জন লক

জন লক (JOHN LOCKE)

জন লক

জন্ম	২৯ আগষ্ট, ১৬৩২ Wrington, Somerset, England
মৃত্যু	২৮ অক্টোবৰ, ১৭০৪ (৭২ বছৰ) High Laver, Essex, England
শিক্ষা	Christ Church, Oxford (BA, 1656; MA, 1658; MB, 1675)
সময়	Age of Enlightenment
পৰিসৰ	Western philosophy
প্ৰতিষ্ঠান	* Empiricism * Foundationalism * Conceptualism * Indirect realism * Correspondence theory of truth * Ideational theory of meaning * Corpuscularianism * Social contract * Natural law * Classical liberalism
শিক্ষা জীৱন
প্ৰভাৱ	* Cicero * Descartes * Epicurus
প্ৰতিষ্ঠান	University of OxfordRoyal Society
মুখ্য মনোযোগ	Metaphysics, epistemology, political philosophy, philosophy of mind, philosophy of education, economics

জন লক ( ২৯ আগষ্ট ১৬৩২ – ২৮ অক্টোবৰ ১৭০৪) এজন ইংৰাজ দাৰ্শনিক আৰু চিকিৎসক আছিল, যাক জ্ঞানী চিন্তাবিদসকলৰ ভিতৰত এজন আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী আৰু সাধাৰণতে "উদাৰবাদৰ জনক" বুলি জনা যায়। ফ্ৰান্সিছ বেকনৰ পৰম্পৰা অনুসৰণ কৰি ব্ৰিটিছ অভিজ্ঞতাবাদীসকলৰ ভিতৰত প্ৰথম হিচাপে বিবেচিত লকে সামাজিক চুক্তি তত্ত্বৰ বাবেও সমানে গুৰুত্বপূৰ্ণ। তেওঁৰ কামে বিশেষণবিজ্ঞান আৰু ৰাজনৈতিক দৰ্শনৰ বিকাশত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছিল। তেওঁৰ লিখনিবোৰে ভলটেয়াৰ আৰু জিন-জাক ৰুচো, আৰু বহুতো স্কটিছ জ্ঞানচিন্তাবিদ, লগতে আমেৰিকান বিপ্লৱীসকলক প্ৰভাৱিত কৰিছিল। ধ্ৰুপদী গণতান্ত্ৰিকতা বাদ আৰু উদাৰ তত্ত্বৰ প্ৰতি তেওঁৰ অৱদান আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ স্বাধীনতা ঘোষণাপত্ৰত প্ৰতিফলিত হৈছে । আন্তৰ্জাতিক ভাৱে লকৰ ৰাজনৈতিক-আইনী নীতিসমূহে সীমিত প্ৰতিনিধি চৰকাৰৰ তত্ত্ব আৰু অনুশীলন আৰু আইনৰ শাসনৰ অধীনত মৌলিক অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষাৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাই আছে।

লকেৰ মনৰ তত্ত্বক প্ৰায়ে পৰিচয় আৰু আত্মৰ আধুনিক ধাৰণাবোৰৰ উৎপত্তি বুলি উল্লেখ কৰা হয়, যি পৰৱৰ্তী দাৰ্শনিক যেনে জিন-জাক ৰুচো, ডেভিদ হিউম আৰু ইমানুৱেল কান্টৰ কামত গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে স্থান পায়। তেওঁ পোষ্ট কৰিছিল যে, জন্মৰ সময়ত, মনটো এটা খালী শ্লেট বা TABULA RASA আছিল। পূৰ্ব-বিদ্যমান ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত কাৰ্টেচিয়ান দৰ্শনৰ বিপৰীতে, তেওঁ বজাই ৰাখিছিল যে আমি সহজাত ধাৰণা অবিহনে জন্মগ্ৰহণ কৰোঁ, আৰু সেই জ্ঞান কেৱল জ্ঞান ধাৰণাৰ পৰা আহৰণ কৰা অভিজ্ঞতাৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়, যি টো এতিয়া অভিজ্ঞতাবাদ বুলি জনা যায়।

ব্যক্তিগত সম্পত্তিক প্ৰাকৃতিক আইনৰ নীতি হিচাপে বৰ্ণনা কৰাৰ বাবে লকক প্ৰায়ে কৃতিত্ব দিয়া হয়, যুক্তি দিয়া হয় যে যেতিয়া এজন ব্যক্তিয়ে তেওঁলোকৰ শ্ৰমপ্ৰকৃতিৰ সৈতে মিহলি কৰে, শ্ৰমিকে ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ব প্ৰদান কৰা বস্তুটোত প্ৰৱেশ কৰে।

