নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ
নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ (ইংৰাজী: Feminist political ecology)হৈছে মাৰ্ক্সবাদ, উত্তৰ-গাঁথনিবাদ, নাৰীবাদী ভূগোল, পৰিৱেশ নাৰীবাদ আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱেশ বিজ্ঞানৰ তত্ত্বৰ আধাৰত ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ বিজ্ঞানৰ নাৰীবাদী দৃষ্টিভংগী।। নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশবিজ্ঞানে ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ পৰিৱেশত আন্তঃবিভাজনমূলক সামাজিক সম্পৰ্কৰ স্থান পৰীক্ষা কৰে, পৰিৱেশ আৰু ৰাজনৈতিক সম্পৰ্কৰ কাৰক হিচাপে ইয়াক অন্বেষণ কৰে। নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ বিজ্ঞানক কেন্দ্ৰ কৰি লোৱা নিৰ্দিষ্ট ক্ষেত্ৰসমূহ হ’ল উন্নয়ন, ভূ-প্ৰকৃতি, সম্পদৰ ব্যৱহাৰ, কৃষি পুনৰ্গঠন আৰু গ্ৰাম্য-নগৰীয়া ৰূপান্তৰ (হভৰ্কা ২০০৬:২০৯)। নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশবিদসকলে লিংগ হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ চলক বুলি মত প্ৰকাশ কৰে – শ্ৰেণী, জাতি আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ জীৱনৰ অন্যান্য প্ৰাসংগিক মাত্ৰাৰ সৈতে সম্পৰ্কিতভাৱে – প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ প্ৰৱেশ, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু জ্ঞান গঠন কৰাত।
নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশবিজ্ঞানে তিনিটা লিংগভিত্তিক ক্ষেত্ৰৰ সৈতে যোগদান কৰে: জ্ঞান, পৰিৱেশ অধিকাৰ, আৰু পৰিৱেশ ৰাজনীতি আৰু তৃণমূল পৰ্যায়ৰ সক্ৰিয়তা। লিংগভিত্তিক জ্ঞানে ঘৰত, কৰ্মক্ষেত্ৰত বা আঞ্চলিক পৰিৱেশ তন্ত্ৰত সুস্থ পৰিৱেশ ৰক্ষা কৰাটো সামৰি লয়। লিংগভিত্তিক পৰিৱেশ অধিকাৰৰ ভিতৰত সম্পত্তি, সম্পদ, স্থান, আৰু বৈধতা আদি অন্তৰ্ভুক্ত। লিংগভিত্তিক পৰিৱেশ ৰাজনীতি আৰু তৃণমূল পৰ্যায়ৰ সক্ৰিয়তাই মহিলাসকলৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদক লৈ সামূহিক সংগ্ৰামত জড়িত হোৱাৰ উত্থানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।[1]
গৱেষণা
[সম্পাদনা কৰক]বিশ্ব আৰু স্থানীয় পৰ্যায়ত অৰ্থনীতি, পৰিৱেশ আৰু সংস্কৃতিৰ পুনৰ্গঠনৰ বাবে পৰিৱেশ, লিংগ আৰু উন্নয়নৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ অধ্যয়নৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি পাইছে (মিচেল ২০০০)। মহিলা আৰু পুৰুষক পৰিৱেশ ব্যৱস্থাপনা, সম্পদৰ ব্যৱহাৰ, স্বাস্থ্য আৰু মংগলৰ বাবে নীতি সৃষ্টিত প্ৰভাৱ পেলোৱা দেখা গৈছে। নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশবিজ্ঞানে পৰিৱেশ প্ৰভাৱৰ লিংগ পাৰ্থক্যক জৈৱিকভাৱে শিপাই থকা বুলি নাভাবে। বৰঞ্চ এইবোৰ লিংগৰ সামাজিক গঠনৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে-যিবোৰ সংস্কৃতি, শ্ৰেণী, জাতি আৰু ভৌগোলিক অৱস্থানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি ভিন্ন হয় আৰু ব্যক্তি আৰু সমাজৰ মাজত সময়ৰ লগে লগে ইয়াৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে। এই পদ্ধতিৰ বিকাশৰ এটা মূল মুহূৰ্ত আছিল ডায়েনা ৰচেল’ আৰু অন্যান্যৰ সম্পাদনাত প্ৰকাশিত ফেমিনিষ্ট পলিটিকেল ইক’লজী (ক্লাৰ্ক বিশ্ববিদ্যালয়, ১৯৯৬)। গ্ৰন্থখনে উপস্থাপন কৰিছিল যে পৰিৱেশ আৰু শ্ৰমৰ আৰ্হিৰ ব্যৱহাৰ কেনেকৈ লিংগভিত্তিক আৰু কিদৰে কিছুমান পৰিৱেশ সমস্যাই মহিলাৰ ওপৰত বিশেষ নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলায় (ৰচেল ইট এল ১৯৯৬)। এই উদ্বেগসমূহ একে বছৰতে প্ৰকাশিত আৰু ক্লাৰ্কত বিকশিত হোৱা অধিক পৰিচিত ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ বিজ্ঞান খণ্ড লিবাৰেচন ইক’লজিছত বহুলাংশে অনুপস্থিত আছিল (পিট আৰু ৱাটছ, ১৯৯৬)।
