দক্ষিণ-পূব এছিয়াত ইউৰোপীয় উপনিৱেশীকৰণ

দক্ষিণ-পূব এছিয়াত ইউৰোপীয় উপনিৱেশিকৰণৰ প্ৰথম পৰ্যায়টো সমগ্ৰ ১৬ আৰু ১৭ শতিকাত সংঘটিত হৈছিল। য'ত নতুন ইউৰোপীয় শক্তিসমূহে মছলাৰ ব্যৱসায়ৰ ওপৰত একচেটিয়া অধিকাৰ লাভৰ বাবে প্ৰতিযোগিতাত নামিছিল। কিয়নো এই ব্যৱসায় ইউৰোপীয়সকলৰ বাবে অতি মূল্যৱান আছিল কাৰণ জলকীয়া, দালচেনি, জাইফল আৰু লৱণৰ দৰে বিভিন্ন মছলাৰ অধিক চাহিদা আছিল। এই দাবীৰ ফলত পৰ্তুগীজ, স্পেনিছ, ডাচ, ফৰাচী আৰু ব্ৰিটিছ সাগৰীয় মছলাৰ ব্যৱসায়ীসকলৰ আগমন ঘটে। ১৫১১ চনত পৰ্তুগীজে মালাকা অধিগ্ৰহণৰ পৰা আৰম্ভ কৰি উৎপাদন কেন্দ্ৰ, বাণিজ্যিক কেন্দ্ৰ আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ কৌশলগত স্থানসমূহ বলপূৰ্বকভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি ইউৰোপীয়সকলে অতি সোনকালেই ইজনে সিজনক নিৰ্মূল কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে সামুদ্ৰিক পথ, যিয়ে সামুদ্ৰিক বাণিজ্যৰ নিৰাপদ পথ প্ৰদান কৰিছিল। ইয়াৰ উপৰিও বিদেশী শাসকসকলে দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ অতি আকাংক্ষিত সামগ্ৰীৰ কৰ আৰোপ আৰু মূল্য নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ অনুমতি দিছিল।^[1] ১৯ শতিকাৰ ভিতৰত ব্ৰিটিছ বাৰ্মা আৰু ফৰাচী ইণ্ডোচাইনাৰ মাজত থকা সুবিধাজনক বাফাৰ ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে কাম কৰা চিয়ামৰ বাহিৰেও সমগ্ৰ দক্ষিণ-পূব এছিয়া ইউৰোপীয় বিশ্বব্যাপী খেলুৱৈসকলৰ প্ৰভাৱৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত বাধ্য হয়। ১৮৯৩ চনৰ ফ্ৰান্স-চিয়াম সংকট আৰু ১৯০৯ চনৰ এংলো-চিয়াম সন্ধিৰ পিছত ফৰাচী আৰু ব্ৰিটিছৰ বৃহৎ ৰাজনৈতিক হস্তক্ষেপ আৰু ভূখণ্ডৰ লোকচানৰ মাজত চিয়ামৰ ৰজাসকলে বাৰে বাৰে অপমানৰ সৈতে যুঁজিবলগীয়া হৈছিল।^[2]^[3]^[4]

দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ ইউৰোপীয় উপনিৱেশিকৰণৰ দ্বিতীয় পৰ্যায়টো ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ আৰু ইউৰোপত শক্তিশালী জাতি ৰাষ্ট্ৰৰ উত্থানৰ সৈতে জড়িত। যিহেতু প্ৰথম পৰ্যায়ৰ প্ৰধান প্ৰেৰণা আছিল কেৱল সম্পদ সঞ্চয়, দ্বিতীয় পৰ্যায়ৰ সময়ছোৱাত ইউৰোপীয় হস্তক্ষেপৰ কাৰণ আৰু মাত্ৰা ভূ-কৌশলগত প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা, স্বাৰ্থৰ ক্ষেত্ৰসমূহ ৰক্ষা আৰু বৃদ্ধিৰ প্ৰয়োজনীয়তা, বাণিজ্যিক আউটলেটৰ বাবে প্ৰতিযোগিতা, দীৰ্ঘম্যাদী দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত সম্পদৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ অৰ্থনীতি ইউৰোপীয় ঔদ্যোগিক আৰু বিত্তীয় বিষয়ৰ সৈতে অধিক ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত হৈ পৰে।^[5]^[6]

