত্ৰ কিছুমান নিৰ্দিষ্ট অংশতহে সংঘটিত হয়। এই অংশ সমূহ কিছুমান বিভাজনশীল কলাৰে গঠিত। এই কলাবোৰকে ভাজক কলা বোলে। স্থান অনুসৰি ভাজক কলাক অগ্ৰস্থ ভাজক কলা(Apical meristem), পাৰ্শ্বীয় ভাজক কলা(Lateral meristem) আৰু নিবেশিত ভাজক কলা(Intercalary meristem) বুলি শ্ৰেণী বিভাজন কৰা হৈছে। ভাজক কলাৰ পৰা নতুনকৈ উৎপত্তি হোৱা কোষবিলাকো প্ৰাৰম্ভিক অৱস্থাত ভাজক কলাৰ দৰে বিভাজনক্ষম। ক্ৰমান্বয়ে বাঢ়ি গৈ পৈণত হোৱাৰ পিছত সিহঁতৰ বৈশিষ্ট্যগত চৰিত্ৰ সমূহ লাহে লাহে লুপ্ত হয় বা পৰিৱৰ্তন ঘটে। অগ্ৰস্থ ভাজক কলাবিলাক উদ্ভিদৰ কাণ্ড আৰু শিপাৰ একেবাৰে অগ্ৰ অংশত থাকি কাণ্ড আৰু শিপাৰ দৈঘ্য বৃদ্ধিত সহায় কৰে। পাৰ্শ্বীয় ভাজক কলাই কাণ্ডৰ কলেৱৰ বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে। নিবেশিত ভাজক কলা উদ্ভিদৰ পাতৰ ঠাৰিৰ গুৰি অংশত বা গা-গছৰ গাঁঠিৰ কাষত থাকে। এই সক্ৰিয় কোষবিলাকৰ কোষপ্ৰৰসৰৰ ঘনত্ব বেছি, ছেলুল'জেৰে গঠিত কোষবেৰখন পাতল আৰু কোষকেন্দ্ৰটো সুস্পষ্ট হৈ থাকে। এই কোষবিলাকত ৰসধানী নাথাকে।
স্থায়ী কলা(Permanent Tissue)
[সম্পাদনা কৰক]স্থায়ী কলাক মেৰিষ্টেমেটিক কলাৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু বিভাজনৰ ক্ষমতা হেৰুৱাই উদ্ভিদৰ শৰীৰৰ নিৰ্দিষ্ট স্থানত স্থায়ীভাৱে স্থাপন কৰা জীৱিত বা মৃত কোষৰ এটা গোট বুলি সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি। নিৰ্দিষ্ট ভূমিকা গ্ৰহণ কৰা মেৰিষ্টেমেটিক কলাবোৰে বিভাজন কৰাৰ ক্ষমতা হেৰুৱাই পেলায়। স্থায়ী আকৃতি, আকাৰ আৰু এটা কাৰ্য্য গ্ৰহণ কৰা এই প্ৰক্ৰিয়াটোক কোষীয় পাৰ্থক্য বোলা হয়। মেৰিষ্টেমেটিক কলাৰ কোষবোৰে পৃথক হৈ বিভিন্ন ধৰণৰ স্থায়ী কলা গঠন কৰে। স্থায়ী কলা ২ প্ৰকাৰৰ:
সৰল স্থায়ী কলা :- সৰল স্থায়ী কলা হৈছে এনে এটা কোষৰ গোট যিবোৰৰ উৎপত্তি, গঠন আৰু কাৰ্যৰ ফালৰ পৰা একে।
[সম্পাদনা কৰক]ফালৰ পৰা একে।
জটিল স্থায়ী কলা:- জটিল স্থায়ী কলাটোত এটাতকৈ অধিক কোষ থাকে যাৰ উৎপত্তি সাধাৰণ হয় যিবোৰে একেলগে একক হিচাপে কাম কৰে।
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰাণী কলা:- প্ৰাণীৰ কলাসমূহক চাৰিটা মূল প্ৰকাৰত ভাগ কৰা হয়: সংযোগী, পেশী, স্নায়ু আৰু এপিথেলিয়াল।এটা সাধাৰণ কাম কৰিবলৈ এককত সংযুক্ত কলাৰ সংগ্ৰহই অংগ গঠন কৰে। সাধাৰণতে বেছিভাগ প্ৰাণীতে কলাৰ চাৰিটা প্ৰকাৰ থকা বুলি ধৰিব পাৰি যদিও জীৱৰ প্ৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি এই কলাবোৰৰ প্ৰকাশ বেলেগ বেলেগ হ’ব পাৰে।
[সম্পাদনা কৰক]আচ্ছাদক কলা(Epithelial Tissue) :-
[সম্পাদনা কৰক]ছালৰ পৃষ্ঠ, বায়ুপথ, কোমল অংগৰ পৃষ্ঠ, প্ৰজনন নলী আৰু পাচনতন্ত্ৰৰ ভিতৰৰ আৱৰণ আদি অংগৰ পৃষ্ঠভাগ আবৰি ৰখা কোষৰ দ্বাৰা এপিথেলিয়াল কলা গঠন হয়। এপিথেলিয়াল স্তৰ গঠন কৰা কোষবোৰ অৰ্ধ-পাৰ্যমান্য, টান সংযোগস্থলৰ জৰিয়তে সংযুক্ত হৈ থাকে; সেয়েহে এই কলাটোৱে বাহ্যিক পৰিৱেশ আৰু ই আবৃত অংগটোৰ মাজত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে। এই সুৰক্ষামূলক কাৰ্য্যৰ উপৰিও এপিথেলিয়াল কলাবোৰ নিঃসৰণ, নিৰ্গমন আৰু শোষণৰ ক্ষেত্ৰতো বিশেষভাৱে সক্ষম হ’ব পাৰে। এপিথেলিয়াল কলাবোৰে অংগসমূহক অণুজীৱ, আঘাত, আৰু তৰল পদাৰ্থৰ ক্ষতিৰ পৰা ৰক্ষা কৰাত সহায় কৰে।