এলিছ বেবানে কম্বোডিয়াত ভূমিৰ অধিকাৰৰ ওপৰত কৰা গৱেষণাত এই ধাৰণাসমূহৰ বিষয়ে বিস্তাৰিতভাৱে প্ৰকাশ কৰিছে, যিয়ে লৈংগিক দৃষ্টিৰ প্ৰয়োগ কৰে। তেওঁৰ অধ্যয়ন ২০০১ চনৰ কম্বোডিয়াৰ সংবিধান আৰু ভূমি আইনখনৰ সৈতে জড়িত যিয়ে ভূমিৰ অধিকাৰৰ অধীনত ব্যক্তিগত ভূমিৰ মালিকীস্বত্ব বৃদ্ধি কৰে।[2] অৰ্থাৎ আনুষ্ঠানিক উপাধি নথকা সেই মাটিৰ মালিকসকলৰ মাটিৰ অধিকাৰৰ অভাৱ আৰু মাটি হেৰুৱাৰ আশংকা থাকে। এই পৰিস্থিতিত মহিলাসকল নিৰাপত্তাহীনতাৰ প্ৰতি অধিক দুৰ্বল।[3]পুৰুষসকল মাটিৰ মালিক হোৱাৰ সম্ভাৱনা বেছি আৰু যদি মহিলাসকলে নিৰ্যাতনমূলক সম্পৰ্কত থাকে তেন্তে তেওঁলোকৰ পছন্দ সীমিত৷ কাৰণ পুৰুষসকলে তেওঁলোকে নিৰ্ভৰ কৰা মাটিৰ মালিক।[4]
২০০৯ চনত ফেমিনিষ্ট পলিটিকেল ইক’লজীয়ে এৰিয়েল ছালেহৰ সম্পাদনাত ইক’-ছাফিচিয়েন্সি এণ্ড গ্ল’বেল জাষ্টিচ: উইমেন ৰাইট পলিটিকেল ইক’লজী প্ৰকাশ কৰে৷ ইয়াৰ জৰিয়তে এক নতুন বিশ্লেষণাত্মক ৰূপ উত্থাপিত হয়।
ব্যৱহাৰিক উদাহৰণ
[সম্পাদনা কৰক]নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ বিজ্ঞানত বিশেষকৈ উন্নয়নশীল দেশসমূহত পানীৰ সুবিধা আৰু লিংগৰ মাজত কেনে সম্পৰ্ক আছে তাৰ অধ্যয়ন অন্তৰ্ভুক্ত। লিংগক মূলসুঁতিলৈ অনাই প্ৰাকৃতিক সম্পদ সুৰক্ষা আৰু উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ সৈতে মহিলাৰ সমস্যা আৰু লিংগ সমতাৰ অভিসৰণক উৎসাহিত কৰে।[5]নাৰীবাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশবিজ্ঞানে লিংগ, আৰু অন্যান্য সামাজিক লেবেল আৰু শ্ৰেণীবিভাজকসমূহে মানুহে প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশৰ সৈতে কেনে সম্পৰ্ক আৰু যোগাযোগ কৰে, তাৰ ওপৰত কেনেদৰে প্ৰভাৱ পেলায়, সেই সম্পৰ্কে প্ৰশ্ন কৰিব বিচাৰে।[6]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Rocheleau, Dianne (1996). Gender and the Environment: A Feminist Political Ecology Perspective. New York: Routledge.
- ↑ "Land tenure and land titling | Open Development Cambodia (ODC)" (en-US ভাষাত). 2015-08-04. https://opendevelopmentcambodia.net/topics/land-tenure-and-titling/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-16.
- ↑ Beban, Alice (2016-07-06). "Human security and land rights in Cambodia" (en ভাষাত). Land Portal. https://landportal.org/node/30838। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-16.
- ↑ Beban, Alice (2021). Unwritten rule : state-making through land reform in Cambodia. প্ৰকাশক Ithaca [New York]. ISBN 978-1-5017-5364-0. OCLC 1154891497. https://www.worldcat.org/oclc/1154891497.
- ↑ Dankelman, Irene (2010). Gender and Climate Change: An Introduction. প্ৰকাশক New York: Taylor and Francis.
- ↑ Oberhauser, Ann M.; Fluri, Jennifer L.; Whitson, Risa; Mollett, Sharlene (2017). Feminist Spaces: Gender and Geography in a Global Context. প্ৰকাশক Florence: Taylor and Francis. ISBN 9781317408673. https://books.google.com/books?id=DHE3DwAAQBAJ&q=feminist+spaces+gender+and+geography+in+a+global&pg=PP1.