প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়

ঔদ্যোগিক পৰ্যায়

নতুন সাম্ৰাজ্যবাদ

ইউৰোপীয়সকলৰ ভূমিকা

প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত দক্ষিণ-পূব এছিয়াত ইউৰোপীয় নিয়ন্ত্ৰণ বহুলাংশে বাণিজ্যিক চকী স্থাপনৰ মাজতে সীমাবদ্ধ আছিল। এই ট্ৰেডিং পোষ্টবোৰত স্থানীয় ব্যৱসায়ীসকলৰ পৰা পোৱা প্ৰাচ্যৰ সামগ্ৰীসমূহ ইউৰোপীয় বজাৰলৈ ৰপ্তানি কৰাৰ আগতে মজুত কৰা হৈছিল। এনে ব্যৱসায়িক চকীসমূহ ডাঙৰ ডাঙৰ জাহাজ পথৰ কাষত স্থাপন কৰিব লাগিছিল আৰু ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহ স্থানীয় শাসকৰ অনুমোদন ল’ব লাগিছিল যাতে বাণিজ্যৰ মাজেৰে শান্তি বিয়পি পৰে। মালাকা, পেনাং, বাটাভিয়া আৰু ছিংগাপুৰ আটাইবোৰেই আছিল ব্যৱসায়ৰ প্ৰাৰম্ভিক স্থান।

ইউৰোপীয়সকলৰ ভূমিকা অৱশ্যে ঔদ্যোগিক পৰ্যায়ত সলনি হৈছিল কাৰণ তেওঁলোকৰ নিয়ন্ত্ৰণ তেওঁলোকৰ ব্যৱসায়িক স্থানৰ বাহিৰলৈও সম্প্ৰসাৰিত হৈছিল। বাণিজ্যৰ পৰিমাণ বৃদ্ধিৰ বাবে ব্যৱসায়িক চকীসমূহ বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে খাদ্য যোগান আৰু কাঠৰ (জাহাজ নিৰ্মাণ আৰু মেৰামতিৰ বাবে) চাহিদাও বৃদ্ধি পাইছিল। খাদ্য আৰু কাঠৰ নিৰ্ভৰযোগ্য যোগান নিশ্চিত কৰিবলৈ ইউৰোপীয়সকলে ওচৰৰ স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল। এইবোৰৰ পৰাই ভূখণ্ড নিয়ন্ত্ৰণৰ আৰম্ভণি হৈছিল। ইয়াৰ এটা ভাল উদাহৰণ হ’ল বাটাভিয়াৰ ক্ষেত্ৰ। তাত ডাচসকলে পশ্চিম জাভাৰ কিছু অংশ আৰু পিছলৈ মধ্য জাভা আৰু পূব দিশলৈকে নিয়ন্ত্ৰণ সম্প্ৰসাৰিত কৰিছিল য'ত ধান খেতি আৰু কাঠ পোৱা গৈছিল।

বাণিজ্য যাতে সুচল হৈ উঠে তাৰ বাবে ইউৰোপীয়সকলে ৰাজনৈতিক স্থিতিশীলতা বজাই ৰাখিব লাগিছিল। কেতিয়াবা, শান্তি বজাই ৰাখিবলৈ তেওঁলোকে থলুৱা লোকৰ আভ্যন্তৰীণ কাম-কাজত হস্তক্ষেপ কৰিছিল। ইউৰোপীয়সকলেও নিজৰ সংস্কৃতি নিজৰ উপনিবেশত জাপি দিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। ^[7]

প্ৰভাৱ

ইউৰোপৰ হস্তক্ষেপে দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ লোকসকলক জীৱনৰ সকলো দিশতে প্ৰভাৱিত কৰিছে। শ্ৰমিকৰ চাহিদা বৃদ্ধিৰ ফলত বিশেষকৈ ব্ৰিটিছ ভাৰত আৰু চীনৰ পৰা জনপ্ৰব্ৰজন ঘটিছিল, যিয়ে জনগাঁথনিৰ ব্যাপক পৰিৱৰ্তন আনিছিল। ঔপনিৱেশিকতাবাদৰ ফলত দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ সামাজিক গাঁথনি সলনি হৈছে, যিয়ে সমসাময়িক পশ্চিমীয়া ধাৰণাৰো প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল।