কৰ্মজীৱন

লকে কেৰিয়াৰ বিচাৰি আছিল আৰু ১৬৬৭ চনত, তেওঁৰ ব্যক্তিগত চিকিৎসক হিচাপে সেৱা আগবঢ়োৱাৰ বাবে লণ্ডনৰ এক্সেটাৰ হাউচত থকা এছলীৰ ঘৰলৈ গুচি গৈছিল। লণ্ডনত, লকে থমাছ চিডেনহামৰ পৃষ্ঠপোষকতাত পুনৰ চিকিৎসা অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰে। চিডেনহামে লকৰ প্ৰাকৃতিক দাৰ্শনিক চিন্তাধাৰাৰ ওপৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছিল- যিটো মানৱ বুজাবুজিসম্পৰ্কীয় প্ৰবন্ধত স্পষ্ট হ'ব। যেতিয়া এছলীৰ যকৃতৰ সংক্ৰমণ জীৱনৰ বাবে বিপদজনক হৈ পৰিছিল তেতিয়া লকৰ চিকিৎসা জ্ঞান পৰীক্ষা কৰা হৈছিল। লকে কেইবাজনো চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ সমন্বয় কৰিছিল আৰু সম্ভৱতঃ এছলীক অস্ত্ৰোপচাৰ কৰিবলৈ (তেতিয়া নিজেজীৱনৰ বাবে বিপদজনক) চিষ্টটো আঁতৰাবলৈ প্ৰেৰিত কৰাত সহায়ক আছিল। এছলী জীয়াই থাকিল আৰু সমৃদ্ধ িহ'ল, লকক তেওঁৰ জীৱন ৰক্ষা কৰাৰ কৃতিত্ব দিয়ে।

এই সময়ছোৱাত, লকে বাণিজ্য আৰু বৃক্ষৰোপণ পৰিষদৰ সচিব আৰু কেৰোলিনাৰ লৰ্ডছ স্বত্বাধিকাৰীসকলৰ সচিব হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল, যি আন্তৰ্জাতিক বাণিজ্য আৰু অৰ্থনীতিৰ ওপৰত তেওঁৰ ধাৰণাবোৰ গঢ়ি তোলাত সহায় কৰিছিল।

ৱিগ আন্দোলনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক হিচাপে এছলীয়ে লকৰ ৰাজনৈতিক ধাৰণাসমূহৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছিল। ১৬৭২ চনত এছলী লৰ্ড চাঞ্চেলৰ হোৱাৰ সময়ত লকে ৰাজনীতিৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে (১৬৭৩ চনত এছলীক প্ৰথম আৰ্ল অফ শ্বাফ্টেচবাৰী সৃষ্টি কৰা হয়)। ১৬৭৫ চনত শ্বাফ্টেছবাৰীৰ অনুগ্ৰহৰ পৰা পতনহোৱাৰ পিছত, লকে কেলেব বেংকৰ শিক্ষক আৰু চিকিৎসা সেৱক হিচাপে ফ্ৰান্সভ্ৰমণত কিছু সময় অতিবাহিত কৰিছিল। ১৬৭৯ চনত শ্বাফ্টেছবাৰীৰ ৰাজনৈতিক ভাগ্যে কিছু সময়ৰ বাবে ইতিবাচক ৰূপ লোৱাত তেওঁ ইংলেণ্ডলৈ উভতি আহে। এই সময়ছোৱাত, সম্ভৱতঃ শ্বাফ্টেচবাৰীৰ প্ৰৰোচনাত, লকে চৰকাৰৰ দুটা চুক্তিৰ বেছিভাগ ৰচনা কৰিছিল। যদিও এবাৰ ভবা হৈছিল যে লকে ১৬৮৮ চনৰ গৌৰৱময় বিপ্লৱৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবে চুক্তিসমূহ লিখিছিল, শেহতীয়া বৃত্তিয়ে দেখুৱাইছে যে এই তাৰিখৰ আগতে কামটো ৰচনা কৰা হৈছিল। এই কামক এতিয়া পৰম ৰাজতন্ত্ৰৰ বিৰুদ্ধে (বিশেষকৈ ৰবাৰ্ট ফিল্মাৰ আৰু থমাছ হব্ছৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত) আৰু ৰাজনৈতিক বৈধতাৰ আধাৰ হিচাপে ব্যক্তিগত সন্মতিৰ বাবে অধিক সাধাৰণ যুক্তি হিচাপে গণ্য কৰা হয়। যদিও লকে প্ৰভাৱশালী ৱিগছৰ সৈতে জড়িত আছিল, প্ৰাকৃতিক অধিকাৰ আৰু চৰকাৰ সম্পৰ্কে তেওঁৰ ধাৰণাবোৰ আজি ইংৰাজী ইতিহাসৰ সেই সময়ৰ বাবে যথেষ্ট বৈপ্লৱিক বুলি গণ্য কৰা হয়। 

গ্ৰন্থপঞ্জী

• 1689. A Letter Concerning Toleration.
  • 1690. A Second Letter Concerning Toleration
  • 1692. A Third Letter for Toleration
• 1689/90. Two Treatises of Government (published throughout the 18th century by London bookseller Andrew Millar by commission for Thomas Hollis)
• 1689/90. An Essay Concerning Human Understanding
• 1691. Some Considerations on the consequences of the Lowering of Interest and the Raising of the Value of Money
• 1693. Some Thoughts Concerning Education
• 1695. The Reasonableness of Christianity, as Delivered in the Scriptures
  • 1695. A Vindication of the Reasonableness of Christianity

তথ্য সংগ্ৰহ

১। John Locke - Wikipedia