ইউৰোপীয় উপনিৱেশৰ তালিকা

ব্ৰিটিছ বাৰ্মা (১৮২৪–১৯৪৮, ব্ৰিটিছৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ সৈতে একত্ৰিত হৈ থাকে ১৮৮৬ চনৰ পৰা ১৯৩৭ চনলৈ; বৰ্তমান ম্যানমাৰ)
Spanish East Indies (now the Philippines) – Spanish colony from 1565 to 1898
Dutch East Indies (now Indonesia) – Dutch colony from 1602 to 1949 (included Netherlands New Guinea until 1962)
Portuguese Insulíndia – Former Portuguese colony/possessions from 1522 to 1605 until Dutch East India Company takeover.
British Malaya (now part of Malaysia and Singapore):
Straits Settlements (1826–1946)
Penang – British colony (1786–1957)
Singapore – British colony (1819–1963)
Malacca – British colony (1825–1957), formerly Dutch Malacca (1641–1825) and Portuguese Malacca (1511–1641)
Federated Malay States (1895–1946)
Perak – British protectorate (1874–1957)
Selangor – British protectorate (1874–1957)
Negeri Sembilan – British protectorate (1874–1957)
Pahang – British protectorate (1888–1957)
Unfederated Malay States (1885–1946)
Perlis – British protectorate (1909–1946)
Kedah – British protectorate (1909–1946)
Kelantan – British protectorate (1909–1946)
Terengganu – British protectorate (1909–1946)
Johor – British protectorate (1914–1946)
British Borneo (now part of Malaysia and Brunei):
Crown Colony of North Borneo – British colony (1946–1963)
Labuan – British colony (1848–1946)
North Borneo – British protectorate (1888–1946)
Crown Colony of Sarawak – British colony (1946–1963)
Raj of Sarawak – British protectorate (1888–1946)
Brunei – British protectorate (1888–1984)
Portuguese Timor (1702–1975; now East Timor)
French Indochina (1887–1953; now the countries of Vietnam, Cambodia and Laos):
Cochinchine – French colony (1862–1949)
Annam – French protectorate (1883–1948)
Tonkin – French protectorate (1883–1948)
Cambodia – French protectorate (1863–1953)
Laos – French protectorate (1893–1953)

তথ্যসূত্ৰ

↑ "About the Silk Road". Unesco. https://en.unesco.org/silkroad/about-silk-road। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.
↑ LePoer, Barbara Leitch, ed (1987). "The Crisis of 1893". Thailand: A Country Study. Library of Congress. http://countrystudies.us/thailand/17.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 December 2018.
↑ Aloysius Ng. "Empire in Asia". National University of Singapore. http://www.fas.nus.edu.sg/hist/eia/documents_archive/friendship-treaty.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 December 2018.
↑ Paget, Ralph; Varoprakar, Devawongse (1909). "Treaty between Great Britain and Siam". The American Journal of International Law খণ্ড 3 (4): 297–304. doi:10.2307/2212641.
↑ "Patterns Of A Colonial Age". Encyclopedia britannica. https://www.britannica.com/topic/history-of-Southeast-Asia/Patterns-of-a-colonial-age। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.
↑ "Colonial History of Southeast Asia". Slide Share. 8 November 2011. https://www.slideshare.net/tuke_ingkhaninan/colonial-history-of-southeast-asia-10074207। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.
↑ Pankaj Mishra (27 July 2012). "The ruins of empire: Asia's emergence from western imperialism". The Guardian (Guardian News). https://www.theguardian.com/books/2012/jul/27/ruins-of-empire-pankaj-mishra.

[1] "About the Silk Road". Unesco. https://en.unesco.org/silkroad/about-silk-road। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.

[2] LePoer, Barbara Leitch, ed (1987). "The Crisis of 1893". Thailand: A Country Study. Library of Congress. http://countrystudies.us/thailand/17.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 December 2018.

[3] Aloysius Ng. "Empire in Asia". National University of Singapore. http://www.fas.nus.edu.sg/hist/eia/documents_archive/friendship-treaty.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 December 2018.

[4] Paget, Ralph; Varoprakar, Devawongse (1909). "Treaty between Great Britain and Siam". The American Journal of International Law খণ্ড 3 (4): 297–304. doi:10.2307/2212641.

[5] "Patterns Of A Colonial Age". Encyclopedia britannica. https://www.britannica.com/topic/history-of-Southeast-Asia/Patterns-of-a-colonial-age। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.

[6] "Colonial History of Southeast Asia". Slide Share. 8 November 2011. https://www.slideshare.net/tuke_ingkhaninan/colonial-history-of-southeast-asia-10074207। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 December 2018.

[7] Pankaj Mishra (27 July 2012). "The ruins of empire: Asia's emergence from western imperialism". The Guardian (Guardian News). https://www.theguardian.com/books/2012/jul/27/ruins-of-empire-pankaj-mishra.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]